نقش اندیشه مقام معظم رهبری در تعاملات سیاسی و اجتماعی میان گروه‌های مقاومت

محورهای موضوعی : اندیشه سیاسی رهبران انقلاب اسلامی

آذر رضائی ¹ , گارینه کشیشیان سیرکی ² , حسن خداوردی ³

1 - گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1404/04/08 تاریخ پذیرش : 1404/06/29 تاریخ انتشار : 1404/07/16

کلید واژه: گفتمان مقاومت, گروه‌های مقاومت, استقلال و عزت ملی, وحدت اسلامی, سیاست‌های منطقه‌ای,

چکیده مقاله :

  

 

  اندیشه مقام معظم رهبری، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های تأثیرگذار در تعاملات سیاسی و اجتماعی میان گروه‌های مقاومت، نقش کلیدی در شکل‌دهی به راهبردهای مقاومت منطقه‌ای ایفا کرده است. این پژوهش با بهره‌گیری از روش تحلیل گفتمان و بررسی اسناد تاریخی و سیاسی، تلاش دارد تا ابعاد مختلف اندیشه مقام معظم رهبری در حمایت، هدایت و انسجام گروه‌های مقاومت را بررسی کند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند که رهبری هوشمندانه، تأکید بر وحدت اسلامی، مقابله با سلطه‌گری و حمایت از جریان‌های مقاومت، از اصول محوری اندیشه مقام معظم رهبری در تعاملات منطقه‌ای است. این اصول نه‌تنها بر همبستگی میان گروه‌های مقاومت تأثیر گذاشته، بلکه موجب تثبیت نقش راهبردی آنان در معادلات سیاسی و امنیتی منطقه شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که اندیشه مقام معظم رهبری از طریق حمایت‌های معنوی، استراتژی‌های دیپلماتیک و تأکید بر استقلال و عزت ملی، زمینه‌ساز توسعه تعاملات میان گروه‌های مقاومت و انسجام بیشتر آنان در برابر تهدیدهای خارجی شده است.

 

چکیده انگلیسی:

 

 The Supreme Leader's thought, as one of the most important influential components in political and social interactions among resistance groups, has played a key role in shaping regional resistance strategies. This research, using the method of discourse analysis and examining historical and political documents, attempts to examine various dimensions of the Supreme Leader's thought in supporting, guiding, and uniting resistance groups. The research findings show that intelligent leadership, emphasizing Islamic unity, confronting hegemony, and supporting resistance movements are among the central principles of the Supreme Leader's thought in regional interactions. These principles have not only affected the solidarity among resistance groups, but have also consolidated their strategic role in the political and security equations of the region. The results of the research show that the Supreme Leader's thought, through spiritual support, diplomatic strategies, and emphasis on independence and national dignity, has paved the way for the development of interactions between resistance groups and their greater cohesion against external threats.

 

منابع و مأخذ:

ابن منظور، محمد بن مکرم لسان العرب، (1414 ق)، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع دار صادر. چاپ سوم، بیروت
اشيري، سعيد(1393)، دوران جدید عالم: گفتمان انتقادی انقلاب اسلامی در شناخت تجدد و بر اساس بیانات آیت¬الله خامنه¬ای، مؤسسه پژوهشی و فرهنگی انقلاب اسلامی، دفتر حفظ و نشر آثار آيت¬الله خامنه¬ای، انتشارات انقلاب اسلامی.
اﻋﺮاﺑﯽ، ﻏﻼﻣﺤﺴﯿﻦ.(۱۳۹۹). ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻗﺮآﻧﯽ و رواﯾﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﮐﻼم ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮی (ﻣﺪ ﻇﻠﻪ اﻟﻌﺎﻟﯽ)، ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻋﻠﻮم ﻗﺮآﻧﯽ، دوره ۲، ﺷﻤﺎره ۱، ﺷﻤﺎره ﭘﯿﺎﭘﯽ ۳، ﺻص ۱۶۴.-۱۴۵
اکبری، مسعود. (۱۳۹۹). محور مقاومت و تحولات جهانی: از نظریه تا عمل. فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک، 5(1)، صص 10-25.
اوجی اردبیلی، محسن(۱۴۰۲) بررسی گونه‌های تعامل اجتماعی میان گروه‌های اجتماعی، مطالعات جامعه شناسی، دوره 11، شماره 40، آبان 1397، صفحه 29-47
بیانات رهبر انقلاب. (۱۳۹۷). سخنرانی در دیدار با مسئولان نظام. تهران: وب‌سایت دفتر مقام معظم رهبری.
بیانات رهبر انقلاب. (۱۳۹۸). سخنرانی در جمع فرماندهان نیروی هوایی. تهران: خبرگزاری فارس.
بیانات رهبر انقلاب. (۱۳۹۹). بیانات در جمع مسئولان نظامی. تهران: خبرگزاری تسنیم.
بیانات رهبر انقلاب. (۱۳۹۹). سخنرانی در جمع فرماندهان نیروی هوایی. تهران: خبرگزاری فارس.
بیانات رهبر انقلاب (1392) در دیدار اعضای همایش ملی «تغییرات جمعیتی و نقش آن در تحولات مختلف جامعه»، ۳۱ اردیبهشت.
بیانات رهبر انقلاب. (۱402). سخنرانی در دیدار با دبیرکل جنبش جهاد اسلامی فلسطین و هیئت همراه*. تهران: وب‌سایت دفتر مقام معظم رهبری.
پوراسمعیلی، نجمه، اسمعیلی اردکانی، علی ( 1402) ادراک رهبران ترکیه و عربستان از مقولۀ محور مقاومت، پژوهش نامه ایرانی سیاست بین الملل، دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 23، پاییز و زمستان، آذر، صفحه ۵۹-۹۳.
ﺣﺴﻦ زاده، ﻣﺤﻤﺪ؛ ﺟﺒﺎری، ﺣﺴﻦ.(۱۳۹۸). ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﺑﺎﯾﺴﺘﻪ‌ﻫﺎی دﻓﺎﻋﯽ اﻣﻨﯿﺘﯽ ﮔﺎم دوم اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ از ﻣﻨﻈﺮ ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮی (ﻣﺪﻇﻠﻪ اﻟﻌﺎﻟﯽ)، اوﻟﯿﻦ ﻫﻤﺎﯾﺶ ﺳﺮاﺳﺮی ﻗﺪرت ﻧﺮم اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎ ﻣﺤﻮرﯾﺖ «ﭼﻬﺎر دﻫﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﺑﺎﯾﺴﺘﻪ‌ﻫﺎی ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﮔﺎم دوم اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ»، ﺗﻬﺮان.
حسینی خامنه‌ای، سیدعلی (مدظلله العالی) ، مجموعه بیانات، مجموعه بیانات، قابل دسترسی در www.Khamenei.ir
حسینی، مهدی. (1401). بررسی ابعاد اقتصادی محور مقاومت. فصلنامه اقتصاد سیاسی، 2(4)، صص 50-65 .
ﺣﮑﯿﻤﯽ، ﻣﺤﻤﺪ؛ اﻓﺘﺨﺎری، اﺻﻐﺮ.(۱۳۹۹). ﻣﺨﺘﺼﺎت اﻟﮕﻮی ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ در ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ ﻓﮑﺮی ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮی (دام ﻇﻠﻪ)، فصلنامه ﺳﯿﺎﺳﺖ اﺳﻼﻣﯽ، دوره ۸، ﺷﻤﺎره ۱۸، صص ۲۳۴-۲۰۱
درﮔﺎﻫﯽ، ﻣﻬﺪی. (۱۴۰۲). ﭼﯿﺴﺘﯽ «راﻫﺒﺮد ﻣﻘﺎوﻣﺖ» در اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮی و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻋﻘﻠﯽ آن از ﻣﻨﻈﺮ ﻓﻘﻪ ﺳﯿﺎﺳﯽ، فصلنامه ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ، دوره ۲۸، ﺷﻤﺎره ۲، ﺷﻤﺎره ﭘﯿﺎﭘﯽ ۱۰۸، صص ۴۶-۲۷
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1412 ق.) مفردات الفاظ قرآن، بیروت، دارالقلم. چاپ اول،
سلطانی، محسن. (1398). دیپلماسی ایران و محور مقاومت: چالش‌ها و فرصت‌ها. مجله مطالعات سیاسی، 5(1)، صص 1-20.
ﺻﺎدق زاده، ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ. (۱۴۰۲). ﻧﻘﺶ ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮی در ﺗﺒﯿﯿﻦ دﯾﭙﻠﻤﺎﺳﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺎ ﺗأﮐﯿﺪ ﺑﺮ دﮐﺘﺮﯾﻦ دﻓﺎﻋﯽ، ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت دﻓﺎع ﻣﻘﺪس، دوره ۹، ﺷﻤﺎره ۱ - ﺷﻤﺎره ﭘﯿﺎﭘﯽ ۳۳، صص ۱۷۷-۱۵۳
عارفخانی، احمد (1387)، اندیشه¬های سیاسی مقام معظم رهبری، قم، مرکز پژوهش¬های اسلامی صدا و سیما.
فرهنگ زاد، علیرضا و همکاران(1403) تحلیل تِماتیک منطقِ مقاومت و ایستادگی در اندیشه مقام معظم رهبری، فصلنامه علمی مطالعات میان رشته ای ارتباطات و رسانه، دوره 7، شماره 23 - شماره پیاپی 23، صفحه ۱۵۵- ۱۸۰.
ﻗﺎﺳﻤﯽ، ﺑﻬﺰاد.(۱۳۹۸) اﻟﮕﻮی ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ؛ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﯿﺎﻧﺎت ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮی، ﭘﺎﺳﺪاری ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ، ﺳﺎل دﻫﻢ، ﺷﻤﺎره ۲۱، صص ۲۰۲- ۱۷۱
کیانی، جواد؛ امیری، سروش(1389). گفتمان مقاومت شهید قاسم سلیمانی در دیپلماسی و روابط بین الملل. فصلنامه مطالعات دفاع مقدس، دوره ۵، شماره ۲
معین، محمد(1389)، فرهنگ معین، تهران، انتشارات زرین.
ﻣﻬﺪی ﭘﻮر. (۱۳۹۹) ﺑﺮرﺳﯽ اﺑﻌﺎد و ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎی راﻫﺒﺮد ﻣﻘﺎوﻣﺖ در اﻧﺪﯾﺸﻪ آﯾﺖ اﻟﻠﻪ ﺧﺎﻣﻨﻪ ای (ﻣﺪﻇﻠﻪ)، ﻧﺸﺮﯾﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺟﻬﺎن اﺳﻼم، دوره ۸، ﺷﻤﺎره ۲، (پیاپی 17) ﺻص ۳۰-۱
میرقادری، کیانی (1391)، «مقاله بن مایه های ادبیات مقاومت در قرآن»، دو فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی، دوره 1، شماره 1، تابستان ص 69-97.
نرم افزار حدیث ولایت، مجموعه رهنمودهای رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت الله خامنه ای (83 - 1368)، بنیاد قرآن و عترت سپاه، نسخه دوم، 84/6/8
نوری، نسرین. (1400). پیشینه و آینده محور مقاومت در سیاست خارجی ایران. مجله پژوهش‌های اسلامی، 8 (1)، صص 20-35.
یزدانی، سجاد. (1400). نقش رسانه‌ها در ترویج محور مقاومت. فصلنامه رسانه و سیاست، 3(1)، صص 30-45.
يعقوب، احمدحسين(1393)، اندیشه¬های سیاسی-اجتماعی امام خامنه¬ای: دیدگاه¬های آیت¬الله خامنه¬ای درباره مسایل سیاسی و اجتماعی، ترجمه محسن زارع پور و ديگران، قم، مؤسسه مطالعاتي و انتشاراتي صادق آل محمد (ص)

متن کامل:



­­­فصلنامه گفتمان سیاسی انقلاب اسلامی دوره 4، شماره 3،  شماره پیاپی (15)، پاییز  1404، ص 89 ـ 65

مقاله پژوهشی

 

نقش اندیشه مقام معظم رهبری در تعاملات سیاسی و اجتماعی میان گروه‌های مقاومت

آذر رضائی¹، گارینه کشیشیان سیرکی²، حسن خداوردی³

 

             تاریخ دریافت: 08/04/1404            تاریخ پذیرش: 29/06/1404

 

چکیده: اندیشه مقام معظم رهبری، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های تأثیرگذار در تعاملات سیاسی و اجتماعی میان گروه‌های مقاومت، نقش کلیدی در شکل‌دهی به راهبردهای مقاومت منطقه‌ای ایفا کرده است. این پژوهش با بهره‌گیری از روش تحلیل گفتمان و بررسی اسناد تاریخی و سیاسی، تلاش دارد تا ابعاد مختلف اندیشه مقام معظم رهبری در حمایت، هدایت و انسجام گروه‌های مقاومت را بررسی کند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند که رهبری هوشمندانه، تأکید بر وحدت اسلامی، مقابله با سلطه‌گری و حمایت از جریان‌های مقاومت، از اصول محوری اندیشه مقام معظم رهبری در تعاملات منطقه‌ای است. این اصول نه ‌تنها بر همبستگی میان گروه‌های مقاومت تأثیر گذاشته، بلکه موجب تثبیت نقش راهبردی آنان در معادلات سیاسی و امنیتی منطقه شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که اندیشه مقام معظم رهبری از طریق حمایت‌های معنوی، استراتژی‌های دیپلماتیک و تأکید بر استقلال و عزت ملی، زمینه‌ساز توسعه تعاملات میان گروه‌های مقاومت و انسجام بیشتر آنان در برابر تهدیدهای خارجی شده است.

 

 

واژگان اصلی: گفتمان مقاومت، گروه‌های مقاومت، استقلال و عزت ملی، وحدت اسلامی، سیاست‌های منطقه‌ای، حمایت معنوی و راهبردی، مقابله با سلطه‌گری.

 

 

1.مقدمه

اندیشه مقاومت از اساسی ترین تفکرات موجود در دوران معاصر می باشد که  از سوی بسیاری از اندیشمندان و جنبش‌های اسلامی مورد مداقّه و توجه قرار گرفته است. این تفکر در عصر حاضر دارای آثار و بهره های گوناگون در ایجاد و تسری اسلام سیاسی در دوران معاصر داشته است. در واقع این تفکر به رهبری امام خمینی(ره) با وقوع انقلاب اسلامی ایران درسال 57 شکل گرفته و پردازش شد. به نوعی در این انقلاب؛ با اندیشه امام خمینی(ره) اسلام در حیات سیاسی و اجتماعی وارد شده و براساس مبانی معرفتی خود مبنی بر نفی هرگونه سلطه پذیری و مقاومت در برابر هرگونه استعمار وسلطه گری سامان سیاسی جدیدی به نام « اسلام سیاسی » وارد ادبیات سیاسی جهان گردید. در دوران ده ساله رهبری امام خمینی(ره) نظام اسلامی در ایران نهادینه شد. پس از امام در دوران رهبری آیت الله خامنه ای نظام اسلامی تاکنون نه تنها ریشه های اسلام سیاسی در ایران محکم شده است بلکه به کشورهای اسلامی نیز صادر شده است. در نزدیک به چهار دهه اندیشه های مقام معظم رهبری در هدایت، روشنگری تبیین نقشه راه در مورد مقاومت کشورهای مسلمان اعم از شیعه و سنی و اتحاد آنان در مقابل سلطه غرب به سرکردگی آمریکا و رژیم نیابتی آنها در منطقه( اسرائیل غاصب) براساس اصول اساسی اسلام که مورد توافق شیعه و سنی بوده است ؛ به قوت و مستمر ادامه داشته است. درواقع؛ پیامد اندیشه های مقام معظم رهبری در دهه های اخیر موجب تحولات شگرفی در منطقه جنوب غرب آسیا شده است.

اندیشه مقام معظم رهبری، به ‌عنوان یکی از تأثیرگذارترین دیدگاه‌های راهبردی در تحولات سیاسی و اجتماعی منطقه، توانسته است انسجام میان گروه‌های مقاومت را تقویت کرده و چارچوبی مستحکم برای مبارزه با اشغال‌گری و نفوذ قدرت‌های بیگانه فراهم نماید.

       در سیاست‌های منطقه‌ای، مقاومت نه‌ تنها یک واکنش دفاعی در برابر تهدیدات خارجی، بلکه یک راهبرد سیاسی و اجتماعی محسوب می‌شود که هدف آن حفظ استقلال و عزت ملی است. مقام معظم رهبری با تأکید بر وحدت اسلامی، حمایت از مستضعفان و مقابله با جریان‌های سلطه‌طلب، توانسته‌اند نقش برجسته‌ای در هدایت و هماهنگی گروه‌های مقاومت ایفا کنند. این اندیشه نه ‌تنها بر روابط دیپلماتیک میان دولت‌ها تأثیر داشته، بلکه در شکل‌دهی به شبکه‌های مردمی و جنبش‌های اجتماعی نیز نقشی اساسی ایفا کرده است. این درحالی می باشد که رهبران برخی از کشورهای منطقه همانند «ترکیه و عربستان، باتوجه به شخصیت و ذهنیت متفاوتشان، نوع نگاه، تفسیر، برداشت، تصمیم و سیاست خارجی متفاوتی را در مورد موضوع های گوناگون در منطقۀ خاورمیانه و از جمله در ارتباط با اهداف و اولویتهای سیاست خارجی ایران، پیگیری میکنند» (پوراسمعیلی، اسمعیلی اردکانی، 1402: 61).

        بررسی نقش مقام معظم رهبری در تعاملات سیاسی و اجتماعی میان گروه‌های مقاومت نشان می‌دهد که گفتمان مقاومت، متأثر از اصول ایدئولوژیک و راهبردی ایشان، توانسته است به یک هویت مشترک میان گروه‌های مختلف تبدیل شود. این هویت مشترک، موجب افزایش همگرایی میان گروه‌های مقاومت، تعریف اهداف مشترک و تدوین راهبردهای مقابله با تهدیدهای خارجی شده است. این مقاله با استفاده از تحلیل اسناد سیاسی، سخنرانی‌های مقام معظم رهبری، و بررسی تعاملات منطقه‌ای میان گروه‌های مقاومت، با استفاده از چارچوب نظری سازه انگاری و با روش توصیفی تحلیلی تلاش دارد تا ابعاد گوناگون نقش رهبری در تنظیم تعاملات سیاسی و اجتماعی مقاومت را تحلیل کند. همچنین، پیامدهای این تعاملات بر معادلات قدرت، دیپلماسی منطقه‌ای و تحولات جغرافیای سیاسی بررسی خواهد شد.

 

2.پیشینه پژوهش 

اﺣﻤﺪی ﻣﻘﺪم و ﻫﻤﮑﺎران (۱۴۰۲)، ﻃﯽ ﺗﺤﻘﯿﻘﯽ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻧﻘﺶ اﻣﺎم ﺧﺎﻣﻨﻪای در ﻫﺪاﯾﺖ و رﻫﺒﺮی ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ به این ﻧﺘﺎﯾﺞ رسیدند که: ﻫﺪﻓﻤﻨﺪی ﻣﻘﺎوﻣﺖ؛ اﻓﻮل ﻫﯿﻤﻨﻪ اﺳﺘﮑﺒﺎری در ﻣﻨﻄﻘﻪ، ﺷﮑﻮﻓﺎﯾﯽ ﻣؤﻟﻔﻪ ﻫﺎی ﻗﺪرت ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ؛ ﮔﺮاﯾﺶ اراده و ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻫﺎی ﺿﺪ اﺳﺘﮑﺒﺎری ﻣﻨﻄﻘﻪ ای ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻣﻠﺖ ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ؛ روﺣﯿﻪ و ﭘﻮﯾﺎﯾﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ؛ ﻫﺪاﯾﺖ ﺗﺸﺮﯾﻌﯽ ﮔﺮوه ﻫﺎی ﻣﻘﺎوﻣﺖ؛ ﻣﺎﻫﯿﺖ اﻟﻬﺎم ﺑﺨﺸﯽ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان است. درﮔﺎﻫﯽ در ﺳﺎل ۱۴۰۲ در ﻣﻘﺎﻟﻪ ای ﺑﺎ ﻋﻨﻮان «ﭼﯿﺴﺘﯽ راﻫﺒﺮد ﻣﻘﺎوﻣﺖ در اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮی و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻋﻘﻠﯽ آن از ﻣﻨﻈﺮ ﻓﻘﻪ ﺳﯿﺎﺳﯽ» ﺑﻪ ﭼﯿﺴﺘﯽ راﻫﺒﺮد ﻣﻘﺎوﻣﺖ در اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮی اﺷﺎره ﮐﺮده و ﺗﻔﺎوت اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺑﺎ پژوهش حاضر در اﯾﻦ اﻣﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﺎﺛﯿﺮ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻫﺎی آﯾﺖ اﻟﻠﻪ ﺧﺎﻣﻨﻪ ای ﺑﺮ ﻫﻮﯾﺖ ﯾﺎﺑﯽ ﻣﺤﻮر ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻫﺴﺘﯿﻢ و ﻧﻪ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻋﻘﻠﯽ آن از ﻣﻨﻈﺮ ﻓﻘﻪ ﺳﯿﺎﺳﯽ. ﺻﺎدق زاده در ﺳﺎل ۱۴۰۲ در ﻣﻘﺎﻟﻪ ای ﺑﺎ ﻋﻨﻮان «ﻧﻘﺶ ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮی در ﺗﺒﯿﯿﻦ دﯾﭙﻠﻤﺎﺳﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺎ ﺗﺎﮐﯿﺪ ﺑﺮ دﮐﺘﺮﯾﻦ دﻓﺎﻋﯽ» ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮی در ﺗﺒﯿﯿﻦ دﮐﺘﺮﯾﻦ دﻓﺎﻋﯽ دﯾﭙﻠﻤﺎﺳﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﺷﺎره ﮐﺮده اند، از منظر آنان اﻟﮕﻮی ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑــﺮ اﺻﻮل، اﻫﺪاف و راﻫﺒﺮدﻫﺎی آن در آﯾﻨﺪه ﻧﯿﺰ ﻧﻘﺸﻪ راه اﻣـﺖ اﺳــﻼﻣـﯽ و ﻣـﻠـﻞ ﺗﺤـﺖ ﺳـﺘـﻢ ﺟـﻬـﺖ دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺧﻮد در ﺳﻄﺢ ﻧﻈﺎم ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻤﻬﻮری اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﺎﻧﻮن و ﺣﺎﻣﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺗﺪاوم و ﺑﺴﻂ ﻣﺤﻮر ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﮐﻤﮏ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ. اﻋﺮاﺑﯽ در ﺳﺎل ۱۳۹۹ در ﻣﻘﺎﻟﻪ ای ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻗﺮآﻧﯽ و رواﯾﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﮐﻼم ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮی ﺑﻪ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻗﺮآﻧﯽ و رواﯾﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﮐﻼم ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮی اﺷﺎره ﮐﺮده است. ﺣﮑﯿﻤﯽ و اﻓﺘﺨﺎری در ﺳﺎل ۱۳۹۹ در ﻣﻘﺎﻟﻪ ای ﺑﺎ ﻋﻨﻮان «ﻣﺨﺘﺼﺎت اﻟﮕﻮی ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ در ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ ﻓﮑﺮی ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮی» ﺑﻪ ﻣﺨﺘﺼﺎت اﻟﮕﻮی ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ در ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ ﻓﮑﺮی ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮی اﺷﺎره ﮐﺮده اﻧﺪ ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس نویسندگان گفته اند که، ﺳﻄﺢ دﯾﺪﮔﺎه ﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ، دﯾﺪﮔﺎﻫﯽ ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ دال ﻣﺮﮐﺰی اﺳﻼم ﻧﺎب ﻣﺤﻤﺪی ﺑﻮده ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ و در ﺗﻬﺪﯾﺪ ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻣﺘﻀﺎد آن ﯾﻌﻨﯽ ﮔﻔﺘﻤﺎن دﻧﯿﺎﻃﻠﺒﯽ، ﻇﻠﻢ، اﺳﺘﮑﺒﺎر و ﻣﺎدی ﮔﺮاﯾﯽ اﺳﺖ. ﺻﺎﻟﺢ اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ و ﻫﻤﮑﺎران در ﺳﺎل ۱۳۹۹ در ﻣﻘﺎﻟﻪ ای ﺑﺎ ﻋﻨﻮان «اﻟﮕﻮی ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ از دﯾﺪﮔﺎه اﻣﺎم ﺧﺎﻣﻨﻪای ﺑﻪ ﺗﺒﯿﯿﻦ اﻟﮕﻮی ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ از دﯾﺪﮔﺎه اﻣﺎم ﺧﺎﻣﻨﻪای اﺷﺎره ﮐﺮده اﻧﺪ. ﻣﻬﺪی ﭘﻮر در ﺳﺎل ۱۳۹۹ در ﻣﻘﺎﻟﻪ ای ﺑﺎ ﻋﻨﻮان «ﺑﺮرﺳﯽ اﺑﻌﺎد و ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎی راﻫﺒﺮد ﻣﻘﺎوﻣﺖ در اﻧﺪﯾﺸﻪ آﯾﺖ اﻟﻠﻪ ﺧﺎﻣﻨﻪ ای» ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ اﺑﻌﺎد و ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎی راﻫﺒﺮد ﻣﻘﺎوﻣﺖ در اﻧﺪﯾﺸﻪ رﻫﺒﺮ ﻣﻌﻈﻢ اﻧﻘﻼب اﺷﺎره ﮐﺮده اند. از ﻧﻈﺮ اﯾﺸﺎن راه ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آﺳﯿﺐ ﻫﺎ و ﻋﺒﻮر از ﻣﻮاﻧﻊ؛ ﺷﻨﺎﺧﺖ دﺷﻤﻦ، ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻗﺪرت ﻣﻘﺎوﻣﺖ، ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﻗﺪرت درون زا، ﻣﻘﺎوم ﺳﺎزی ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﻣﻠﯽ، ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺎ ﺗﺪﺑﯿﺮ و ﻓﺪاﮐﺎراﻧﻪ و ﻣﻬﻤﺘﺮ از ﻫﻤﻪ اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﻧﺼﺮت و وﻋﺪه اﻟﻬﯽ اﺳﺖ. آﻧﭽﻪ ﻣﺴﻠﻢ اﺳــﺖ اﻓـﻖ و ﭼﺸﻢ اﻧﺪاز ﻣﻘﺎوﻣﺖ در اﻧﺪﯾﺸﻪ رﻫﺒﺮی اﯾﺠﺎد ﺗﻤﺪن ﻧﻮﯾﻦ اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ ﺗﻤﺪﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺳﺎﻻری، ﻋﺪاﻟﺖ، آزادی، ﮐﺮاﻣﺖ اﻧﺴﺎﻧﯽ، ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ و ﻋﺰﺗﻤﻨﺪی در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎی آن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد. ﺗﻔﺎوت اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺑﺎ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺣﺎﺿﺮ در اﯾﻦ اﻣﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺑﺮرﺳﯽ اﺑﻌﺎد و ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎی راﻫﺒﺮد ﻣﻘﺎوﻣﺖ در اﻧﺪﯾﺸﻪ آﯾﺖ اﻟﻠﻪ ﺧﺎﻣﻨﻪ ای اﺳﺖ ﻟﯿﮑﻦ ﻣﺎ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﺎﺛﯿﺮ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻫﺎی آﯾﺖ اﻟﻠﻪ ﺧﺎﻣﻨﻪ ای ﺑﺮ ﻫﻮﯾﺖ ﯾﺎﺑﯽ ﻣﺤﻮر ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻫﺴﺘﯿﻢ و ﻧﻪ ﺑﺮرﺳﯽ اﺑﻌﺎد و ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎی راﻫﺒﺮد ﻣﻘﺎوﻣﺖ در اﻧﺪﯾﺸﻪ آﯾﺖ اﻟﻠﻪ ﺧﺎﻣﻨﻪ ای. ﺣﺴﻦﻧﯿﺎ ﻣﻘﺪم و ﻫﻤﮑﺎران در ﺳﺎل ۱۳۹۹ در ﻣﻘﺎﻟﻪ ای ﺑﺎ ﻋﻨﻮان «ﺑﺮرﺳﯽ ﻣؤﻟﻔﻪﻫﺎی راﻫﺒﺮدی ﻣﻘﺎوﻣﺖ در اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮی ﺑﻪ ﻣؤﻟﻔﻪﻫﺎی راﻫﺒﺮدی ﻣﻘﺎوﻣﺖ در اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮی اﺷﺎره ﮐﺮده اﻧﺪ که این پژوهش نیز با مقاله حاضر تفاوت های اساسی دارد. در پژوهش های خارجی نیز واﺳﺘﺪﯾﻨﮓ و ﻣﺎﺑﻮن (۲۰۲۱)، در ﻣﻘﺎﻟﻪ ای ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان «ﻣﺤﻮر ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﻧﻈﻢ ﻣﻨﻄﻘﻪای در ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ: ﻣﺸﮑﻼت اﻗﺘﺪار ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺣﻘﻮق و ﺗﮑﺎﻟﯿﻒ ﺷﻬﺮوﻧﺪان، ﻓﻀﺎ و ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦﻫﺎی ﻫﻨﺠﺎری» را ﺑﻪ رﺷﺘﻪ ﺗﺤﺮﯾﺮ در آوردﻧﺪ. آﻧﻬﺎ ﺑﯿﺎن داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ دﻫﻪ ﭘﺲ از ﻗﯿﺎمﻫﺎی ﻋﺮﺑﯽ، ﺳﯿﺎﺳﺖ در ﺳﺮاﺳﺮ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ، ﻫﻢ در داﺧﻞ و ﻫﻢ ﺑﯿﻦ دوﻟﺖﻫﺎ ﻣﺴأﻟﻪ ﻣﻮرد ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ اﺳﺖ. ﻣﺤﻮر ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از اﺗﺤﺎد راﻫﺒﺮدی، ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻣﻨﯿﺘﯽ و ﺷﺒﮑﻪ اﯾﺪهﭘﺮدازی، ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دﯾﺪﮔﺎه ﺿﺪﻫﮋﻣﻮﻧﯿﮏ دﯾﺮﯾﻨﻪ ﺧﻮد در ﺑﺮاﺑﺮ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه و ﻣﺘﺤﺪان ﻣﻨﻄﻘﻪای آن، ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺎﻧﻊﮐﻨﻨﺪه ای را در ﻣﻮرد ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻧﻈﻢ ﻣﻨﻄﻘﻪای در ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ اراﺋﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ. در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از ﺗﻌﺪاد ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ از اﺟﺰا ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪه، ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ، آﻧﭽﻪ اﯾﻦ ﺷﺒﮑﻪ اﺋﺘﻼف ﭘﯿﭽﯿﺪه را در ﮐﻨﺎر ﻫﻢ ﻧﮕﻪ ﻣﯽ دارد، ﯾﮏ دﯾﺪﮔﺎه ﻫﻨﺠﺎری ﻣﺸﺘﺮک ﮔﺴﺘﺮده از ﻧﻈﻢ ﻣﻨﻄﻘﻪ ای اﺳﺖ ﮐﻪ در ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ، ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﯿﺮاث اﯾﺪه آل ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد و از ﻃﺮﯾﻖ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻓﻀﺎﯾﯽ واﻗﻌﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد. آنان از اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه ﻫﻨﺠﺎری ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻗﺘﺪار ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺣﻘﻮق و ﺗﮑﺎﻟﯿﻒ ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﯾﺎد ﻣﯽ ﮐﻨند. ﺑﺎ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺑﺮ ﻣﺤﻮر ﻣﻘﺎوﻣﺖ، اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﺷﯿﻮهﻫﺎﯾﯽ ﻣﯽﭘﺮدازد ﮐﻪ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻓﻀﺎﯾﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎزﯾﮕﺮان درون اﯾﻦ ﻣﺤﻮر، ﯾﻌﻨﯽ ﺟﻤﻬﻮری اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان و ﺣﺰب اﻟﻠﻪ، ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ. ﺑﺎ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺑﺮ ﻟﺒﻨﺎن، ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن از ﮐﺎر ﻣﯿﺪاﻧﯽ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﺮای ﮐﺎوش در ﺑﯿﺎن رواﯾﺖ ﻫﺎی ﻣﻘﺎوﻣﺖ از ﻃﺮﯾﻖ ﻓﻀﺎﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﯾﺎدﺑﻮدی ﮐﻪ ﻫﺮ دو ﺑﺎزﯾﮕﺮ اﯾﺠﺎد ﮐﺮده اﻧﺪ، اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ. اﺳﺘﺪﻻل نوﯾﺴﻨﺪﮔﺎن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺸﮑﻼت اﻗﺘﺪار ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺣﻘﻮق و ﺗﮑﺎﻟﯿﻒ ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ اﺑﺰار ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﺑﺮای درک ﻣﻈﺎﻫﺮ ﻧﻈﻢ در ﮐﻨﺎر روﯾﮑﺮدﻫﺎی ﺟﺮﯾﺎن اﺻﻠﯽ ﺗﺮ، ﮐﺎرﺑﺮد دارد. ﺗﻔﺎوت اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺑﺎ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺣﺎﺿﺮ در اﯾﻦ اﻣﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﺎ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﺎﺛﯿﺮ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻫﺎی آﯾﺖ اﻟﻠﻪ ﺧﺎﻣﻨﻪ ای ﺑﺮ ﻫﻮﯾﺖ ﯾﺎﺑﯽ ﻣﺤﻮر ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻫﺴﺘﯿﻢ و ﻧﻪ ﺻﺮﻓﺎً ﻣﺤﻮر ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﻧﻈﻢ ﻣﻨﻄﻘﻪای در ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ. در مجموع می توان مقالات و کتب بسیاری در این زمینه پیدا کرد ولی پژوهش حاضر با یک نگاه جدید و با یک رویکرد جدید به مسأله هویت یابی می پردازد که نوآورانه است.

 

2.1.چارچوب نظری پژوهش

    از آنجایی که در ارتباط میان اندیشه های مقام معظم رهبری و گروههای مقاومت مبتنی بر مؤلفه های هویتی و مذهبی است، نظریه سازه انگاری می تواند از قابلیت بالایی برای تجزیه و تحلیل موضوع مطرح شده در این پژوهش برخوردار باشد. افزون بر این سازه انگاری را می‌توان رویکردی فکری دانست، که روشی برای بررسی روابط بین الملل از منظر جامعه شناختی ارائه می دهد. همچنین سازه انگاری رویکردی است که پژوهشگر در روابط بین‌الملل، پایه‌گذاری نظری پدیده‌های سیاست بین‌الملل را ممکن می‌سازد و او را قادر می‌سازد تا پدیده‌های کلی را بدون پیش‌بینی خود پیش‌بینی کند. 

    نظریه سازه انگاری بر نقش فرهنگ، ارزش ها و ایده ها در روابط بین الملل تمرکز دارد و مسائل هویت، علایق، ترجیحات و هنجارها را تحلیل می کند. این یک نظریه سیستماتیک است که در ذات خود متکی بر جامعه شناسی و روانشناسی اجتماعی است که در آن هویت ها و علایق، متغیر وابسته ای است که باید مورد مطالعه و درک قرار گیرد و طرفداران این گزاره معتقدند که ملاحظات مادی به تنهایی این امر را فراهم نمی کند (ونت، ۱۳۸۴: 25-23).

     از منظر ريشه شناسانه، نظريه سازه انگارى، ريشه در بذر نخستينى دارد كه «كانت» و «ويتگنشتاين»  در بستر انديشه سياسى نهادند. براين اساس، نظريه پردازان سازه انگار بر اين باورند كه«واقعيت هاى اجتماعى»  محصول «ساختارهاى زبانى»  است. از منظر سازه انگاران «شناخت» بدون اينكه مسئله اى در واقعيت بيرونى، مطرح باشد ميسر نيست و اين شناخت مبتنى بر«ساخت يابى اجتماعى»  و «فهم بينا ذهنى»  به واسطه مشاركت معانى مقدور است. بر اين اساس از منظر سازه انگاران واقعيت ها در عرصه بين المللى از رهگذر يك هستى شناسى رابطه اى قابل درك است و برخلاف انديشمندان جريان اصلى كه بر عناصر مادى تأكيد دارند، آنان بر عوامل فكرى و معناگرايانه نظير فرهنگ، انگاره ها، هويت، هنجارها و ارزش ها در كنار اين عناصر مادى، عنايت ويژه دارند. (احمری و همکاران. ۱۳۹۵: ۳۱۴) سازه انگاری عنوان مکتبی است که با گذر از ماده گرایی مطلق در خصوص مطالعات اجتماعی، اصالت را در پدیده های اجتماعی به ایده و اندیشه داده و بیانگر این است که پدیده های اجتماعی با اشیاء و موجودات مادی متفاوت است.

      سازه انگاري از حيث هستي شناسي، از ايده آليسم⁴ در مقابل ماترياليسم و از ذهنيت‌گرايي⁵ در مقابل عينيت گرايي⁶ دفاع مي‌كند. از اين منظر سازه‌انگاري به وجود مستقل جهان از ذهن انساني باور ندارد. از منظر معرفت شناسانه نيز، اين ديدگاه امكان دستيابي به حقيقت عيني، ذاتي و از پيش داده را باور نمي‌كند (متقي و كاظمي، 1386: 210).

       سازه انگاری بر خلاف تئوری های خردگرا که ايده ها، ارزش ها و هنجارها را ابزارهايي براي توجيه و يا حمايت از منافع مفروض شده می داند، برتأثير مستقل «ايده ها»، «ارزش ها» و «هنجارها» تاكيد مي‌ نماید. علاوه بر آن در تئوری سازه انگاری به جای مفهوم انسان بیشینه خواه از مفهوم «انسان اجتماعي» و يا ايفا كننده نقش استفاده مي‌شود که در آن بازيگران تصميمات شان را بر اساس قواعد و هنجارها اتخاذ می کنند اما در تئوری های خردگرایی، انسان هاي بيشينه خواه گزينه هایي را مورد بررسي قرار مي‌دهند كه بيشترين منفعت را در بر داشته باشند.

       یکی از جنبه‌های کلیدی سازه‌انگاری، تأکید بر تعامل میان عاملیت و ساختار است. این نظریه بیان می‌کند که بازیگران (عاملیت) و ساختارهای بین‌المللی بر یکدیگر تأثیر متقابل دارند. از یک سو، بازیگران از طریق رفتارهای خود می‌توانند ساختارها را تغییر دهند؛ از سوی دیگر، ساختارها نیز می‌توانند رفتار بازیگران را محدود یا جهت‌دهی کنند (Giddens, 1984).

     در مجموع بر اساس رهیافت سازه انگاری ساختار بين‌الملل نه امري از پيش داده كه امري برآمده از ديالكتيك‌ دائمي ساختارها و بازيگراني است كه براساس معاني ذهني خود، و نه لزوماً عقلانيت ابزاري،‌ دست به كنش مي‌زنند.

       همچنین در مورد این موضوع خاص می توان به نظریه جیمز اسکات در کتاب «سلطه و هنر مقاومت» نیز اشاره نمود. جیمز سی. اسکات انسان‌شناس و دانشمند علوم سیاسی آمریکایی است که سال‌ها به کار میدانی در مناطق روستایی شرق آسیا پرداخته است. او علاوه بر اینکه حاصل تحقیقاتش در این مناطق را در قالب کتاب‌هایش ارائه کرده اسـت، به طرح نظریات سیـاسی عمیقی پرداختـه که از این تحقیقات برآمده‌اند. اسکات که از اندیشمندان مطرح طرفدار بی‌دولتی است و در این زمینه هم کتاب‌های مستقلی دارد، تأملات قابل توجهی در زمینه‌ی روابط قدرت و مسئله‌ی ایدئولوژی داشته است. کتاب «سلطه و هنر مقاومت» مهمترین کتاب نظری  اسکات درباره‌ی روابط میان قدرتمند و بی‌قدرت است و در آن نگاهی خاص و موشکافانه به روابط و گفتارهایی که به‌طور معمول زیر عنوان ایدئولوژی دسته‌بندی می‌شوند می‌اندازد و طرحی نو برای فهم این گفتارها و کردارها به دست می‌دهد که غنای مفهومی قابل توجهی دارد.

       از منظر اسکات رویارویی بین افراد فاقد قدرت و قدرتمند مملو از فریب است – افراد فاقد قدرت به بی قدرتی خود تظاهر می کنند و قدرتمندان به طرز ماهرانه ای بر تسلط خود تأکید می کنند. دهقانان، رعیت ها، بردگان، کارگران و زندانیان در حضور قدرت آزاد نیستند که عقیده خود را بیان کنند. این گروه‌های زیردست در عوض گفتمان مخفیانه‌ای ایجاد می‌کنند که نشان‌دهنده انتقاد از قدرت است که پشت سر افراد مسلط گفته می‌شود. در عین حال، قدرتمندان همچنین گفتگوی خصوصی در مورد اقدامات و اهداف حکومت خود ایجاد می کنند که نمی توان آشکارا اعلام کرد. در این کتاب، دانشمند علوم اجتماعی مشهور، جیمز سی. اسکات، بحثی نافذ در مورد نقش‌های عمومی که توسط قدرتمندان و بی قدرتان بازی می‌شود و لحن تمسخرآمیز و انتقام‌آمیز آن‌ها در خارج از صحنه ارائه می‌کند - آنچه او آن‌ها را رونوشت‌های عمومی و پنهان می‌نامد. اسکات با استفاده از مثال‌هایی از ادبیات، تاریخ و سیاست فرهنگ‌های سراسر جهان، چهره‌های بسیاری را که این تعامل در طول تاریخ به خود گرفته است و تنش‌ها و تناقض‌هایی که منعکس می‌کند، بررسی می‌کند. در این مقاله سعی شده که از همان مباحث سازه انگارانه و با تأکید بر مباحث هنجاری و هویتی به بحث مقاله پرداخته شود.

 

2.2.مفاهیم نظری اندیشه مقاومت در دیدگاه مقام معظم رهبری  

       مقاومت در اندیشه مقام معظم رهبری صرفاً یک راهبرد سیاسی نیست، بلکه یک گفتمان فرهنگی و اجتماعی است که بر استقلال، عزت ملی و مقابله با ظلم تأکید دارد. این مفهوم در سخنرانی‌های ایشان و در تعاملات دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران با گروه‌های مقاومت منطقه‌ای قابل مشاهده است.

        واژۀ مقاومت ریشه در فعل ثلاثی مجرد «قاَمَ» دارد که در معنی، به پا خاستن و برخاستن و نیز پایدار ماندن بکار رفته است. (میرقادری و کیانی، ۱۳۹۱: 70)

 مؤلف لسان العرب برای واژه مقاومت، ریشه قوم را بیان کرده، که در معنای چیزی را راست و درست کردن (ابن منظور، ج 12: 511) است.

      فرهنگ معین، واژه مقاومت را درلغت، به معنی ایستادگی و برابري کردن معرفی کرده است و در اصطلاح نیز آنرا در مبادرت به نبرد تدافعی وضعیتی بیان کرده و فرماندهی آنرا موضع مقاومتی معرفی می‌کند که با تمام قواي خود با همین موضع تدافعی مبادرت به نبرد می‌کند. بنابراین معناي غالب مقاومت، ایستادگی و پایداري در برابر چیزیست که توازن را چه از بعد داخلی و چه خارجی برهم زده باشد (معین، 1389: 4286)

      ایستادگی و مقاومت از منظر مقام معظم رهبری، آیت‌الله خامنه‌ای، به‌عنوان یکی از اصول بنیادین برای حفظ عزت، استقلال و پیشرفت ملت‌ها مطرح می‌شود. ایشان مقاومت را نه‌تنها یک وظیفه دینی و اخلاقی، بلکه یک راهبرد عقلانی و عملی برای مقابله با تهدیدها و فشارهای داخلی و خارجی می‌دانند.  

        مقام معظم رهبری مقاومت را به‌عنوان ایستادگی در برابر ظلم، استکبار و هرگونه تهدید علیه ارزش‌های دینی، ملی و انسانی تعریف می‌کنند. ایشان تأکید دارند که مقاومت به معنای سازش ‌ناپذیری با دشمنان و تلاش برای حفظ استقلال و هویت ملی است. به‌گفته ایشان، مقاومت تنها راهی است که ملت‌ها می‌توانند از طریق آن به حقوق خود دست یابند و در برابر فشارهای خارجی ایستادگی کنند (بیانات، ۴ آذر ۱۳۹۷).

       مقام معظم رهبری مقاومت را ریشه‌دار در آموزه‌های قرآنی و دینی می‌دانند. ایشان به آیاتی از قرآن کریم اشاره می‌کنند که بر ایستادگی در برابر ظلم و دفاع از حق تأکید دارند، مانند آیه «وَلا تَهِنُوا وَلا تَحْزَنُوا وَأَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ» (آل‌عمران: ۱۳۹). این آیات نشان‌دهنده اهمیت مقاومت به‌عنوان یک وظیفه دینی است (فرهنگ زاد و همکاران، 1403: 158).

       از منظر مقام معظم رهبری، مقاومت نه‌تنها یک وظیفه دینی، بلکه یک راهبرد عقلانی است. ایشان معتقدند که ایستادگی در برابر دشمنان، تنها راه حفظ استقلال و جلوگیری از تسلط بیگانگان است. به‌گفته ایشان، ملت‌هایی که در برابر فشارها مقاومت می‌کنند، می‌توانند به پیشرفت و عزت دست یابند (بیانات، ۲۹ مرداد ۱۳۷۶).

       مقام معظم رهبری به تجربیات تاریخی ملت‌ها اشاره می‌کنند که نشان می‌دهد مقاومت همواره به پیروزی و عزت منجر شده است. ایشان به نمونه‌هایی از تاریخ اسلام و انقلاب اسلامی ایران اشاره می‌کنند که در آن‌ها مقاومت در برابر دشمنان به موفقیت‌های بزرگ منجر شده است (اعرابی، ۱۳۹۷: 164-145 )

      یکی از اهداف اصلی مقاومت از دیدگاه مقام معظم رهبری، حفظ استقلال و عزت ملی است. ایشان تأکید دارند که ملت‌ها باید در برابر فشارهای خارجی ایستادگی کنند تا بتوانند هویت و استقلال خود را حفظ کنند (بیانات، ۴ آذر ۱۳۹۷). مقام معظم رهبری مقاومت را ابزاری برای تحقق عدالت در جامعه می‌دانند. ایشان معتقدند که ایستادگی در برابر ظلم و فساد، زمینه‌ساز برقراری عدالت اجتماعی است (فرهنگ زاد و همکاران، 1403: 159).

       از منظر مقام معظم رهبری، مقاومت نه‌تنها به حفظ استقلال و عدالت کمک می‌کند، بلکه زمینه‌ساز پیشرفت و توسعه در تمامی زمینه‌ها است. ایشان تأکید دارند که ملت‌هایی که در برابر فشارها مقاومت می‌کنند، می‌توانند به پیشرفت‌های علمی، اقتصادی و فرهنگی دست یابند (بیانات، ۲۹ مرداد ۱۳۷۶). مقام معظم رهبری معتقدند که مقاومت به تقویت اقتدار ملی منجر می‌شود. ایشان تأکید دارند که ملت‌هایی که در برابر دشمنان ایستادگی می‌کنند، می‌توانند جایگاه خود را در عرصه بین‌المللی تقویت کنند (بیانات، ۴ آذر ۱۳۹۷).

      یکی دیگر از آثار مقاومت، ایجاد روحیه امید و اعتماد به نفس در جامعه است. مقام معظم رهبری تأکید دارند که مقاومت می‌تواند به ملت‌ها نشان دهد که با ایستادگی و تلاش می‌توانند بر مشکلات غلبه کنند (فرهنگ زاد و همکاران، 1403: 158). همچنین مقاومت به حفظ ارزش‌های دینی و ملی کمک می‌کند. مقام معظم رهبری معتقدند که ایستادگی در برابر تهدیدها و فشارها، می‌تواند از تضعیف ارزش‌های دینی و ملی جلوگیری کند (اعرابی،  ۱۳۹۷ : 164-145 )

         مقام معظم رهبری به چالش‌هایی که ممکن است در مسیر مقاومت وجود داشته باشد، اشاره می‌کنند. این چالش‌ها شامل فشارهای اقتصادی، تهدیدهای نظامی و تبلیغات منفی دشمنان است. ایشان تأکید دارند که ملت‌ها باید با آگاهی و هوشیاری این چالش‌ها را مدیریت کنند (بیانات، ۴ آذر ۱۳۹۷). ایشان راهکارهایی برای تقویت مقاومت ارائه می‌دهند که شامل تقویت ایمان دینی، افزایش آگاهی عمومی، تقویت اقتصاد مقاومتی و ایجاد انسجام ملی است. ایشان معتقدند که این اقدامات می‌تواند به ملت‌ها کمک کند تا در برابر فشارها ایستادگی کنند (فرهنگ زاد و همکاران، 1403: 171).

       از منظر رهبر انقلاب اسلامی، دولت مقاومت به‌عنوان الگویی برای ایستادگی در برابر فشارها و تهدیدهای خارجی و داخلی تعریف می‌شود. این مفهوم بر پایه اصولی همچون استقلال، خودکفایی، ایستادگی در برابر استکبار جهانی و تقویت توان داخلی شکل گرفته است. رهبر انقلاب اسلامی تأکید دارند که مقاومت نه‌تنها یک وظیفه اخلاقی و دینی است، بلکه راهی برای حفظ عزت و اقتدار ملی محسوب می‌شود. ایشان در بیانات خود، مقاومت را به‌عنوان یک اصل بنیادین برای مقابله با فشارهای اقتصادی، سیاسی و فرهنگی معرفی کرده‌اند. دولت مقاومت باید بتواند با تکیه بر توان داخلی، از وابستگی به قدرت‌های خارجی بکاهد و زمینه‌های پیشرفت و توسعه را فراهم کند. رهبر انقلاب اسلامی همچنین بر اهمیت تقویت اقتصاد مقاومتی، حمایت از تولید داخلی و استفاده از ظرفیت‌های ملی تأکید دارند، چرا که این اقدامات می‌توانند پایه‌های مقاومت را مستحکم‌تر کنند. در این چارچوب، دولت مقاومت نه‌تنها در برابر تهدیدهای خارجی ایستادگی می‌کند، بلکه با تقویت انسجام داخلی و ایجاد امید در جامعه، زمینه‌های پیشرفت و توسعه پایدار را فراهم می‌آورد.

      رهبر انقلاب اسلامی بر این باورند که مقاومت، تنها راه مقابله با فشارهای دشمنان و حفظ استقلال کشور است و باید به‌عنوان یک راهبرد دائمی در سیاست‌های دولت‌ها مورد توجه قرار گیرد. ایشان می‌فرمایند: ‌«البته ترديدى نيست كه در دنيا دولت‌های غربی از اتحاد ما رنج مى‌برند و «وضع آشفته» ما باعث «خاطر جمع» آن‌ها است، و معتقدند: «چون چنين است پس آشفته‌ترش بايد كرد! » لذا بايد با كمال دقت مراقب نقشه‌هاى آن‌ها باشيم و از طریق مقاومت و پایداری، توطئه های آنان را نقش بر آب كنيم» (بیانات، ۳۱ اردیبهشت ۹۲).

      در مجموع باید گفت؛ ایستادگی و مقاومت از منظر مقام معظم رهبری به‌عنوان یک اصل بنیادین برای حفظ عزت، استقلال و پیشرفت ملت‌ها مطرح می‌شود. ایشان مقاومت را نه‌تنها یک وظیفه دینی و اخلاقی، بلکه یک راهبرد عقلانی و عملی برای مقابله با تهدیدها و فشارهای داخلی و خارجی می‌دانند. با توجه به مبانی قرآنی، عقلانی و تاریخی مقاومت، ملت‌ها می‌توانند با ایستادگی در برابر دشمنان، به اهدافی مانند حفظ استقلال، تحقق عدالت و پیشرفت دست یابند. مقاومت همچنین به تقویت اقتدار ملی، ایجاد روحیه امید و حفظ ارزش‌های دینی و ملی کمک می‌کند. با وجود چالش‌ها، مقام معظم رهبری تأکید دارند که با تقویت ایمان، آگاهی و انسجام ملی می‌توان این چالش‌ها را مدیریت کرد و به موفقیت دست یافت.

 

3.تأثیر اندیشه مقام معظم رهبری بر تعاملات سیاسی میان گروه‌های مقاومت  

      اندیشه مقام معظم رهبری در سال‌های اخیر تأثیر چشمگیری بر تعاملات سیاسی میان گروه‌های مقاومت داشته است. این اندیشه با تأکید بر وحدت اسلامی، استقلال ملی و مقابله با سلطه‌گری توانسته است نقش مهمی در هدایت و انسجام گروه‌های مقاومت در منطقه ایفا کند. بررسی این نقش، مستلزم تحلیل ابعاد سیاسی، اجتماعی و راهبردی اندیشه رهبری و نحوه تأثیرگذاری آن بر سیاست‌های منطقه‌ای گروه‌های مقاومت است (مهدی‌پور،۱۳۹۹: 30-1 )

1)       سیاست‌های منطقه‌ای و حمایت از گروه‌های مقاومت  

      اندیشه مقام معظم رهبری، به‌ویژه در سیاست‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران، تأثیر مهمی بر حمایت از جریان‌های مقاومت در برابر اشغال‌گری و نفوذ بیگانگان داشته است (مهدی پور، ۱۳۹۹: 30-1) 

     آیت‌الله خامنه‌ای بارها بیان کرده‌اند که حمایت ایران از جبهه‌ مقاومت یک حمایت بی‌قید و شرط انسانی و اسلامی است و نباید محدود به حسابگری‌های سیاسی زودگذر شود. ایشان معتقدند مسئله فلسطین و دیگر ملل مظلوم، فراتر از ملاحظات حزبی یا مسائل ناسیونالیستی است. بنابراین، هرکس و هر ملتی - حتی غیراسلامی - که برای دفاع از ستمدیدگان اقدام کند، شایسته تقدیر و همدلی است. این نگرش، جنبش‌های مقاومت را نیز ترغیب می‌کند تا در روابط خود همگرایی بیشتری با یکدیگر داشته باشند. چنان‌که محور مقاومت، صرفاً شامل مسلمانان شیعه یا سنّی نمی‌شود و همه‌ جریان‌های مقاومت که قصد حفظ هویت و عزت خود را داشته باشند، می‌توانند در این حلقه جای گیرند. 

      مفهوم محور مقاومت یا جبهه‌ مقاومت در بیانات آیت‌الله خامنه‌ای، فراتر از مرزهای یک کشور یا یک گروه خاص است. این محور، طیفی گسترده از نیروها و ملت‌هایی را شامل می‌شود که در عراق، سوریه، لبنان، یمن، فلسطین و حتی فراتر از خاورمیانه - برخی کشورهای آفریقایی یا آمریکای لاتین– به ‌نوعی با سیاست‌های استکباری مخالفت می‌کنند و از عزت خود دفاع می‌نمایند. اما در منطقه‌ غرب آسیا، این محور سازمان ‌یافته‌تر می باشد. به‌تعبیر ایشان، در غیاب این جبهه‌ فعال، قدرت‌هایی چون آمریکا و متحدانش می‌توانند طرح‌های خود - مانند طرح‌های موسوم به معامله‌ قرن یا عادی‌سازی‌های تحمیلی- را بدون مانع پیش ببرند. براین‌اساس، حضور گروه‌های مقاومت در عراق (الحشدالشعبی)، در سوریه (نیروهای دفاع وطنی و مستشاران خارجی)، در لبنان (حزب‌الله) و در یمن (انصارالله) توانسته ‌است تا با ایجاد موازنه‌ قدرت، از گسترش حضور آمریکا و متحدانش جلوگیری کند و مانع طرح‌های سازش آمریکایی شود و یا حداقل هزینه‌های آن را برای سازش‌طلبان بالا ببرد.

       مقام معظم رهبری بر این باور است که حمایت از محور مقاومت نه تنها یک ضرورت سیاسی، بلکه یک نیاز اجتماعی و انسانی نیز هست. این حمایت به معنای ایستادگی در برابر ظلم و حمایت از ملت‌های مظلوم است. ایشان همواره معتقدند: «ما به وظیفه خود در حمایت از مقاومت عمل خواهیم کرد، زیرا این وظیفه‌ای انسانی و اسلامی است» (بیانات ۲۴ دیماه، ۱۳۹۸). 

       از سوی دیگر به باور رهبر انقلاب؛ حمایت از محور مقاومت به‌منظور تأمین امنیت ملی ایران یک ضرورت است. لذا همواره تأکید کرده‌اند که حفظ امنیت کشور به‌وسیله تقویت روابط با کشورها و گروه‌های هم‌پیمان در محور مقاومت ممکن است. این تأکید بر لزوم ایجاد یک زنجیره امنیتی میان کشورهای محور مقاومت، نشان‌دهنده اهمیت این محور در مقابله با تهدیدات است (نوری،۱۴۰۰: 35-20 )

 

2)       تاثیر اندیشه رهبر انقلاب بر دیپلماسی مقاومت در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران  

       سیاست خارجی ایران، تحت تأثیر اندیشه مقام معظم رهبری، رویکردی فعال در حمایت از جریان‌های مقاومت و مقابله با سیاست‌های سلطه‌طلبانه قدرت‌های خارجی اتخاذ کرده است. دیپلماسی حمایت از محور مقاومت به‌عنوان یک ابزار مهم در روابط بین‌المللی ایران مورد توجه قرار دارد. مقام معظم رهبری معتقدند که تقویت این محور می‌تواند به ایجاد یک دیپلماسی قوی‌تر و مؤثرتر کمک کند. در شرایطی که ایران با تحریم‌ها و فشارهای بین‌المللی مواجه است، دیپلماسی از طریق محور مقاومت می‌تواند به‌عنوان یک ابزار برای تسهیل ارتباطات و حفظ منافع ملی عمل کند. این دیپلماسی نه‌تنها محدود به عرصۀ سیاسی است، بلکه شامل ابعاد اقتصادی، فرهنگی و نظامی نیز می‌شود. همکاری‌های اقتصادی میان کشورهای محور مقاومت، به‌ویژه در زمینه‌های انرژی و تجارت، می‌تواند به تقویت بنیان‌های اقتصادی ایران و کشورهای هم‌پیمان منجر شود (بیانات، ۱۳۹۹).

      همچنین نظرات پژوهشگران نشان می‌دهد که دیپلماسی از طریق محور مقاومت می‌تواند به ایجاد یک شبکه مؤثر از ارتباطات بین‌المللی کمک کند که در آن کشورهای هم‌پیمان بتوانند با یکدیگر همکاری نزدیک‌تری داشته باشند. این همکاری‌ها می‌تواند به تبادل اطلاعات، تجربیات و تکنولوژی‌های نوین منجر شود که در نهایت به تقویت امنیت ملی و منافع اقتصادی ایران کمک می‌کند. برهمین اساس، برقراری روابط نزدیک با سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی نیز می‌تواند به تقویت دیپلماسی محور مقاومت کمک کند. به‌طور مثال، ارتباط با سازمان‌های بین‌المللی اسلامی و تقویت همکاری‌های منطقه‌ای می‌تواند به ایجاد یک جبهۀ متحد در برابر تهدیدات خارجی منجر شود. مقام معظم رهبری بر لزوم فعالیت در این زمینه تأکید کرده و بر این باورند که ایجاد یک دیپلماسی فعال و مؤثر می‌تواند به تأمین منافع ملی ایران کمک کند (حسینی، ۱۴۰۱: 65-50)

 

 

 

 

4.تأثیر اندیشه مقام معظم رهبری بر تعاملات اجتماعی میان گروه‌های مقاومت  

      تعاملات اجتماعی به مجموعه‌ای از کنش‌های جمعی و تعاملات میان گروه‌های مقاومت اطلاق می‌شود که در راستای تحقق اهداف مشترک، تقویت انسجام و مقابله با تهدیدات خارجی شکل می‌گیرند (اوجی اردبیلی، ۱۴۰۲: 57)

1)       نقش گفتمان مقاومت در شکل‌دهی به هویت اجتماعی و فرهنگی جنبش‌ها  

       اندیشه مقام معظم رهبری، از طریق گفتمان مقاومت، به شکل‌دهی هویت اجتماعی میان گروه‌های مقاومت کمک نموده است . اکنون دولت‌های ایران و دولت نزدیک به مقاومت در عراق، انصارالله یمن (یمن شمالی)، حزب‌الله لبنان و نیز گروه‌های مقاومت در فلسطین مانند جهاد اسلامی و حماس محور مقاومت دانسته می‌شوند. شکل‌گیری محور مقاومت با الهام از آرمان های انقلاب اسلامی ایران مبنی بر مقاومت در برابر قدرت‌های جهانی تبیین و ترسیم شده است. به گفته شهید سید حسن نصرالله : سیدعلی خامنه‌ای، رهبر محور مقاومت و جمهوری اسلامی ایران، قلب و پایه اصلی محور مقاومت است.

       مقاومت اسلامی بطور کلی کلید واژه ای است که در برابر ظلم، تعدّی و اشغالگری، سکولاریسم، سلطه گری و سلطه پذیری شکل گرفته و هدفش حفظ حقوق، دفع ستم، رفع اشغال، حفظ استقلال، جلوگیری از سلطه گری و اجرای موازین اسلامی در تمامی ابعاد فردی و اجتماعی می باشد ودر یک کلام، اسلام سیاسی مهم‌ترین مؤلفه‌ این کلید واژه می باشد. بنا بر این؛ تسلسل وار حفظ دین، حفظ نظام جمهوری اسلامی ایران، آزادی فلسطین، ، حفظ استقلال و جلوگیری از غارت منابع و ثروت در عراق، ، لبنان ، یمن از جمله اهداف مشخص و عینی محور مقاومت می‌ باشد.

       مفهوم مقاومت که از آن به یافتن راهی برای دور زدن مصائب و مقابله با موانع یاد شده است، نه تنها برای استقامت در برابر تهدیدهای قدرت‌های جهانی و نظام سلطه بیان شده، بلکه به عنوان یک پروژه تمدن‌ساز در جهت تحقق آزادی، عدالت جهانی، همزیستی مسالمت‌آمیز و برپایی تمدن نوین اسلامی مطرح شده است. ایشان با تأکید بر این حرکت عظیم اسلامی و برشماری ویژگی‌های خاص و منحصر به‌فرد جریان مقاومت، این باور عظیم اسلامی را که گریبانگیر نظام سلطه شده است به عنوان ابزار و رویکردی فعال و اثرگذار در مواجهه با چالش‌های بین‌المللی و نظم ناعادلانه جهانی معرفی می‌کند. به خصوص در دنیای امروز که با گسترش تهدیدهای جدید دشمنان از جمله جنگ نرم، تهاجم فرهنگی، بحران اقتصادی، نفوذ فناوری‌های نوین و مسائلی از این دست، فرهنگ مقاومت و استقامت و دعوت به آن، به یک راهبرد ضروری و نسخه‌ای شفابخش برای ملت‌های آزاده و آزادی‌خواه جهان تبدیل شده است.

بنابراین هویت اجتماعی و فرهنگی گفتمان مقاومت، در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای، بر پایه چند اصل بنیادین بنا نهاده شده است که عبارتند از:

1) ایمان و معنویت: یکی از اصول اساسی فرهنگ مقاومت در نگاه آیت‌الله خامنه‌ای، ایمان به خداوند و اصول معنوی است. ترویج روح معنویت در جامعه، جوهره واقعی انسانی و ایمانی را در جوان‌ها زنده می‌کند و این جاذبه معنوی و ایمان الهی، به انسان‌ها قدرت روحی و باطنی می‌دهد تا بتوانند در برابر تهدیدها و جهان تبعیض‌آمیز ایستادگی کرده و حاکمیت الهی را برقرار نمایند.

2) هویت اسلامی - انقلابی: فرهنگ، هویت یک ملت به شمار می‌رود و فرهنگ مقاومت از دینی‌ترین منابع اسلامی مانند قرآن، حدیث، و سیره اهل‌بیت علیهم السلام نشأت می‌گیرد که در قالب اسلام و انقلاب اسلامی و بر اساس مؤلفه‌ی فطرت‌مداری، عقلانیت، مردم‌بنیان بودن، ولایت مداری توحیدی، استکبارستیزی و غیره، تکوین و رشد یافت و منعطف و پویا به صورت عملی پیاده‌سازی شد.

3) پویایی و تحول‌گرایی: فرهنگ مقاومت نه تنها به واکنش و مقابله در برابر تهدیدها و فریاد صریح علیه نظام سلطه محدود نمی‌شود، بلکه به عنوان یک جریان پویا و تحولی به طور مستمر خود را به‌روز کرده و راهبردهای نوینی در مواجهه با چالش‌ها و ظلم‌های دائمی دشمنان ارائه می‌دهد.

4) مقاومت به عنوان نفی سلطه: فرهنگ مقاومت از دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای، در ذات خود نفی سلطه و استعمار است. این مفهوم، به ویژه در مواجهه با سلطه‌گری‌های جهانی و سیاست‌های استکباری آمریکا و دیگر قدرت‌های غربی، به عنوان یک اصل اساسی در نظریه مقاومت مطرح می‌شود. مقابله با سلطه‌گران نه تنها یک ضرورت سیاسی، بلکه یک تکلیف دینی و شرعی است که با هدف دستیابی به استقلال ملی و تحقق عدالت اجتماعی انجام می‌شود.

5) پیوند اخلاق و سیاست در مقاومت: آیت‌الله خامنه‌ای معتقدند که مقاومت باید در چارچوب اخلاق و فضائل انسانی صورت گیرد. این دیدگاه نه‌تنها مقاومت را به ابزار سیاسی برای مقابله با ظلم محدود نمی‌کند، بلکه آن را به عنوان راهی برای رشد و تعالی اخلاقی و انسانی ملت‌ها و افراد در نظر می‌گیرد. اخلاق در مقاومت به عنوان یک مبنای اساسی برای پیروزی در برابر دشمنان و حفظ هویت فرهنگی و دینی تلقی می‌شود (کیانی، امیری، ۱۳۸۹: ۴۶ -۴۳).

       فرهنگ مقاومت، به عنوان یک گفتمان فکری و عملی، از منظر آیت‌الله خامنه‌ای نه تنها یک واکنش به تهدیدات خارجی نیست، بلکه به عنوان یک پروژه فرهنگی و تمدن‌ساز برای ملت‌ها و جوامع مستقل در برابر سلطه‌گران جهانی در نظر گرفته می‌شود. این فرهنگ، ریشه در ایمان به خداوند، هویت اسلامی- انقلابی و پویایی فکری دارد و به عنوان یک راهبرد کلی برای مقابله با ظلم و استکبار عمل می‌کند. آیت‌الله خامنه‌ای معتقدند که فرهنگ مقاومت می‌تواند به‌عنوان یک عامل مؤثر در فرآیند ساخت تمدن نوین اسلامی نقش‌آفرینی کند که در آن عزت، عدالت، آزادی و کرامت انسانی از اصول بنیادین آن به شمار می‌روند.

 

2)       تأثیر بر انسجام اجتماعی در میان جریان‌های مقاومت  

      اندیشه مقام معظم رهبری، با ایجاد همبستگی میان گروه‌های مقاومت از طریق شبکه‌های اجتماعی و فرهنگی، یکی از اصول کلیدی در اندیشه مقام معظم رهبری، تقویت وحدت میان امت اسلامی و انسجام گروه‌های مقاومت است. این رویکرد نه‌تنها موجب افزایش همگرایی میان جنبش‌های مقاومت شده، بلکه زمینه‌ای برای مقابله با تهدیدات خارجی فراهم کرده است (فرهنگ‌زاد و همکاران، ۱۴۰۳: 172).

       مقام معظم رهبری همواره بر اهمیت همبستگی اسلامی به‌عنوان یک اصل کلیدی در حمایت از محور مقاومت تأکید کرده‌اند. ایشان در همین باره می‌فرمایند: «محور مقاومت نماد همبستگی اسلامی و مبارزه با ظلم و استکبار است. ما باید از این همبستگی به‌عنوان یک ابزار مؤثر در مقابله با تهدیدات استفاده کنیم». این همبستگی می‌تواند به ایجاد یک جبهۀ متحد در برابر تهدیدات مشترک کمک کند و به ملت‌های اسلامی این امکان را بدهد که با یکدیگر همکاری کنند و از تجارب و منابع یکدیگر بهره‌برداری کنند (بیانات ۱۵ خرداد، ۱۳۹۹).

      تقویت همبستگی اسلامی نه‌تنها به‌عنوان یک اقدام سیاسی، بلکه به‌عنوان یک اقدام فرهنگی و اجتماعی نیز مطرح می‌شود. از این رو، حمایت از محور مقاومت می‌تواند به گسترش این همبستگی و ایجاد یک جامعه اسلامی مقاوم در برابر تهدیدات کمک کند. به‌ویژه در بحران‌های اخیر منطقه‌ای، مانند جنگ یمن و بحران سوریه، این همبستگی میان کشورهای اسلامی بیش از پیش احساس شده است. در این زمینه، تحلیلگران بر این باورند که همبستگی اسلامی می‌تواند به‌عنوان یک عامل مؤثر در ایجاد تغییرات مثبت در معادلات منطقه‌ای عمل کند و به تقویت وحدت میان ملت‌های اسلامی منجر شود. (یزدانی، 1400 : 45-30)

 

نتیجه گیری

       اندیشه‌های سیاسی مقام معظم رهبری به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع الهام‌ بخش و راهبردی برای محور مقاومت، تأثیرات گسترده‌ای بر عملکرد این محور داشته است. این اندیشه‌ها بر پایه اصول و ارزش‌های انقلاب اسلامی، استقلال، مقاومت در برابر ظلم و استبداد و حفظ کرامت انسانی استوار است. مقام معظم رهبری همواره بر لزوم مقاومت در برابر تجاوزات و تهدیدات خارجی و حفظ استقلال و امنیت کشورهای منطقه تأکید داشته اند و نیز بر نقش و اهمیت اتحاد و همکاری میان کشورهای اسلامی و ملت‌های مظلوم در مقابله با دشمنان مشترک تصریح نموده اند.

    در این مقاله که سعی شد با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و با بهره گیری از چارچوب نظری سازه انگاری به مباحث هویت یابی محور مقاومت تحت تأثیر اندیشه های مقام معظم رهبری پرداخته شود، می توان چنین نتیجه گرفت که:

     اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺳﯿﺎﺳﯽ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ و اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮی ﺑﻪ ﻃﻮر اﺳﺎﺳﯽ ﺑﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر، اﻧﺴﺠﺎم و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﮔﺮوه‌ﻫﺎی ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺗأﺛﯿﺮﮔﺬار ﺑﻮده اﺳﺖ. اﯾﻦ نفوذ ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ در ﺗﺮﺳﯿﻢ اﻫﺪاف، راﻫﺒﺮدﻫﺎ و ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﺤﻮر ﻣﻘﺎوﻣﺖ در اﺑﻌﺎد ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ، ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻧﯿﺰ اﺛﺮﮔﺬاری ﻧﻤﻮده و ﻣﻮﺟﺐ اﻧﺴﺠﺎم و وﺣﺪت ﮔﺮوه‌ﻫﺎی ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺣﻮل «ﻣﺤﻮر» واﺣﺪی ﺑﻪ ﻧﺎم «ﻣﻘﺎوﻣﺖ» در ﺑﺮاﺑﺮ واﺑﺴﺘﮕﯽ و ﯾﮑﺠﺎﻧﺒﻪ‌ﮔﺮاﯾﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﻏﺮب در اﺷﮑﺎل ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﻮده اﺳﺖ. ﻇﻬﻮر و ﺑﺮوز ﮔﺮوه‌ﻫﺎی ﻣﻘﺎوﻣﺖ درﮐﺸﻮرﻫﺎی ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻏﺮب آﺳﯿﺎ و ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﭘﺪﯾﺪه داﻋﺶ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ آن در ﻣﻨﻈﺮ ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن ﮔﺮدﯾﺪ. ﻣﺤﻮر ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﭘﺲ از ﭘﺎﯾﺎن داﻋﺶ، ﺑﺎ ﭼﺎﻟﺶ‌ﻫﺎی ﻣﺘﻌﺪدی در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻏﺮب آﺳﯿﺎ روﺑﺮو ﺑﻮده اﺳﺖ.

       محور مقاومت تحت تأثیر اندیشه‌های آیت‌الله خامنه‌ای پس از شکست داعش در منطقه غرب آسیا، با بازتعریف راهبردها و اهداف خود، تلاش کرده است تا به چالش‌های جدید منطقه‌ای و بین‌المللی پاسخ دهد و نقش خود را در حفظ امنیت و ثبات منطقه تقویت کند. این بازتعریف شامل تغییرات در اولویت‌ها، تقویت همکاری‌ها و تمرکز بر مسائل جدید امنیتی و سیاسی بوده است. که اهم آن عبارتند از:

1-       تثبیت دستاوردهای نظامی و امنیتی؛ پس از شکست داعش، محور مقاومت تلاش کرده است تا دستاوردهای نظامی و امنیتی خود را در منطقه تثبیت کند. این شامل تقویت حضور نظامی در مناطق استراتژیک، ایجاد ساختارهای امنیتی پایدار و جلوگیری از بازگشت گروه‌های تروریستی به منطقه است. محور مقاومت همچنین به تقویت توانمندی‌های دفاعی و نظامی خود پرداخته است تا در برابر تهدیدات جدید آماده باشد؛

2-        تمرکز بر بازسازی و توسعه: یکی از اهداف جدید محور مقاومت پس از شکست داعش، تمرکز بر بازسازی مناطق آسیب‌دیده و توسعه اقتصادی و اجتماعی در کشورهای عضو این محور بوده است. این تلاش‌ها شامل بازسازی زیرساخت‌ها، حمایت از بازگشت آوارگان و تقویت همکاری‌های اقتصادی میان کشورهای عضو محور مقاومت است؛ 

3-       تقویت اتحاد و همبستگی: محور مقاومت پس از شکست داعش، بر تقویت اتحاد و همبستگی میان اعضای خود تأکید کرده است. این شامل تقویت همکاری‌های سیاسی، نظامی و اقتصادی میان ایران، حزب‌الله لبنان، حشد الشعبی عراق، انصارالله یمن و دیگر گروه‌های مقاومت است. این اتحاد و همبستگی به محور مقاومت کمک کرده است تا در برابر تهدیدات خارجی و داخلی مقاومت کند؛ 

4-       مقابله با نفوذ خارجی: یکی از راهبردهای مهم محور مقاومت پس از شکست داعش، مقابله با نفوذ خارجی در منطقه بوده است. این شامل مقابله با حضور نظامی ایالات متحده و متحدانش در منطقه و تلاش برای کاهش نفوذ رژیم صهیونیستی در غرب آسیا است. محور مقاومت همچنین به تقویت روابط با کشورهای همسو و تلاش برای ایجاد ائتلاف‌های جدید منطقه‌ای پرداخته است؛ 

5-       حمایت از ملت ‌فلسطین: محور مقاومت همچنان به حمایت از ملت‌ مظلوم فلسطین ،ادامه داده است. این حمایت شامل ارائه کمک‌های سیاسی، مستشاریِ نظامی و انسانی به گروه‌های مقاومت فلسطینی و تلاش برای مقابله با تجاوزات رژیم صهیونیستی است.

با توجه به یافته‌های این پژوهش، تحلیل گفتمان مقاومت و تأثیرات آن بر سیاست‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران، زمینه‌ساز فهم بهتر تعاملات میان گروه‌های مقاومت و تأثیرات این کنشگری بر معادلات جغرافیای سیاسی  آینده خواهد بود.

 

پیشنهادات

        با توجه به بررسی انجام‌شده در این مقاله درباره نقش اندیشه مقام معظم رهبری در تعاملات سیاسی و اجتماعی میان گروه‌های مقاومت، برخی مسیرهای پژوهشی آینده می‌توانند در تکمیل این موضوع مفید باشند. پیشنهادات زیر برای تحقیقات بعدی مطرح می‌شوند:

۱. بررسی تأثیر اندیشه مقام معظم رهبری بر سیاست‌های دفاعی و امنیتی گروه‌های مقاومت  

       این پژوهش می‌تواند بر راهبردهای دفاعی، تاکتیک‌های نظامی و الگوهای امنیتی گروه‌های مقاومت تمرکز کند و نشان دهد که چگونه این گروه‌ها تحت تأثیر اندیشه مقام معظم رهبری سازماندهی شده‌اند.

۲. نقش رسانه‌های مقاومت در گسترش گفتمان مقام معظم رهبری  

       مطالعه تأثیر شبکه‌های رسانه‌ای، بیانیه‌ها و تبلیغات گروه‌های مقاومت بر تقویت گفتمان وحدت اسلامی و مقابله با سلطه‌گری می‌تواند ابعاد جدیدی از اثرگذاری اندیشه مقام معظم رهبری بر افکار عمومی منطقه را روشن کند.

۳. تأثیر اندیشه مقام معظم رهبری بر روابط دیپلماتیک میان گروه‌های مقاومت و دولت‌های منطقه  

       این پژوهش می‌تواند بررسی کند که دیپلماسی مقاومت چگونه موجب تغییر رویکرد کشورهای منطقه نسبت به‌گروه‌های مقاومت شده است و چگونه رهیافت‌های مقام معظم رهبری بر سیاست‌های خارجی کشورها تأثیر گذاشته‌اند.

۴. تحلیل مقایسه‌ای سیاست‌های مقاومت در اندیشه مقام معظم رهبری و سایر رهبران جهان  

      پژوهش‌های آینده می‌توانند اندیشه مقام معظم رهبری را با دیدگاه‌های سایر رهبران سیاسی جهان در زمینه مقاومت و استقلال ملی مقایسه کنند تا تفاوت‌های گفتمانی و راهبردی تحلیل شوند.

۵. بررسی نقش وحدت اسلامی در افزایش انسجام میان گروه‌های مقاومت  

     اندیشه مقام معظم رهبری تأکید زیادی بر وحدت اسلامی به‌عنوان یک مؤلفه کلیدی در تعاملات میان گروه‌های مقاومت دارد. یک پژوهش می‌تواند تأثیر وحدت اسلامی بر کاهش اختلافات داخلی و افزایش هماهنگی میان این گروه‌ها را مورد بررسی قرار دهد.

۶. تأثیر تحولات بین‌المللی بر نقش مقام معظم رهبری در راهبری گروه‌های مقاومت  

       با توجه به تغییرات سیاسی، اقتصادی و امنیتی در سطح جهانی، بررسی این‌که چگونه نقش مقام معظم رهبری در راهبری گروه‌های مقاومت بر تحولات بین‌المللی اثر گذاشته‌ است می‌تواند ابعاد جدیدی از سیاست مقاومت اسلامی در منطقه را روشن نماید.

 

 

 

 

منابع

1.       قرآن کریم

2.       ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414 ق). لسان العرب. چ سوم. بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع دار صادر.

3.       اﺣﻤﺪی ﻣﻘﺪم، اﺳﻤﺎﻋیل و همکاران .(۱۴۰۲). "ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻧﻘﺶ اﻣﺎم ﺧﺎﻣﻨﻪای، در ﻫﺪاﯾﺖ و رﻫﺒﺮی ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ." ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت دﻓﺎﻋﯽ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ. دوره ۲۱، ﺷﻤﺎره ۹۱، ۵۲.-۲۹.

4.       اسکات، جیمز سی. (1403). سلطه و هنر مقاومت. (ا، خاکباز. مترجم). تهران، نشر مرکز.

5.       اشيري، سعيد. (1393). دوران جدید عالم: گفتمان انتقادی انقلاب اسلامی در شناخت تجدد و بر اساس بیانات آیت­الله خامنه­ای. مؤسسه پژوهشی و فرهنگی انقلاب  اسلامی، دفتر حفظ و نشر آثار آيت­الله خامنه­ای، انتشارات انقلاب اسلامی.

6.       اﻋﺮاﺑﯽ، ﻏﻼﻣﺤﺴﯿﻦ.(۱۳۹۹). "ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻗﺮآﻧﯽ و رواﯾﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﮐﻼم ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮی (ﻣﺪ ﻇﻠﻪ اﻟﻌﺎﻟﯽ)." ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻋﻠﻮم ﻗﺮآﻧﯽ. دوره ۲، ﺷﻤﺎره ۱، ﺷﻤﺎره ﭘﯿﺎﭘﯽ ۳، ۱۶۴.-۱۴۵

7.       اکبری، مسعود. (۱۳۹۹). محور مقاومت و تحولات جهانی: از نظریه تا عمل. مطالعات دفاعی استراتژیک. 5(1)، صص 10-25.

8.       اوجی اردبیلی، محسن.(۱۴۰۲). "بررسی گونه‌های تعامل اجتماعی میان گروه‌های اجتماعی." مطالعات جامعه شناسی. دوره 11، شماره 40، آبان 1397، 29-47

9.       بیانات رهبر انقلاب. (1392). در دیدار اعضای همایش ملی «تغییرات جمعیتی و نقش آن در تحولات مختلف جامعه. ۳۱ اردیبهشت.

10.       بیانات رهبر انقلاب. (۱۳۹۷). سخنرانی در دیدار با مسئولان نظام. تهران: وب‌سایت دفتر مقام معظم رهبری.

11.       بیانات رهبر انقلاب. (۱۳۹۸). سخنرانی در جمع فرماندهان نیروی هوایی. تهران: خبرگزاری فارس.

12.       بیانات رهبر انقلاب. (۱۳۹۹). بیانات در جمع مسئولان نظامی. تهران: خبرگزاری تسنیم.

13.       بیانات رهبر انقلاب. (۱۳۹۹). سخنرانی در جمع فرماندهان نیروی هوایی. تهران: خبرگزاری فارس.

14.       بیانات رهبر انقلاب. (۱402). سخنرانی در دیدار با دبیرکل جنبش جهاد اسلامی فلسطین و هیئت همراه. تهران: وب‌سایت دفتر مقام معظم رهبری.

15.       پوراسمعیلی، نجمه؛  اسمعیلی اردکانی، علی. ( 1402). "ادراک رهبران ترکیه و عربستان از مقولۀ محور مقاومت." پژوهش نامه ایرانی سیاست بین الملل. دوره 12، ش 1 ، ش پیاپی 23، پاییز و زمستان، آذر، ۵۹-۹۳.

16.       ﺣﺴﻦ زاده، ﻣﺤﻤﺪ؛ ﺟﺒﺎری، ﺣﺴﻦ.(۱۳۹۸). "ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﺑﺎﯾﺴﺘﻪ‌ﻫﺎی دﻓﺎﻋﯽ اﻣﻨﯿﺘﯽ ﮔﺎم دوم اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ از ﻣﻨﻈﺮ ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮی (ﻣﺪﻇﻠﻪ اﻟﻌﺎﻟﯽ)." اوﻟﯿﻦ ﻫﻤﺎﯾﺶ ﺳﺮاﺳﺮی ﻗﺪرت ﻧﺮم اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎ ﻣﺤﻮرﯾﺖ «ﭼﻬﺎر دﻫﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﺑﺎﯾﺴﺘﻪ‌ﻫﺎی ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﮔﺎم دوم اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ. ﺗﻬﺮان.

17.       ﺣﺴﻦﻧﯿﺎ ﻣﻘﺪم، ﺳﯿﺪﻋﺒﺎس و همکاران. (۱۳۹۹). "ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎی راﻫﺒﺮدی ﻣﻘﺎوﻣﺖ در اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮی." ﻣﺠﻠﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎی ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ. دوره ۱۱، ش ۴۵، ۹۵-۷۱

18.       حسینی خامنه‌ای، سیدعلی (مدظلله العالی). مجموعه بیانات. قابل دسترسی در      www.Khamenei.ir

19.       حسینی، مهدی. (1401). "بررسی ابعاد اقتصادی محور مقاومت." اقتصاد سیاسی. 2(4)، 50-65 .

20.       ﺣﮑﯿﻤﯽ، ﻣﺤﻤﺪ؛ اﻓﺘﺨﺎری، اﺻﻐﺮ.(۱۳۹۹). "ﻣﺨﺘﺼﺎت اﻟﮕﻮی ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ در ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ ﻓﮑﺮی ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮی (دام ﻇﻠﻪ)." ﺳﯿﺎﺳﺖ اﺳﻼﻣﯽ. دوره ۸، ش ۱۸، ۲۳۴-۲۰۱

21.       درﮔﺎﻫﯽ، ﻣﻬﺪی. (۱۴۰۲). "ﭼﯿﺴﺘﯽ «راﻫﺒﺮد ﻣﻘﺎوﻣﺖ» در اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮی و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻋﻘﻠﯽ آن از ﻣﻨﻈﺮ ﻓﻘﻪ ﺳﯿﺎﺳﯽ." ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ. دوره ۲۸، ش ۲، ش ﭘﯿﺎﭘﯽ ۱۰۸، ۴۶-۲۷.

22.       راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412 ق.). مفردات الفاظ قرآن. چ اول. بیروت: دارالقلم.

23.       سلطانی، محسن. (1398). "دیپلماسی ایران و محور مقاومت: چالش‌ها و فرصت‌ها." مطالعات سیاسی. 5(1)، صص 1-20.

24.       ﺻﺎدق زاده، ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ. (۱۴۰۲). "ﻧﻘﺶ ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮی در ﺗﺒﯿﯿﻦ دﯾﭙﻠﻤﺎﺳﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺎ ﺗأﮐﯿﺪ ﺑﺮ دﮐﺘﺮﯾﻦ دﻓﺎﻋﯽ." ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت دﻓﺎع ﻣﻘﺪس. دوره ۹، ﺷﻤﺎره ۱، ش ﭘﯿﺎﭘﯽ ۳۳، ۱۷۷-۱۵۳.

25.       ﺻﺎﻟﺢ اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ و همکاران .(۱۳۹۹). "اﻟﮕﻮی ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ از دﯾﺪﮔﺎه اﻣﺎم ﺧﺎﻣﻨﻪای." ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت دﻓﺎﻋﯽ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ. دوره ۱۸، ش ۸۲، 81-98.

26.       عارفخانی، احمد. (1387). اندیشه­های سیاسی مقام معظم رهبری. قم: مرکز پژوهش­های اسلامی صدا و سیما.

27.       فرهنگ زاد، علیرضا و همکاران. (1403). "تحلیل تِماتیک منطقِ مقاومت و ایستادگی در اندیشه مقام معظم رهبری." مطالعات میان رشته ای ارتباطات و رسانه. دوره 7، ش 23 - شماره 23، صفحه ۱۵۵- ۱۸۰.

28.       ﻗﺎﺳﻤﯽ، ﺑﻬﺰاد.(۱۳۹۸). "اﻟﮕﻮی ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ؛ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﯿﺎﻧﺎت ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮی." ﭘﺎﺳﺪاری ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ. ﺳﺎل 10، ش ۲۱، ۲۰۲- ۱۷۱.

29.       کیانی، جواد؛ امیری، سروش. (1389). "گفتمان مقاومت شهید قاسم سلیمانی در دیپلماسی و روابط بین الملل." فصلنامه مطالعات دفاع مقدس. دوره ۵، شماره ۲ 

30.       معین، محمد.(1389). فرهنگ معین. تهران: انتشارات زرین.

31.       ﻣﻬﺪی ﭘﻮر. (۱۳۹۹). "ﺑﺮرﺳﯽ اﺑﻌﺎد و ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎی راﻫﺒﺮد ﻣﻘﺎوﻣﺖ در اﻧﺪﯾﺸﻪ آﯾﺖ اﻟﻠﻪ ﺧﺎﻣﻨﻪ ای (ﻣﺪﻇﻠﻪ)." ﻧﺸﺮﯾﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺟﻬﺎن اﺳﻼم. دوره ۸، ش ۲، (پیاپی 17) ﺻص ۳۰-۱.

32.       میرقادری، کیانی. (1391). «مقاله بن مایه های ادبیات مقاومت در قرآن.» دو فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی. دوره 1، ش 1، 69-97.

33.       نرم افزار حدیث ولایت: مجموعه رهنمودهای رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت الله خامنه ای (83 - 1368)، بنیاد قرآن و عترت سپاه، نسخه دوم، 84/6/8

34.       نوری، نسرین. (1400). "پیشینه و آینده محور مقاومت در سیاست خارجی ایران." مجله پژوهش‌های اسلامی. 8 (1)، 20-35.

35.       یزدانی، سجاد. (1400). "نقش رسانه‌ها در ترویج محور مقاومت." فصلنامه رسانه و سیاست.  3(1)، صص 30-45.

36.       يعقوب، احمدحسين.(1393). "اندیشه­های سیاسی-اجتماعی امام خامنه­ای: دیدگاه­های آیت­الله خامنه­ای درباره مسایل سیاسی و اجتماعی." (م، زارع پور و دیگران. مترجم). قم: مؤسسه مطالعاتي و انتشاراتي صادق آل محمد (ص)

---

[1]   گروه علوم سیاسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ، ایران.

[2]   گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ، ایران (نویسنده مسئول)    [e-mail]

[3]   گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ، ایران

[4]  - Idealism

[5]  - Subjectivism

[6]  - Objectivism

---