• صفحه اصلی
  • بررسی اثرات سیاست‌گذاری‌های عمومی بر فرآیند احیاء و بازآفرینی بافت فرسوده در شهر شیراز

اشتراک گذاری

آدرس مقاله


کد مقاله : 140404041210292 بازدید : 23 صفحه: 13 - 26

10.82109/juep.2025.1210292

نوع مقاله: پژوهشی

بررسی اثرات سیاست‌گذاری‌های عمومی بر فرآیند احیاء و بازآفرینی بافت فرسوده در شهر شیراز

محورهای موضوعی : سیاستگذاری شهری

رضا محمدیان 1 , محمد رضا قائدی 2 , گارینه کشیشیان سیرکی 3

1 - گروه علوم سیاسی، واحد بین الملل کیش، دانشگاه آزاد اسلامی، جزیره کیش، ایران
2 - دانشیار، گروه علوم سیاسی، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران
3 - دانشیار، گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1404/03/04 تاریخ پذیرش : 1404/05/09 تاریخ انتشار : 1404/07/12

کلید واژه: سیاستگذاری عمومی, بازآفرینی, بافت فرسوده, توسعه پایدار, شهر شیراز,

چکیده مقاله :

یکی از محدوده‌های مهم شهرها، بافت تاریخی و فرسوده آن شناخته می‌شود. در راستای حفظ و توسعه این بافت، عواملی گوناگونی دخیل هستند که سیاستگذاری‌های عمومی در زمینه احیاء و بازآفرینی آنها نقش مهمی دارند. شهر شیراز به عنوان یک شهر تاریخی و گردشگری، دارای پهنه قابل توجه‌ای با عنوان بافت فرسوده است. در این پژوهش هدف آن است که ابتدا وضعیت سیاستگذاری‌های عمومی بازآفرینی بافت فرسوده در شهر شیراز شناخته شود و سپس تاثیر این سیاست‌ها در وضعیت موجود نیز تحلیل و تبیین گردد. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر گردآوری داده‌ها از طریق ابزار پرسش نامه است. روایی تحقیق از طریق جامعه نخبگان تایید و پایایی آن نیز با ضریب کرونباخ بیشتر از 70/0 تایید شد. جامعه آماری تحقیق را شهروندان شهر شیراز تشکیل داده‌اند که در مجموع 10 محله از بافت فرسوده شهر شیراز انتخاب و پرسشگری در سطح 380 نفر انجام شد. نتیجه آزمون نشان داد که 5 نوع سیاستگذاری در سطح کمتر از 05/0 و برابر با 000/0 معنادار شده‌اند. بررسی جهت معناداری نشانگر، ضعیف بودن سیاست گذاری‌های عمومی احیاء و بازآفرینی در بافت فرسوده است. بهترین وضعیت در میان 5 نوع سیاستگذاری، مربوط به سیاستگذاری‌های نهادی-مدیریتی با میانگین 879/02 و بدترین شرایط برای سیاستگذاری‌های اجتماعی-فرهنگی با میانگین 766/2 بوده است.بنابراین هیچکدام از سیاستگذاری‌های عمومی در بازآفرینی بافت فرسوده به طور جدی مورد تاکید قرار نگرفته و آنچه که اعمال شده است، بسیار ضعیف می‌باشد. همچنین نتیجه مدلسازی معادلات ساختاری تایید نمود که سیاستگذاری‌های عمومی بازآفرینی شهری می‌توانند در بهبود وضعیت بافت فرسوده شهر شیراز موثر باشند؛ بگونه‌ای که مقدار اثر کل سیاستگذاری‌های اجتماعی-اقتصادی در بهبود وضعیت بافت فرسوده برابر با 70/0 بوده است. همچنین میزان تاثیر سیاستگذاری‌های اقتصادی برابر با 39/0، سیاستگذاری‌های زیست محیطی برابر با 77/0، سیاستگذاری‌های نهادی-مدیریتی برابر با 79/0 و سیاستگذاری‌های کالبدی برابر با 82/0 بوده است. آزمون کروسکال والیس نشان داد که سیاستگذاری‌های عمومی بازآفرینی در سطح بیشتر از 05/0 ، تفاوتی معناداری را در میان 10 محله مطالعه شده در شهر شیراز نشان نمی‌دهد و همه محلات شرایط یکسانی داشته‌اند. بنابراین سیاستگذاری‌های عمومی می‌توانند در بافت فرسوده تاثیرگذار باشند اما اثربخشی آنها منوط را اجرا و نظارت درست بر آنها دارد.

چکیده انگلیسی:

One of the most significant areas within cities is their historical and deteriorated urban fabric. The preservation and redevelopment of these areas depend on a variety of factors, among which public policy plays a crucial role. Shiraz, as a historical and touristic city, contains a substantial expanse of deteriorated urban fabric. This study aims first to assess the current state of public policy related to the regeneration of this fabric in Shiraz and then to analyze and explain the effects of such policies on the existing conditions.The research follows a descriptive-analytical methodology and relies on data collected through a structured questionnaire. The validity of the research instrument was confirmed by expert judgment, and its reliability was verified with a Cronbach’s alpha coefficient exceeding 0.70. The statistical population consists of residents of Shiraz, from which 10 neighborhoods within the deteriorated fabric were selected. A total of 380 responses were gathered.The results of hypothesis testing revealed that five types of public policies were statistically significant at a level of 0.000 (p < 0.05). However, the direction of significance indicated that public policy regarding regeneration has generally been weak. Among the five policy domains examined, institutional-managerial policies demonstrated the most favorable outcomes with a mean score of 2.879, while socio-cultural policies showed the weakest performance with a mean of 2.766.The findings suggest that none of the public policy approaches toward regeneration have received adequate emphasis, and the measures implemented so far have been minimal and ineffective. Structural equation modeling (SEM) further confirmed that public regeneration policies can positively influence the conditions of deteriorated urban fabric in Shiraz. Specifically, the total effect of socio-economic policies was estimated at 0.70. In addition, the impacts of economic, environmental, institutional-managerial, and physical-spatial policies were measured at 0.39, 0.77, 0.79, and 0.82, respectively.Moreover, the Kruskal-Wallis test indicated that public regeneration policies did not exhibit statistically significant differences (p > 0.05) across the ten neighborhoods studied, implying a relatively uniform condition across all areas. Therefore, while public policies have the potential to contribute meaningfully to urban regeneration, their effectiveness largely depends on appropriate implementation and oversight mechanisms.

 

Extended Abstract

 

Introduction

With the rapid growth of urbanization in Iran, deteriorated urban fabrics have emerged as one of the most significant challenges for urban management. These areas, which once served as vibrant centers of economic and social activity, are now confronted with issues such as infrastructure decay, declining quality of life, and threats to their cultural identity. In recent years, Iranian urban policymakers have undertaken various initiatives aimed at the regeneration and revitalization of these districts. However, these efforts have often failed due to fragmented policymaking, lack of attention to the cultural characteristics of the areas, and weak institutional coordination. Successful regeneration of such urban fabrics requires a comprehensive approach that simultaneously addresses physical, social, economic, and cultural dimensions. Preserving the cultural identity of historic neighborhoods—through sensitivity to architectural patterns, public spaces, and residents’ lifestyles—plays a crucial role in strengthening urban sense of place and belonging. Shiraz, as one of Iran’s major historical metropolises, faces numerous challenges in this regard. The executive policies for revitalization have largely focused on infrastructure development while neglecting the socio-cultural dimensions. This study aims to analyze the current state of public policymaking and evaluate its impact on the regeneration process of deteriorated urban fabrics in Shiraz.

 

Methodology

descriptive-analytical and quantitative studies. The study is based on the collection of field data. The statistical population consists of residents living in the deteriorated urban fabric of Shiraz. According to available statistics, their approximate number is 50,000. Based on Cochran’s formula, a sample size of 380 individuals was determined, and participants were selected from ten neighborhoods: Hafezieh, Sang-e Siah, Sardazk, Lab-e Ab, Bala-Kaf, Es-haq Beyg, Sarbagh, Darb-e Shazdeh, Lotfali Khan, and Darb-e Masjed. A simple random sampling method was employed for the survey. The data collection instrument was a questionnaire, and data were collected at the individual level.The validity of the questionnaire was confirmed by a panel of experts. To ensure the reliability of the analysis, 30 questionnaires were completed outside the main sample, and Cronbach’s alpha coefficient was calculated. The result exceeded the standard threshold of 0.70, reaching 0.790, which is considered acceptable. Statistical tests were used to analyze the data using SPSS software. It should be noted that the indicators and variables utilized in this study were derived from a review of various previous studies.

 

Results and discussion

Based on the questionnaire data, the level of satisfaction with the neighborhood regeneration and revitalization process is mostly moderate, with 63.9% of respondents expressing this view, reflecting the middle-ground perspective of the majority of citizens. Only 2.3% of respondents reported very high satisfaction, while 10.8% expressed low or very low levels of satisfaction. These results suggest that although the general public's evaluation is moderate, a significant portion holds a positive attitude toward these initiatives. An analysis of various public policy indicators in the revitalization of deteriorated urban fabric, grounded in Iranian-Islamic values, reveals that most average scores fall within the range of 2.7 to 2.9. Indicators such as “participation of diverse groups in neighborhood management” (2.979), “promotion of rule of law” (2.958), and “support for local economic enterprises” (2.976) show better performance compared to others. In contrast, indicators like “pollution reduction” (2.703) and “strengthening identity and sense of place” (2.713) require greater attention. The overall assessment of public policy measures across the five dimensions—socio-cultural, economic, physical, environmental, and institutional-managerial—was examined using the binomial test, which confirmed the significance of differences (p < 0.000). The findings show that the overall mean of the indicators is below the benchmark level (3), indicating weak performance of public policies. Among these, institutional-managerial policies, with a mean of 2.879, are in the best condition, while socio-cultural policies, with a mean of 2.766, are at the lowest level.To assess the impact of public policies on deteriorated urban fabric, a Confirmatory Factor Analysis (CFA) was conducted using AMOS software. All factor loadings were above 0.3, indicating the suitability of the indicators. The final model demonstrated a good fit, and path analysis results show that the overall effect of public policies on deteriorated urban areas is both significant and positive. According to the model’s data, the socio-economic policies (total effect 0.70), economic (0.39), environmental (0.77), institutional-managerial (0.79), and physical policies (0.82) had the highest contributions.

 

Conclusion

The deteriorated urban fabric represents one of the most critical and sensitive zones within the urban landscape, requiring precise and comprehensive policymaking. This study, conducted in the deteriorated areas of Shiraz, reveals that current public policies have largely failed to produce meaningful improvements in residents’ quality of life. Despite a strong focus on institutional, economic, and physical dimensions, insufficient attention to identity-related, environmental, and participatory components has hindered the achievement of intended outcomes. Key implementation challenges include inadequate resource allocation, misalignment with residents’ actual needs, and the absence of effective oversight. Among the various policy dimensions, those aimed at enhancing urban security, improving neighborhood efficiency, and promoting economic diversity were found to have the most significant impact on improving deteriorated areas. Therefore, a critical revision of existing strategies and their implementation mechanisms is essential. Recommendations include strengthening public participation, prioritizing environmental concerns, fostering place identity, and upgrading urban infrastructure to enhance the effectiveness of regeneration policies.

منابع و مأخذ:

1. Ahmadi, M., Andalib, A., Majedi, H., & Zarabadi, Z. S. S. (2019). Analysis of the position of the social capital in the regeneration of the historically worn-out fabrics of Imāmzāde Yahyā neighborhood, using the structural equations. Urban Planning Knowledge, 3(2), 49–63. [In Persian]. https://doi.org/10.22124/upk.2019.10641.1102
2. Andalib, A. (2024). Pathology of revitalizing deteriorated urban fabrics in Iran from the perspective of balanced renovation theory. Journal of Regeneration Studies, 1(1), 40–45. [In Persian]http://jors-sj.com/article-1-25-fa.htmlal Planning), 9(37), 123-142. [In Persian] https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.22286462.1398.10.37.8.7
3. Bagheri-Fard, M. H., Tavakoli, A., & Alvani, S. M. (2015). Cultural policymaking in a religious government. Islamic Government Studies, 20(1 [Serial No. 75]). [In Persian]
4. Bakhtiari, L. , Sasanpor, S. F. , shamaei, A. and soleimani, M. M. (2020). Analysis of the Effective Key Factors on Sustainable Urban Regeneration(Case study: Central part of Hamedan city). Geography (Region Eshtiaghi, M. and Sharepour, M. (2021). In Research of a Conceptual Model of the Idea of the Right to the City in Urban Policy. Journal of Sustainable Urban & Regional Development Studies (JSURDS), 1(2), 67-84. [In Persian] https://www.srds.ir/article_127600.html?lang=fa
5. Ebrahimi, J. and Charehjoo, F. (2023). Investigating the Role of Good Urban Governance in Regeneration of Urban Worn-Out Textures (Case Study: Kamiyaran City). Human Geography Research, 55(4), 113-137. doi: 10.22059/jhgr.2022.335894.1008427
6. Esmailpoor, N. , Piroozmehr, D. , Akbari, R. and Esmailpoor, F. (2022). Explaining the Social Factors Affecting Resident’s Participation in Community-Based Regeneration in Dysfunctional Urban Contexts (Case Study: Vakil Abad Castle Neighborhood in Mashhad City. Spatial Planning, 12(3), 1-24. [In Persian] doi: 10.22108/sppl.2022.132614.1643
7. Güzey, Ö. (2009). Urban regeneration and increased competitive power: Ankara in an era of globalization. Cities, 26(1), 27–37. https://doi.org/10.1016/j.cities.2008.11.006
8. Harrison, B., & Glasmeier, A. K. (1997). Why business alone won’t redevelop the inner city: A friendly critique of Michael Porter’s approach to urban revitalization. Economic Development Quarterly, 11(1), 1–12. https://doi.org/10.1177/089124249701100103
9. Horbliuk, S., & Dehtiarova, I. (2021). Approaches to urban revitalization policy in light of the latest concepts of sustainable urban development. Baltic Journal of Economic Studies, 7(3), 46–55. https://doi.org/10.30525/2256-0742/2021-7-3-46-55
10. Kalantari, S., & Huang, Y. (2018). Community-led regeneration: Applying the experience of the ‘community facilitator’ in Iran to China. Journal of Urban Regeneration and Renewal, 11(3), 293–306. https://doi.org/10.69554/VPIP7093
11. Kavehpour, Y., Eghbali, N., & Hamzeh, F. (2022). Evaluating the performance of urban management with emphasis on indicators of good governance: Case study: Ahvaz city. Geographical Planning of Space, 12(1), 51–66. [In Persian]. https://doi.org/10.30488/gps.2022.342406.3543
12. Kazemian, G., et al. (2013). Urban management, Volume 1: Fundamentals and domains. Tehran: Tisa. [In Persian]
13. Khademalhosein, A., & Bahrami, A. (2019). Evaluate the performance of urban management in urban sustainability: Case study: Izeh City. Journal of Geography and Environmental Studies, 8(30), 33–48. [In Persian]. https://sanad.iau.ir/Journal/ges/Article/978837
14. Khazaee, M., & Razavian, M. T. (2019). Urban decay: Opportunities or threats for sustainable urban management (A case study of urban decay in Nahavand). Geography Environment Preparation, 12(46), 101-126 [In Persian]. https://dorl.net/dor/20.1001.1.2676783.1398.12.46.6.4
15. Korkmaz, C., & Balaban, O. (2020). Sustainability of urban regeneration in Turkey: Assessing the performance of the North Ankara Urban Regeneration Project. Habitat International, 95, 102081. https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2019.102081
16. Leary, M. E., & McCarthy, J. (2013). The Routledge companion to urban regeneration (1st ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203108581
17. Maleki, A., & Malekhosseini, A. (2016). Pathology of urban crisis management in deteriorated urban fabrics of Hamedan. Geography and Urban Planning of Zagros Landscape, 8(30), 65–85. [In Persian] https://sanad.iau.ir/Journal/zagros/Article/937828
18. Pakzad, J. (2007). The evolution of ideas in urban planning. Tehran: New Towns Publishing. [In Persian]
19. Palumbo, M. L., Fimmanò, D., Mangiola, G., Rispoli, V., & Annunziato, M. (2017). Strategies for an urban renewal in Rome: Massimina Co_Goal. Energy Procedia, 122, 559–564. https://doi.org/10.1016/j.egypro.2017.07.416
20. Pourmohammadi, M. R. , Babai Aghdam, F. and Naimi, K. (2020). Urban Slums Sustainable Regeneration Through Foresight Approach Case Study: Sanandaj Urban Slums. Journal of Geography and Planning, 24(73), 67-93. [In Persian]. doi: 10.22034/gp.2020.10822
21. Sahandi, A., Shams, M., & Soleimani, A. (2020). An analysis of the role of urban regeneration in sustainable urban development (Case study: Khorram Dareh city). New Perspectives in Human Geography, 12(4), 1–12. [In Persian] https://doi.org/20.1001.1.66972251.1399.12.4.35.3
22. Sharifi, A. J., Shariari, M., & Vaez, N. (2023). Evaluation of policies of the Islamic City Council in the field of urban planning and architecture of Shiraz city from the perspective of sustainable development. Journal of Urban Environmental Planning and Development, 3(11), 71–88. [In Persian] https://doi.org/10.30495/juepd.2023.1983407.1186
23. Sobhani, N. , Hekmatnia, H. , f, F. and s, S. (2023). Evaluation of urban worn-out structures with urban regeneration approach (Case: Miandoab city). Human Geography Research, 55(3), 115-139. [In Persian]. doi: 10.22059/jhgr.2022.332976.1008401
24. Tallon، A. (2009). Urban regeneration in the UK، Routledge. Leary، M. E. and McCarthy، J. (2013). The Routledge Companion to Urban Regeneration.
25. Tavakoli, H., & Hedayati Marzbali, M. (2021). Urban public policy and the formation of dilapidated abandoned buildings in historic cities: Causes, impacts and recommendations. Sustainability, 13(11), 6178. https://doi.org/10.3390/su13116178
26. Xie, F., Liu, G., & Zhuang, T. (2021). A comprehensive review of urban regeneration governance for developing appropriate governance arrangements. Land, 10(5), 545. https://doi.org/10.3390/land10050545
27. Yaghoubi, M., & Shams, M. (2019). Regeneration of worn-out tissue with a sustainable development approach: Case study: Ilam City. Sustainable City, 2(1), 63–77. [In Persian]. doi: 10.22034/jsc.2019.92132
متن کامل:


img0 

img0 

img0 

        Journal of Urban Environmental Planning and Development    

Vol 5, No 18, Summer  2025

                p ISSN: 2981-0647  - e ISSN:2981-1201        

Journal Homepage: https://sanad.iau.ir/journal/juep/

 

Research Paper

Investigating the Impact of Public Policy on the Process of Renewal and Regeneration of Deteriorated Urban Fabric in Shiraz City

 

Reza Mohamadian: Department of Political Science, Kish International Branch, Islamic Azad University, Kish Island, Iran

Mohammadreza Ghaedi 1: Associate Professor, Department of Political Science, Shiraz Branch, Islamic Azad University, Shiraz, Iran

Garineh Keshishyan Siraki: Associate Professor, Department of Political Science and International Relations, South Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

 

Received: 2025/05/25  PP 13-26 Accepted: 2025/07/31

        

Abstract

One of the most significant areas within cities is their historical and deteriorated urban fabric. The preservation and redevelopment of these areas depend on a variety of factors, among which public policy plays a crucial role. Shiraz, as a historical and touristic city, contains a substantial expanse of deteriorated urban fabric. This study aims first to assess the current state of public policy related to the regeneration of this fabric in Shiraz and then to analyze and explain the effects of such policies on the existing conditions.The research follows a descriptive-analytical methodology and relies on data collected through a structured questionnaire. The validity of the research instrument was confirmed by expert judgment, and its reliability was verified with a Cronbach’s alpha coefficient exceeding 0.70. The statistical population consists of residents of Shiraz, from which 10 neighborhoods within the deteriorated fabric were selected. A total of 380 responses were gathered.The results of hypothesis testing revealed that five types of public policies were statistically significant at a level of 0.000 (p < 0.05). However, the direction of significance indicated that public policy regarding regeneration has generally been weak. Among the five policy domains examined, institutional-managerial policies demonstrated the most favorable outcomes with a mean score of 2.879, while socio-cultural policies showed the weakest performance with a mean of 2.766.The findings suggest that none of the public policy approaches toward regeneration have received adequate emphasis, and the measures implemented so far have been minimal and ineffective. Structural equation modeling (SEM) further confirmed that public regeneration policies can positively influence the conditions of deteriorated urban fabric in Shiraz. Specifically, the total effect of socio-economic policies was estimated at 0.70. In addition, the impacts of economic, environmental, institutional-managerial, and physical-spatial policies were measured at 0.39, 0.77, 0.79, and 0.82, respectively.Moreover, the Kruskal-Wallis test indicated that public regeneration policies did not exhibit statistically significant differences (p > 0.05) across the ten neighborhoods studied, implying a relatively uniform condition across all areas. Therefore, while public policies have the potential to contribute meaningfully to urban regeneration, their effectiveness largely depends on appropriate implementation and oversight mechanisms.

 

Keywords: Public Policy, Urban Regeneration, Deteriorated Urban Fabric, Sustainable Development, Shiraz City.

 

https://www.i2pdf.com/upload/038.032.156.011-pdf-to-qr-code_fa_2_200_127542949968dcd5797bca53.94462786/qrcode_68dcd581c8c75.png 

Citation: Mohamadian, R., Ghaedi, M., & Keshishyan Siraki, G (2025). Investigating the Impact of Public Policy on the Process of Renewal and Regeneration of Deteriorated Urban Fabric in Shiraz City. Journal of Urban Environmental Planning and Development, 5(18), 13-26.

img0© The Author(s) Publisher: Islamic Azad University of Shiraz

 

DOI: 10.82109/juep.2025.1210292

 

[1]  . Corresponding author: Mohammadreza Ghaedi, Email: ghaedi1352@gmail.com, Tel: +98 9129578456

 

Extended Abstract

 

Introduction 

With the rapid growth of urbanization in Iran, deteriorated urban fabrics have emerged as one of the most significant challenges for urban management. These areas, which once served as vibrant centers of economic and social activity, are now confronted with issues such as infrastructure decay, declining quality of life, and threats to their cultural identity. In recent years, Iranian urban policymakers have undertaken various initiatives aimed at the regeneration and revitalization of these districts. However, these efforts have often failed due to fragmented policymaking, lack of attention to the cultural characteristics of the areas, and weak institutional coordination. Successful regeneration of such urban fabrics requires a comprehensive approach that simultaneously addresses physical, social, economic, and cultural dimensions. Preserving the cultural identity of historic neighborhoods—through sensitivity to architectural patterns, public spaces, and residents’ lifestyles—plays a crucial role in strengthening urban sense of place and belonging. Shiraz, as one of Iran’s major historical metropolises, faces numerous challenges in this regard. The executive policies for revitalization have largely focused on infrastructure development while neglecting the socio-cultural dimensions. This study aims to analyze the current state of public policymaking and evaluate its impact on the regeneration process of deteriorated urban fabrics in Shiraz.

 

Methodology 

descriptive-analytical and quantitative studies. The study is based on the collection of field data. The statistical population consists of residents living in the deteriorated urban fabric of Shiraz. According to available statistics, their approximate number is 50,000. Based on Cochran’s formula, a sample size of 380 individuals was determined, and participants were selected from ten neighborhoods: Hafezieh, Sang-e Siah, Sardazk, Lab-e Ab, Bala-Kaf, Es-haq Beyg, Sarbagh, Darb-e Shazdeh, Lotfali Khan, and Darb-e Masjed. A simple random sampling method was employed for the survey. The data collection instrument was a questionnaire, and data were collected at the individual level.The validity of the questionnaire was confirmed by a panel of experts. To ensure the reliability of the analysis, 30 questionnaires were completed outside the main sample, and Cronbach’s alpha coefficient was calculated. The result exceeded the standard threshold of 0.70, reaching 0.790, which is considered acceptable. Statistical tests were used to analyze the data using SPSS software. It should be noted that the indicators and variables utilized in this study were derived from a review of various previous studies.

 

Results and discussion 

Based on the questionnaire data, the level of satisfaction with the neighborhood regeneration and revitalization process is mostly moderate, with 63.9% of respondents expressing this view, reflecting the middle-ground perspective of the majority of citizens. Only 2.3% of respondents reported very high satisfaction, while 10.8% expressed low or very low levels of satisfaction. These results suggest that although the general public's evaluation is moderate, a significant portion holds a positive attitude toward these initiatives. An analysis of various public policy indicators in the revitalization of deteriorated urban fabric, grounded in Iranian-Islamic values, reveals that most average scores fall within the range of 2.7 to 2.9. Indicators such as “participation of diverse groups in neighborhood management” (2.979), “promotion of rule of law” (2.958), and “support for local economic enterprises” (2.976) show better performance compared to others. In contrast, indicators like “pollution reduction” (2.703) and “strengthening identity and sense of place” (2.713) require greater attention. The overall assessment of public policy measures across the five dimensions—socio-cultural, economic, physical, environmental, and institutional-managerial—was examined using the binomial test, which confirmed the significance of differences (p < 0.000). The findings show that the overall mean of the indicators is below the benchmark level (3), indicating weak performance of public policies. Among these, institutional-managerial policies, with a mean of 2.879, are in the best condition, while socio-cultural policies, with a mean of 2.766, are at the lowest level.To assess the impact of public policies on deteriorated urban fabric, a Confirmatory Factor Analysis (CFA) was conducted using AMOS software. All factor loadings were above 0.3, indicating the suitability of the indicators. The final model demonstrated a good fit, and path analysis results show that the overall effect of public policies on deteriorated urban areas is both significant and positive. According to the model’s data, the socio-economic policies (total effect 0.70), economic (0.39), environmental (0.77), institutional-managerial (0.79), and physical policies (0.82) had the highest contributions.

 

Conclusion 

The deteriorated urban fabric represents one of the most critical and sensitive zones within the urban landscape, requiring precise and comprehensive policymaking. This study, conducted in the deteriorated areas of Shiraz, reveals that current public policies have largely failed to produce meaningful improvements in residents’ quality of life. Despite a strong focus on institutional, economic, and physical dimensions, insufficient attention to identity-related, environmental, and participatory components has hindered the achievement of intended outcomes. Key implementation challenges include inadequate resource allocation, misalignment with residents’ actual needs, and the absence of effective oversight. Among the various policy dimensions, those aimed at enhancing urban security, improving neighborhood efficiency, and promoting economic diversity were found to have the most significant impact on improving deteriorated areas. Therefore, a critical revision of existing strategies and their implementation mechanisms is essential. Recommendations include strengthening public participation, prioritizing environmental concerns, fostering place identity, and upgrading urban infrastructure to enhance the effectiveness of regeneration policies.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقاله پژوهشی

بررسی تأثیر سیاست‌گذاری‌های عمومی بر فرآیند احیاء و بازآفرینی بافت فرسوده در شهر شیراز

 

رضا محمدیان: گروه علوم سیاسی، واحد بین الملل کیش، دانشگاه آزاد اسلامی، جزیره کیش، ایران

محمد رضا قائدی1: دانشیار، گروه علوم سیاسی، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران

گارینه کشیشیان سیرکی: دانشیار، گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

 

دریافت: 04/03/1404 صص 13-26  پذیرش: 09/05/1404

چکیده 

یکی از محدوده‌های مهم شهرها، بافت تاریخی و فرسوده آن شناخته می‌شود. در راستای حفظ و توسعه این بافت، عواملی گوناگونی دخیل هستند که سیاستگذاری‌های عمومی در زمینه احیاء و بازآفرینی آنها نقش مهمی دارند. شهر شیراز به عنوان یک شهر تاریخی و گردشگری، دارای پهنه قابل توجه‌ای با عنوان بافت فرسوده است. در این پژوهش هدف آن است که ابتدا وضعیت سیاستگذاری‌های عمومی بازآفرینی بافت فرسوده در شهر شیراز شناخته شود و سپس تاثیر این سیاست‌ها در وضعیت موجود نیز تحلیل و تبیین گردد. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر گردآوری داده‌ها از طریق ابزار پرسش نامه است. روایی تحقیق از طریق جامعه نخبگان تایید و پایایی آن نیز با ضریب کرونباخ بیشتر از 70/0 تایید شد. جامعه آماری تحقیق را شهروندان شهر شیراز تشکیل داده‌اند که در مجموع 10 محله از بافت فرسوده شهر شیراز انتخاب و پرسشگری در سطح 380 نفر انجام شد. نتیجه آزمون نشان داد که 5 نوع سیاستگذاری در سطح کمتر از 05/0 و برابر با 000/0 معنادار شده‌اند. بررسی جهت معناداری نشانگر، ضعیف بودن سیاست گذاری‌های عمومی احیاء و بازآفرینی در بافت فرسوده است. بهترین وضعیت در میان 5 نوع سیاستگذاری، مربوط به سیاستگذاری‌های نهادی-مدیریتی با میانگین 879/02 و بدترین شرایط برای سیاستگذاری‌های اجتماعی-فرهنگی با میانگین 766/2 بوده است.بنابراین هیچکدام از سیاستگذاری‌های عمومی در بازآفرینی بافت فرسوده به طور جدی مورد تاکید قرار نگرفته و آنچه که اعمال شده است، بسیار ضعیف می‌باشد. همچنین نتیجه مدلسازی معادلات ساختاری تایید نمود که سیاستگذاری‌های عمومی بازآفرینی شهری می‌توانند در بهبود وضعیت بافت فرسوده شهر شیراز موثر باشند؛ بگونه‌ای که مقدار اثر کل سیاستگذاری‌های اجتماعی-اقتصادی در بهبود وضعیت بافت فرسوده برابر با 70/0 بوده است. همچنین میزان تاثیر سیاستگذاری‌های اقتصادی برابر با 39/0، سیاستگذاری‌های زیست محیطی برابر با 77/0، سیاستگذاری‌های نهادی-مدیریتی برابر با 79/0 و سیاستگذاری‌های کالبدی برابر با 82/0 بوده است. آزمون کروسکال والیس نشان داد که سیاستگذاری‌های عمومی بازآفرینی در سطح بیشتر از 05/0 ، تفاوتی معناداری را در میان 10 محله مطالعه شده در شهر شیراز نشان نمی‌دهد و همه محلات شرایط یکسانی داشته‌اند. بنابراین سیاستگذاری‌های عمومی می‌توانند در بافت فرسوده تاثیرگذار باشند اما اثربخشی آنها منوط را اجرا و نظارت درست بر آنها دارد. 

واژه‌های کلیدی: سیاستگذاری عمومی، بازآفرینی، بافت فرسوده، توسعه پایدار، شهر شیراز

 

 

https://www.i2pdf.com/upload/038.032.156.011-pdf-to-qr-code_fa_2_200_127542949968dcd5797bca53.94462786/qrcode_68dcd581c8c75.png 

استناد: محمدیان، رضا؛ قائدی، محمدرضا و کشیشیان سیرکی، گارینه (1404). بررسی تأثیر سیاست‌گذاری‌های عمومی بر فرآیند احیاء و بازآفرینی بافت فرسوده در شهر شیراز. فصلنامه برنامه‌ریزی و توسعه محیط شهری، 5(18)، 26-13.

img0 ©نویسندگان

 ناشر: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شیراز

DOI: 10.82109/juep.2025.1210292

 

[1]  . نویسنده مسئول: اکبر عبدالله زاده طرف، پست الکترونیکی: ghaedi1352@gmail.com ، تلفن: 09129578456        

 

مقدّمه 

در دنیای امروز، با رشد سریع شهرنشینی، به‌ویژه در کشورهایی نظیر ایران، مشکلات متعددی در ارتباط با توسعه بی‌رویه و مدیریت شهری پدید آمده است (Kavehpour et al, 2022). یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، وضعیت بافت‌های فرسوده شهری است که در نتیجه تحولات شهری، رشد ناگهانی جمعیت، و تغییرات اقتصادی به شدت آسیب دیده‌اند. این بافت‌ها که زمانی قلب تپنده شهرها و محل زندگی و فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی بوده‌اند (Khazaee & Razavian, 2019; Khademalhosein & Bahrami, 2019)، اکنون در معرض تهدیدات متعددی از جمله فرسودگی زیرساخت‌ها، کاهش کیفیت زندگی ساکنان، و از دست رفتن هویت فرهنگی و تاریخی خود قرار دارند (Korkmaz & Balaban, 2020 ). در این راستا، احیاء و بازآفرینی این بافت‌ها به یکی از دغدغه‌های اصلی سیاست‌گذاران، برنامه‌ریزان و مدیران شهری تبدیل شده است.

در سال‌های اخیر، سیاست‌گذاران و مدیران شهری ایران تلاش‌هایی در زمینه احیاء و بازآفرینی بافت‌های فرسوده انجام داده‌اند. با این حال، این تلاش‌ها به‌دلیل عدم توجه به ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی مناطق مورد نظر و نیز نداشتن استراتژی‌های مناسب برای هماهنگی میان نهادهای مختلف مسئول، اغلب با ناکامی مواجه شده‌اند. یکی از دلایل اصلی این ناکامی‌ها، عدم یکپارچگی و انسجام در سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها است. در بسیاری از موارد، برنامه‌های اجرایی بدون در نظر گرفتن ویژگی‌های خاص هر بافت و نیازهای ساکنان آن تدوین شده‌اند.این مسئله، علاوه بر آنکه موجب عدم موفقیت در احیاء و بازآفرینی بافت‌ها می‌شود، می‌تواند به تخریب بیشتر هویت فرهنگی مناطق آسیب‌دیده منجر گردد (Maleki & Malekhosseini, 2016). در این راستا، بازآفرینی بافت‌های فرسوده باید به‌طور همزمان به جنبه‌های کالبدی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی توجه کند (Yaghoubi & Shams, 2019). به عبارت دیگر، در سیاست‌گذاری‌ها باید همزمان با تأکید بر نیازهای اقتصادی و زیرساختی، ارزش‌های فرهنگی و تاریخی این بافت‌ها نیز مورد توجه قرار گیرد تا احیاء و بازآفرینی به‌طور پایدار و متوازن انجام شود.

یکی از مهم‌ترین ابعاد سیاست‌گذاری در زمینه بازآفرینی بافت‌های فرسوده، توجه به هویت فرهنگی و تاریخی این مناطق است. هویت فرهنگی هر منطقه نه‌تنها به‌عنوان میراث معنوی، بلکه به‌عنوان عامل مهمی در تقویت پیوستگی اجتماعی و حس تعلق به مکان در میان ساکنان آن نقش دارد. بنابراین، در فرآیند احیاء و بازآفرینی بافت‌های فرسوده، باید تلاش شود که این هویت فرهنگی حفظ و تقویت گردد.برای حفظ هویت فرهنگی در فرآیند بازآفرینی، باید به ویژگی‌های خاص معماری، فضاهای عمومی، ساختار اجتماعی و نحوه زندگی مردم در این مناطق توجه شود (Ahmadi et al, 2019). همچنین، باید از آسیب‌های ناشی از تغییرات سریع و بی‌ملاحظه پرهیز کرد و در عوض، راه‌حل‌هایی ارائه داد که به تقویت ارتباطات اجتماعی و فرهنگی میان ساکنان کمک کند.در نهایت، به‌منظور موفقیت در فرآیند احیاء و بازآفرینی بافت‌های فرسوده، باید سیاست‌گذاری‌ها بر مبنای رویکردی جامع و پایدار صورت گیرد. این رویکرد باید علاوه بر توجه به جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی و کالبدی، به‌ویژه به ارزش‌های فرهنگی و تاریخی بافت‌ها نیز توجه داشته باشد. از این‌رو، به‌منظور ایجاد یک چارچوب سیاستی مؤثر، ضروری است که سیاست‌گذاران، برنامه‌ریزان و مدیران شهری با همکاری نهادهای مختلف، به تدوین برنامه‌هایی بپردازند که علاوه بر توسعه و بهبود شرایط زندگی در این بافت‌ها، موجب حفظ و تقویت هویت فرهنگی و اجتماعی مناطق تاریخی گردد.

شهر شیراز، یکی از کلان‌شهرهای مهم ایران، به‌ویژه در بخش بافت‌های فرسوده خود با چالش‌های گسترده‌ای مواجه است. این بافت‌ها که از ارزش‌های تاریخی، فرهنگی و اجتماعی بالایی برخوردارند، در روند توسعه شهری معاصر، آسیب‌های متعددی دیده‌اند و نیازمند فرآیندهای دقیق احیاء و بازآفرینی هستند. با وجود اهمیت این مناطق در شکل‌دهی به هویت فرهنگی و اجتماعی شهر، سیاست‌های اجرایی مرتبط با بازآفرینی آن‌ها اغلب ناکارآمد، پراکنده و ناهماهنگ با نیازهای واقعی ساکنان و ویژگی‌های تاریخی بافت‌ها بوده‌اند. یکی از اصلی‌ترین مشکلات در این زمینه، فقدان یک چارچوب جامع و منسجم برای مدیریت بافت‌های فرسوده است((Tavakoli & Marzbali, 2021. بسیاری از برنامه‌های بازآفرینی شهری، عمدتاً با تمرکز بر اهداف اقتصادی و بهبود زیرساخت‌های کالبدی طراحی شده‌اند؛ در حالی‌که از جنبه‌های فرهنگی، اجتماعی و تاریخی این مناطق غفلت شده است. این رویکرد باعث می‌شود که در بلندمدت، با وجود بهبود نسبی در شاخص‌های کالبدی، شاهد تضعیف و گاه از میان رفتن هویت فرهنگی بافت‌های تاریخی باشیم (Horbliuk & Dehtiarova, 2021). در موارد متعددی، اجرای پروژه‌های نوسازی شهری با تمرکز صرف بر توسعه عمرانی، به حذف بناهای قدیمی و میراثی منجر شده است. این در حالی است که بافت‌های فرسوده، به‌ویژه در شهرهایی با پیشینه تاریخی چون شیراز، نه‌تنها ظرفیت‌هایی برای توسعه پایدار شهری به شمار می‌آیند، بلکه بخشی از میراث مادی و معنوی کشور محسوب می‌شوند. نادیده‌گرفتن این نقش، می‌تواند به تخریب سرمایه‌های فرهنگی و تضعیف حس تعلق اجتماعی در میان ساکنان بینجامد.

در این پژوهش، ابتدا تلاش می‌شود تا وضعیت موجود سیاست‌گذاری‌های عمومی در حوزه بازآفرینی بافت فرسوده شهر شیراز مورد شناسایی قرار گیرد و سپس تأثیر این سیاست‌ها بر شرایط کنونی تحلیل و تبیین شود.

پیشینه و مبانی نظری تحقیق

باز آفرینی شهری : بازآفرینی شهری مفهومی فراگیر است که حوزه‌هایی چون بهسازی، نوسازی، بازسازی، توانمندسازی و روان‌بخشی شهری را شامل می‌شود و هدف آن احیای مجدد زندگی شهری در نواحی دچار فرسایش است . این مناطق معمولاً با مشکلات اقتصادی، نرخ بالای بیکاری، ضعف زیرساخت‌ها، تراکم بالا، ناهنجاری‌های اجتماعی و فقدان هویت فرهنگی روبه‌رو هستند (Sobhani et al, 2023).نظریه‌پردازانی مانند کوین لینچ و جین جیکوبز بر ضرورت مشارکت مردم و اهمیت بافت‌های قدیمی در بازآفرینی شهری تأکید داشته‌اند (Pakzad, 2007).

پرتر (Porter, 1997) هشدار می‌دهد که حمایت مستقیم دولتی ممکن است نتیجه معکوس داشته باشد و نقش سازمان‌های مردمی را برجسته می‌سازد. همچنین، هریسون و گلسمیر (Harrison & Glasmeier, 1997) بر نقش دولت و نهادهای محلی به‌عنوان واسطه‌های کلیدی در توسعه اقتصادی تأکید دارند. رابرتز (Roberts, 2000) بازآفرینی را فرآیندی برای مقابله با فرسایش شهری با تأکید بر راهبرد، مشارکت و پایداری می‌داند. تالون (Tallon, 2009) آن را سیاستی فضایی و پاسخ‌گو به مشکلات شهری توصیف می‌کند و در نهایت لیچفیلد، بازآفرینی را حرکتی مداخله‌گر برای تحقق شهر پایدار می‌داند (Leary & McCarthy, 2013).

ابعاد و اصول بازآفرینی شهری: بازآفرینی شهری در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و محیطی رخ می‌دهد و هر بُعد اهداف خاص خود را دنبال می‌کند. در بعد کالبدی، بازآفرینی با ارزیابی فضاهای ناکارآمد مانند کارخانه‌های متروکه و بافت‌های فرسوده، تلاش دارد تا ساختار فیزیکی شهر را با تحولات اجتماعی و اقتصادی هماهنگ کند (Pourmohammadi et al, 2020). بازآفرینی اقتصادی، هدف‌هایی چون جذب سرمایه، ایجاد فرصت‌های شغلی، و ارتقای مهارت‌های حرفه‌ای را دنبال می‌کند (Sobhani et al, 2023)، در حالی که بازآفرینی اجتماعی بر بهبود خدمات اجتماعی، کاهش ناهنجاری‌ها و توانمندسازی جامعه محلی تمرکز دارد (Esmailpoor et al, 2022).پایداری، عنصر کلیدی بازآفرینی است که بر ایجاد تعادل میان رشد اقتصادی، حفظ محیط‌زیست، و بهبود کیفیت زندگی تأکید دارد (Sahandi, 2020).این رویکرد، علاوه بر احیای فضاهای متروکه، به بهبود رقابت‌پذیری شهری و ارتقای شرایط زندگی در محلات کم‌برخوردار توجه دارد (Bakhtiari, 2020).تحقق بازآفرینی پایدار نیازمند مشارکت گسترده‌ی محلی، ایجاد توافقات عمومی و شکل‌گیری اتحادهای راهبردی است. از دیدگاه اوزلم نیز، تحقق بازآفرینی کارآمد با تدوین راهبردهای جامع، تأمین عدالت اجتماعی، مشارکت مردمی و تعادل در سرمایه‌گذاری‌ها محقق می‌شود (Güzey, 2009).

سیاست‌گذاری عمومی: سیاست‌گذاری عمومی فرآیندی عقلانی، مرحله‌ای و هدفمند است که در بستر ساختارهای سیاسی و نهادی شکل می‌گیرد و شامل مراحلی همچون تدوین دستور کار، طراحی، تصویب، اجرا و ارزیابی سیاست‌هاست (Sharifi et al, 2023). این فرآیند هم‌زمان دارای جنبه‌های فنی و سیاسی است و تأثیر مستقیم یا غیرمستقیم بر زندگی شهروندان دارد. به‌منظور موفقیت در این حوزه، منابعی همچون قدرت قانونی، اطلاعات، ظرفیت اجرایی، منابع مالی و رهبری مؤثر اهمیت دارند (Peters, 2004). برخی پژوهشگران از جمله خواجه نایینی (۱۳۹۴) بر این باورند که تمرکز اصلی تحلیل‌گران و پژوهشگران حوزه سیاست‌گذاری عمومی، بر نحوه شکل‌گیری سیاست‌هاست؛ یعنی بررسی اینکه این سیاست‌ها از چه منابعی برخاسته‌اند و چه عواملی در فرآیند تدوین و اتخاذ آن‌ها نقش داشته‌اند. مطالعات این حوزه، علاوه بر شناسایی عوامل مؤثر بر سیاست‌ها، پیامدهای ناشی از اجرای آن‌ها بر جامعه را نیز مورد تحلیل قرار داده و از روش‌های متنوعی برای بررسی بهره می‌گیرند. از آنجا که دانش سیاست‌گذاری عمومی ماهیتی مسئله‌محور دارد، هدف اصلی آن شناسایی چالش‌های واقعی جامعه و ارائه راه‌حل‌های کارآمد برای مواجهه با آن‌هاست (Bagheri-Fard, 2015).

همچنین، لاسول که از بنیان‌گذاران این حوزه به شمار می‌رود، سه ویژگی بنیادین برای سیاست‌گذاری عمومی قائل است: چندرشته‌ای بودن، مسئله‌محوری، و برخورداری از ماهیت ارزشی. این ویژگی‌ها نشان می‌دهند که سیاست‌گذاری عمومی نه‌تنها باید از ظرفیت علوم گوناگون بهره‌مند شود و در راستای حل مسائل واقعی جامعه حرکت کند، بلکه باید ارزش‌ها و اهداف انسانی را نیز در فرآیند طراحی و اجرای سیاست‌ها مدنظر قرار دهد.

سیاست گذاری شهرییکی از بخش‌های اساسی در سیاست‌گذاری عمومی، سیاست‌گذاری شهری است. شهرها که در گذشته مقیاسی کوچک و جمعیتی محدود داشتند، به تدریج به کلان‌شهرهای پرجمعیت و گسترده تبدیل شدند. به همین دلیل، از همان ابتدا مدیریت و اداره شهرها یک مسئله مهم محسوب می‌شد. با این حال، مدیریت بدون پشتوانه سیاست‌گذاری، از اثربخشی کافی برخوردار نبود. سیاست‌گذاری شهری تمامی اقداماتی را در بر می‌گیرد که دولت در محدوده شهر اجرا می‌کند. بر اساس دیدگاه دو پژوهشگر آمریکایی، سوزان فین‌اشتاین و نورمن فین‌اشتاین، تمامی نظریه‌های نوین برنامه‌ریزی شهری بر این اصل استوارند که فرآیند تصمیم‌گیری در این حوزه ذاتاً یک اقدام سیاسی محسوب می‌شود (مهدی‌زاده، 1386). بلکمن نیز بر این باور است که سیاست شهری به‌عنوان بخشی از سیاست عمومی، تأثیر مستقیم بر زندگی شهروندان دارد. وزارت توسعه منطقه‌ای جمهوری چک، سیاست‌گذاری شهری را به‌مثابه ابزاری برای شناسایی چالش‌های عمده توسعه شهری و ایجاد هماهنگی میان نهادهای مختلف تعریف می‌کند. بانک جهانی نیز سیاست شهری را از منظر نقش آن در تسهیل توسعه اقتصادی و اجتماعی مورد توجه قرار می‌دهد (Eshtiaghi, 2021).

در دوره جهانی‌شدن، سیاست‌های شهری دچار تحول شده و ابعاد مختلفی را شامل می‌شوند که بر نقش سیاست‌های اقتصادی، تحول نهادها، تغییر در رویکردهای مدیریتی، بازتعریف کارکرد کالاهای عمومی، شکل‌گیری نهادهای جدید و نوآوری در سیاست‌گذاری شهری تأکید دارند. در این چارچوب، سیاست ملی شهری به‌عنوان ابزاری در اختیار دولت‌ها برای کنترل و هدایت فرآیند شهرنشینی در نظر گرفته می‌شود(Kazemian et al, 2013).به‌منظور تبیین دقیق‌تر چارچوب نظری پژوهش حاضر، در این بخش به بررسی و تحلیل چندین مطالعه داخلی و خارجی پرداخته می‌شود که هر یک از زاویه‌ای متفاوت به سیاست‌گذاری‌های عمومی در حوزه بازآفرینی و احیای بافت‌های فرسوده نگریسته‌اند. این مطالعات زمینه‌ساز درک بهتر روندها، چالش‌ها و نتایج سیاست‌گذاری‌های انجام‌شده در این حوزه خواهند بود.

پالومبو1 و همکاران (2017) در مقاله‌ای با عنوان «استراتژی‌های نوسازی شهری در رم» به این نتیجه رسیده‌اند که بازآفرینی شهری، همراه با همکاری دولت و ایجاد فضاهایی برای افزایش مشارکت شهروندان، می‌تواند مسیر دستیابی به توسعه پایدار شهری را هموار کند. از سوی دیگر، در مواردی که سیاست‌های نوسازی بدون در نظر گرفتن ملاحظات پایداری اجرا شوند، ممکن است به عنوان مانعی در برابر توسعه پایدار عمل کنند. چائو و هسو (2018) در پژوهشی پیرامون اثرات سیاست‌های نوسازی شهری در تایوان به این نتیجه رسیده‌اند که علی‌رغم اهمیت سیاست‌های دولتی در این حوزه، اجرای آن‌ها چالش‌های جدیدی را برای توسعه شهری به همراه داشته است. از جمله این چالش‌ها می‌توان به افزایش تراکم جمعیت، مشکلات ترافیکی و کمبود فضاهای باز اشاره کرد.دلیل اصلی این مشکلات را می‌توان در عدم هماهنگی میان اهداف و راهبردهای توسعه در سطوح ملی و منطقه‌ای با برنامه‌های اجرایی در مقیاس شهری و محلی دانست. همچنین، یکی از عوامل ناکامی سیاست‌های نوسازی، استفاده از یک الگوی مشارکتی ناموفق بوده است که نتوانسته انتظارات را برآورده کند. بر این اساس، پژوهشگران بر لزوم بهره‌گیری از روش‌های متنوع‌تر در جهت افزایش مشارکت شهروندان تأکید کرده‌اند.کلانتری و هوانگ2 (2018) در پژوهشی با عنوان بازآفرینی مبتنی بر جامعه به بررسی تجربه ایران در نوسازی بافت‌های فرسوده از طریق دفاتر تسهیل‌گری محلی پرداخته‌اند و امکان بهره‌گیری از این مدل در چین را ارزیابی کرده‌اند. به باور آنان، مشارکت اجتماعی در توسعه مجدد شهری در چین هنوز در سطح پایینی قرار دارد. در مقابل، در ایران رویکردی مبتنی بر مشارکت و اعتمادسازی دنبال شده که در سه محور اصلی—باور به مشارکت، کاهش نقش مستقیم دولت، و ارتقاء سرمایه اجتماعی—سازمان یافته است. این مطالعه نشان می‌دهد که تجربه ایران می‌تواند الگوی مناسبی برای کشورهای در حال توسعه در زمینه بازآفرینی محله‌های فرسوده باشد. سی3 و همکاران(2021) در پژوهشی" بررسی جامع حاکمیت بازآفرینی شهری برای توسعه ترتیبات حاکمیتی مناسب" نتیجه گرفتند که بازآفرینی شهری می‌تواند پیامدهای کالبدی و اجتماعی متنوعی از جمله کاهش آسیب‌های اجتماعی، مشارکت، بهبود تاب‌آوری، بهبود فرم و کالبد فضاها و. . را به دنبال داشته باشد. در این زمینه مدیریت و الگوی حاکم بر مشارکت شهروندان بسیار مهم است.

عندلیب (۱۴۰۲) در پژوهشی با رویکرد نظریه نوسازی متوازن، چالش‌های نوسازی بافت‌های فرسوده شهری در ایران را بررسی کرده و بر عدم توازن اجتماعی، کالبدی و اقتصادی، ضعف حکمرانی و مشارکت پایین شهروندان به‌عنوان موانع اصلی تأکید دارد. وی چهار چالش کلیدی شامل نبود چارچوب نظری، تعارضات حکمرانی، بی‌اعتمادی عمومی و ناپایداری مدیریتی را شناسایی کرده و نتیجه می‌گیرد که نوسازی باید بر اصول عدالت‌محور، مردم‌پایه و محله‌محور استوار باشد. پیشنهاد پژوهش، طراحی یک نظام مدیریتی جامع و برنامه‌ریزی هوشمندانه برای دستیابی به بازآفرینی پایدار است. ابراهیمی و چاره‌جو (۱۴۰۲) در پژوهشی با تمرکز بر شهر کامیاران، نقش حکمروایی خوب شهری در فرآیند بازآفرینی بافت‌های فرسوده را بررسی کرده‌اند. آنان با نقد الگوی سنتی مدیریت شهری، بر ضرورت گذار به مشارکت‌جویی و تصمیم‌گیری دموکراتیک تأکید دارند. با بهره‌گیری از روش‌های کمی مانند تحلیل ISM، مدل MicMac، تاپسیس و SEM، داده‌های حاصل از ۳۸۴ پرسشنامه تحلیل شد. یافته‌ها نشان می‌دهد که مشارکت نهادهای مدنی و بخش خصوصی، مؤلفه‌های کلیدی حکمروایی مؤثر بوده و تأثیر مستقیمی بر موفقیت بازآفرینی شهری دارند. در پایان، راهکارهایی جهت تقویت حکمروایی محلی و ارتقای بازآفرینی ارائه شده است.

 

مواد و روش تحقیق
 تحقیق حاضر از نوع تحقیقات کاربردی و از لحاظ روش‌شناسی جز تحقیقات توصیفی-تحلیلی و همچنین از نوع کمی است. این تحقیق مبتنی بر گردآوری داده‌های میدانی است. جامعه آماری این تحقیق را شهروندان ساکن در بافت فرسوده شهر شیراز تشکیل داده‌اند تشکیل داده‌اند. بر اساس آمار در دسترس تعداد تقریبی آنها 50000 نفر بوده است که بر اساس فرمول کوکران 380 نفر به عنوان حجم نمونه در 10 محله شامل، حافظیه، سنگ سیاه، سردزک، لب آب، بالاکف، اسحاق بیگ،سرباغ، درب شازده، لطفعلی خان، درب مسجد مورد پرسشگری قرار گرفتند. روش پرسشگری، تصادفی ساده بوده است. ابزار گردآوری داده‌ها، پرسش‌نامه بوده و پرسشگری در سطح فرد انجام گرفت. روایی ابزار پرسش‌نامه از طریق جامعه نخبگان انجام و تأیید شد. با توجه به لزوم توجه به پایایی تحلیل‌ها برای پرسشنامه مورد نظر با تکیل 30 پرسش نامه در خارج از نمونه آماری، میزان این شاخص با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ مورد محاسبه قرار گرفت که میزان آن بیشتر از مقدار ملاک و استاندارد یعنی 70/0 و برابر با 790/0 محاسبه شده که قابل قبول است. در این تحقیق از آزمون‌های آماری جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها در نرم‌افزار SPSS استفاده شد. ذکر این نکته لازم است که شاخص‌ها و متغیرها از طریق مطالعات مختلف گردآوری و مورد استفاده قرار گرفته‌اند. 

 

 محدوده مورد مطالعه

محدوده مورد مطالعه شهر شیراز در استان فارس است. شهر شیراز یکی از کلانشهرهای کشور است. این شهر از سمت باختر به کوه دراک، از شمال به کوه‌های سبز پوشان، بابا کوهی، چهل مقام و بمو؛ همچنین رشته کوه‌های زاگرس محصور شده است. بعد از شهرهای تبریز و تهران، شهر شیراز سومین شهری بود که در سال 1296 نماد شهرداری را از آن خود کرد. این کلانشهر به 11 منطقه تقسیم شده و مساحتی بالغ بر 240 کیلومترمربع دارد. شهر شیراز از سطح دریا 1486 متر ارتفاع دارد و در منطقه‌ای کوهستانی قرار گرفته است. همین امر سبب می‌شود تا آب و هوای آن همواره معتدل و مطلوب باشد. براساس سرشماری نفوس و مسکن 1395، شهر شیراز دارای جمعیت1565572 نفر بوده است.. تراکم جمعیت در شهر شیراز 9/68 نفر در هکتار می‌باشد. با توجه به ظرفیت‌های فرهنگی، تاریخی و پزشکی و همچنین جغرافیایی، این شهر می‌تواند از جایگاهی مناسبی برخوردار شود و توسعه مطلوب و پایداری را داشته باشد. در سال 1399 براساس اعلام معاونت شهرسازی و معماری شهرداری شیراز ، از مساحت 22 هزار هکتاری شهر شیراز، 1800 هکتار در بافت فرسوده مصوب واقع شده است که برابر با 2/8 درصد از مساحت این شهر است. پهنه‌های واقع در بافت فرسوده مصوب شهر شیراز مجموعا 64 محله را شامل می‌شود که به لحاظ مساحت بیشترین مساحت بافت فرسوده در مناطق هشت، دو، یازده، هفت و سه شهرداری شیراز واقع شده‌اند.

 

شیراز 

شکل1-نقشه موقعیت جغرافیایی شهر شیراز (بازترسیم، نگارنده،1403)

بحث و یافته‌های تحقیق

نمونه آماری پژوهش شامل 380 نفر است که از نظر جنسیتی، اکثریت را مردان (7/64 درصد) تشکیل می‌دهند. از نظر سنی، بیشترین فراوانی در گروه 31 تا 40 سال (8/26 درصد) و گروه سنی 41 تا 60 سال(1/26 درصد) قرار داشته‌اند. از نظر تحصیلات، بیشتر افراد دارای مدرک دیپلم(8/25 درصد) و لیسانس(4/27 درصد) هستند. همچنین، مدت سکونت بالغ بر 44 درصد مشارکت کنندگان در پژوهش، بیشتر از 20 سال در محل سکونت خود بوده است. این ویژگی‌ها بر تحلیل‌های مرتبط با آگاهی، تجربه و تعلق مکانی تأثیرگذار خواهد بود.

 

ارزیابی میزان رضایت شهروندان از احیاء و بازآفرینی محله

بر اساس جدول(1)، تعداد 12 نفر (2/3 درصد) میزان رضایت خود را خیلی کم اعلام کرده‌اند. در سطح کم نیز 29 نفر (6/7 درصد) قرار دارند و درصد تجمعی این دو گروه به 8/10 درصد می‌رسد. بیشترین فراوانی مربوط به سطح متوسط است که 243 نفر (9/63 درصداز نمونه‌ها را شامل می‌شود. این امر نشان می‌دهد که بخش عمده‌ای از شهروندان دیدگاه میانه و متعادل نسبت به احیاء و بازآفرینی محله دارند. در سطح زیاد، تعداد 84 نفر (1/22 درصد) قرار گرفته‌اند و درصد تجمعی این گروه به 8/96 درصد می‌رسد. در نهایت، 12 نفر (2/3 درصد) رضایت خود را در سطح خیلی زیاد اعلام کرده‌اند. این توزیع نشان می‌دهد که اگرچه میزان رضایت شهروندان در سطح متوسط غالب است، اما بخش قابل‌توجهی نیز رضایت زیاد از این اقدامات دارند، که این موضوع می‌تواند بهبود روند بازآفرینی و افزایش رضایت عمومی را در آینده نوید دهد.

 

جدول1- ارزیابی میزان رضایت شهروندان از احیاء و بازآفرینی محله

میزان رضایت

فراوانی

درصد

درصد فراوانی تجمعی

خیلی کم

12

2/3

2/3

کم

29

6/7

8/10

متوسط

243

9/63

7/74

زیاد

84

1/22

8/96

خیلی زیاد

12

2/3

100

جمع

380

100

***

 

وضعیت تحقق شاخص‌های سیاست گذاری‌های عمومی احیاء و بازآفرینی در بافت فرسوده

نتایج جدول (2) نشان‌دهنده ارزیابی شاخص‌های مختلف سیاست‌گذاری‌های عمومی احیاء و بازآفرینی در بافت فرسوده با توجه به ارزش‌های ایرانی-اسلامی هستند. به‌طور کلی، میانگین‌ها برای اکثر شاخص‌ها در محدوده 7/2 تا 9/2 قرار دارند که این نشان‌دهنده تحقق نسبی این سیاست‌ها با توجه به استاندارد مطلوب (میانگین 3) است. به‌ویژه شاخص‌هایی مانند «سیاست‌گذاری عمومی مشارکت همه گروه‌ها در مدیریت محلات» با میانگین 979/2، «سیاست‌گذاری گسترش قانون‌مداری در سطح محلات» با 2958/2 و «سیاست‌گذاری حمایت از بنگاه‌های اقتصادی بافت فرسوده» با 976/2 ، بالاترین میانگین‌ها را دارند و نشان‌دهنده توجه نسبی بیشتر به این مسائل است. در مقابل، شاخص‌هایی مانند «سیاست‌گذاری کاهش آلودگی در بافت فرسوده» با میانگین 703/2 و «سیاست‌گذاری ارتقای هویت و تعلق مکانی به محلات» با 713/2، میانگین‌های کمتری دارند که به معنای کم‌توجهی یا نیاز به بهبود در این زمینه‌هاست. به‌طور کلی، بیشترین میانگین‌ها در سیاست‌گذاری‌های مرتبط با مشارکت عمومی، قانون‌مداری و حمایت از بنگاه‌ها مشاهده می‌شود، در حالی‌که شاخص‌هایی همچون ارتقای هویت مکانی، کاهش آلودگی و ایجاد فرصت‌های جدید اقتصادی نسبت به میانگین مطلوب فاصله دارند و به توجه بیشتر نیاز دارند.

 

جدول 2- آمار توصیفی تحقق شاخص‌های سیاست گذاری‌های عمومی احیاء و بازآفرینی در بافت فرسوده

ابعاد سیاستگذاری

انواع سیاست گذاری‌های عمومی احیاء و بازآفرینی با توجه به ارزش‌های ایرانی-اسلامی

آمار توصیفی

انحراف معیار

میانگین

 

سیاستگذاری اجتماعی-فرهنگی بازآفرینی

سیاست گذاری توسعه اجتماع محلی و ارتقای تاب آوری بافت فرسوده

854/0

721/2

سیاست گذاری بهبود سرمایه اجتماعی محلات بافت فرسوده

971/0

771/2

سیاستگذاری ارتقای امنیت شهروندان در بافت فرسوده

742/0

774/2

سیاستگذاری تسهیلات اجتماعی محلی در بافت فرسوده

868/0

895/2

سیاستگذاری گسترش عدالت در حوزه بافت فرسوده

851/0

755/2

سیاستگذاری کاهش فقر عمومی در محلات

928/0

734/2

سیاستگذاری ارتقای هویت و تعلق مکانی به محلات

799/0

713/2

 

سیاستگذاری اقتصادی بازآفرینی

سیاستگذاری ایجاد فرصت‌های جدید اقتصادی در بافت فرسوده

801/0

703/2

سیاستگذاری تنوع اقتصادی بافت فرسوده

897/0

742/2

سیاستگذاری افزایش کارایی و بهره وری محلات باف فرسوده

824/0

816/2

سیاستگذاری حمایت از بنگاه‌های اقتصادی بافت فرسوده

948/0

976/2

سیاستگذاری بهبود معیشت و اشتغال شهروندان در بافت فرسوده

760/0

824/2

 

سیاستگذاری کالبدی بازآفرینی

سیاستگذاری بهبود زیرساخت‌های بافت فرسوده

951/0

911/2

سیاستگذاری احیای آثار و میراث فرهنگی و تاریخی محلات

909/0

845/2

سیاستگذاری ساخت مجدد مراکز محلات در بافت فرسوده

821/0

882/2

سیاستگذاری بهبود مسکن در بافت فرسوده

826/0

8/2

سیاستگذاری ارتقای ایمنی و پایداری ابنیه در برابر بلایا و خطرات

838/0

745/2

 

سیاستگذاری زیست محیطی بازآفرینی

سیاستگذاری ارتقای فضاهای سبز در بافت فرسوده

794/0

871/2

سیاستگذاری مدیریت پساب در بافت فرسوده

713/0

918/2

سیاستگذاری مصرف بهینه انرژی در بافت فرسوده

807/0

842/2

سیاستگذاری بهبود نقش طبیعت در معماری بافت فرسوده

946/0

824/2

سیاستگذاری کاهش آلودگی در بافت فرسوده

877/0

703/2

 

سیاستگذاری نهادی-مدیریتی بازآفرینی

سیاستگذاری حکمروایی خوب در توسعه محلات

809/0

776/2

سیاستگذاری عمومی مشارکت همه گروه‌ها در مدیریت محلات

733/0

979/2

سیاستگذاری گسترش قانون مداری در سطح محلات

788/0

958/2

سیاستگذاری احقاق حقوق شهروندان بافت فرسوده

775/0

805/2

 

بعد از ارزیابی انواع سیاستگذاری‌ها به تفکیک شاخص ، در این مرحله ابعاد مختلف سیاستگذاری عمومی در 5 نوع اجتماعی-فرهنگی، اقتصادی، کالبدی، زیست محیطی و نهادی-مدیریتی، بررسی و تحلیل شده است(جدول3). نتیجه آزمون دوجمله‌ای نشان می‌دهد که 5 نوع سیاستگذاری در سطح کمتر از 05/0 و برابر با 000/0 معنادار شده‌اند. علاوه بر این بررسی جهت معناداری نشانگر، ضعیف بودن سیاست گذاری‌های عمومی احیاء و بازآفرینی در بافت فرسوده است؛ چرا که مقادیر گروه یک(کمتر از3)، بیشتر از مقادیر گروه دو(بیشتر از3) بوده است. علاوه بر این میانگین‌های گزارش شده نیز کمتر از مقدار متوسط(3) می‌باشد. بهترین وضعیت در میان 5 نوع سیاستگذاری، مربوط به سیاستگذاری‌های نهادی-مدیریتی با میانگین 879/02 و بدترین شرایط برای سیاستگذاری‌های اجتماعی-فرهنگی با میانگین 766/2 بوده است.بنابراین هیچکدام از سیاستگذاری‌های عمومی در بازآفرینی بافت فرسوده به طور جدی مورد تاکید قرار نگرفته و آنچه که اعمال شده است، بسیار ضعیف می‌باشد.

نتیجه آزمون دوجمله‌ای در زمینه مجموع سیاستگذاری‌های عمومی نیز در سطح کمتر از 05/0 و برابر با 000/0 چنین نکته‌ای را تایید می‌نماید؛ چرا که مقدار گروه یک آزمون برابر با 88/0 بوده و بیشتر از مقدار گروه دوم آزمون(12/0) می‌باشد. از سوی دیگر میانگین محاسبه شده برابر با 825/2 بوده و کمتر از مقدار متوسط آزمون است. لذا ابعاد مختلف سیاستگذاری‌های عمومی در احیا و بازآفرینی بافت فرسوده شهر شیراز چندان مورد تاکید نبوده و بسیار ضعیف می‌باشد. 

 

جدول3- ارزیابی تحقق ابعاد سیاست گذاری‌های عمومی احیاء و بازآفرینی در بافت فرسوده شهر شیراز

ابعاد سیاست گذاری عمومی

نسبت مشاهده گروه یک(کمتر از3)

نسبت مشاهده گروه دو(بیشتر از3)

نسبت مورد آزمون

p-value

میانگین

سیاستگذاری اجتماعی-فرهنگی بازآفرینی

84/0

16/0

50/0

000/0

766/2

سیاستگذاری اقتصادی بازآفرینی

82/0

18/0

50/0

000/0

812/2

سیاستگذاری کالبدی بازآفرینی

88/0

12/0

50/0

000/0

836/2

سیاستگذاری زیست محیطی بازآفرینی

80/0

20/0

50/0

000/0

831/2

سیاستگذاری نهادی-مدیریتی بازآفرینی

84/0

16/0

50/0

000/0

879/2

جمع(تحقق سیاستگذاری‌های عمومی)

88/0

12/0

50/0

000/0

825/2

سنجش تاثیر سیاست گذاری‌های عمومی احیاء و بازآفرینی در وضعیت بافت فرسوده

پس از توصیف سیاستگذاری‌های عمومی که متغیرهای مستقل پژوهش هستند، جهت ارائه یک مدل تجربی از تاثیر سیاست گذاری‌های عمومی احیاء و بازآفرینی در وضعیت بافت فرسوده ، با استفاده از نرم افزارAMOS، ابتدا مدل تحلیلی عاملی تاییدی(CFA) تاثیر سیاست گذاری‌های عمومی احیاء و بازآفرینی را ترسیم کرده و در ادامه مدل‌های مذکور، هر یک از شاخص‌ها اعتبارسنجی شده‌اند. نتایج بررسی بار عاملی مربوط به تاثیر سیاست گذاری‌های عمومی نشان می‌دهد مقدار بارهای عاملی از 3/0 بیشتر بوده و نشان‌دهنده وضعیت مناسب شاخص‌ها در مدل ترسیم شده می‌باشد(شکل1). 

 

C:\Users\h\Desktop\bar.jpg 

شکل1- بارعاملی مربوط به متغیرهای مشاهده شده، سیاستگذاری‌های عمومی بازآفرینی از طریق مدلسازی معادلات ساختاری

 

پس از برازش کلیت متغیرهای پژوهش در محیط Amos Graphics، مدل اثر تاثیر سیاست گذاری‌های عمومی احیاء و بازآفرینی در وضعیت بافت فرسوده ترسیم شد (شکل 2). بررسی بارهای عاملی مربوط به شاخص‌های مدل مذکور بالاتر از 3/0 بوده و نشانگر وضعیت قابل قبول شاخص‌های قرار گرفته در مدل می‌باشد. همچنین بررسی وضعیت برازش مدل نهایی تاثیر سیاست گذاری‌های عمومی احیاء و بازآفرینی در وضعیت بافت فرسوده با معیارهای پیشنهادی نشان می‌دهد (جدول4) مدل مذکور از اعتبار و دقت لازم برخوردار بوده و توانسته است اثرات را تبیین نماید. 

C:\Users\h\Desktop\2025-02-14_152650.jpg 

شکل2- مدل نهایی معادله ساختاری تاثیر سیاست گذاری‌های عمومی احیاء و بازآفرینی در وضعیت بافت فرسوده از طریق مدلسازی معادلات ساختاری

جدول (4) شاخص‌های ارزیابی کلیت مدل تاثیر سیاست گذاری‌های عمومی احیاء و بازآفرینی در وضعیت بافت فرسوده را بیان می‌نماید. نهایتاً نتایج حاصل از شاخص‌های برازش مدل نهایی نشان می‌دهد که مدل از برازش خوب برخوردار است و اعتبار و دقت لازم را در زمینه بررسی تاثیر سیاست گذاری‌های عمومی احیاء و بازآفرینی در وضعیت بافت فرسوده را دارا است. در واقع این مدل توانسته است چگونگی و سطح اثرگذاری را بخوبی تبیین و ارائه نماید(شکل2). از جمله شاخص‌های مهم در این زمینه می‌توان به میزان (CFI) برابر با 961/0، میزان (RMSEA) برابر با 071/0، میزان (HOELTER) برابر با 249 اشاره نمود که با مقادیر پیشنهادی و استاندارد مطابقت دارند.

 

جدول2- شاخص‌های ارزیابی کلیت مدل تاثیر سیاست گذاری‌های عمومی احیاء و بازآفرینی در وضعیت بافت فرسوده از طریق مدلسازی معادلات ساختاری

شاخص

مقادیر پیشنهادی

مدل نهایی پژوهش 

CMIN4

-

434/9

DF3

-

043/5

CMIN/DF4

 5 >

870/1

CFI5

9/0<

961/0

RMSEA6

08/0>

072/0

HOELTER7

75 <

249

RMR8

0 

031/0

GFI9

9/0<

959/0

NFI10

9/0<

943/0

PRATIO11

1-0

301/0

 

پس از بررسی برازش کلیت مدل تاثیر سیاست گذاری‌های عمومی احیاء و بازآفرینی در وضعیت بافت فرسوده ، اثر متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته پژوهش مورد بررسی قرار گرفت. همان‌طور که مشاهده می‌شود (جدول 5)، نقش سیاست گذاری‌های عمومی احیاء و بازآفرینی در وضعیت بافت فرسوده در میان پاسخگویان در سطح 99 درصد اطمینان معنادار است. بالاتر بودن نسبت بحرانی5 برآورد شده از مقدار 58/2 (نسبت بحرانی بالاتر از 58/2 نشانگر معناداری اثر می‌باشد)، نیز نشان‌دهنده معناداری اثر متغیر مستقل پژوهش(تاثیر سیاست گذاری‌های عمومی احیاء و بازآفرینی) بر متغیر وابسته(وضعیت بافت فرسوده) می‌باشد. بررسی میزان نقش انواع سیاست گذاری‌های عمومی احیاء و بازآفرینی در وضعیت بافت فرسوده نشان می‌دهد (شکل2) مقدار اثر کل سیاستگذاری‌های اجتماعی-اقتصادی در بافت فرسوده برابر با 70/0 بوده است. همچنین میزان تاثیر سیاستگذاری‌های اقتصادی برابر با 39/0، سیاستگذاری‌های زیست محیطی برابر با 77/0، سیاستگذاری‌های نهادی-مدیریتی برابر با 79/0 و سیاستگذاری‌های کالبدی برابر با 82/0 بوده است.

در سطح سیاستگذاری‌های مختلف، بیشترین تاثیر در وضعیت بافت فرسوده مربوط به سیاستگذاری ارتقای امنیت شهروندان در بافت فرسوده با مقدار 94/0 می‌باشد. همچنین سیاستگذاری افزایش کارایی و بهره وری محلات باف فرسوده با میزان تبیین 91/0 در رتبه دوم و سیاستگذاری تنوع اقتصادی بافت فرسوده با تبیین 89/0 در رتبه سوم شناخته شده است(جدول5). 

 

جدول 5-آماره‌های ضرایب مدل رگرسیونی تاثیر سیاست گذاری‌های عمومی احیاء و بازآفرینی در وضعیت بافت فرسوده از طریق مدلسازی معادلات ساختاری

سیاست گذاری‌های عمومی

متغیر وابسته

نسبت بحرانی

 

اثر کل

سطح معناداری

سیاست گذاری توسعه اجتماع محلی و ارتقای تاب آوری بافت فرسوده

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

وضعیت بافت فرسوده

 

 

 

323/6

46/0

000/0

سیاست گذاری بهبود سرمایه اجتماعی محلات بافت فرسوده

098/4

72/0

000/0

سیاستگذاری ارتقای امنیت شهروندان در بافت فرسوده

324/5

94/0

00/0

سیاستگذاری تسهیلات اجتماعی محلی در بافت فرسوده

345/4

65/0

000/0

سیاستگذاری گسترش عدالت در حوزه بافت فرسوده

132/5

74/0

000/0

سیاستگذاری کاهش فقر عمومی در محلات

544/6

69/0

000/0

سیاستگذاری ارتقای هویت و تعلق مکانی به محلات

098/5

86/0

000/0

سیاستگذاری ایجاد فرصت‌های جدید اقتصادی در بافت فرسوده

876/6

84/0

001/0

سیاستگذاری تنوع اقتصادی بافت فرسوده

456/6

89/0

000/0

سیاستگذاری افزایش کارایی و بهره وری محلات باف فرسوده

109/6

91/0

000/0

سیاستگذاری حمایت از بنگاه‌های اقتصادی بافت فرسوده

765/5

88/0

000/0

سیاستگذاری بهبود معیشت و اشتغال شهروندان در بافت فرسوده

765/5

38/0

003/0

سیاستگذاری بهبود زیرساخت‌های بافت فرسوده

801/5

66/0

001/0

سیاستگذاری احیای آثار و میراث فرهنگی و تاریخی محلات

543/5

73//0

000/0

سیاستگذاری ساخت مجدد مراکز محلات در بافت فرسوده

560/5

50/0

002/0

سیاستگذاری بهبود مسکن در بافت فرسوده

876/6

82/0

000/0

سیاستگذاری ارتقای ایمنی و پایداری ابنیه در برابر بلایا و خطرات

601/6

75/0

000/0

سیاستگذاری ارتقای فضاهای سبز در بافت فرسوده

590/5

68/0

000/0

سیاستگذاری مدیریت پساب در بافت فرسوده

601/5

86/0

000/0

سیاستگذاری مصرف بهینه انرژی در بافت فرسوده

560/4

57/0

000/0

سیاستگذاری بهبود نقش طبیعت در معماری بافت فرسوده

546/5

75/0

000/0

سیاستگذاری کاهش آلودگی در بافت فرسوده

980/4

86/0

000/0

سیاستگذاری حکمروایی خوب در توسعه محلات

657/5

79/0

000/0

سیاستگذاری عمومی مشارکت همه گروه‌ها در مدیریت محلات

870/4

77/0

000/0

سیاستگذاری گسترش قانون مداری در سطح محلات

453/5

72/0

001/0

سیاستگذاری احقاق حقوق شهروندان بافت فرسوده

020/6

75/0

000/0

 

معناداری تفاوت محلات شهر شیراز از لحاظ سیاست گذاری عمومی احیاء و بازآفرینی

در این بخش هدف بررسی تفاوت محلات شهر شیراز از لحاظ سیاست گذاری عمومی احیاء و بازآفرینی است. برای بررسی این موضوع از آزمون کروسکال والیس استفاده شده است. در تفسیر نتایج تفاوت محلات از لحاظ سیاست گذاری عمومی احیاء و بازآفرینی بایستی اینگونه تفسیر کرد که سطح معناداری برای سیاستگذاری‌های عمومی بیشتر از 05/0 قرار دارد. به عبارت دیگر می‌توان گفت که سیاست گذاری عمومی احیاء و بازآفرینی در گروه‌های مختلف(محلات شهر شیراز) متفاوت نیست. لذا بین 10 محله شهر شیراز از لحاظ سیاست گذاری عمومی احیاء و بازآفرینی تفاوت معناداری مشاهده نشده است و همه محلات شرایط یکسانی دارند. 

 

جدول 6-بررسی معناداری تفاوت محلات شهر شیراز از لحاظ سیاست گذاری عمومی احیاء و بازآفرینی ( آزمون کروسکال – والیس)

سیاستگذاری 

Chi-Square

 

DF

Sig

سیاستگذاری اجتماعی-فرهنگی

034/11

9

273/0

سیاستگذاری اقتصادی

841/6

9

654/0

سیاستگذاری کالبدی

530/13

9

140/0

سیاستگذاری زیست محیطی

627/11

9

235/0

سیاستگذاری نهادی-مدیریتی

409/11

9

249/0

جمع سیاستگذاری عمومی

960/10

9

278/0

 

نتایج آزمون نشان داد که تفاوت معناداری میان محلات شهر شیراز از لحاظ سیاست گذاری عمومی احیاء و بازآفرینی وجود ندارد و نیاز ضروری به گزارش میانگین رتبه‌ای آمزون نیست. با این وجود نشان دادن بهتر این عدم تفاوت، نتایج ارائه شده است. در زمینه مجموع سیاستگذاری‌های عمومی، کمترین میانگین رتبه‌ای برای محله لب آب با مقدار 47/148 و بیشترین برای محله بالا کف با مقدار 11/208 بوده است. وضعیت میانگین رتبه‌ای در سطح 5 نوع سیاستگذاری عمومی شامل سیاستگذاری‌های اجتماعی-فرهنگی، اقتصادی، کالبدی، زیست محیطی و همچنین نهادی- مدیریتی در جدول گزارش شده است. 

 

جدول 7- تعیین معناداری تفاوت محلات شهر شیراز از لحاظ سیاست گذاری عمومی احیاء و بازآفرینی بر اساس میانگین رتبه‌ای آزمون کروسکال – والیس

محله

حجم نمونه

میانگین رتبه‌ها

سیاستگذاری اجتماعی-فرهنگی

سیاستگذاری اقتصادی

سیاستگذاری کالبدی

سیاستگذاری زیست محیطی

سیاستگذاری نهادی-مدیریتی

مجموع سیاستگذاری عمومی

محله حافظیه

38

47/215

70/158

70/199

04/194

50/195

89/199

محله سنگ سیاه

38

05/185

59/190

05/194

24/198

18/194

66/185

محله سردزک

38

84/168

62/183

5/170

92/172

99/169

43/175

محله لب آب

38

17/161

05/204

49/152

89/148

45/158

47/148

محله بالا کف

38

57/205

18/208

04/206

25/206

41/209

11/208

محله اسحاق بیگ

38

37/171

37/177

74/176

22/182

18/169

68/177

محله سرباغ

38

46/190

74/195

83/181

99/183

59/189

30/196

محله درب شازده

38

43/217

18/185

32/210

20/205

91/202

38/214

محله لطفعلی خان

38

39/197

29/196

72/221

14/217

92/213

96/204

درب مسجد

38

24/192

28/205

62/191

11/196

87/201

11/194

 

نتیجه‌گیری و ارائه پیشنهادها
بافت فرسوده از مهمترین محدودهای حساس شهری است که مدیریت خاص خود را می‌طلبد. این پژوهش در بافت فرسوده شهری شیراز انجام شده که موضوع سیاستگذاری‌های عمومی در بافت فرسوده مورد تاکید بوده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که سیاست‌گذاری‌های عمومی احیاء و بازآفرینی بافت فرسوده در شهر شیراز به‌طور کلی نتایج مطلوبی نداشته و به‌ویژه در برخی حوزه‌ها با چالش‌هایی جدی روبرو است. علیرغم تلاش‌های صورت‌گرفته در جهت بهبود وضعیت بافت‌های فرسوده، سیاست‌های موجود بیشتر بر ابعاد نهادی-مدیریتی، اقتصادی و اجتماعی-فرهنگی تأکید داشته‌اند، اما کم‌توجهی به ابعاد زیست‌محیطی و هویتی منجر به عدم دست‌یابی به نتایج مؤثر در این زمینه‌ها شده است. یکی از مهم‌ترین نکات در این تحقیق این است که شاخص‌های مرتبط با هویت مکانی، ارتقای مشارکت اجتماعی و کاهش آلودگی‌های محیطی در مقایسه با دیگر شاخص‌ها، در وضعیت بهتری قرار ندارند. این مسئله حاکی از این است که برنامه‌های سیاستی بیشتر بر جنبه‌های کالبدی و زیرساختی تمرکز داشته‌اند، در حالی که مسائل فرهنگی و اجتماعی به درستی مدنظر قرار نگرفته‌اند.

در خصوص تأثیر سیاست‌های عمومی، نتایج نشان می‌دهد که این سیاست‌ها نتواسته‌اند تأثیرات قابل توجهی بر بهبود وضعیت بافت فرسوده بگذارند. مهم‌ترین دلایل این ناکامی شامل عدم هم‌راستایی سیاست‌ها با نیازهای واقعی ساکنان، عدم تخصیص منابع کافی برای اجرای برنامه‌ها و فقدان نظارت مؤثر بر اجرا می‌باشد. همچنین، سیاست‌های اقتصادی و کالبدی نیز نتوانسته‌اند تحولی شگرف در کاهش فقر و ارتقای کیفیت زندگی ساکنان بافت فرسوده ایجاد کنند. به‌ویژه در زمینه ایجاد فرصت‌های شغلی، جذب سرمایه‌گذاری و بهبود زیرساخت‌های اقتصادی، ضعف‌های بسیاری در طرح‌های جاری مشاهده می‌شود.

پیش بینی تاثیرگذاری سیاست‌های عمومی در وضعیت بافت فرسوده نشان داد که در سطح سیاستگذاری‌های مختلف، بیشترین تاثیر در وضعیت بافت فرسوده مربوط به سیاستگذاری ارتقای امنیت شهروندان در بافت فرسوده می‌باشد. همچنین سیاستگذاری افزایش کارایی و بهره وری محلات باف فرسوده و سیاستگذاری تنوع اقتصادی بافت فرسوده در رتبه‌های بعدی اهمیت شناخته شده است. لذا این سیاست‌ها و دیگر موارد می‌توانند تاثیرگذار باشند که این تاثیرگذاری منوسط به استفاده و اعمال آنها در بخش اجرایی مدیریت شهری است. 

در مجموع این پژوهش نشان می‌دهد که سیاست‌های عمومی موجود در بازآفرینی بافت فرسوده نتواسته‌اند به‌طور مؤثر و جامع به ارتقای کیفیت زندگی در بافت‌های فرسوده کمک کنند. این نتایج به‌ویژه در زمینه‌های مربوط به امنیت شهری، سرمایه اجتماعی و مشارکت عمومی مشهود است. بنابراین، بازنگری جدی در سیاست‌ها و رویکردهای جاری برای ارتقای کارایی و اثربخشی این برنامه‌ها و نحوه اجرایی نمودن آنها، ضروری به نظر می‌رسد. بنابراین چند پیشنهاد ارائه می‌گردد.1-تقویت مشارکت عمومی و تقویت همکاری‌های محلی.2-توجه ویژه به ابعاد زیست‌محیطی و ایجاد فضاهای سبز.3-ارتقای هویت و تعلق مکانی.4-اصلاحات در سیاست‌های کالبدی و بهبود زیرساخت‌ها. 5- نظارت و ارزیابی مستمر.

 

References

1.       Ahmadi, M., Andalib, A., Majedi, H., & Zarabadi, Z. S. S. (2019). Analysis of the position of the social capital in the regeneration of the historically worn-out fabrics of Imāmzāde Yahyā neighborhood, using the structural equations. Urban Planning Knowledge, 3(2), 49–63. [In Persian]. https://doi.org/10.22124/upk.2019.10641.1102

2.       Andalib, A. (2024). Pathology of revitalizing deteriorated urban fabrics in Iran from the perspective of balanced renovation theory. Journal of Regeneration Studies, 1(1), 40–45. [In Persian]http://jors-sj.com/article-1-25-fa.htmlal Planning), 9(37), 123-142. [In Persian] https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.22286462.1398.10.37.8.7

3.       Bagheri-Fard, M. H., Tavakoli, A., & Alvani, S. M. (2015). Cultural policymaking in a religious government. Islamic Government Studies, 20(1 [Serial No. 75]). [In Persian]

4.       Bakhtiari, L. , Sasanpor, S. F. , shamaei, A. and soleimani, M. M. (2020). Analysis of the Effective Key Factors on Sustainable Urban Regeneration(Case study: Central part of Hamedan city). Geography (Region Eshtiaghi, M. and Sharepour, M. (2021). In Research of a Conceptual Model of the Idea of the Right to the City in Urban Policy. Journal of Sustainable Urban & Regional Development Studies (JSURDS), 1(2), 67-84. [In Persian] https://www.srds.ir/article_127600.html?lang=fa

5.       Ebrahimi, J. and Charehjoo, F. (2023). Investigating the Role of Good Urban Governance in Regeneration of Urban Worn-Out Textures (Case Study: Kamiyaran City). Human Geography Research, 55(4), 113-137. doi: 10.22059/jhgr.2022.335894.1008427

6.       Esmailpoor, N. , Piroozmehr, D. , Akbari, R. and Esmailpoor, F. (2022). Explaining the Social Factors Affecting Resident’s Participation in Community-Based Regeneration in Dysfunctional Urban Contexts (Case Study: Vakil Abad Castle Neighborhood in Mashhad City. Spatial Planning, 12(3), 1-24. [In Persian] doi: 10.22108/sppl.2022.132614.1643

7.       Güzey, Ö. (2009). Urban regeneration and increased competitive power: Ankara in an era of globalization. Cities, 26(1), 27–37. https://doi.org/10.1016/j.cities.2008.11.006

8.       Harrison, B., & Glasmeier, A. K. (1997). Why business alone won’t redevelop the inner city: A friendly critique of Michael Porter’s approach to urban revitalization. Economic Development Quarterly, 11(1), 1–12. https://doi.org/10.1177/089124249701100103

9.       Horbliuk, S., & Dehtiarova, I. (2021). Approaches to urban revitalization policy in light of the latest concepts of sustainable urban development. Baltic Journal of Economic Studies, 7(3), 46–55. https://doi.org/10.30525/2256-0742/2021-7-3-46-55

10.       Kalantari, S., & Huang, Y. (2018). Community-led regeneration: Applying the experience of the ‘community facilitator’ in Iran to China. Journal of Urban Regeneration and Renewal, 11(3), 293–306. https://doi.org/10.69554/VPIP7093

11.       Kavehpour, Y., Eghbali, N., & Hamzeh, F. (2022). Evaluating the performance of urban management with emphasis on indicators of good governance: Case study: Ahvaz city. Geographical Planning of Space, 12(1), 51–66. [In Persian]. https://doi.org/10.30488/gps.2022.342406.3543

12.       Kazemian, G., et al. (2013). Urban management, Volume 1: Fundamentals and domains. Tehran: Tisa. [In Persian]

13.       Khademalhosein, A., & Bahrami, A. (2019). Evaluate the performance of urban management in urban sustainability: Case study: Izeh City. Journal of Geography and Environmental Studies, 8(30), 33–48. [In Persian]. https://sanad.iau.ir/Journal/ges/Article/978837

14.       Khazaee, M., & Razavian, M. T. (2019). Urban decay: Opportunities or threats for sustainable urban management (A case study of urban decay in Nahavand). Geography Environment Preparation, 12(46), 101-126 [In Persian]. https://dorl.net/dor/20.1001.1.2676783.1398.12.46.6.4

15.       Korkmaz, C., & Balaban, O. (2020). Sustainability of urban regeneration in Turkey: Assessing the performance of the North Ankara Urban Regeneration Project. Habitat International, 95, 102081. https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2019.102081

16.       Leary, M. E., & McCarthy, J. (2013). The Routledge companion to urban regeneration (1st ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203108581

17.       Maleki, A., & Malekhosseini, A. (2016). Pathology of urban crisis management in deteriorated urban fabrics of Hamedan. Geography and Urban Planning of Zagros Landscape, 8(30), 65–85. [In Persian] https://sanad.iau.ir/Journal/zagros/Article/937828

18.       Pakzad, J. (2007). The evolution of ideas in urban planning. Tehran: New Towns Publishing. [In Persian]

19.       Palumbo, M. L., Fimmanò, D., Mangiola, G., Rispoli, V., & Annunziato, M. (2017). Strategies for an urban renewal in Rome: Massimina Co_Goal. Energy Procedia, 122, 559–564. https://doi.org/10.1016/j.egypro.2017.07.416

20.       Pourmohammadi, M. R. , Babai Aghdam, F. and Naimi, K. (2020). Urban Slums Sustainable Regeneration Through Foresight Approach Case Study: Sanandaj Urban Slums. Journal of Geography and Planning, 24(73), 67-93. [In Persian]. doi: 10.22034/gp.2020.10822

21.       Sahandi, A., Shams, M., & Soleimani, A. (2020). An analysis of the role of urban regeneration in sustainable urban development (Case study: Khorram Dareh city). New Perspectives in Human Geography, 12(4), 1–12. [In Persian] https://doi.org/20.1001.1.66972251.1399.12.4.35.3

22.       Sharifi, A. J., Shariari, M., & Vaez, N. (2023). Evaluation of policies of the Islamic City Council in the field of urban planning and architecture of Shiraz city from the perspective of sustainable development. Journal of Urban Environmental Planning and Development, 3(11), 71–88. [In Persian] https://doi.org/10.30495/juepd.2023.1983407.1186

23.       Sobhani, N. , Hekmatnia, H. , f, F. and s, S. (2023). Evaluation of urban worn-out structures with urban regeneration approach (Case: Miandoab city). Human Geography Research, 55(3), 115-139. [In Persian]. doi: 10.22059/jhgr.2022.332976.1008401

24.       Tallon، A. (2009). Urban regeneration in the UK، Routledge. Leary، M. E. and McCarthy، J. (2013). The Routledge Companion to Urban Regeneration.

25.       Tavakoli, H., & Hedayati Marzbali, M. (2021). Urban public policy and the formation of dilapidated abandoned buildings in historic cities: Causes, impacts and recommendations. Sustainability, 13(11), 6178. https://doi.org/10.3390/su13116178

26.       Xie, F., Liu, G., & Zhuang, T. (2021). A comprehensive review of urban regeneration governance for developing appropriate governance arrangements. Land, 10(5), 545. https://doi.org/10.3390/land10050545

27.       Yaghoubi, M., & Shams, M. (2019). Regeneration of worn-out tissue with a sustainable development approach: Case study: Ilam City. Sustainable City, 2(1), 63–77. [In Persian]. doi: 10.22034/jsc.2019.92132

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

[1]  Palumbo

[2]  Huang

[3]  . Xie

[4] - کاي اسکوئر؛ 3- درجه آزادي؛ 4- کاي اسکوئر نسبي؛ 5- برازش تطبيقي؛ 6- ريشه ميانگين مربعات خطاي برآورد؛ 7- شاخص هلتر؛ 8- ريشه دوم مربع باقيمانده؛ 9- شاخص نيکويي برازش؛ 10- شاخص نرمان شده بنتلرـ بونت؛ 11- نسبت صرفه­جويي.

[5] - CR


سکوی نشر دانش

سند یا سکوی نشر دانش ،سامانه ای جهت مدیریت حوزه علمی و پژوهشی نشریات دانشگاه آزاد می باشد

پیوندهای سایت

مراکز مرتبط

پشتیبانی

صفحات رسمی

حقوق این وب‌سایت متعلق به سامانه مدیریت نشریات دانشگاه آزاد اسلامی است.
حق نشر © 1404-1400

صفحه اصلی| عضویت/ ورود| درباره سند| تماس با ما|
[English] [العربية] [en] [ar]