بررسی تطبیقی معادل یابی ترجمهء مفعول مطلق در نهج البلاغه بر اساس نقد متن محور،مطالعه ی موردی:ترجمه معادی خواه و دشتی
محورهای موضوعی : پژوهشهای زبان شناختی و معنا شناسی در سطح واژگان
سید محمد رضی مصطفوی نیا
1
,
خدابخش مهربان گیاهانی
2
1 - دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه قم، قم، ایران
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه قم، قم
کلید واژه: نهج البلاغه, مفعول مطلق, معادی خواه و دشتی, نقد متن محور,
چکیده مقاله :
نهجالبلاغه، این میراث گرانبهای فرهنگ اسلامی و شیعی، مجموعهای بیهمتا از خطبهها، نامهها و کلمات قصار امام علی (علیهالسلام) است که قرنهاست الهامبخش اندیشمندان، عالمان دینی، ادیبان، و محققان در حوزههای گوناگون علوم انسانی و دینی بوده است. این اثر سترگ، افزون بر ارزش والای معنوی و الهی، گنجینهای سرشار از آموزههای اخلاقی، تربیتی، سیاسی، اجتماعی و معرفتی به شمار میآید و جایگاهی کمنظیر در مطالعات دینپژوهی، زبانشناختی و حتی پژوهشهای ترجمهشناسی یافته است. درک عمیق و تفسیر دقیق این اثر فاخر، نیازمند تسلط بر ظرایف زبان عربی کلاسیک و آشنایی کامل با ساختارهای نحوی و بیانی آن است. یکی از مهمترین چالشهای پیشِ روی مترجمان و مفسران فارسیزبان، نحوهی انتقال صحیح ساختارهای نحوی چون «مفعول مطلق» است؛ چراکه این سازه، از ویژگیهای خاص زبان عربی به شمار میرود و در ترجمه به زبان فارسی، مستلزم دقتی دوچندان، درک معنایی دقیق و شناخت عمیق از سبک و سیاق جملهبندی متن اصلی است تا پیام و روح کلام امام به درستی منتقل شود.این پژوهش با هدف بررسی تطبیقی معادلیابی مفعول مطلق در دو ترجمه مشهور از نهجالبلاغه، اثر عبدالمجید معادیخواه و محمد دشتی، انجام شده است. در این پژوهش تلاش شده است با رویکرد توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر نقد متنمحور، شیوههای مختلف مترجمان در بازنمایی مفعول مطلق تحلیل و مقایسه شود. مبنای نقد متنمحور در اینجا آن است که تحلیل و ارزیابی متون ترجمهشده، صرفنظر از سلسله سندها یا پیشفرضهای سنتی، صرفاً بر اساس ساختار متن و محتوای بازتابیافته در ترجمهها صورت پذیرد. در همین راستا، تفاوتهای زبانی، نحوی و سبکی در بازنویسی مفعول مطلق مورد بررسی قرار گرفته است.
پژوهش حاضر ضمن تأکید بر اهمیت نقش نحوی مفعول مطلق در انتقال دقیق معنا، به مترجمان توصیه میکند در ترجمه متون دینی، بهویژه متونی با بار ادبی و معنوی همچون نهجالبلاغه، علاوه بر دقت زبانی، به مخاطبمحوری و انتقال مفهومی نیز توجه داشته باشند.
Nahj al-Balagha, this precious legacy of Islamic and Shiite culture, is a unique collection of sermons, letters, and aphorisms of Imam Ali (peace be upon her) that has inspired thinkers, religious scholars, writers, and researchers in various fields of humanities and religion for centuries. This great work, in addition to its high spiritual and divine value, is considered a treasure trove of moral, educational, political, social, and epistemological teachings, and has found a unique place in religious studies, linguistics, and even translation studies. A deep understanding and accurate interpretation of this magnificent work requires mastery of the nuances of classical Arabic and a thorough familiarity with its syntactic and expressive structures. One of the most important challenges facing Persian-speaking translators and interpreters is how to correctly convey syntactic structures such as the "absolute object"; because this structure is considered a special feature of the Arabic language and in translation into Persian, it requires double precision, precise semantic understanding, and a deep understanding of the style and syntax of the original text in order to correctly convey the message and spirit of the Imam's words. This research aims to conduct a comparative study of the equivalence of the absolute object in two famous translations of Nahj al-Balagha, by Abdul Majid Maadikhah and Mohammad Dashti. In this research, an attempt has been made to analyze and compare the different ways of translators in representing the absolute object, using a descriptive-analytical approach and relying on text-based criticism. The basis of text-based criticism here is that the analysis and evaluation of translated texts, regardless of the chain of documents or traditional assumptions, should be carried out solely on the basis of the structure of the text and the content reflected in the translations. In this regard, linguistic, syntactic, and stylistic differences in the rewriting of the absolute object have been examined.
The present study, while emphasizing the importance of the syntactic role of the absolute object in accurately conveying meaning, recommends that translators pay attention to audience-centeredness and conceptual transfer in translating religious texts, especially texts with literary and spiritual significance such as Nahj al-Balagha, in addition to linguistic accuracy.
1) منابع فارسی الف) کتب قرآن کریم نهج البلاغه 1.کردی ،علی (1378) . استاد شهید به روایت اسناد . مرکز اسناد انقلاب اسلامی.تهران : انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی . چاپ اول.
2. دشتی، محمد (1380) .ترجمه نهج البلاغه.قم: موسسه فرهنگی تحقیقات امیرالمومنین. چاپ اول.
3. میمندي نژاد، محمدجواد (1358) . اصول ترجمه.تهران: مؤسسه انتشارات. چاپ دوم .
4. معادیخواه، عبد المجید (1374). خورشید بی غروب. تهران:نشرذره. چاپ اول.
5. محمد صادق، عارف و دیگران (1375) . ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم.مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات آستا ن قدس رضوی. ج 1. ص 523.
6. دشتی، محمد (1378). اسناد و مدارک نهج البلاغه. قم:امیر المؤمنین. چاپ اول.
7. زرکوب، منصوره (1388). فن ترجمه. اصفهان: نشر مانی . چاپ اول.
ب) مقالات 1.امرایی، محمدحسن. معروف ،.یحیی. (1397). تحلیل تطبیقی اشکالات نحوی ترجمه قرآن حدّاد عادل و فولادوند (مطالعه موردی: مفعول مطلق). مطالعات سبک شناختی قرآن کریم .سال دوم شماره 1 (پیاپی 3).
2. ولك، رنه .وارن، آستين (1373).نظرية ادبيّات، ترجمة ضياء موحّد و پرويز مهاجر: شركت انتشارات علمي و فرهنگي.
3. فتح الهی، ابراهیم .( 1394).روش شناسی مطالعات دینی . شماره 1. سال دوم .
4. خانی کلقائی ،حسین .حلالخور، کوثر . (1394) . بررسی ترجمه و معادل ساختاری مفعول مطلق .
با محوریت ترجمه فولادوند(بررسی موردی سوره نساء) . مجله دو فصلنامه علمی پژوهشی، پژوهشهای ترجمه در زبان و ادبیات عربی.شماره 12. سال 5.
5. قلی زاده، حیدر. ( 1388). مفعول مطلق و معادل ساختاری آن بر اساس ساختار زبانی قرآن کریم. دردانشنامه موضوعی قرآن.
6. ناظمیان،رضا. ( 1392) .ساخت و بافت در ترجمه متون دینی بررسی مقایسه ای دو ترجمه از نهج البلاغه (شهیدی و دشتی).فصلنامه ادب عربی. شماره: 1. دوره: 5.
7. مسعودی ،عبدالهادی . فلاح زاده ابرقویی، حسین. (1392).نقدی بر ترجمهی استاد دشتی«ره» از حکمتهای نهجالبلاغه . پژوهشنامه نهج البلاغه. شماره4. دوره 1.
ج)پایان نامه 1. شاه نظری ، حسنعلی (1395) .مفعول مطلق در ترجمه نهج البلاغه «مورد پژوهانه:ترجمه معادیخواه و شهیدی. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه قم
2. ملکوتی، سید سعید (1379). نقدوبررسی برابرنهادههای مفعول مطلق در قرآن کریم.پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس تهران
3. ذوالفقاری فرد، زهرا (1391). نقدوبررسی مفعول مطلق در قرآن بر اساس ترجمههای آقایان ابوالفضل بهرام پور، ابوالقاسم پاینده و کاظم پورجوادی .پایان نامه کارشی ارشد .دانشگاه قم.
د)سایت: www://maarefquran.org/index.php/page,viewArticle/LinkID,8892 2) منابع عربی 1.غنيمي، هلال محمد (1987) .الادب المقارن. بيروت: دارالعودة . چاپ سيزدهم .
2.عبود، عبده. حمود ،ماجد. و السيّد، غسّان (2001). الادب المقارن.دمشق .
3. الخطيب، حسام (1999).آفاق الادب المقارن. عربياً و عالميّاً. دمشق: دارالفكر .
4. طحّان، رعيون (1972). الادب المقارن و الادب العالم. بيروت: دارالكتاب اللبناني .
5.گويارد، فرانسوا (1956). الادب المقارن، ترجمه محمّد غلاب. قاهره: لجنة البيان العربي
6. ابن منظور، محمد (1408) .لسان العرب . بیروت :دار احیاء التراث العربی . چاپ اول .
7. شکري، ﻏﺎلی ( 1970). ادب اﻟﻤﻘﺎوﻣۀ. ﻗﺎﻫﺮه: دراﻟﻤﻌﺎرف مصر.
8. ﺷﻮقی، اﺣﻤﺪ ﻋﺒﺪاﻟﺠﻮاد رﺿﻮان ( 1990) .ﻣﺪﺧﻞ الی اﻟﺪرس اﻻدبی اﻟﻤﻘﺎرن. ﺑﯿﺮوت: داراﻟﻌﻠﻮم.
9. غنیمی هلال، محمد ( 1373) . ادبیات تطبیقی. ترجمه سید مرتضی شیرازی،تهران :امیر کبیر . 10.سیوطی، عبدالرحمن بن أبی بکر (۱۴۱۷). النهجة المرضیة فی شرح الألفیة. قم، مکتب الاعلام الاسلامی، مرکز النشر، چاپ اول، ج ۱، ص ۲۲۱.
11. حسن، عباس (1375). النحو الوافی. مصر: دارالمعارف. چاپ سوم. ج ۲. ص ۱۹۶ـ۱۹۷.
12. فیومی، أحمد بن محمد ( ۱۴۰۵ق) .المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی. قم: مؤسسة دار الهجرةچاپ اول، ج ۲، ص ۳۷۶.
13.محمد بن مکرم ، ابن منظور جمال الدین (۱۴۰۵).لسان العرب. قم:نشر أدب الحوزة. ج ۱۱. ص ۵۲۸.
14. ابن مالک ، علی بن محمد بن عیسی. ابن مالک، محمد بن عبدالله ( ۱۴۱۹) .حاشیة الصبان علی شرح الأشمونی علی الفیة ابن مالک. بیروت: دار الفکر.چاپ اول. ج ۲. ص ۶۲۵.
15.شرطونی، رشید (1388). مبادی العربیه :اساطیر. جلد 4.
