ارزیابی تاثیر شرایط محیطی بر ویژگیهای مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و فیتوشیمیایی در دو جمعیت گیاه چای کوهی (Stachys lavandulifolia Vahl) در استان زنجان
محورهای موضوعی : گیاهان داروییمهناز وفادار 1 , سید مصطفی محمدی 2 , زهره طغرانگار 3 , الهه وطن خواه 4
1 - گروه زیست شناسی دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
2 - گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه زنجا، زنجان، ایران
3 - گروه زیست شناسی دانشگاه زنجان
4 - گروه زیست شناسی دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
کلید واژه: اسانس, استان زنجان, اکوفیزیولوژی, چای کوهی, رویشگاه ,
چکیده مقاله :
در مطالعه حاضر، تاثیر عوامل محیطی بر روی برخی ویژگیهای مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و نیز کمیت و کیفیت اسانس گیاه چای کوهی در دو منطقه طارم و قیدار در استان زنجان بررسی شد. جمعآوری نمونههای گیاهی در مرحلهی زایشی و نمونههای خاک، در بهار سال 1402 و در سه تکرار انجام شد. استخراج اسانس بهروش تقطير با آب و با استفاده از دستگاه كلونجر و جداسازي و شناسايي تركيبات اسانس بهوسیله دستگاه گاز كروماتوگرافي وکروماتوگرافی متصل به طیفسنجی جرمی انجام شد. ويژگيهاي خاك، صفات مورفولوژیکی، رشدی و فیزیولوژیکی نمونهها سنجش گردید. نتایج نشاندهنده مقادیر و بازده بالاتر اسانس در نمونههای طارم و کیفیت بالاتر اسانس در قیدار بود. اسانس گیاهان قیدار و طارم بهترتیب حاوی 45 و 31 ترکیب بود. نتایج آنالیز خاک بیانگر مقادیر بالاتر اسیدیته، هدایت الکتریکی، کلسیم، فسفر، آهن، مس و منگنز در قیدار و بیانگر مقادیر بالاتر ازت، روی و پتاسیم در طارم بود. مقدار کلروفیل a، b و کلروفیل کل در گیاهان طارم بیشتر اما میزان فلاوونوئید در گیاه قیدار بیشتر بود. با بررسی صفات مورفولوژیکی مشخص گردید که مقدار طول و عرض برگ، نسبت طول به عرض برگ، طول و عرض گل، طول محور گلآذين، طول ریشه و ارتفاع گياهان طارم بیشتر از قيدار بود که ممکن است به شرایط رویشگاهی مساعدتر، ارتفاع كمتر از سطح دريا، هدایت الکتریکی خاك كمتر، خاک غنیتر از نظر عناصر مغذي و كربن آلي مربوط باشد. یافتههای حاصل از این تحقیق نشاندهنده کیفیت بالاتر اسانس در منطقه قیدار بوده و بهرهبرداری از گیاه چای کوهی از این منطقه توصیه میشود.
This study investigated the effects of environmental factors on the morphological, physiological, and phytochemical characteristics of the mountain tea plant (Stachys lavandulifolia) in two regions of Zanjan province (Tarom and Qaidar). Plant and soil samples were collected during the reproductive phase in spring 2023. Essential oil was extracted using the hydro-distillation method and analyzed using gas chromatography and gas chromatography-mass spectrometry. Soil properties and plant parameters were also measured. The results showed that the Tarom samples had a higher yield and content of essential oil, while the Qaidar samples had higher essential oil quality. The essential oil of the Qaidar and Tarom plants contained 45 and 31 compounds, respectively. Soil analysis revealed higher levels of pH, electrical conductivity, calcium, phosphorus, iron, copper, and manganese in the Qaidar region, while higher levels of nitrogen, zinc, and potassium were found in Tarom. The Tarom plants had higher levels of chlorophyll a, b, and total chlorophyll, while the Qaidar plants had higher levels of flavonoids. The Tarom population also had larger leaf and flower sizes, longer inflorescence axis and root lengths, and taller plants compared to the Qaidar population. These differences may be attributed to the more favorable habitat conditions in Tarom, including lower altitude, lower soil electrical conductivity, and higher nutrient and organic carbon content. Overall, this study suggests that the Qaidar region has a higher quality of essential oil and recommends the exploitation of mountain tea plants from this region.
