نقش ارضای نیازهای بنیادین روان‌شناختی در پیش‌بینی سازگاری اجتماعی و کیفیت دوستی دانش‌آموزان تیزهوش
محورهای موضوعی : روانشناسي اجتماعي
امیر یکانی زاد
1
,
فاطمه حقیقی نژاد
2
1 - دانشجوی دکتری روان شناسی تربیتی، دانشگاه تبریز، ایران.
2 - کارشناس ارشد روان شناسی تربیتی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، ایران.
کلید واژه: سازگاری اجتماعی, کیفیت دوستی, نیازهای بنیادین روان‌شناختی,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر، باهدف بررسی نقش ارضای نیازهای بنیادین روان‌شناختی در پیش‌بینی سازگاری اجتماعی و کیفیت دوستی دانش‌آموزان تیزهوش می‌باشد. روش پژوهش، توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه آماری شامل تمامی دانش‌آموزان تیزهوش پسر دوره دوم متوسطه شهر خوی در سال تحصیلی 1403- 1402 که تعداد آن‌ها 393 بود. تعداد 195 دانش‌آموز با روش نمونه‌گیری تصادفی ساده، با استفاده از فرمول کوکران به عنوان نمونه آماری پژوهش انتخاب شدند. ابزار جمع‌آوری داده‌ها مقیاس نیازهای بنیادین روان‌شناختی (لی گاردیا و همکاران، 2000)، پرسشنامه کیفیت دوستی (زهره وند، 1380) و پرسشنامه سازگاری فردی – اجتماعی کالیفرنیا (کلارک و همکاران، 1953) بود. داده‌ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون گام به گام در نرم افزار 23 spss - تحليل شدند. نتایج ضرایب همبستگی پیرسون نشان داد که نمره کل سازگاری اجتماعی (01/0>p،676/0 =r) و کیفیت دوستی (01/0>p،554/0 =r) رابطه مثبت معناداري با ارضای نیازهای بنیادین روان‌شناختی دارند. علاوه بر این نتایج حاصل از رگرسیون گام به گام نشان داد که ارضای نیازهای بنیادین روان‌شناختی توانست ۳۵ درصد از واریانس سازگاری اجتماعی و ۳۶ درصد از واریانس کیفیت دوستی دانش‌آموزان تیزهوش را پیش‌بینی کند. درمجموع، نتایج به‌دست‌آمده از این پژوهش، وقتی ارضای نیازهای بنیادین روان‌شناختی دانش‌آموزان برآورده شود راهبردی مؤثر برای بهبود سازگاری اجتماعی و کیفیت دوستی در دانش‌آموزان می‌باشد.نتایج ضرایب همبستگی پیرسون نشان داد که نمره کل سازگاری اجتماعی (01/0>p،676/0 =r) و کیفیت دوستی (01/0>p،554/0 =r) رابطه مثبت معناداري با ارضای نیازهای بنیادین روان‌شناختی دارند.
This study aims to investigate the role of satisfaction of basic psychological needs in social adjustment and friendship quality of gifted students. The method of the present study is one of the descriptivel and correlational studies. The statistical population consisted of all male high school gifted students in Khoy city during the academic year 2023-2024, totaling 393 individuals. The sample of 195 students was selected using a simple random sampling method, with sample size determined by Cochran's formula. The data collection tools were the basic Psychological needs scale (Li Gardia et al., 2000), the friendship quality questionnaire (Hijazi & Zohrevand, 2006), and the California Personal-social adjustment questionnaire (Clark et al., 1953). Data were analyzed using Pearson correlation coefficient and stepwise regression in software SPSS-23. The results of Pearson correlation showed that total scores of social adjustment (r = 0.676, p < 0.01) and friendship quality (r = 0.554, p < 0.01) had a significant positive relationship with satisfaction of basic psychological needs. Furthermore, the results of stepwise regression analysis revealed that the satisfaction of basic psychological needs could predict 35% of the variance in social adjustment, and 36% of the variance in friendship quality among gifted students. Overall, the results of this study suggest that meeting students' basic psychological needs is an effective strategy for improving social adjustment and friendship quality among students. urthermore, the results of stepwise regression analysis revealed that the satisfaction of basic psychological needs could predict 35% of the variance in social adjustment, and 36% of the variance in friendship quality among gifted students. Overall, the results of this study suggest that meeting students' basic psychological needs is an effective strategy for improving social adjustment and friendship quality among students
احمدی، سبا و قاسمی پور یداله. (1400). مقایسه ترس از صمیمیت، ناگویی هیجانی و ارضای نیازهای بنیادین روان‌شناختی در افراد،
فصلنامه علمی اعتيادپژوهي، ۱۴۰۰; ۱۵ (۶۲) 15، 204-185.
جعفری رزجی، فرشته، آروین، سمانه؛ نیک روی، فرزاد و غفاریان، سارا. (1400). نقش ارضای نیازهای بنیادین روان‌شناختی، دشواری در
تنظیم هیجان و احساس تنهایی در پیش-بینی ترس از صمیمیت در زنان کارگر جنسی، رویش روان شناسی، ۱۰ (۷) ،۱62-151.
جناابادی، حسین؛ پورقاز، عبدالوهاب و شعبانی، مهتاب. (1396). بررسی مقایسه‌ای رابطه‌ی نیازهای بنیادی روان‌شناختی خود تعیین‌گری و
سازگاری فردی در دانش‌آموزان تیزهوش و عادی، روان شناسی مدرسه و آموزشگاه، (6) 3، 45- 23.
حجازی، الهه و ظهره وند، (۱۳۸۰). بررسی ملاک‌ها و کیفیت دوستی در کودکان و نوجوانان دختر، مجله روانشناسی و علوم تربیتی، (1)6،
1-20.
حسینی ایرج، سیدجلال الدین؛ مهدیان، حسین وجاجرمی، محمود. (1399). بررسی رابطه نیازهای بنیادین روان‌شناختی در روابط با احساس
تعلق به مدرسه در دانش آموزان: نقش واسطهای خودکارآمدی اجتماعی، پژوهش در نظام های آموزشی، 14 (50)، 204- 191.
حقیقی، جمال؛ شکرکن، حسین و موسوی شوشتری، مژگان. (1381). بررسی رابطه جو عاطفی خانواده با سازگاری دانش‌آموزان دختر پایه
سوم مدارس راهنمایی اهواز، دست‌آوردهای روان‌شناختی، 9(2), 108-79.
سهرابی، فخرالدین؛ اکبری، مریم و کریمی، کیومرث (1402). اثربخشی آموزش گروهی مبتنی بر سبک زندگی ارتقادهنده سلامت بر
سازگاری عاطفی، اجتماعی و تحصیلی نوجوانان تیزهوش. مجله روانشناسی و روانپزشکی شناخت،۱۰ (۶)، ۶۲- ۷۵.
س‍ی‍ف، ع‍ل‍ی‌اک‍ب‍ر. (1402). روانشناسی پرورشی نوین: روانشناسی یادگیری و آموزش،تهران:انتشارات دوران.
فارسی جانی، نیلوفر؛ بشارت، محمدعلی؛ مقدم زاده، علی. (1401). پیش بینی سازگاری اجتماعی براساس سبک های دلبستگی و راهبردهای
نظم دهی شناختی هیجان، فصلنامه علمی پژوهشی علوم روان‌شناختی، ۲۱ (۱۰۹)،۸۸-۷۱.
Abrams, Z. (2023). The science of why friendships keep us healthy. Monitor on Psychology, 4 (54), 42-51.
Alexander, R., Aragón, O. R., Bookwala, J., Cherbuin, N., Gatt, J. M., Kahrilas, I. J., Kästner, N., Lawrence, A.,
Lowe, L., Morrison, R. G., Mueller, S. C., Nusslock, R., Papadelis, C., Polnaszek, K. L., Richter, S. H., Silton, R.
L., & Styliadis, C. (2021). The neuroscience of positive emotions and affect: Implications for cultivating happiness
and wellbeing. Neuroscience and Biobehavioral Reviews, 121, 220–249.
Alfaiz, F. S. (2024). Psychological and social challenges facing gifted students: parents' perspective. International
Journal for Research in Education, 48(3), 37-65.
Alina, B., Sebastian, V. (2023). Social-emotional development in adolescents and friendship. a theoretical review.
Educatia 21, 24, 57-63.
Amriwijaya, J., & Sodjakusumah, T. I. (2024). Dynamics of social adaptation of migrant students. International
Journal of Teaching and Learning (INJOTEL), 8 (2), 2350-2361.
Baumeister, R. F., Campbell, J. D., Krueger, J. I, & Vohs, K. D. (2016). Does High Self-Esteem Cause Better
Performance, Interpersonal Success, Happiness, or Healthier Lifestyles? Psychol Sci Public Interest, 4(1):1–44.
Clark, L. C., Wolf, R., & Granger D, Taylor Z. (1953). Continuous recording of blood oxygen tensions by
polarography. J. Appl. Physiol, 6:189-193.
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (1985). Intrinsic motivation and self-determination in human behavior, New York: 7th
Plenum.
Feraco, T., & Meneghetti, C. (2023). Social, Emotional, and Behavioral Skills: Age and Gender Differences at 12 to
19 Years Old. Journal of Intelligence, 11(6):118.
Garcia-Martinez, I., Gutierrez Caceres, R., Luque de la Rosa, A., Leon, S.P. (2021). Analysing Educational
Interventions with Gifted Students. Systematic Review. Children, 8(5), 365.
Ghorbani, N., Bing, M. N., Watson, P. J., Davison, H. K., & Lebreton, D. L. (2003). Individualist and collectivist
values: evidence of compatibility in Iran and the United States. Personality and Individual Differences, 35,431-44 .
Giordano, P. C. (2003). Relationships in adolescence. Annu Rev Sociol, 29(1), 257–281.
Students: An Analysis of Chain Mediating Effect. Front. Psychol, 13:854279.
Hornstra, L., Bakx, A., Mathijseen, D. J. (2020). Motivationg gifted and nin-giftes students in regular primary school:
A self-determination perspective, Learning and Individual Differences,10,87-101.
Jackson, E. (2021). Adaptability in talent development. United States of America: ATD Press.
Jefferson, R., Barreto, M., Jones, F., Conway, J., Chohan, A., Rich-Madsen, K. (2022). Adolescent loneliness across
the world and its relation to culture, school climate, and academic performance. J Adolesc, 93(4), 997-1016.
Khodabakhshi-Koolaee, A., & Malekitabar, M. (2024). Improving self-concept and social adjustment in visually
impaired female students through the perspective of positive psychology interventions (PPIs). British Journal of
Visual Impairment, 81, 1-10.
La Guardia, J. G., Deci, E. L. & Ryan, R. M. (2000). The What and Why of goal pursuit: Human needs and the self-
determination of behavior. PsychologicalInquiry, 11, 227-268.
Lev-Arey, D., Gutman, T., & Levental, O. (2024). Empowering Movement: Enhancing Young Adults’ Physical
Activity through Self-Determination Theory and Acceptance and Commitment Therapy-Based Intervention. Behav.
Sci, 14 (2), 130.
Li, C., Ivarsson, A., Lam, L.T., & Sun, J. (2019). Basic Psychological Needs Satisfaction and Frustration, Stress, and
Sports Injury Among University Athletes: A Four-Wave Prospective Survey. Front. Psychol, 10:665.
Li, M., Zheng, Y., Xie, Y., Li, X. (2023). Friendship quality and positive emotional adjustment among boarding
adolescents: roles of basic psychological needs satisfaction. Curr Psychol,12, 1-7.
Long, E., Gardani, M., McCann, M., Sweeting, H., Tranmer, M., & Moore, L. (2020). Mental health disorders and
adolescent peer relationships. Soc Sci Med, 112973.
Manyeruke, G., & Tansel, E. (2024). Investigating social and psychological adaptation among international students:
A study of factors influencing wellbeing. Cyprus Turkish Journal of Psychiatry & Psychology, 6(2), 105-115.
Nicholas, M., Skourdoumbis, A., & Bradbury, O. (2024). Meeting the needs and potentials of high-ability, high-
performing, and gifted students via differentiation. Gifted Child Quarterly, 68 (2), 91-172.
Oswald, T.M., Winder-Patel, B., Ruder, S., Xing, G., Stahmer, A., & Solomon, M. (2018). A Pilot Randomized
Controlled Trial of the ACCESS Program: A Group Intervention to Improve Social, Adaptive Functioning, Stress
Coping, and Self-Determination Outcomes in Young Adults with Autism Spectrum Disorder. J Autism Dev Disord,
48, 1742–1760.
Parker, D. R., & Field, S. (2023). Chapter 20: Self-determination theory, research, and practice in the U.S.
:promoting personal growth in a standardized culture. Sociology, Social Policy and Education, 8 (20), 261–276.
Rachmi, R., Asri, A., Sa’diyah, S., Nuswantoro, P., & Mokodenseho, S. (2024). The Influence of Emotional
Intelligence and Effective Communication on Interpersonal Relationship Quality and Life Satisfaction in
Indonesia. The Eastasouth Journal of Social Science and Humanities, 1(02), 68 –79.
Ryan, R. M, & Deci, E. L. (2003). On assimilating identities to the self: A self-determination theory perspective on
internalization and integrity within cultures. In: Leary MR, Tangney JP. (Eds.). Handbook of self and identity. New
York: Guilford. 253–272.
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2017). Self-Determination Theory: Basic Psychological Needs in Motivation,
Development, and Wellness. New York: Guilford.
Selivanova, J., Konovalova, M., & hchetinina, E. (2020). Relationship of indicators of socio-psychological adaptation
and characteristics of personal self-determination in students with special needs. Psychology of Human-Environment
Interactions, 210, 1-6.
Shaw, J. D. (2024). A cautionary tale: On the adoption of self-determination theory principles for practice. Journal of
Management Studies,9 (20), 12- 21.
Shi, L., & Cristea, A. I. (2016). Motivational Gamification Strategies Rooted in Self-Determination Theory for Social
Adaptive E-Learning. 9684. Springer, Cham.
Son, D., & Padilla-Walker, L. M. (2019). Happy helpers: A multidimensional and mixed-method approach to prosocial
behavior and its effects on friendship quality, mental health, and well-being during adolescence. J Happiness Stud,
21(5):1705–23.
Tabiś, K., Poprawa, R. W., Barański, M., & Dworzańska, J. (2021). The basic psychological need satisfaction and
frustration scale. adaptation and associations with well-being and mental health disorders in a polish sample. current
issues in personality psychology, 9 (3), 267- 280.
Yudha, E. S., Kartadinata, S., & Rusmana, N. (2017). Understanding motivation of gifted student: A selfdetermination
theory perspective. Academicjournals, 4(38). 1-8.
Zhang, X. (2023). The impact of online socialization on adolescent mental health: the mediating role of friendship
quality and family relationships. New Directions for Child and Adolescent Development, (1), 1-10.
Zheng, Y., Panayiotou, M., Currie, D., Yang, K., Bagnall, C., Qualter, P., & Inchley, J. (2024). The role of school
connectedness and friend contact in adolescent loneliness, and implications for physical health. Child Psychiatry &
Human Development, 55, 851–860.
Zheng, Y., Panayiotou, M., Currie, D., Yang, K., Bagnall, C., Qualter, P., & Inchley, J. (2024). The role of school
connectedness and friend contact in adolescent loneliness, and implications for physical health. Child Psychiatry &
Human Development, 55, 851–860.
