تحلیل راهبردی حاکمیت شرکتی در نظام بانکداری اجتماعی ایران
محورهای موضوعی : اقتصاد مالیمینا حیدری رامشه 1 , غلامرضا کردستانی 2 , حسین کاظمی 3
1 - گروه حسابداری، واحد قزوین،دانشگاه آزاد اسلامی ، قزوین، ایران
2 - گروه حسابداری، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه امام خمینی
3 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین
کلید واژه: حاکمیت شرکتی, بانکداری اجتماعی, چالشها و راهبردهای حاکمیت شرکتی, نظام بانکداری ایران.,
چکیده مقاله :
در سالهای اخیر، حاکمیت شرکتی بهعنوان ابزاری کلیدی برای ارتقای شفافیت، پاسخگویی و پایداری در نظام بانکی، بهویژه در چارچوب بانکداری اجتماعی، اهمیت فزایندهای یافته است. هدف این پژوهش، شناسایی مؤلفهها، چالشها و راهبردهای حاکمیت شرکتی در نظام بانکداری اجتماعی ایران است. پژوهش حاضر با رویکرد آمیخته و روش توصیفی-اکتشافی انجام شده است. نتایج نشان داد که چالشهای اصلی حاکمیت شرکتی در سه بُعد نهادی و ساختاری (مانند دخالتهای بیرونی دولت و نبود استقلال واحدهای کنترلی)، مالکیتی (نظیر عدم شفافیت در روابط با شرکتهای تابعه) و نظارتی (از جمله ضعف نظارتهای قانونی و داخلی) طبقهبندی میشوند. همچنین، در حوزه بانکداری اجتماعی، محدودیتهای ناشی از تحریمها، ضعف ساختار بانک مرکزی و تأمین مالی بانکمحور از مهمترین چالشها محسوب میشوند. در بخش راهبردها، پیشنهاداتی همچون تخصیص نیروی انسانی متخصص، راهاندازی کانونهای همیاری اجتماعی، استقرار اقتصاد هوشمند و بانکداری دیجیتال، و تقویت نظارتهای هوشمند مطرح شدهاند. در این پژوهش، ابعاد مختلف حاکمیت شرکتی در بانکهای ایران با توجه به مؤلفههای مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. این ابعاد شامل قوانین و مقررات، هیئتمدیره، هیئتعامل، کمیتههای هیئتمدیره، افشا و شفافیت، حاکمیت شرکتی در ساختارهای گروهی و تضاد منافع، ارتباط با ذینفعان، انضباط مالی و رویههای اخلاقی است .این مؤلفهها همگی در جهت ارتقای حاکمیت شرکتی و کاهش ریسکهای مالی و اعتباری در بانکهای ایران عمل میکنند. یافتههای این پژوهش میتواند به سیاستگذاران و مدیران بانکی در تدوین سیاستهای مؤثرتر و پاسخگوتر در حوزه حاکمیت شرکتی و توسعه بانکداری اجتماعی کمک کند.
The aim of this study is to identify the components, challenges, and strategies of corporate governance within the context of Iran’s social banking system. This research is applied in nature and follows a descriptive-exploratory method with a mixed (qualitative-quantitative) approach. Qualitative data were analyzed using thematic analysis, while quantitative data were examined using SPSS software through one-sample t-tests and the Friedman test. The findings indicate that corporate governance challenges in Iranian banks can be categorized into three major groups: institutional and structural challenges, challenges related to ownership patterns, and regulatory challenges. In terms of strategies, suggestions such as allocating specialized human resources, establishing social cooperation centers, implementing smart economy and digital banking, and strengthening smart supervision were proposed. Various dimensions of corporate governance in Iranian banks were examined based on multiple components. These components include laws and regulations, the board of directors, executive management, board committees, disclosure and transparency, corporate governance in group structures and conflict of interest, stakeholder relations, financial discipline, and ethical procedures. Special attention was given to the impact of domestic regulations, the role of the board and executive management in key decision-making, the importance of financial transparency and effective stakeholder relations, and the influence of control systems on improving bank performance. All these components contribute to enhancing corporate governance and reducing financial and credit risks in Iranian banks.
منابع و مآخذ الف) منابع فارسی امیری ،رادفر،فائزی رازی(1401) .مدلسازی تاثیر بانکداری اجتماعی بر کاهش تضاد منافع مالی بین بانکها و بنگاههای تولیدی.فصلنامه انجمن علوم مدیریت ایران.17(67)،46-27.
ترابیفر، ه.، سبحانیان، س. م. ه.، و شهبازی. (1403). رتبهبندی ارکان حاکمیت شرکتی در بانکها در دستیابی به ثبات و سلامت نظام بانکی. اقتصاد مالی، دوره 18، شماره 2، 283-261.
رستمی، امیرحسین؛ رضایی، سمیرا (۱۴۰۰). تأثیر حاکمیت شرکتی بر عملکرد بانکهای ایرانی: رویکردی مبتنی بر مدل رگرسیون چندمتغیره. فصلنامه مدیریت مالی و سرمایهگذاری، دوره ۱۳، شماره ۳، ۵۲-۷۳.
حسینی، ناصر؛ مرادی، نگار (۱۴۰۲). نقش بانکداری اجتماعی در توسعه پایدار اقتصادی ایران. مجله پژوهشهای توسعه اقتصادی، دوره ۱۰، شماره ۲، ۵۵-۷۵.
سید رامین موسوی. (1403). تاثیر حسابرسی داخلی بانک ها بر پیشبرد سیاست حاکمیت شرکتی هیئت مدیره در بانک. نشریه علمی رویکردهای پژوهشی نوین مدیریت و حسابداری, 7(26), 1406-1421.
سیفاللهی، ح.، و ابراهیمی خراجو، ن. (1401). بررسی بانکداری اجتماعی در دنیا برای صنایع کوچک و ارائه راهحل چگونگی تعمیم آن در اردبیل. اقتصاد مالی، 16(59)، 75–104.
صالحی، ع.، سعیدی، م.، و بخاراییان، س. (1403). شناسایی و سطحبندی مولفههای بانکداری شرکتی در نظام بانکداری جمهوری اسلامی ایران. اقتصاد مالی، دوره 18 ،شماره 2، 285-308.
غلامی، مهدی؛ شریفی، بهزاد (۱۴۰۱). «بررسی تأثیر بانکداری اجتماعی بر رضایت مشتریان بانکهای ایران». فصلنامه مدیریت مالی و بانکداری، دوره ۱۵، شماره ۳، ۹۸-۱۲۰.
مزرعه فراهانی ،سرایی، طالقانی و محفوظی .(1402). شیوه های بانکداری پایدار برای بهبود عملکرد صنعت پایداری ،نشریه مطالعات حسابداری و حسابرسی،12.(47)،90-71.
ب) منابع انگلیسی Aboalriha, A. M. J., & Fakhruldeen, W. M. K. (2022). Suggested model to measure the governance of banks in accordance with the corporate governance guide for banks issued by the Central Bank of Iraq and employ them in fulfilling social responsibility: An applied study in a sample of private banks listed in the Iraq Stock Exchange. Journal of STEPS for Humanities and Social Sciences, 1(3), 40. https://doi.org/10.55384/2790-4237.1102.
Jan, A. A., Lai, F. W., Shah, S. Q. A., Tahir, M., Hassan, R., & Shad, M. K. (2025). Does Islamic corporate governance prevent bankruptcy in Islamic banks? Implications for economic sustainability. Management & Sustainability: An Arab Review, 4(1), 168-195. https://doi.org/10.1108/MSAR-02-2023-0009.
Candera, M., Ridhwan, M., Masdaini, E., Mahendra, A. T., & Apriandika, R. (2025). Corporate Governance and Sustainability in Islamic Banking: The Mediating Role of Green Banking Practices. Milkiyah: Jurnal Hukum Ekonomi Syariah, 4(1), 28-42. https://doi.org/10.46870/milkiyah.v4i1.1468.
El-Chaarani, H., & El-Abiad, Z. (2023). Formulation of a corporate governance index for banking sector. In Governance in the Developing World: Transnational Insights on Economic Development. Sustainable Development (pp. 119–143). https://doi.org/10.1007/978-981-99-2493-6_6.
Hopt, K. J. (2021). Corporate governance of banks and financial institutions: Economic theory, supervisory practice, evidence and policy. European Business Organization Law Review, 22(1), 13–37. https://doi.org/10.1007/s40804-020-00190-6.
Hunjra, A. I., Jebabli, I., Thrikawala, S. S., Alawi, S. M., & Mehmood, R. (2024). How do corporate governance and corporate social responsibility affect credit risk? Research in International Business and Finance, 67, pp. 1–10. https://doi.org/10.1016/j.ribaf.2023.10.2139
Li, X., Rehman, A. U., Toma, S., Jaradat, M., Lv, X., Mihai, D. M., ... & Shabbir, M. S. (2024). Does corporate social sustainability influence on business environment? Impact of corporate governance on distance to default of Sukuk issuers in Islamic banks. International Review of Economics & Finance, 93, 520-528. https://doi.org/10.1016/j.iref.2024.03.002.
Mutamimah, M., & Saputri, P. L. (2023). Corporate governance and financing risk in Islamic banks in Indonesia. Journal of Islamic Accounting and Business Research, 14(3), 436-450. https://doi.org/10.1108/JIABR-09-2021-0268.
Nikghalb, H., Sayad Shirkosh, S., & Haghshenas Kashani, F. (2024). Designing a corporate governance model in effective supervision of bank grant facilities. Journal of Strategic Management Studies, 15(57), 279–298. https://doi.org/10.22034/SMSJ.2023.370074.175.
Salah, U. D. (2021). The corporate governance models for banks: A comparative study. Studies in Business and Economics, 16(1), 210–220. https://doi.org/10.2478/sbe-2021-0017.
Li, X., Lin, J., Tao, X., & Xu, J. (2025). Does party organization embeddedness boost corporate environmental performance?. Emerging Markets Review, 64, 101228. https://doi.org/10.1016/j.ememar.2024.101228.
