مبانی غنایی در سروده‌های طنز سعید بیابانکی

محورهای موضوعی : زبان و ادبیات فارسی

آرزو صلواتی ¹ , شراره الهامی ² , رضا برزویی ³

1 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران.
2 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران.
3 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران.

تاریخ دریافت : 1404/01/25 تاریخ پذیرش : 1404/03/24 تاریخ انتشار : 1404/04/01

کلید واژه: ادب غنایی, طنز, ادب معاصر, سعید بیابانکی.,

چکیده مقاله :

ادب غنایی یکی از گونه‌های برجستۀ ادبیات فارسی است که به بازنمایی احساسات، عواطف و تجربه‌های درونی شاعر می‌پردازد و با مؤلفه‌هایی همچون زبان نرم و تصویری، موسیقی شعر، صور خیال و مضامین تغزلی چون مدح، مرثیه و شهرآشوب شناخته می‌شود. طنز نیز با وجود ماهیت انتقادی و اجتماعی خود، ظرفیت بازتاب تجربه‌های شخصی و عاطفی را در دل موقعیت‌های اجتماعی دارد و در برخی موارد با ادب غنایی هم‌پوشانی پیدا می‌کند. در این میان، اشعار طنز سعید بیابانکی نمونه‌ای از پیوند این دو حوزه‌اند که قابلیت تحلیل از منظر عناصر غنایی را دارند. پژوهش حاضر با هدف شناسایی مؤلفه‌های ادب غنایی در سروده‌های طنز این شاعر انجام شده و روش تحقیق بر تحلیل محتوای منتخبی از اشعار او مبتنی است. در این بررسی، شاخص‌هایی چون زبان تغزلی، موسیقی درونی و بیرونی، و مضامین شهرآشوب به‌عنوان عناصر غنایی شناسایی شده‌اند. یافته‌ها حاکی از آن است که بیابانکی در کنار بهره‌گیری از طنز اجتماعی، از زبان و ساختارهای عاطفی و تغزلی نیز بهره برده است. این هم‌نشینی طنز و تغزل، جلوه‌ای تازه از کارکردهای متنوع شعر معاصر فارسی را نمایان می‌سازد.

چکیده انگلیسی:

Lyrical literature is a prominent genre of Persian literature that focuses on representing the poet's inner feelings, emotions, and experiences. It is characterized by elements such as soft and imagistic language, poetic rhythm/music, imagery, and lyric themes like panegyric, elegy, and Shahr-Ashub. Satire, despite its critical and social nature, also possesses the capacity to reflect personal and emotional experiences within social contexts, and in some instances, overlaps with lyrical literature. In this regard, the satirical poems of Saeed Biabanaki exemplify the connection between these two domains, lending themselves to analysis through the lens of lyrical elements. The present study aims to identify the components of lyrical literature in the satirical poems of this poet. The research methodology is based on content analysis of a selection of his poems. This investigation has identified lyrical elements, including lyrical language, internal and external rhythm/music, and Shahr-Ashub themes. The findings indicate that Biabanaki, in addition to employing social satire, has also utilized emotional and lyrical language and structures. This confluence of satire and lyricism reveals a fresh dimension of the diverse functions of contemporary Persian poetry.

منابع و مأخذ:

1. آبرامز، ام. اچ. (2005). فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی. ترجمة سعید سبزیان. تهران: رهنما.
2. اصلانی، محمدرضا (1385). فرهنگ واژگانی و اصطلاحات طنز. تهران: کاروان.
3. بیابانکی، سعید (1393). سکتة ملیح. تهران: شهرستان ادب.
4. بیابانکی، سعید (1395). لبخندهای مستند. تهران: سوره مهر.
5. بیابانکی، سعید (1397). هی شعر تر انگیزد. تهران: سپیده باوران.
6. پارساپور، زهرا (1383). مقایسة زبان حماسی و غنایی با تکیه بر خسرو و شیرین و اسکندرنامة نظامی. تهران: دانشگاه تهران.
7. پورنامداریان، تقی (1380). در سایۀ آفتاب. تهران: سخن.
8. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1350). صور خیال در شعر فارسی. تهران: نشر آگه.
9. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1352). انواع ادبی و شعر فارسی، خرد و کوشش. دورۀ چهارم. دفتر دوم و سوم. تهران: چاپخانه دانشگاه پهلوي.
10. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1370). موسیقی شعر. تهران: فردوس.
11. شمیسا، سیروس (1386). کلیات سبک‌شناسی. تهران: فردوس.
12. شیرازی، محمّد معصوم (1363). طرائق الحقائق. تصحیح محمّد جعفر محجوب. ج. 2. تهران: کتابخانۀ سنایی.
13. رضایی، عربعلی (1382). واژگان توصیفی ادبیّات. تهران: نشر فرهنگ معاصر.
14. فرشیدورد، خسرو (1363). دربارۀ ادبیات و نقد ادبی. تهران: امیرکبیر.
15. فیّاض‌منش، پرند (1384). نگاهی دیگر به موسیقی شعر و پیوند آن با موضوع، تخیّل و احساسات شاعرانه. دوفصلنامۀ زبان و ادبیات فارسی. 4، 186-163.
16. کریچلی، سیمون (1397). در باب طنز. ترجمۀ سهیل سُمّی. تهران: نشر ققنوس.
17. گلچین معانی، احمد (1346). شهرآشوب در شعر فارسی. تهران: امیرکبیر.
18. مشتاق مهر، رحمان؛ بافکر، سردار (1395). شاخص‌های محتوایی و صوری ادبیات غنایی. پژوهشنامة ادب غنایی. 14 (26)، 183-202.