حمایت کیفری از بزه‌دیدگان جرایم رمزارزی: چالش‌های حقوقی و راهکارهای تقنینی
محورهای موضوعی : حقوق کیفری کسب و کار
1 - گروه علمی حقوق،واحد اصفهان(خوراسگان)،دانشگاه آزاد اسلامی،اصفهان، ایران
2 - گروه علمی حقوق،واحد اصفهان(خوراسگان)،دانشگاه آزاد اسلامی،اصفهان، ایران
کلید واژه: بزه‌دیده رمز ارزی, سیاست جنایی افتراقی, حمایت کیفری, فناوری بلاک‌چین.,
چکیده مقاله :
ظهور رمزارزها به‌عنوان یکی از نمودهای اقتصاد دیجیتال، زمینه‌ساز شکل‌گیری نوعی بزه‌دیدگی فناورانه شده که نظام حقوق کیفری ایران را با چالش‌های نوظهوری در سطوح تقنینی و نهادی مواجه ساخته است. مختصاتی نظیر ناشناسی فاعل، تمرکززدایی بستر ارتکاب و فقدان زیرساخت‌های حقوقی هم‌ساز با فناوری بلاک‌چین، فرآیند شناسایی مرتکب، استیفای حقوق بزه‌دیده و احراز مسئولیت کیفری را با موانع پیچیده‌ای روبه‌رو کرده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی و با استناد به منابع تقنینی، اسناد قضایی و رویه‌های موجود، به بررسی نارسایی‌های ساختاری نظام کیفری ایران در مواجهه با جرائم رمز ارزی و چالش‌های ناشی از آن در حمایت از بزه‌دیدگان می‌پردازد. یافته‌ها مؤید آن است که خلأ جرم‌انگاری اختصاصی، فقدان تعریف قانونی از بزه‌دیده رمز ارزی، ضعف در تعیین صلاحیت قضایی و فقدان نهادهای تخصصی جبرانی، از جمله موانع بنیادین در تحقق حمایت کیفری مؤثر محسوب می‌شوند. در پایان، راهکارهایی با رویکرد بزه‌دیده‌محور جهت اصلاح سیاست جنایی پیشنهاد می‌گردد.
The emergence of cryptocurrencies as a manifestation of the digital economy has led to a new form of technological victimization, posing novel challenges to Iran’s criminal justice system at both legislative and institutional levels. Features such as offender anonymity, decentralized platforms, and the lack of legal infrastructures compatible with blockchain technology have significantly hindered offender identification, victim restitution, and criminal liability attribution. This study, using a descriptive-analytical method and based on statutory sources, judicial documents, and prevailing legal practice, examines the structural deficiencies of Iran’s criminal justice system in addressing cryptocurrency-related crimes and the challenges they pose to the protection of victims. The findings indicate that the absence of specific criminalization, lack of a legal definition for cryptocurrency victims, ambiguity in jurisdictional competence, and the nonexistence of specialized compensatory mechanisms constitute fundamental obstacles to effective criminal protection. Ultimately, the article proposes victim-centered criminal policy reforms to address these deficiencies.
.
آذرنژاد, م. (1401). حقوق دارای های رمز نگاری شده (مبانی،مقدمات،قواعد،مقررات. تهران: مجد.
بابک , م. (1403). ابعاد الگوی خط مشی گذاری رمز ارز ها در جمهوری اسلامی ایران. مطالعات بین رشته ای دانش راهبردی, 223.
پور ایکدر, ع., و ملکی, ن. (1402). طراحی و اعتبار سنجی مدل مطلوب در برابر جرایم مخاطره آمیز مرتبط با رمز ارز در حقوق کیفری ایران. مدیریت مخاطرات محیطی, 45.
تاج الدینی, ع. (1403). قانون گذاری در حوزه رمز ارزها در ایران،ضرورت ها و پیشنهادها. زهیافت انقلاب اسلامی, 23.
تاج لنگرودی, م. (1403). چالش های استفاده از رمز ارز ها در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران . حقوق فناوری های نوین, 88.
چراغی, م. (1402). کلاهبرداری به واسطه توکن سازی در رمز ارزها. فصلنامه بین المللی قانون یار, 189.
حسینی, س. (1403). رمز ارز ها (ماهیت حقوقی و صلاحیت در آییین دادرسی ایران). تهران: میراث فرهیختگان.
دالوندی, م., غضنفری, ه., و موسوی, س. (1404). بررسی کارکردهای رمز ارزها از منظر حقوقی و نظم اجتماعی. پژوهش های اخلاقی, 246.
ربیع پور, ع., و نوروزی, ن. (1400). حقوق در عصر فناوری های پویا و غیر متمرکز با نگاهی به رمز ارز ها و فناوری بلاک چین. تهران: گنجور.
زارع, م., و امین نژاد, م. (1404). جرایم رمز ارز ها در پرتو رویه قضایی. تهران: دوراندیشان.
زررخ, ا. (1389). بزه دیده شناسی سایبری. مجلس و راهبرد , 25.
عمرانی فر, ع., و بیرنگ, ی. (1403). جرم انگاری رمز ارز ها در حقوق ایران. تهران: گیتی قلم.
قاطعی, م. (1403). رهیافت های فقهی خرید و فروش رمز ارزها. پژوهشنامه مطالعات راهبردی علوم انسانی و اسلامی, 493.
قوامی پور, م., و محمودی, ا. (1402). جرم انگاری حوزه کسب و کار ارز دیجیتال در اسناد بین المللی. کرج: انتشارات جهان سیاست.
کرمی پور, م. (1402). نقش سیاست کیفری ایران در مدیریت رمز ارزها. تمدن حقوقی , 225.
محمدی, ا. (1403). سیاست جنایی حاکم بر رمز ارز ها با چشم انداز به نظام حقوق کیفری اقتصادی. تحولات سیاست اجتماعی معاصر ایران, 224.
محمودی, ا. (1402). بررسی ماهیت و آثار حقوقی رمز ارز ها در نظام حقوقی ایران. مطالعات حقوقی, 843.
میرزا خانی, ر. (1402). راهکارها و چالش های استفاده از رمز ارز ها در بازار سرمایه نگرش فقهی حقوقی. اقتصاد و بانکداری اسلامی, 7.
نادری, ا., و گلزار, م. (1403). مطالعات تعامل انسان با تکلونوژی بلاک چین در ایران. تعامل انسان و اطلاعات, 52.
نصر آزادانی, م. (1402). بررسی ماهیت رمز ارز و برخی چالش های فقهی آن . مطالعات فقه امامیه, 103.
