درک و انتظارات کارفرمایان از دانش و مهارت‌های حسابداران جوان در ایران: شکاف بین آموزش آکادمیک و واقعیت بازار کار

محورهای موضوعی : پژوهش های مالی و رفتاری در حسابداری

رضا اصغرپورحسن‌کیاده ¹ , عبدالصمد خلعتبری‌لیماکی ²

1 - گروه حسابرسی، واحد رامسر، دانشگاه آزاد اسلامی، رامسر، ایران
2 - گروه حسابرسی، واحد رامسر، دانشگاه آزاد اسلامی، رامسر، ایران

تاریخ دریافت : 1404/03/03 تاریخ پذیرش : 1404/05/03 تاریخ انتشار : 1404/06/16

کلید واژه: اشتغال‌پذیری, شکاف مهارتی, آموزش حسابداری, تربیت حرفه‌ای, فناوری‌های نوین.,

چکیده مقاله :

پژوهش حاضر با هدف شناسایی انتظارات کارفرمایان ایرانی از دانش و مهارت‌های حسابداران جوان و تحلیل شکاف میان آموزش دانشگاهی و الزامات بازار کار انجام شد. این پژوهش کیفی با راهبرد نظریه‌پردازی زمینه‌محور و استفاده از تحلیل مضمون انجام شد. داده‌ها از طریق مصاحبه نیمه‌ساخت‌یافته با 15 نفر از مدیران مالی، کارفرمایان و متخصصان منابع انسانی در سال 1404 گردآوری شد. در فرآیند کُدگذاری باز، محوری و انتخابی، ۲۰ مضمون اصلی در قالب چهار خوشه مفهومی و پنج بُعد کلان شکاف آموزشی استخراج شد. یافته‌ها نشان دادند که شکاف‌های موجود میان آموزش حسابداری و نیاز بازار کار را می‌توان در پنج بُعد طبقه‌بندی کرد: (1) کاستی‌های مهارتی و دانشی مانند؛ ضعف در نرم‌افزارهای مالی، تحلیل داده‌ها، گزارش‌نویسی حرفه‌ای و قوانین مالیاتی؛ (2) ضعف در آموزش کاربردی و عملی شامل؛ نبود آموزش پروژه‌محور، فقدان کارگاه‌های مهارتی و آموزش‌های انتزاعی بدون ارتباط با واقعیت اقتصادی؛ (3) کمبود تربیت حرفه‌ای و شخصیتی مانند؛ نداشتن روحیه یادگیری، ذهنیت حرفه‌ای، خوداتکایی، اخلاق‌مداری و توانمندی کار تیمی؛ (4) ضعف در ارتباط دانشگاه با صنعت شامل؛ نبود کارآموزی مؤثر، ارزیابی‌های نادرست و غلبه مدرک‌گرایی؛ و (5) عقب‌ماندگی فناورانه به‌سبب ناآشنایی با فناوری‌های نوین حسابداری. نتایج هم‌چنین نشان داد نوع دانشگاه، مهارت‌های غیرفنی و تجربه کاری، نقش بیشتری از معدل و مدرک در تصمیم‌گیری‌های استخدامی دارند. در نهایت، بازنگری در برنامه‌های درسی، آموزش مهارتی و تعامل دانشگاه با صنعت برای افزایش اشتغال‌پذیری فارغ‌التحصیلان، ضروری است.

چکیده انگلیسی:

This study aimed to identify Iranian employers’ expectations regarding the knowledge and skills of young accountants and to analyze the gap between academic accounting education and labor market requirements. Employing a qualitative approach based on grounded theory and thematic analysis, data were collected through semi-structured interviews with 15 financial managers, employers, and human resource specialists in 2025. During the coding process open, axial, and selective 20 key themes were identified and categorized into four conceptual clusters and five major dimensions of the educational gap. The findings revealed that discrepancies between accounting education and market needs fall into five overarching categories: (1) Skill and knowledge deficiencies, including poor command of accounting software, lack of data analysis ability, weak professional report writing, and unfamiliarity with tax and insurance regulations; (2) Weakness in practical and applied training, such as the absence of project-based learning, lack of skill-oriented workshops, and abstract instruction detached from real economic contexts; (3) Insufficient professional and personal development, including a lack of learning mindset, professional identity, self-reliance, ethical awareness, and teamwork capability; (4) Weak university-industry linkage, such as the lack of effective internships, inadequate performance assessment, and the dominance of credentialism over skill-building; and (5) Technological backwardness, due to limited exposure to modern accounting technologies. Additionally, the study found that in hiring decisions, the type of university, non-technical skills, and prior work experience outweigh GPA and academic degree. Ultimately, the study highlights the urgent need for curriculum reform, skill-based training, and enhanced university-industry collaboration to improve graduates’ employability.

منابع و مأخذ:

باغومیان، رافیک و رحیمی‌باغی، علی. (1390). موانع پیشرفت آموزش حسابداری در ایران. مطالعات تجربی حسابداری مالی، 9(35)، 69-91.
بادآور‌نهندی، یونس و تقی‌زاده‌خانقاه، وحید. (1398). عوامل موثر بر انتخاب رشته دانشجویان حسابداری در دانشگاه‌های ایران. پژوهش‌های تجربی حسابداری، 9(1)، 93-118.
بیک‌بشرویه، اعظم؛ عباس‌زاده، محمدرضا؛ لاری‌دشت‌بیاض، محمود و کرمی، مرتضی. (1402). شکاف آموزش حسابداری و نیازهای حرفه: بررسی سرفصل‌های آموزشی با استفاده از روش تئوری داده بنیاد. بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، 30(3)، 398-431.
بختیاری، مهری و بیگلر، کیومرث. (1398). بررسی عوامل موثر در استخدام تازه فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در واحدهای حسابرسی داخلی شرکت‌های ایرانی. پژوهش‌های تجربی حسابداری، 9(2)، 93-120.
پیری‌سقرلو، مهدی و تحریری، آرش. (1402). مولفه‌های کلان تاثیرگذار بر توسعه آموزش رشته حسابداری در دانشگاه‌های ایران. پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، 15(58)، 67-118.
جامعی، رضا. (1397). بررسی تناسب محتوا و شیوه‌های آموزش حسابداری (کارشناسی ارشد) با مهارت‌های مورد نیاز بازار کار: از دیدگاه دانشجویان، اساتید دانشگاه و اعضای جامعه حسابداران رسمی ایران. تدریس پژوهشی، 6(3)، 218-233.
خادمی‌کله‌لو، محمد؛ خدایی، سیدمحمد و رحیمی، بهروز. (1401). شناسایی و رتبه‌بندی موانع اشتغال دانش‌آموختگان دانشگاهی در بازار کار ایران. مسائل اجتماعی ایران، 13(2)، 85-122.
رحیمی، فرج‌اله؛ درزیان‌عزیزی، عبدالهادی؛ مهرعلی‌زاده، یداله و مالکی، عالیه. (1401). طراحی مدل اشتغال‌پذیری فارغ‌التحصیلان دانشگاه. رویکردهای نوین آموزشی، 17(2)، 87-114.
رسولی، فاطمه؛ نخعی، حبیب‌اله؛ طالب‌نیا، قدرت‌اله و غنی‌فر، محمدحسن. (1399). بررسی عوامل و مولفه‌های مورد نیاز مدل پارادایمی آموزش-مهارت رشته حسابداری به روش گرند تئوری. جامعه شناسی سیاسی ایران، 3(4)، 3224-3245.
صالحی، مهدی؛ نصیرزاده، فرزانه و رستمی، وهاب. (1393). چالش‌های آموزش حسابداری در ایران از دید شاغلین حرفه و مراجع دانشگاه. دانش حسابرسی، 14(54)، 67-86.
فخاری، حسین و دادگر، شهرام. (1396). بررسی «شکاف انتظار-عمل» آموزش مهارت‌های حرفه‌ای در دانش‌آموختگان رشته حسابداری (با تاکید بر دورۀ کارشناسی). مطالعات برنامه‌ریزی آموزشی، 6(12)، 168-188.
مشایخی، بیتا و شفیع‌پور، سیدمجتبی. (1391). بررسی کارایی نظام آموزشی رشته حسابداری در سطح دانشگاه‌های ایران با استفاده از تکنیک تحلیل پوششی داده‌ها. بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، 19(67)، 119-142.
مجتهدزاده، ویدا؛ علوی‌طبری، سیدحسین و مرادی، فاطمه. (1389). دانش و مهارت‌های مورد نیاز برای دانش‌آموختگان مقطع کارشناسی حسابداری دیدگاه استادان دانشگاه، شاغلان در حرفه و دانشجویان حسابداری (بررسی موردی: استان آذربایجان غربی). دانش حسابداری، 1(1)، 73-87.
ملکیان، اسفندیار؛ کامیابی، یحیی و ابراهیمی‌مجد، هادی. (1401). ارائه مدلی برای ارتقای کیفیت حسابرس از دیدگاه حرفه وکارفرما. پژوهش‌های تجربی حسابداری، 12(3)، 361-384.
مهدوی، غلامحسین و سرمدی‌نیا، عبدالمجید. (1402). دیدگاه اعضای هیأت علمی دانشگاه‌های دولتی در خصوص عوامل موثر بر اثربخشی تدریس حسابداری. دانش حسابداری، 14(1)، 93-118.
منتی، وحید و محمدی، حسین. (1401). عوامل موثر بر انتخاب رشته دانشجویان جدید‌الورود رشته حسابداری. دانش حسابداری مالی، 9(4)، 152-168.
نوذری، حمزه؛ کریمی، علیرضا و دانش‌نیا، عفت. (1400). بررسی مسئله شغل‌یابی فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و عوامل مرتبط با آن (مورد مطالعه: فارغ‌التحصیلان دانشگاه خوارزمی). مسائل اجتماعی ایران، 12(2)، 259-279.
ناصری، حسین؛ کرمی، غلامرضا و حجازی، رضوان. (1402). ارائه الگوی ارتقای آموزش رشته حسابداری در آموزش عالی کشور. بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، 30(2)، 380-397.
Badavar Nahandi, Y., & Taghizadeh Khangah, V. (2019). Accounting major choice in iranian universities. Journal of Empirical Research in Accounting, 9(1), 93-117. (In Persian).
Beik Boshrouyeh, A., Abbaszadeh, M., Lari Dashtbayaz, M., & Karimi, M. (2023). The accounting education gap and professional needs: examining educational components using grounded theory. Accounting and Auditing Review, 30(3), 398-431. (In Persian).
Bakhtiari, M., & Biglar, K. (2019). Employment of recent university graduates in iranian firms' internal audit department. Journal of Empirical Research in Accounting, 9(2), 93-120. (In Persian).
Becker, G. S. (1964). Human capital: A theoretical and empirical analysis, with special reference to education. University of Chicago Press.
Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77-101.
Baghoomian, R., & Rahimi Baghi, A. (2012). The barriers of accounting education development in iran. Empirical Studies in Financial Accounting, 9(35), 69-91. (In Persian).
Candy, P. C. (1991). Self-direction for lifelong learning: A comprehensive guide to theory and practice. San Francisco, CA: Jossey-Bass.
Crawford, V., Brimble, M., & Freudenberg, B. (2024). Can work integrated learning deliver employability? International post-graduate accounting students. Accounting & Finance, 64(1), 1061-1082.
Daff, L. (2021). Employers’ perspectives of accounting graduates and their world of work: software use and ICT competencies. Accounting Education, 30(5), 495-524.
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2000). The "what" and "why" of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological Inquiry, 11(4), 227-268.
Eimer, A., & Bohndick, C. (2023). Employability models for higher education: A systematic literature review and analysis. Social Sciences & Humanities Open, 8(1), 100588.
Edmonds, D. M., Zayts-Spence, O., Fortune, Z., & Fung, J. S. Y. (2023). Graduates’ perceptions and employers’ expectations: Essential skills in Hong Kong workplaces during the COVID-19 pandemic and beyond. Industry and Higher Education, 38(4), 385-395.
Finch, D. J., Hamilton, L. K., Baldwin, R., & Zehner, M. (2013). An exploratory study of factors affecting undergraduate employability. Education + Training, 55(7), 681-704.
Fakhari, H., & Dadgar, S. (2018). Examining the expectation-practice gap of professional skills training in accounting graduates with an emphasis on undergraduate studies. Journal of Educational Planning Studies, 6(12), 168-188. (In Persian).
Gyekye, K. A., & Amo, O. (2024). Quality of accounting graduates and employers’ expectationsin Ghana. Journal of International Education in Business, 17(3), 395-415.
Hassall, T., Joyce, J., Montano, J. L. A., & Anes, J. A. D. (2005). Priorities for the development of vocational skills in management accountants: A European perspective. Accounting Forum, 29(4), 379-394.
Jackson, D. (2016). Re-conceptualising graduate employability: The importance of pre-professional identity. Studies in Higher Education, 41(8), 1236-1258.
Jackling, B., & De Lange, P. (2009). Do accounting graduates’ skills meet the expectations of employers? A matter of convergence or divergence. Accounting Education: An International Journal, 18(4–5), 369-385.
Jamei, R. (2018). Investigating the appropriateness of the content and methods of accounting education (MA) with the labor market required skills: from the perspective of accounting PhD students, university professors and members of the iranian society of CPAs. Journal of Research in Teaching, 6(3), 218-233. (In Persian).
Kavanagh, M. H., & Drennan, L. (2008). What skills and attributes does an accounting graduate need? Evidence from student perceptions and employer expectations. Accounting & Finance, 48(2), 279-300.
Khademi Kelelu, M., Khodayi S. M., & Rahimi, B. (2023). Identifying and ranking barriers to employment of university graduates in the Iranian labor market. Social Problems of Iran. 13(2), 85-122. (In Persian).
Klibi, M. F., & Oussii, A. A. (2013). Skills and Attributes Needed for Success in Accounting Career: Do Employers’ Expectations Fit with Students’ Perceptions? Evidence from Tunisia. International Journal of Business and Management, 8(8), 118-118.
Kolb, D. A. (1984). Experiential learning: Experience as the source of learning and development. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall. Kwarteng, J. T., & Mensah, E. K., (2022). Employability of accounting graduates: analysis of skills sets. Heliyon,
Larios, O., Ibarra, V. M., Cuaresma, J. R. M., & Sibina, R. U. (2025). Transforming accounting education: integrating technological, soft and research skills in education. Cogent Education, 12(1), 1-25.
Lincoln, Y. S., & Guba, E. G. (1985). Naturalistic inquiry. Newbury Park, CA: Sage Publications.
Mashayekhi, B., & Shafipoor, S. M. (2012). Investigation of accounting education system efficiency in iranian universities. Accounting and Auditing Review, 19(67), 119-142. (In Persian).
Mojtahedzadeh, V., Alavi Tabari, S. H., & Moradipar, F. (2010). Required Knowledge and Skills for Accounting Graduates (Case Study: West Azerbaijan). Journal of Accounting Knowledge, 1(1), 73-87. (In Persian).
Malekian, E., Kamyabi, Y., & Ebrahimi Majd, H. (2022). Presenting the model to development skills and quality of work of an Auditor from the profession and employer’s point of view. Journal of Empirical Research in Accounting, 12(3), 361-384. (In Persian).
Mahdavi, G., & Sarmadinia, A. (2023). The Perspective of Faculty Members of Iranian State Universities about the Influential Factors on Effectiveness of Accounting Teaching. Journal of Accounting Knowledge, 14(1), 93-118. (In Persian).
Mennati, V., & Mohammadi, H. (2023). Factors affecting first-year students’ choice of accounting major. Financial Accounting Knowledge, 9(4), 151-186. (In Persian).
Nozari, H., Karimi, A., & Daneshniya, E. (2022). The issue of job Search for university graduates and related factors (Case study: Kharazmi University graduates). Social Problems of Iran, 12(2), 259-279. (In Persian).
Naseri, H., Karami, G., & Hejazi, R. (2023). Providing a Model for the Enhancement of Accounting Education in Higher Education in Iran. Accounting and Auditing Review, 30(2), 380-397. (In Persian).
Nie, Y., & Mastor, N. H. (2024). Accounting employability: a systematic review of skills, challenges, and initiatives. Cogent Business & Management, 11(1), 1-14.
Piri Sagharloo, M., & Tahriri, A. (2023). Major components affecting the development of accounting education in iranian universities. The Financial Accounting and Auditing Researches, 15(58), 67-118. (In Persian).
Puriboribon, P. (2025). Employers’ Expectations for Accounting Graduates in an Era of Disruptive Innovation. Human Behavior Development and Society, 26(1), 103-116.
Roy, S. (2023). Graduate readiness for a professional career in accounting – an investigation of employers’ perspectives in Fiji. Pacific Accounting Review, 35(2), 314-335.
Rahimi, F., Darzian Azizi, A., Mehralizadeh, Y., & Maleki, A. (2023). Designing the employability model of university graduates. New Educational Approaches, 17(2), 87-114. (In Persian).
Rasoli, F., Nakhaei, H., Talebniya, G., & Ghanifar, M. H. (2021). Examining the factors and components needed for the paradigm model of education - skills in the field of accounting by the grand theory method. Political Sociology, 3(4), 3224-3245. (In Persian).
Robson, J. (2023). Graduate employability and employment. Assessing the Contributions of Higher Education. 177-196.
Spencer, L. M., & Spencer, S. M. (1993). Competence at Work: Models for Superior Performance. John Wiley & Sons, New York.
Salehi, M., Nasirzadeh, F., & Rostami, V. (2014). Accounting education challenge from of the accounting professions and academics perception, case of iranian accounting society. Auditing Knowledge Journal, 14(54), 67-86. (In Persian).
Shana, C. P., Omri, E. T., Charles, M. C., & Shivaram, R. (2024). Bridging the gap between academia and practice in accounting. Accounting Horizons, 35.
Vaughan, K. (2008). Workplace learning: A literature review.
Webb, J., & Chaffer, C. (2016). The expectation performance gap in accounting education: a review of generic skills development in UK accounting degrees. Accounting Education, 25(4), 1-20.
Wan, S. Y. (2025). Information Literacy for Lifelong Learning. Encyclopedia of Libraries, Librarianship, and Information Science, 349-354.
Yorke, M., & Knight, P. T. (2006). Embedding employability into the curriculum: learning & employability series 1. The Higher Education Academy, York.