ارائه مدل چابکی گزارشگری مالی مبتنی بر نظریه داده بنیاد
محورهای موضوعی : کیفیت گزارشگری مالی
مهناز قلی نژاد
1
,
رسول عبدی
2
,
علی جعفری
3
,
نادر رضایی
4
1 - گروه حسابداری، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران.
2 - گروه حسابداری، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران.
3 - گروه حسابداری، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران.
4 - گروه حسابداری، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران.
کلید واژه: چابکی گزارشگری مالی, شفافیت گزارشگری مالی, انعطاف‌پذیری گزارشگری مالی, نظریه داده بنیاد,
چکیده مقاله :
هدف: در دنیای امروز که با تغییرات سریع بازار، پیشرفت‌های فناوری و شرایط اقتصادی غیرقابل پیش‌بینی همراه است، چابکی در گزارشگری مالی جهت توانایی سازمان‌ها در پاسخگویی به تغییرات سریع محیط کسب‌وکار، بهبود تصمیم‌گیری و حفظ رقابت‌پذیری به یک ضرورت تبدیل شده است. لذا هدف از انجام این تحقیق ارائه مدل چابکی گزارشگری مالی مبتنی بر نظریه داده بنیاد بوده است.
روش: پژوهش حاضر بر اساس هدف، از نوع تحقیقات کاربردی و برحسب گردآوری اطلاعات، اکتشافی و با استفاده از نظریه داده بنیاد (اشتراوس و کوربین) انجام شد. جامعه آماری کلیه اساتید، کارشناسان و متخصصان و اساتید خبره فعال در حوزه حسابداری در سال 1403 بودند و از روش نمونه‌گیری هدفمند نظری 17 نفر و بر اساس معیار اشباع نظری استفاده شد. ابزار گردآوری داده‌ها مصاحبه نیمه‌ساختاریافته بود. داده‌های جمع آوری‌شده با استفاده از کدگذاری باز، محوری و انتخابی تجزیه و تحلیل شدند و مدل نهایی مشخص شد.
یافتهها: بر اساس تحلیل مصاحبه‌ها 208 کدباز، 27 زیر مقوله و 6 مقوله اصلی شامل عوامل علی، بسترها و زمینه‌ها، پدیده محوری، عوامل مداخله‌گر، راهبردها و پیامدها استخراج گردید.
نتیجه گیری: یافته‌های این پژوهش برای استفاده سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان، کارگزاران بورس، مدیران شرکت سهامی جهت اخذ تصمیم‌های مفید و به تبع آن باعث افزایش سرعت، پاسخگویی، توانمندی، کیفیت و شفافیت گزارشگری مالی و در نهایت بهبود چابکی گزارشگری مالی می‌شود.
Objective: In today’s world, characterized by rapid market changes, technological advancements, and unpredictable economic conditions, agility in financial reporting has become essential for organizations to respond to dynamic business environments, enhance decision-making, and maintain competitiveness. This study aims to present a financial reporting agility model grounded in Strauss and Corbin’s grounded theory.
Method: Methodologically, this research is an applied and exploratory study. The statistical population included professors, experts, and specialists in accounting during the year 2024–2025. Using theoretical purposive sampling, 17 participants were selected based on the criterion of theoretical saturation. Data were collected through semi-structured interviews and analyzed using open, axial, and selective coding, culminating in the development of the final model.
Findings: The analysis revealed 209 open codes, 27 subcategories, and six main categories: causal factors, contextual factors, core phenomenon, intervening factors, strategies, and consequences.
Conclusion: The findings offer practical insights for investors, creditors, stockbrokers, and corporate managers to make informed decisions, thereby improving the speed, accountability, capability, quality, and transparency of financial reporting. Ultimately, this contributes to enhanced financial reporting agility.
ایزدینیا، ناصر؛ سعادت نیا، علی؛ حاجیان نژاد، امین. (1399). تأثیر ارزش انعطاف‌پذیری مالی بر سیاست‌های تقسیم سود شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. پژوهش‌های حسابداری مالی، 12(4)، 101-112.
برزیده، فرخ؛ بولو، قاسم؛ نخبه فلاح، زهرا. (1402). الگوی بهبود افشا در گزارشگری مالی. پژوهش‌های تجربی حسابداری، 13(1)، 1-20.
جهانبخش قره باغی، حمید؛ پورزمانی، زهرا. (1400). تأثیر اختلالات مدیریتی بر چابکی گزارشگری مالی. دانش مالی تحلیل اوراق بهادار، 14(52)، 17-36.
کلاری دارون کلا، بهمن. (1399). انتخاب مدل مناسب برای مطالعه رابطه بین به‌موقع بودن و قابلیت اطمینان کیفیت گزارشگری مالی. نشریه مدیریت کاربردی و چابک سازی سازمانی. ۲ (۲)، ۱۹-۱۰.
مرادی، نعمت الله؛ میری، محسن؛ مهتدی، محمد مهدی. (1399). ارائه الگوی بومی چابکی سازمانی در مراکز تحقیقات صنعتی (مورد مطالعه: یک سازمان نظامی تحقیقاتی در عرصه دریایی). بهبود مدیریت، 14(4)، 139-171.
مشایخ، شهناز؛ حکمت، هانیه؛ جمشیدی، پروانه. (1403). بررسی اثر خوانایی گزارش‌های مالی بر تأخیر گزارش حسابرسی، بندهای توضیحی و حق الزحمه حسابرسی. پژوهش‌های حسابرسی حرفه‌ای، 5(17)، 36-57.
مهرانی، کاوه؛ نظری، هیراد؛ قاسمی فرد، محمدرضا. (1399). توانایی مدیریت و گزارشگری مالی به‌موقع. پیشرفت‌های حسابداری، 12(1)، 323-351.
مولائی، پژمان و کردستانی، غلامرضا. (1400). عوامل مؤثر بر تأخیر در ارائه گزارش حسابرسی از سه بعد حسابرسی، حاکمیت شرکتی و عوامل خاص شرکت. پژوهش‌های حسابرسی حرفه‌ای، 2(5)، 100-126.
نیک کار، جواد؛ محمدی، اسلام. (1398). تأثیر استراتژی شرکت، هزینه‌های سیاسی و قدرت مدیریت بر به‌موقع بودن گزارشگری مالی. پژوهش‌های حسابداری مالی، 11(4)، 87-110.
Adeyeri, T. B. (2024). Automating Accounting Processes: How AI is Streamlining Financial Reporting. Journal of Artificial Intelligence Research, 4(1), 72-90.
Ahmed, K. A. R., Abid, I. D., Al-Mandalawi, B. J. M., AlKaabi, B. R. H. (2022). The role of auditors, competencies and agile internal auditing on the effective financial reporting: moderating role of financial reporting standards. International Journal of Economics and Finance Studies, 14(03), 81-98.
Aladwan, M., Al Adwan, A. S. (2023). Cohesion of Accounting Information System Fundamentals and Knowledge Robustness in Financial Reporting. International Journal of Professional Business Review: Int. J. Prof. Bus. Rev, 8(7), 69.
Ayoob Mohammed Hassan, N., binti Haji Din, D. B., a/p Senasi, D. V. (2023). Reviewing the Relation between Agility in Audit Committee and Financial Performance on Stock Price. International Journal of Accounting and Management Sciences. 2(1), 148-178
Barney, J. B. (2001). Resource-based theories of competitive advantage: A ten-year retrospective on the resource-based view. Journal of management, 27(6), 643-650.
Barzideh, F., Bolou, G., & Nokhbeh Fallah, Z. (2023). Pattern of Improving Disclosure in Financial Reporting. Empirical Research in Accounting, 13(1), 1-20. (In Persian)
Biglarkhai, G. R., & Talebnia, G. (2022). Explain the relationship between the complexity of financial reports used by investors and corporate governance in companies listed on the Tehran Stock Exchange. Journal of Investment Knowledge, 11(41), 577-608. (In Persian)
Chen, C., Jia, H., Xu, Y., & Ziebart, D. (2022). The effect of audit firm attributes on audit delay in the presence of financial reporting complexity. Managerial Auditing Journal, 37(2), 283-302.
Costa, M., Lisboa, I., & Gameiro, A. (2022). Is the financial report quality important in the default prediction? SME Portuguese construction sector evidence. Risks, 10(5), 98.
Doz, Y. L., & Kosonen, M. (2010). Embedding strategic agility: A leadership agenda for accelerating business model renewal. Long range planning, 43(2-3), 370-382.
Edu, A. S. (2022). Positioning big data analytics capabilities towards financial service agility. Aslib Journal of Information Management, 74(4), 569-588.
Enworo, O. C. (2023). Application of Guba and Lincoln's parallel criteria to assess trustworthiness of qualitative research on indigenous social protection systems. Qualitative research journal, 23(4), 372-384.
Falana, G. A., Igbekoyi, O. E., Dagunduro, M. E. (2023). Effect of big data on accounting information quality in selected firms in Nigeria. International Journal of Research and Innovation in Social Science, 7(3), 789-806.
Firnanti, F., & Karmudiandri, A. (2020). Corporate governance and financial ratios effect on audit report lag. Firnanti, F, 15-21.
Hasibuan, R. P. A., Hasibuan, N. F. A. (2022). Analysis of The Influence of Timely Submission of Financial Statements of Transportation Companies Listed on The Indonesia Stock Exchange 2017-2021. Journal Economy and Currency Study (JECS), 4(1), 87-96.
Ishak, R., Kamardin, H., Manaf, K. B. A. (2024). Financial Reporting Timeliness and Value Relevance of Accounting Information. In Conference on Accounting and Business (Icab2024), (p.180).
Izadinia, N., Saadatnia.A. & Hajian Nejad, A. (2021). The Effect of Value of Financial Flexibility on the Dividend Policies in Listed Companies in Tehran Stock Exchange. Financial Accounting Research, 12(4), 101-112. (In Persian)
Jahanbakhsh Gharebaghi, Hamid. & Pourzamani, Zahra. (2011). the effect of management disorders on financial reporting agility. Financial Knowledge of Securities Analysis, 14(52), 17-36. (In Persian)
Jensen, M. C., Meckling, W. H. (1976). Managerial behavior, agency costs and ownership structure. Journal of financial economics, 3(4), 305-360.
Kaawaase, T. K., Nairuba, C., Akankunda, B., Bananuka, J. (2021). Corporate governance, internal audit quality and financial reporting quality of financial institutions. Asian Journal of Accounting Research, 3(5), 115-123.
Kalari Daroon Kola, B. (2020). Selecting the appropriate model to study the relationship between timeliness and reliability scores of financial reporting quality. SRPH Journal of Applied management and Agile Organisation, 2(2), 10-19. (In Persian)
Khudhair, D. Z., Matrood, A. K., Kuaiber, M. Q. (2023). The Impact of Agile Internal Audit, Lean Internal Audit, and Management Audit, on the Financial Reporting Quality in the Iraqi Oil Companies. International Journal of Economics and Finance Studies, 15(4), 145-161.
Mashayekh, S., Hekmat, H., & Jamshidi, P. (2024). Examining the effect of financial reports readability on the delay of the audit report, audit report explanatory paragraphs and audit fees. Professional Auditing Research, 5(17), 36-57. (In Persian)
Mehrani, K., Nazari, H., & ghasemi fard, M. R. (2020). Managerial Ability and Financial Reporting Timeliness. Journal of Accounting Advances, 12(1), 323-351. (In Persian)
Molaei, P., & kordestani, G. (2022). Factors affecting the delay in submitting the audit report from three dimensions of audit, corporate governance and company specific factors. Professional Auditing Research, 2(5), 100-126. (In Persian)
Moradi, N. A., Miri, M., & Mohtadi, M. M. (2021). Presenting a Native Model of Organizational Agility in Industrial Research Centers (Case Stady: A Military Research Organization in the Maritime Field). Journal of Improvement Management, 14(4), 137-169. (In Persian)
Nik kar, J., & Mohamadi, E. (2019). The Effect of the Company's Strategy, political Cost and Power of Management on Financial Reporting Timeliness on the listed companies in Tehran Stock Exchange. Financial Accounting Research, 11(4), 87-110. (In Persian)
Nurfatimah, S., & Biduri, S. (2023). Audit Report Lag in Manufacturing: Profitability, Characteristics, Governance Impact. Academia Open, 8(1), 10-21070.
Oussii, A. A., Taktak, N. B. (2018). Audit committee effectiveness and financial reporting timeliness: The case of Tunisian listed companies. African Journal of Economic and Managem, 7(4), 98.
Ragazou, K., Passas, I., Garefalakis, A., Dimou, I. (2022). Investigating the research trends on strategic ambidexterity, agility, and open innovation in SMEs: Perceptions from bibliometric analysis. Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity, 8(3), 118.
Rahmadi, H., Andrayanti, I., & Susanto, I. (2024, June). Implementation of Agile Planning and Accounting in the Era of Digital Information. In Prosiding Seminar STIAMI, 11(1), 23-28.
Rajabi, A. A., panahi, M., & Shojaei, A. (2024). The impact of international financial reporting standards on information asymmetry and earnings quality. Journal of Accounting and Management Vision, 7(96), 236-253. (In Persian)
Ristianawati, Y., Hartono, S. B. (2023). Agility Strategy: Investment Diversification Approach to Sharia Financial Inclusion. International Journal of Economics, Business and Accounting Research (IJEBAR), 7(2), 78.
Rouf, M. A., Siddique, M. N. E. A., Akhtaruddin, M. (2024). Exploring corporate financial reporting theories: a systematic approach. International Journal of Ethics and Systems, 5(2), 56.
Roychowdhury, S., Shroff, N., Verdi, R. S. (2019). The effects of financial reporting and disclosure on corporate investment: A review. Journal of Accounting and Economics, 68(2-3), 101.
Sari, M. A. (2024). Investigating the effect of audit opinion & quality in the relationship between financial reporting complexity and audit delay. Journal of Accounting & Financial Transparency, 2(1), 1-23. (In Persian)
Setiawan, A., & Yuliana, O. Y. (2022). It capabilitys impact towards competitive advantage through business process agility on Indonesia s accounting firms during pandemic (Doctoral dissertation, Petra Christian University).
Shakespeare, C. (2020). Reporting matters: the real effects of financial reporting on investing and financing decisions. Accounting and Business Research, 50(5), 425-442.
Sihotang, H. T., Vinsensia, D., Riandari, F., Chandra, S. (2024). Data-driven corporate growth: A dynamic financial modelling framework for strategic agility. International Journal of Basic and Applied Science, 13(2), 84-95.
Singh, H., Sultana, N., Islam, A., Singh, A. (2022). Busy auditors, financial reporting timeliness and quality. The British Accounting Review, 5 (3), 45-62.
Yigitbasioglu, O. M. (2017). Drivers of management accounting adaptability: the agility lens. Journal of Accounting & Organizational Change, 13(2), 262-281.
Journal of Accounting and Corporate Governance Researches
Vol. 4, No. 11, Spring 2025 (57-80)
Presenting the Agility Model of Financial Reporting Based On Grounded Theory
Mahnaz Gholinezhad1, Rasoul Abdi*2, Ali Jafari3, Nader Rezaei4
Abstract
Objective: In today’s world, characterized by rapid market changes, technological advancements, and unpredictable economic conditions, agility in financial reporting has become essential for organizations to respond to dynamic business environments, enhance decision-making, and maintain competitiveness. This study aims to present a financial reporting agility model grounded in Strauss and Corbin’s grounded theory. Method: Methodologically, this research is an applied and exploratory study. The statistical population included professors, experts, and specialists in accounting during the year 2024–2025. Using theoretical purposive sampling, 17 participants were selected based on the criterion of theoretical saturation. Data were collected through semi-structured interviews and analyzed using open, axial, and selective coding, culminating in the development of the final model. Findings: The analysis revealed 209 open codes, 27 subcategories, and six main categories: causal factors, contextual factors, core phenomenon, intervening factors, strategies, and consequences. Conclusion: The findings offer practical insights for investors, creditors, stockbrokers, and corporate managers to make informed decisions, thereby improving the speed, accountability, capability, quality, and transparency of financial reporting. Ultimately, this contributes to enhanced financial reporting agility.
Keywords: Financial reporting agility, Financial reporting transparency, Financial reporting flexibility, Grounded theory.
|
[1] . Department of Accounting, Bonab Branch, Islamic Azad University, Bonab, Iran.
[2] .Department of Accounting, Bonab Branch, Islamic Azad University, Bonab, Iran. *Corresponding Author: abdi57@iau.ir
[3] .Department of Accounting, Bonab Branch, Islamic Azad University, Bonab, Iran.
[4] .Department of Accounting, Bonab Branch, Islamic Azad University, Bonab, Iran.
ارائه مدل چابکی گزارشگری مالی مبتنی بر نظریه داده بنیاد
مهناز قلی نژاد1، رسول عبدی*2، علی جعفری3، نادر رضایی4
تاریخ دریافت: 31/01/1404 تاریخ پذیرش: 24/04/1404
چکیده
هدف: در دنیای امروز که با تغییرات سریع بازار، پیشرفت‌های فناوری و شرایط اقتصادی غیرقابل پیش‌بینی همراه است، چابکی در گزارشگری مالی جهت توانایی سازمان‌ها در پاسخگویی به تغییرات سریع محیط کسب‌وکار، بهبود تصمیم‌گیری و حفظ رقابت‌پذیری به یک ضرورت تبدیل شده است. لذا هدف از انجام این تحقیق ارائه مدل چابکی گزارشگری مالی مبتنی بر نظریه داده بنیاد بوده است. روش: پژوهش حاضر بر اساس هدف، از نوع تحقیقات کاربردی و برحسب گردآوری اطلاعات، اکتشافی و با استفاده از نظریه داده بنیاد (اشتراوس و کوربین) انجام شد. جامعه آماری کلیه اساتید، کارشناسان و متخصصان و اساتید خبره فعال در حوزه حسابداری در سال 1403 بودند و از روش نمونه‌گیری هدفمند نظری 17 نفر و بر اساس معیار اشباع نظری استفاده شد. ابزار گردآوری داده‌ها مصاحبه نیمه‌ساختاریافته بود. داده‌های جمع آوری‌شده با استفاده از کدگذاری باز، محوری و انتخابی تجزیه و تحلیل شدند و مدل نهایی مشخص شد. یافتهها: بر اساس تحلیل مصاحبه‌ها 208 کدباز، 27 زیر مقوله و 6 مقوله اصلی شامل عوامل علی، بسترها و زمینه‌ها، پدیده محوری، عوامل مداخله‌گر، راهبردها و پیامدها استخراج گردید. نتیجهگیری: یافته‌های این پژوهش برای استفاده سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان، کارگزاران بورس، مدیران شرکت سهامی جهت اخذ تصمیم‌های مفید و به تبع آن باعث افزایش سرعت، پاسخگویی، توانمندی، کیفیت و شفافیت گزارشگری مالی و در نهایت بهبود چابکی گزارشگری مالی می‌شود. واژههای کلیدی: چابکی گزارشگری مالی، شفافیت گزارشگری مالی، انعطاف‌پذیری گزارشگری مالی، نظریه داده بنیاد.
|
[1] . گروه حسابداری، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران.
[2] . گروه حسابداری، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران. *نویسنده مسئول: abdi57@iau.ir
[3] . گروه حسابداری، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران.
[4] . گروه حسابداری، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران.
مقدمه
محصول نهایی سیستم اطلاعات حسابداری، گزارش صورت‌های مالی است و هدف گزارشگری مالی، ارائه اطلاعات مالی برای سرمایه‌گذاران موجود و بالقوه، وام دهندگان و طلبکاران جهت تصمیم گیری درباره فراهم کردن منابع است. به عبارت دیگر، گزارش مالی باید اطلاعات مربوط به میزان، زمان‌بندی و عدم قطعیت جریان‌های نقدی آتی یک نهاد را فراهم کند (شاکسپیر1، 2020). در این راستا می‌توان گفت، سازمان‌هایی می‌توانند به موفقیت دست یابند که از رویکردها و راهبردهایی جدید مانند چابکی استفاده کنند. چابکی در قلمرو تصمیمات مالی می‌تواند به منظور کسب به گزارشگری مالی کمک وافری نماید (جهانبخش قره باغی و پورزمانی، 1400). چابکی گزارشگری مالی به توانایی سازمان‌ها در ارائه اطلاعات مالی به‌روز، دقیق و قابل اتکا در کوتاه‌ترین زمان، تطبیق سریع فرآیندهای گزارشگری مالی خود در پاسخ به محیطهای تجاری درحال تغییر، الزامات نظارتی و انتظارات ذینفعان ممکن اشاره دارد. در دنیای امروز که با تغییرات سریع بازار، پیشرفت‌های فناوری و شرایط اقتصادی غیرقابل پیش‌بینی همراه است، چابکی در گزارشگری مالی به یک ضرورت تبدیل شده است. این موضوع به سازمان‌ها کمک می‌کند تا تصمیم‌گیری‌های سریع و آگاهانه‌تری داشته باشند، ریسک‌ها را به‌موقع مدیریت کنند و در رقابت با سایر شرکت‌ها موفق‌تر عمل نمایند. با استفاده از فناوری‌های پیشرفته مانند هوش مصنوعی و اتوماسیون، سازمان‌ها می‌توانند فرآیندهای گزارشگری مالی خود را بهینه‌سازی کرده و شفافیت و پاسخگویی مالی را افزایش دهند (ادیری2، 2024).
چابکی در گزارشگری مالی به معنای توانایی سازمان‌ها در ارائه اطلاعات مالی به‌روز، دقیق و قابل اتکا در زمان مناسب است تا تصمیم‌گیرندگان بتوانند به‌سرعت به تغییرات واکنش نشان دهند و فرصت‌های جدید را شناسایی کنند. برای مثال، شرکت‌هایی که از سیستم‌های گزارشگری بلادرنگ استفاده می‌کنند، می‌توانند به‌سرعت به نوسانات قیمت‌ها یا تغییرات تقاضا واکنش نشان دهند و استراتژی‌های خود را تنظیم کنند (ایشاک و همکاران3، 2024). گزارشگری مالی چابک به شرکت‌ها کمک می‌کند تا مشکلات مالی مانند کمبود نقدینگی یا افزایش بدهی‌ها را قبل از تبدیل شدن به بحران، شناسایی و برطرف کنند (ریستیناوآتی و هارتونو4، 2023) چابکی در گزارشگری مالی به شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا فرصت‌های جدید را سریع‌تر شناسایی کرده و از رقبا پیشی بگیرند. برای مثال، یک شرکت خرده‌فروشی که از سیستم‌های گزارشگری بلادرنگ استفاده می‌کند، می‌تواند به‌سرعت به تغییرات رفتار مصرف‌کننده واکنش نشان دهد و استراتژی‌های بازاریابی خود را تنظیم کند (راگازو و همکاران5، 2022) درمجموع طی سال‌های اخیر بدلیل عدم کارآیی و کفایت گزارشگری مالی، ضرورت بهبود شیوه گزارشگری، ذهن استفاده‌کنندگان و ارائه‌دهندگان گزارش‌ها را به خود مشغول کرده است (ادو6، 2022) و گله‌مندی‌های اساسی از گزارش‌های متعارف، عمدتاً متوجه عدم شفافیت و جامعیت و پاسخگویی به شرایط پرتحول کنونی و تأمین انتظارات استفاده‌کنندگان می‌باشد. از سویی پیامدهای عملی تحقیق در مورد چابکی گزارشگری مالی بسیار گسترده است و می‌تواند بر بهبود کیفیت گزارش‌های مالی، افزایش شفافیت، کاهش هزینه‌ها و بهبود تصمیم‌گیری‌های اقتصادی تأثیر بگذارد. با توجه به توسعه دامنه استفاده‌کنندگان از گزارشات، رشد و توسعه نهادهای سرمایه‌گذاری، تغییرات در دیدگاه‌ها از مفهوم ارزش زایی سازمان‌ها و به تبع آن تغییر در انتظارات استفاده‌کنندگان از محتوای گزارشات، و با توجه به توسعه تکنولوژی اطلاعات، امروزه گزارشگری به شیوه سنتی کارایی و کارآمدی خود را از دست داده است و نیاز به چابکی در این حوزه را افزایش داده است لذا در این پژوهش برای کمک به مدیران در راستای ارتقای کیفیت گزارشگری مالی منحصراً بر چابکی تمرکز می‌شود و عوامل تأثیرگذار در توسعه چابکی گزارشگری مالی، همچنین بسترها و زمینه‌های لازم شناسایی می‌شوند و با تأکید بر موانع و عوامل تسهیل‌گر جهت توسعه چابکی گزارشگری مالی راهبردهای کاربردی ارائه می‌شود و در نهایت پیامدهای توسعه چابکی گزارشگری مالی نیز شناسایی می‌گردند. در اینجا با ارائه مدل چابکی گزارشگری مالی محقق در پی آن است که به ارائه بهترین گزارش از لحاظ دقت و شفافیت در کمترین زمان ممکن و با بهترین کیفیت که توانایی شناسایی تغییرات و پاسخ سریع و فعالانه به آنها را داشته باشد کمک نماید. بنابراین این پژوهش به دنبال پاسخگویی به این سؤال است که مدل چابکی گزارشگری مالی مبتنی بر نظریه داده بنیاد چگونه خواهد بود؟
مبانی نظری
پارادایم چابکی برای ارتقای توانایی در محیط پویا و پیش‌بینی ناپذیری سازمانی مطرح شده است چابکی به معنای توانایی حرکت سریع، چالاک، فعال، آسان و قادر بودن به تفکر سریع با یک روش هوشمندانه است (مرادی و همکاران، 1399). چابکی نیازمند توانایی مدیریت و کاربرد دانش است. در این صورت سازمان توانایی بالقوه برای استمرار حیات در محیط کسب و کار متغیر و پیش‌بینی ناپذیر بدست می‌آورد. چابکی، توانایی ایجاد و پاسخ به تغییر به منظور بقا و شکوفایی در یک محیط تصادفی و آشفته است. چابکی، ظرفیت سازگاری با تغییرات است (دوز و کوسونن7، 2010)، گزارشگری مالی چیزی بیش از یک توصیف ساده از جریان‌های نقدی آتی است، زیرا به مدیران فرصت می‌دهد تا تصمیم بگیرند چه زمانی، چگونه و چه مواردی را در صورت‌های مالی گزارش کنند چون گزارشگری مالی به‌موقع و با کیفیت بالا می‌تواند کارایی سرمایه‌گذاری را بهبود بخشد و با کاهش عدم تقارن اطلاعات و بهبود نظارت، تقریباً بر هر جنبه‌ای از تصمیمات مالی تأثیر بگذارد (شکسپیر، 2020؛ فیرنانتی و کارمودیاندری8، 2020). به‌موقع بودن گزارشگری مالی یکی از ویژگی‌های حاکمیت شرکتی خوب است زیرا سهامداران و سایر ذینفعان به اطلاعات جدید و تازه نیاز دارند و هر چه زمان بیشتری از پایان سال تا افشا بگذرد، اطلاعات کهنه‌تر می‌شود و ارزش آن کمتر می‌شود (نورفاتیما و بیدوری9، 2023). چابکی گزارشگری مالی به عنوان توانایی سازمان‌ها در ارائه اطلاعات مالی به‌موقع، دقیق و سازگار با تغییرات محیطی و قوانین نوظهور تعریف می‌شود که از فناوری‌های پیشرفته مانند هوش مصنوعی و سیستم‌های ابری برای بهبود فرآیندهای گزارشگری و تسهیل‌گر تصمیم‌گیری ذینفعان داخلی و خارجی استفاده می‌کند (یاجیتباسیاوغلو10، 2017). اصول بنیادی آن شامل سرعت (کاهش تأخیر در انتشار گزارش‌ها)، انعطاف‌پذیری (سازگاری با الزامات متغیر نظارتی)، شفافیت (ارائه اطلاعات مالی بدون ابهام) و دقت (کاهش خطاها از طریق اتوماسیون) است. این چارچوب با نظریه‌هایی مانند نظریه نمایندگی (جنسن و مکلینگ11، ۱۹۷۶)، که بر کاهش عدم تقارن اطلاعاتی بین مدیران و سهامداران تأکید دارد، نظریه مبتنی بر منابع (بارنی12، 2001)، که استفاده از فناوری را به عنوان مزیت رقابتی می‌داند، و نظریه سیستم‌های اطلاعاتی (الادوان و الادوان13، 2023)، که نقش زیرساخت‌های دیجیتال را در گزارشگری شفاف تحلیل می‌کند، پشتیبانی می‌شود. این رویکرد یکپارچه، سازمان‌ها را قادر می‌سازد تا در محیط پویای کسب‌وکار امروزی پاسخگو و رقابتی باقی بمانند (سیهوتانگ و همکاران14، 2024).
چابکی گزارشگری مالی به عنوان یک ضرورت در عصر دیجیتال، نیازمند ترکیبی از تئوری‌های علمی و فناوری‌های نوین است. تئوری‌هایی مانند نمایندگی، ذینفعان و ساخت یابی تعدیل شده، نقش مهمی در درک عوامل مؤثر بر چابکی گزارشگری مالی ایفا می‌کنند. از سوی دیگر، فناوری‌های دیجیتال و چارچوب‌های گزارشگری یکپارچه، ابزارهای کلیدی برای تحقق این هدف هستند. سازمان‌ها باید با به کارگیری این تئوری‌ها و فناوری‌ها، به سرعت و دقت در ارائه اطلاعات مالی دست یابند تا بتوانند در محیطهای پویا و رقابتی امروز موفق باشند (رئوف و همکاران15، 2024).
با بررسی ادبیات و پیشینه‌های موجود می‌توان گفت چابکی را توانایی یک شرکت برای واکنش سریع به نیازمندی‌های بازار و نیازهای ذینفعان تعریف کرده‌اند، چابکی یک شرکت نشان دهنده وجود معیارهای موفقیت بلند مدت و پایدار یک شرکت در زمینه مالی است. با توجه به تغییرات روزمره در خدمات و وظایف شرکت‌ها، تنها راه موفقیت در ارائه خدمات بهتر و با کیفیت‌تر مالی، چابک سازی گزارشگری مالی می‌باشد. چابک سازی گزارشگری مالی یک فعالیت باسرعت، سازگار و آگاهانه است که قابلیت سازگاری سریع در واکنش به تحولات و وقایع غیرمنتظره پیش‌بینی نشده، فرصت‌های بازار و نیازمندی‌های ذینفعان را دارد.
محمدی و همکاران (1404) نشان داد که هرچقدر اثربخشی کمیته حسابرسی شامل؛ اندازه، تخصص حسابداری، استقلال و تجربه اعضاء، بیشتر شود، پیچیدگی گزارش‌های مالی کاهش می‌یابد.
یافته‌های مشایخ و همکاران (1403) نشان داد رابطه معناداری بین خوانایی صورت‌های مالی و تأخیر گزارش حسابرسی وجود ندارد، نتایج مولائی و کردستانی (1400) نشان داد که اندازه و تخصص موسسه حسابرسی موجب کاهش تأخیر در ارائه گزارش حسابرسی می‌شوند در حالی‌که اظهارنظر مشروط، حق الزحمه و تداوم انتخاب حسابرس و ضعف کنترل‌های داخلی، تأخیر در ارائه گزارش حسابرسی را افزایش می‌دهند. جهانبخش قره باغی و پورزمانی (1400) نشان دادند که اختلالات شخصیتی مدیریتی با چابکی گزارشگری مالی رابطه منفی و معناداری دارد، پژوهش مهرانی و همکاران (1399) تأثیر توانایی مدیریتی بر به‌موقع بودن گزارشگری مالی را تأیید نمودند. کلاری دارون کلاً (1399) در مطالعه‌ای نشان دادند که به‌موقع بودن و قابلیت اطمینان می‌توانند کیفیت گزارشگری مالی را ارتقا دهند، ایزدینیا و همکاران (1399) نشان دادند که انعطاف پذیری مالی بر سیاست‌های تقسیم سود شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تأثیر مثبتی دارد،. نیککار و محمدی (1398) مشخص کردند که استراتژی شرکت، هزینه‌های سیاسی و قدرت مدیریت بر به‌موقع بودن گزارشگری مالی تأثیر مثبتی دارند. از طرفی در تحقیقات خارجی در مطالعه‌ای خدیر و همکاران16 (2023) نشان دادند حسابرسی داخلی چابک، حسابرسی داخلی ناب، و حسابرسی مدیریت بر کیفیت گزارشگری مالی تأثیر مثبتی دارند. نتایج پژوهش اهمید و همکاران17 (2022) نشان داد که استانداردهای گزارشگری مالی به طور قابل توجهی بر گزارشگری مالی موفق، حسابرسی داخلی چابک و شایستگی حسابرسان تأثیر گذاشته است. ایوب محمد حسن و همکاران (2023) با بررسی چابکی در کمیته حسابرسی و عملکرد مالی نشان دادند که بازده دارایی‌ها، بازده حقوق صاحبان سهام، سود هر سهم و نسبت ارزش، استقلال کمیته حسابرسی، مطابقت با استانداردهای حسابداری بر اساس چابکی کمیته حسابرسی بهبود پیدا می‌کنند. یافته‌های ستیوان و یولینا18 (2022) مشخص کرد که چابکی فرایند کسب‌وکار و گزارش‌دهی مالی تأثیرکلی قابلیت فناوری اطلاعات را به سمت مزیت رقابتی افزایش می‌دهد. بر اساس پژوهش راهمادی و همکاران19 (2024) مشخص شد که رایج‌ترین اثر پیاده‌سازی چابکی در سیستم حسابداری، بهینه‌سازی هزینه‌ها برای عملکرد مالی بهینه است. نتایج کوستا و همکاران20 (2022) نشان می‌دهد که کیفیت گزارشگری مالی، یعنی کیفیت اقلام تعهدی و به‌موقع بودن، موجب رفع قصور و کوتاهی شرکت‌ها می‌شود و در پیش‌بینی مشکلات مالی نقش قابل توجهی دارد. به علاوه سینگ و همکاران21 (2022) نشان دادند که حسابرسان پرمشغله، گزارشگری مالی به‌موقع و کیفیت گزارشگری بالایی ندارند. به علاوه نورفاتیما و بیدوری (2023) تأثیر سودآوری، ویژگی‌های شرکت و حاکمیت شرکتی بر تأخیر گزارش حسابرسی را معکوس گزارش نمودند، حسیبوان و حسیبوان22 (2022) تأثیر سودآوری، اهرم، نقدینگی، اندازه شرکت، نظر حسابرس را بر به‌موقع بودن ارائه صورت‌های مالی تأیید نمودند؛ چن و همکاران23 (2022) نشان دادند که اثرات ویژگی‌های مؤسسه حسابرسی بر تأخیر حسابرسی با تأکید بر پیچیدگی گزارشگری مالی مرتبط است، کاواسه و همکاران24 (2021) نشان دادند که ویژگی‌های حاکمیت شرکتی (تخصص هیئت مدیره، استقلال هیئت مدیره و عملکرد نقش هیئت مدیره) و کیفیت حسابرسی داخلی بر کیفیت گزارشگری مالی تأثیر معنی‌داری دارند، اوسی و تاکتاک25 (2018) نشان دادندکه اثربخشی کمیته حسابرسی بر به‌هنگام بودن گزارشگری مالی مثبت و معنی‌دار است. هم‌چنانکه مشخص است به طور مشخص در مورد چابکی گزارشگری مالی پژوهش خاصی صورت نگرفته است و بیشتر بحث چابکی گزارشگری مالی را می‌توان از طریق مفاهیم به‌موقع بودن گزارشگری مالی، انعطاف پذیری گزارشگری و یا تأخیر در گزارشگری و ... مورد بررسی قرار داد و کما اینکه این مفاهیم در پژوهش‌هایی مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. به علاوه تحقیقات قبلی بیشتر بر چابکی به عنوان یک نوع سازمان برای استارت آپ ها بر اساس توسعه سیستم اطلاعات متمرکز شده است. به همین دلیل، اطلاعات کمی در مورد پذیرش اصول و ساختارهای چابک در کسب وکارهای موجود، به ویژه در رابطه با فرآیندهای گزارشگری مالی، ارائه شده است (ایوب محمد حسن و همکاران26، 2023).
فرآیندهای تجاری چابک، انعطاف پذیر و پاسخگو، می‌توانند ارزش بیشتری را برای ذینفعان فراهم کنند و به سرعت با تغییرات در محیط کسب و کار سازگار شوند تا نیازهای آنان را برآورده کنند و مزیت رقابتی ایجاد کنند (راهمادی و همکاران، 2024) به علاوه استانداردهای بین المللی برای گزارشگری مالی مؤثر نیازمند الزامات بالایی برای توانایی حسابرس، حسابرسی داخلی چابک و استانداردهای گزارشگری مالی مؤثر است (اهمید و همکاران، 2022). از مسائل و مشکلات موجود در زمینه گزارشگری مالی می‌توان از عدم قدرت پاسخگویی سریع و به موقع، به نیازهای اطلاعاتی ذینفعان، وجود قوانین و مقررات متعدد و نبود پاسخگویی که مفهومی کردن آن نیازمند اطلاعات قابل اتکا، قابل فهم، صحیح و به موقع برای استفاده‌کنندگان می‌باشد و نیز عدم گزارشگری مالی شفاف، نام برد (چن و همکاران،2022؛ اوسی و تاکتاک، 2018)، که همه این عوامل می‌توانند در مفهوم چابکی گزارشگری مالی ادغام شوند، گزارشگری مالی می‌تواند به طور همزمان با کاهش هزینه‌های مخاطره اخلاقی، کارایی سرمایه‌گذاری را بهبود بخشد و با ارائه انگیزه‌هایی به مدیران برای اتخاذ تصمیمات سرمایه‌گذاری نزدیک‌بینانه، کارایی سرمایه‌گذاری را کاهش دهد (رویچادهوری و همکاران، 2019).
از آنجایی‌که با مطالعه‌ی تحقیقات انجام شده قبلی در مورد مدل چابکی گزارشگری، پژوهشی یافت نشد این پژوهش زمینه ساز توسعه مفاهیم نظری در مورد چابکی گزارشگری مالی خواهد بود همچنین رویکرد پژوهشی این تحقیق برخلاف پژوهش‌های گذشته به صورت ترکیبی می‌باشد و تلفیقی از دو رویکرد کمی و کیفی است. روش جمع آوری مطالعات انجام شده تاکنون اکثراً با استفاده از داده‌های اقتصاد سنجی بوده است و کمتر به نظر سنجی و مصاحبه اشاره ونیزهمانطور که از نتایج مطالعات گذشته می‌توان برآورد کرد اجماع کاملی در مورد عوامل مؤثر بر چابکی گزارشگری مالی وجود ندارد و در این راستا نیاز به تحقیقات بیشتری وجود دارد تا این عوامل به طور کامل مشخص گردند. لذا در این بخش با توجه به مبانی نظری مطرح شده سؤال‌های پژوهش به تفکیک ماهیت انجام تحلیل به ترتیب زیـر ارائه می‌شود:
1-عوامل علی تأثیرگذار بر چابکی گزارشگری مالی کدامند؟
2-عوامل زمینه‌ای تأثیرگذار بر چابکی گزارشگری مالی کدامند؟
3-شرایط مداخله گر تأثیرگذار بر چابکی گزارشگری مالی کدامند؟
4-راهبردهای چابکی گزارشگری مالی کدامند؟
5-پیامدهای چابکی گزارشگری مالی کدامند؟
6-مدل نهایی چابکی گزارشگری مالی چگونه است؟
روش‌شناسی پژوهش
این مطالعه از منظر هدف، پژوهشی کاربردی محسوب می‌شود و از حیث گردآوری داده‌ها، به‌صورت کیفی و با ماهیت اکتشافی طراحی شده است. این پژوهش با بهره‌گیری از رویکرد استقرایی و مبتنی بر روش نظریه داده‌بنیاد اجرا گردید. برای تحلیل داده‌ها، از روش پیشنهادی اشتراوس و کوربین با تمرکز بر عینیت‌گرایی استفاده شد.
روش نظریه سازی داده بنیاد فرایندی تحقیقی است که بوسیله آن تئوری بر پایه‌ی مفاهیم اصلی منتج از داده‌ها، شکل می‌گیرد. این تئوری از رویکرد استدلالی استقرائی بهره می‌گیرد، به این معنی که روند شکل گیری تئوری از جزء به کل شکل می‌گیرد.
یکی از فرآیندهای کلیدی در نظریه پردازی داده بنیاد، کد گذاری27 است که در طی آن داده‌های جمع آوری شده، تجزیه وتحلیل می‌شوند. با مرور داده‌های جمع آوری شده در کدگذاری، نام‌ها و برچسب‌هایی به برخی از اجزای تشکیل دهنده آنها اختصاص داده می‌شود که از اهمیت نظری یا برجستگی خاصی درباره موضوع برخوردار هستند. استراوس و کوربین28 (1990) سه مدل کدگذاری را پیشنهاد کرده‌اند:
مرحله نخست (کدگذاری باز): در ابتدا، محتوای تمامی مصاحبه‌ها به‌صورت مکتوب ثبت می‌شود. سپس، کدگذاری باز با استفاده از روش شناسایی نکات کلیدی انجام می‌گیرد. در این فرایند، داده‌های گردآوری‌شده از مصاحبه‌ها روی کاغذ نوشته شده و با تحلیل دقیق خط به خط و پاراگراف به پاراگراف، کدهای باز استخراج می‌شوند. مرحله دوم (کدگذاری محوری): این مرحله، دومین گام در تحلیل داده‌ها بر اساس نظریه داده‌بنیاد است و هدف آن ایجاد ارتباط میان مقوله‌های به‌دست‌آمده از کدگذاری باز است. در کدگذاری محوری، کدهای تولیدشده در مرحله قبل بازنگری شده و با رویکردی جدید، به‌منظور برقراری پیوند میان کدها، بازآرایی می‌شوند. این فرایند به تشکیل گروه‌ها و مقوله‌ها منجر می‌شود، به‌طوری‌که کدهای مشابه در گروه‌های مشخص خود قرار می‌گیرند. برای اطمینان از جامعیت، تمامی کدها دوباره بررسی شده و با متن اصلی مقایسه می‌شوند تا هیچ نکته‌ای از قلم نیفتد. در این مرحله، ممکن است چندین کد باز تحت یک کد محوری واحد دسته‌بندی شوند.
مرحله سوم (کدگذاری انتخابی یا نظریه‌سازی): پس از انجام کدگذاری باز و محوری، نوبت به دسته‌بندی نهایی داده‌ها می‌رسد. هدف اصلی نظریه داده‌بنیاد، خلق نظریه است، نه صرفاً توصیف پدیده. در این مرحله، مقوله‌ها باید به‌صورت نظام‌مند به یکدیگر مرتبط شوند. کدگذاری انتخابی، که بر پایه نتایج دو مرحله قبلی شکل می‌گیرد، گام کلیدی در نظریه‌پردازی است. در این فرایند، مقوله محوری به‌صورت منظم با سایر مقوله‌ها مرتبط شده و این روابط در قالب یک روایت منسجم ارائه می‌گردد. همچنین، مقوله‌هایی که نیاز به اصلاح یا توسعه دارند، بهبود می‌یابند. در دسته‌بندی کدها، کدهای محوری استخراج‌شده از مصاحبه‌ها گروه‌بندی شده و گروه‌های تشکیل‌شده با یکدیگر مقایسه می‌شوند تا مقوله‌های اصلی و ابعاد آنها شناسایی شوند. مراجعه به پیشینه نظری پژوهش در این مرحله می‌تواند به دقت و غنای بیشتر گروه‌بندی‌ها کمک کند. این سه نوع کدگذاری، اساساً سطوح مختلف کدگذاری را نشان می‌دهند و هر کدام به نکات متمایزی در بین مقوله‌ها در نظریه پردازی داده بنیاد اشاره می‌کند.
جامعه آماری شامل کلیه خبرگان حسابداری و حسابرسی و اساتید دارای کتب و یا پژوهش در حوزة مالی و حسابداری (خصوصاً در بحث گزارشگری) بود معیارهای ورود نمونه‌ها، داشتن تجربه در گزارشگری مالی چه از لحاظ تحصیلات دانشگاهی و چه از لحاظ بررسی صورت‌های مالی، داشتن حداقل دو پژوهش کیفیت در رابطه با گزارشگری و صورت‌های مالی داخل کشور (کتب و مقاله در مورد گزارشگری مالی)، حداقل تحصیلات فوق لیسانس و سابقه کاری 10 ساله در حوزه حسابداری یا حسابداری مدیریت بالای 5 سال و برای اساتید دانشگاهی سابقه 10 ساله بود بر اساس معیارهای بیان شده، ابتدا فهرستی از محققان در دسترس حیطه‌های گزارشگری تهیه شد سپس از طریق مذاکره تلفنی، رودررو و ایمیل، دربارة اهداف پژوهش توضیح داده شد و از آنها برای انجام مصاحبه دعوت به عمل آمد. در پژوهش حاضر روش نمونه‌گیری هدفمند (تعمدی یا قضاوتی) بوده است و بر پایه انتخاب معیارهای بیان شده توسط پژوهشگر با توجه به قضاوت شخصی و هدف‌های مطالعه و ماهیت پژوهش استوار است و تا حد رسیدن به اشباع نظری نمونه گیری انجام گرفت، در نهایت و از طریق روش نمونه گیری هدفمند با 17 نفر مصاحبه شد. که مشخصات آنها در نگاره (1) ارائه شده است.
نگاره 1. ویژگی‌های مشارکت کنندگان در پژوهش
تعداد | تحصیلات | سن | |||
اساتید دانشگاهی | 10 | استادیار | 2 | 50 سال و کمتر | 4 |
دانشیار | 5 | 50-60 سال | 3 | ||
استاد تمام | 3 | بالای 60 سال | 3 | ||
حسابدار و حسابرس متخصص | 7 | کارشناسی ارشد | 3 | کمتر از 40 سال | 2 |
50-40 سال | 4 | ||||
دکتری | 4 | بالای 50 سال | 1 | ||
مجموع | 17 | ||||
برای جمع‌آوری داده‌ها از تکنیک مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته استفاده شد که بر اساس اصل اشباع نظری انجام گرفت. طراحی سؤالات مصاحبه با بهره‌گیری از پیشینه پژوهشی موجود و فرایند توسعه چابک در گزارشگری مالی صورت پذیرفت.
بر اساس دیدگاه گوبا و لینکلن (1985)، ارزیابی کیفیت مطالعات کیفی بر پایه چهار معیار، شامل اعتبار، انتقال‌پذیری، اطمینان‌پذیری و تأییدپذیری انجام می‌شود. برای اطمینان از اعتبار، نمونه‌گیری تا رسیدن به اشباع داده‌ها ادامه یافت، حضور طولانی‌مدت پژوهشگر در میدان پژوهش برقرار شد و چندجانبه‌نگری داده‌ها اعمال گردید. در راستای اطمینان‌پذیری، بازرسی دقیق داده‌ها، مستندسازی جامع فرآیندها، روش‌ها و تصمیم‌گیری‌ها توسط پژوهشگر و چندجانبه‌نگری پژوهشگر انجام شد. در چندجانبه‌نگری، از منابع متنوع برای تأیید یافته‌های مصاحبه استفاده شد و داده‌های یک منبع با منابع دیگر تقویت گردید. به‌طور مشخص، از منابع متعددی مانند دیدگاه‌های موجود درباره موضوع، مطالعات پیشین، مصاحبه با خبرگان مختلف و تحلیل همزمان داده‌ها توسط دو پژوهشگر بهره گرفته شد. برای تأییدپذیری، نتایج به‌صورت موازی بررسی شده و انعکاسی بودن آنها مورد ارزیابی قرار گرفت. در جهت انتقال‌پذیری، توصیف جامعی از محیط پژوهش، ویژگی‌های شرکت‌کنندگان و تنوع دیدگاه‌ها و تجربیات مصاحبه‌شوندگان ارائه شد. تحلیل داده‌ها از طریق فرایند کدگذاری انجام شد. در کدگذاری باز، کدهای اولیه استخراج شده از مصاحبه‌ها (با روش شناسایی نکات کلیدی) بررسی شدند. کدهایی که به موضوعات مشترک اشاره داشتند، گروه‌بندی شده و مفاهیم اولیه را شکل دادند. از مقایسه و دسته‌بندی این مفاهیم، مقوله‌ها استخراج شدند. در کدگذاری محوری، برای برقراری ارتباط میان مقوله‌های اصلی و فرعی، از مدل پارادایمی استفاده شد تا اجزای کلیدی شامل شرایط علی، پدیده محوری، عوامل زمینه‌ای، متغیرهای مداخله‌گر، راهبردها و پیامدها شناسایی شوند. در نهایت، در کدگذاری انتخابی، بر اساس روابط شناسایی‌شده میان مقوله‌ها و زیرمقوله‌ها در مراحل قبلی، مقوله‌ها به‌صورت نظام‌مند به یکدیگر مرتبط شده و چارچوب نظری پژوهش ارائه گردید.
یافته‌های پژوهش
در مرحله کدگذاری باز، همان‌طور که در نگاره (2) نشان داده شده است، صاحب‌نظران در هفده مصاحبه انجام‌شده به مجموعه گسترده‌ای از عوامل در پاسخ به سؤالات پژوهش اشاره کردند. پس از حذف مفاهیم مشابه، حجم وسیعی از محتوای مصاحبه‌ها استخراج شد. به‌بیان دقیق‌تر، در این مرحله مضامین متعددی شناسایی شدند که با استفاده از فرایند تحلیل رفت‌وبرگشتی داده‌ها، این مضامین تلفیق و تقلیل یافتند. به این ترتیب، مجموعه اولیه کدها به تعداد کمتری کد کاهش پیدا کرد. برای جلوگیری از تکرار، کدهای اولیه مشابه یا نزدیک به هم از نظر مفهومی در یک گروه واحد ادغام شدند و این فرایند به شکل‌گیری مفاهیمی منجر شد که در نهایت مقوله‌ها را تشکیل دادند.
نگاره 2. مفاهیم و مقولات شناسایی شده در رابطه با سؤالات مصاحبه
مقوله اصلی | کدهای باز | فراوانی | شماره مصاحبه شونده | شناسه |
|---|---|---|---|---|
انعطاف‌پذیری و انطباق گزارشگری مالی | قابلیت سازگاری آگاهانه و سریع با تغییرات محیطی | 9 | م 7، م 12، م 3 | C1 |
انطباق با نیاز اطلاعاتی افراد ذینفع، ذیحق و ذیعلاقه | 10 | م 9، م 10 | C2 | |
انطباق با استانداردهای گزارشگری مالی | 9 | م 2، م 5، م 7، م 11 | C3 | |
شناخت فرصت‌های بازار و نیازمندی‌های ذینفعان | 11 | م 11، م 12، م 13 | C4 | |
سرعت و عدم تأخیر در گزارشگری | توانایی شناسایی سریع تغییرات محیطی | 10 | م 2، م 6، م 7، م 10 | C5 |
پاسخگویی سریع و به‌موقع به نیازهای اطلاعاتی ذینفعان | 11 | ، م 14. م 16، م 1، م 6 | C6 | |
واکنش مناسب و فعالانه به فرصت‌ها و نیازها | 10 | م 8، م 9، م 10 | C7 | |
پاسخگویی و افشای به‌موقع بودن اطلاعات | 12 | م 2، م 9، م 3، م 5 | C8 | |
توانایی انجام عملیات در کوتاه‌ترین زمان | 10 | م 5، م 6، م 7 | C9 | |
نداشتن تأخیر در افشای اطلاعات مالی | 9 | م 7، م 8، م 9 | C10 | |
به‌هنگام بودن حسابرسی | 9 | م 8، م 9، م 10 | C11 | |
شفافیت گزارشگری مالی | توانایی گزارشگری مالی در انتقال اطلاعات مرتبط | 9 | م 4، م 6، م 7 | C12 |
قابلیت اطمینان کیفیت گزارشگری | 11 | م 2، م 15 | C13 | |
قابلیت مقایسه پذیری کیفیت گزارشگری | 10 | 10، م 14، م 11 | C14 | |
قابل فهم بودن گزارشگری مالی | 11 | م 6، م 7، م 8، م 9 | C15 | |
صورت‌های مالی قابلیت اتکا | 9 | م 4، م 10، م 12، م 13 | C16 | |
گزارش‌های دقیق و شفاف در زمان مناسب | 11 | م 3، م 8، م 10 | C17 | |
پایداری مالی و خلق ارزش بلندمدت | ایجاد فرصت‌های رشد سرمایه‌گذاری | 9 | م 11، م 6، م 7، م 8 | C18 |
کسب سهم بیشتری از بازار | 10 | م 6، م 7، م 1 | C19 | |
افزایش قابلیت‌های پویای شرکت | 11 | م 6، م 7، م 8، م 1 | C20 | |
توانایی تفکر سریع و هوشمندانه | 9 | م 12، م 13 | C21 | |
توانایی سنجش رقبا | 11 | م 7، م 15 | C22 | |
انتخاب و تطبیق‌پذیری ساختار مطلوب سرمایه | 9 | م 6، م 7 | C23 | |
تنوع کارایی تأمین و تجهیز و تزریق منابع مالی | 11 | م 13، م 11 | C24 | |
افزایش بازده قیمت سهام | 10 | م 4، م 5، م 9 | C25 | |
شرایط محیطی نامطمئن | شرایط کشور (جنگ و تحریم و...) | 9 | م 8، م 9 | C26 |
نرخ تورم | 10 | م 12، م 7، م 6 | C27 | |
نرخ ارز | 10 | م 3، م 9، م 12 | C28 | |
گسترده‌تر شدن فضای رقابتی | 9 | م 4، م 6 | C29 | |
عدم قطعیت جریان‌های نقدی آتی | 9 | م 1، م 13، م 15 | C30 | |
نرخ دستمزدها و هزینه‌های جاری | 9 | م 8، م 1، م 6، م 7 | C31 | |
تغییرات روزمره در خدمات و وظایف شرکت‌ها | 10 | م 11، م 2، م 6، م 7 | C32 | |
تغییرات سریع در استانداردها بر اساس تأثیرات محیطی | 9 | م 2، م 3، م 13 | C33 | |
تغییر در ساختار حقوقی شرکت | 10 | م 6، م 17 | C34 | |
ساختار سازمانی و مالی مناسب | فرهنگ سازمانی | 11 | م 4، م 7، م 11 | C35 |
ساختار سازمانی منسجم | 9 | م 3، م 8، م 12 | C36 | |
نوآوری و دانش مالی شرکت | 10 | م 9، م 14، م 15 | C37 | |
سلامت اقتصادی شرکت | 9 | م 7، م 8، م 9، م 10 | C38 | |
وجود فشارهای اهرمی همچون میزان بدهی‌های شرکت | 9 | م 11، م 15 | C39 | |
وضعیت سودآوری شرکت | 10 | م 4، م 11، م 6، م 7 | C40 | |
سرعت انطباق‌پذیری سازمان با تغییرات محیطی | 12 | م 1، م 5، م 10، م 14 | C41 | |
نسبت‌های مالی | 11 | م 8، م 9 | C42 | |
شرایط قراردادهای وام | 9 | م 3، م 4، م 14 | C43 | |
ویژگی‌ها و قابلیت‌های شرکت | تجدید ارائه صورت‌های مالی | 10 | م 5، م 12، م 15 | C44 |
سطوح بالای حساب‌های دریافتنی و موجودی کالا | 9 | م 8، م 15 | C45 | |
نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار و اهرم مالی | 11 | م 6، م 7، م 9، م 16 | C46 | |
خوشنامی و اعتبار شرکت در افشای گزارش‌های مالی | 10 | م 4، م 10، م 14 | C47 | |
اندازه و قدمت شرکت | 9 | م 10، م 9 | C48 | |
خصوصی سازی مالکیت | 9 | م 6، م 7، م 8 | C49 | |
پیچیدگی فعالیت و کیفیت کنترل‌های داخلی | 9 | م 6، م 12 | C50 | |
پیچیدگی عملکرد شرکت | 10 | م 6، م 7 | C51 | |
گزارش‌های مالی تلفیقی | 12 | م 11، م 13 | C52 | |
سودآوری و نسبت ارزش بازار | 10 | م 7، م 14 | C53 | |
انطباق شرکت با مقررات کمیته حسابرسی | 11 | م 6، م 7، م 8، م 15 | C54 | |
مکانیزم‌ها و ساختار حاکمیت شرکتی | تمرکز مالکیت | 9 | م 10، م 13، م 15 | C55 |
تخصص مالی و تجربی و نظارتی رئیس کمیته حسابرسی و هیئت مدیره | 9 | م 3، م 4، م 9 | C56 | |
اختیار و استقلال هیئت مدیره | 9 | م 8، م 9 | C57 | |
تفکیک و یا ترکیب نقش مدیر عامل و رئیس هیئت مدیره (دوگانگی مدیر عامل) | 10 | م 4، م 5، م 12 | C58 | |
اندازه هیئت مدیره | 9 | ، م 1، م 6، م 7 | C59 | |
وجود کمیته حسابرسی | 9 | م 11، م 2، م 17، م 7 | C60 | |
نسبت مالکیت سهامداران نهادی | 11 | م 6، م 14 | C61 | |
تعداد سهامداران عمده، صنعت | 9 | م 2، م 12 | C62 | |
نسبت اعضای غیرموظف هیئت مدیره | 11 | م 4، م 7، م 9 | C63 | |
شایستگی اخلاقی و ساختاری موسسه حسابرسی | صلاحیت و شجاعت اخلاقی حسابرسان داخلی | 10 | م 5، م 16، م 9 | C64 |
تعهد قوی در انجام حسابرسی | 9 | م 8، م 9، م 10 | C65 | |
اندازه‌ی مؤسسه‌ی حسابرسی | 11 | م 8، م 6، م 7 | C66 | |
حق‌الزحمه حسابرسی | 12 | م 10، م 13 | C67 | |
چرخش حسابرس | 9 | م 1، م 6، م 8 | C68 | |
فصل حسابرسی | 9 | م 6، م 7، م 8، م 9، م 10 | C69 | |
نادیده نگرفتن گزارش‌های نادرست | 9 | م 4، م 10، م 12، م 14 | C70 | |
دقت در تصمیم گیری | 10 | م 5، م 11، م 12 | C71 | |
تجربه و صلاحیت حرفه‌ای حسابرس | 12 | م 11، م 6، م 7، م 8 | C72 | |
استقلال حسابرس در تهیه گزارشگری حسابرسی | 10 | م 6، م 7، م 1 | C73 | |
عدم فشار هیات مدیره یا مدیر عامل | 11 | م 6، م 7، م 8، م 1 | C74 | |
کیفیت رابطه حسابرسی داخلی | 10 | م 11، م 13 | C75 | |
افشاگری داوطلبانه گزارش‌های مالی | 9 | م 7، م 6، م 8 | C76 | |
فشار زمانی ادراک شده | 9 | م 2، م 5، م 1، م 6 | C77 | |
حمایت ارکان راهبری | حمایت قانون گذاران | 9 | م 10، م 14 | C78 |
حمایت نهادهای متولی و تشکل‌های حرفه‌ای حسابداری | 9 | م 3، م 5 | C79 | |
تصمیمات سیاست‌گذاران در نهادهای بالادستی | 11 | م 8، م 9 | C80 | |
حمایت راهبری شرکتی و سازوکارهای نظارتی | 12 | م 4، م 15، م 10 | C81 | |
فشار بازار سرمایه | نسبت نقدینگی بازار سهام | 9 | م 8، م 1، م 6، م 7 | C82 |
ظرفیت بدهی و اندازه بازار سرمایه | 11 | م 11، م 2، م 4، م 7 | C83 | |
هزینه‌های سیاسی | 10 | م 2، م 9، م 16، م 5 | C84 | |
معامله با اشخاص وابسته | 9 | م 5، م 6، م 7 | C85 | |
استمرار معاملات سهام وگردش سهام | 10 | م 7، م 8، م 9 | C86 | |
نرخ بازده مورد نظر سرمایه‌گذاران | 11 | م 8، م 9، م 10 | C87 | |
پیچیدگی گزارشات مالی | رویکردها و الزامات حسابداری | 10 | م 4، م 6، م 7 | C88 |
وجود قوانین و مقررات متعدد | 9 | م 2، م 15 | C89 | |
کاهش ارزش اطلاعات با تأخیر | 9 | 10، م 14، م 11 | C90 | |
وجود منابع اطلاعاتی زیاد | 9 | م 6، م 16، م 9، م 10 | C91 | |
فاصله زمانی اندک انتشار صورت‌های مالی با وقوع رویدادهای مربوطه | 10 | م 4، م 16، م 12، م 13 | C92 | |
ابهامات گزارشگری مالی | 10 | م 3، م 8، م 10 | C93 | |
محافظه کاری حسابداری | 11 | م 11، م 6، م 7، م 8 | C94 | |
اجتناب مالیاتی | 11 | م 6، م 17، م 1 | C95 | |
تحریف اطلاعات و ارائه کمتر از واقع ارزش دارایی‌ها | 9 | م 6، م 7، م 8، م 1 | C96 | |
تقارن اطلاعاتی | 9 | م 12، م 13 | C97 | |
وجود اضافه بار اطلاعاتی | 10 | م 7، م 15 | C98 | |
عدم وجود اطلاعات قابل اتکا، قابل فهم، صحیح | 9 | م 6، م 7 | C99 | |
عدم گزارش تمام خطاها و اطلاعات توسط حسابرس | 10 | م 13، م 11 | C100 | |
الزامات تشکیل کمیته حسابرسی | اهمیت بالای گزارشگری مالی | 11 | م 4، م 5، م 9 | C101 |
اهمیت و موقعیت حسابداری و حسابرسی | 9 | م 8، م 16 | C102 | |
تغییر در انتظارات استفاده‌کنندگان از محتوای گزارشات | 11 | م 8، م 1، م 17، م 7 | C103 | |
تشریح حسابداری و جایگاه آن در جامعه | 10 | م 11، م 2، م 6، م 7 | C104 | |
حسابرسی مستمر | 9 | م 6، م 7 | C105 | |
الزام شرکت‌ها به گزارشگری به‌موقع و سریع | 10 | م 7، م 12، م 3 | C106 | |
مدیریت سرمایه در گردش | 9 | م 9، م 17 | C107 | |
توانایی تأمین منابع مالی در موارد پیش‌بینی نشده | 10 | م 2، م 5، م 7، م 11 | C108 | |
برنامه‌ریزی و بودجه‌ریزی ناب | ایجاد و توسعه‌ی خط مشی هوشمند | 9 | م 11، م 16، م 13 | C109 |
برنامه‌ریزی فروش، عملیاتی و مالی | 9 | م 2، م 6، م 7، م 10 | C110 | |
تحلیل ظرفیت و بهای جریان ارزش | 9 | ، م 14. م 3، م 6، م 7 | C111 | |
وضعیت جاری و وضعیت آیندة انگاره‌های جریان ارزش | 11 | م 8، م 9، م 10 | C112 | |
برنامه ریزی برای مزایای مالی حاصل از تغییرات ناب | 10 | م 7، م 8، م 9، م 10 | C113 | |
برنامه‌ریزی سرمایه‌ای | 11 | م 11، م 15 | C114 | |
سرمایه‌گذاری در منابع انسانی | 10 | م 4، م 15، م 6، م 7 | C115 | |
سنجش عملکرد با ردیابی مشارکت در بهبود مستمر، رضایت و آموزش نیروی انسانی | 11 | م 1، م 5، م 10، م 14 | C116 | |
اشتراک‌سازی سود | 9 | م 8، م 9 | C117 | |
توسعه ظرفیت‌های انسانی | توانمندسازی هیئت مدیره واحد تجاری | 11 | م 3، م 4، م 14 | C118 |
ایجاد فرصت برای مدیران جهت اعمال قضاوت حرفه‌ای | 9 | م 8، م 16 | C119 | |
نیروی انسانی ماهر و با دانش حسابداری | 11 | م 5، م 12، م 15 | C120 | |
مسئولیت پذیری اعضا | 9 | م 8، م 15 | C121 | |
داشتن مدیران آگاه به تحولات و تغیرات در حوزه گزارشگری | 9 | م 14، م 9، م 13 | C122 | |
داشتن مدیران پاسخگو و با دقت | 11 | م 8، م 9 | C123 | |
انگیزه پاداش وعلایق مدیران | 10 | م 5، م 14، م 15 | C124 | |
توسعه حسابداری ناب | حذف اتلاف منابع فرایندهای گزارش‌ها | 9 | م 2، م 3، م 4 | C125 |
اطلاعات درست، به‌هنگام و فهم پذیر | 9 | م 16، م 10 | C126 | |
قابلیت پیگیری گزارشگری مالی | 11 | م 8، م 9، م 14 | C127 | |
جامعیت گزارشگری مالی | 10 | م 10، م 11، م 12 | C128 | |
مربوط بودن گزارشگری مالی | 9 | م 5، م 17، م 15 | C129 | |
توسعه حسابرسی داخلی مبتنی بر کنترل عملیاتی ناب | استقرار سیستم کنترل داخلی اثربخش | 9 | م 6، م 9 | C130 |
تقویت فرهنگ پاسخگویی- پاسخ خواهی | 11 | م 5، م 6، م 8، م 9 | C131 | |
تقویت مکانیزم نظارتی و اصلاح ساختارهای آن | 10 | م 4، م 5، م 14 | C132 | |
ارزیابی حسابرسی گزارشات مالی | 10 | م 5، م 14، م 3 | C133 | |
ماتریس حذف تراکنش‌های زائد | 11 | م 7، م 9، م 10، م 13 | C134 | |
ارزشیابی موجودی کالا | 10 | م 5، م 8، م 11 | C135 | |
تقویت زیرساختارهای گزارشگری مالی | بهبود شرایط و اصلاح ساختار اقتصادی | 9 | م 1، م 11، م 12 | C136 |
تغییر روش گزارشگری از سنتی به گزارشگری یکپارچه | 9 | م 4، م 10، م 14 | C137 | |
تغییر رویکرد از دارایی‌های فیزیکی به دارایی‌های مالی | 10 | م 10، م 9 | C138 | |
داشتن دستور العمل‌های قوی و مناسب | 9 | م 6، م 7، م 16 | C139 | |
تعیین میزان و چگونگی افشای اطلاعات در این حوزه | 11 | م 6، م 12 | C140 | |
کمی نمودن شاخص‌های گزارش‌های مالی | 10 | م 6، م 7 | C141 | |
استانداردسازی گزارشگری از لحاظ کمیت و کیفیت افشاء | استفاده از تجربیات و دستاورد کشورهای توسعه یافته | 9 | م 11، م 13 | C142 |
یکسان سازی با قوانین بین‌المللی | 11 | م 7، م 4 | C143 | |
داشتن نهادی متولی، منسجم و متخصص | 10 | م 6، م 17، م 8، م 15 | C144 | |
تعیین چارچوب نظری مناسب برای گزارشگری | 9 | م 10، م 13، م 15 | C145 | |
رفع چالش‌های پیاده سازی استانداردها | 9 | م 3، م 4، م 9 | C146 | |
تدوین فرایند و پیاده‌سازی استانداردها | 11 | م 8، م 9 | C147 | |
بکارگیری استراتژی‌های رقابتی هوشمندانه | ظرفیت و سرعت در تهیه منابع واکنش‌های تدافعی | 9 | م 4، م 16، م 12 | C148 |
ظرفیت و سرعت در تهیه منابع واکنش‌های تهاجمی | 9 | ، م 1، م 6، م 7 | C149 | |
استفاده از فرصت‌های غیرمنتظره با توجه به سیاست‌های مالی و ساختار مالی شرکت‌ها | 9 | م 11، م 2، م 6، م 7 | C150 | |
استفاده از راهبرد جستجوگرانه یا متحورانه | 11 | م 6، م 14 | C151 | |
عدم ریسک گریزی شرکت | 11 | م 2، م 12 | C152 | |
تعدیل‌های مکرر و سازگاری با بازار | 10 | م 4، م 7، م 9 | C153 | |
استفاده از رویکردهای نوین حسابرسی(حسابرسی مستمر) | 11 | م 5، م 6، م 9 | C154 | |
استفاده از گزارشگری مالی تحت وب | 9 | م 8، م 14، م 10 | C155 | |
استفاده از راهبرد گردش مالی بالا | 9 | م 8، م 6، م 7 | C156 | |
پیش‌بینی و سازگاری با محیط پویا | 9 | م 10، م 13 | C157 | |
استراتژی تهاجمی با توجه به اطلاعات آتی | 11 | م 1، م 6، م 8 | C158 | |
طراحی واجرای سیستم‌های اطلاعات مالی پیشرفته | استفاده از ERP | 10 | م 6، م 7، م 9، م 10 | C159 |
سیستمی نمودن تهیه گزارشات مالی | 9 | م 4، م 10، م 12، م 14 | C160 | |
ارزیابی آنها در حسابرسی گزارشات مالی | 9 | م 5، م 11، م 12 | C161 | |
حجم داده‌ها و تنوع اطلاعات | 9 | م 11، م 6، م 15، م 8 | C162 | |
توسعه ظرفیت‌های فیزیکی گزارشگری مالی | 11 | م 6، م 7، م 1 | C163 | |
داشتن زیر ساختارهای لازم در حوزه فناوری | 10 | م 6، م 7، م 8، م 1 | C164 | |
کاهش آشفتگی و درماندگی مالی | توان رشد و پرداخت حقوق صاحبان سرمایه | 9 | م 11، م 13 | C165 |
افزایش بهره وری منابع موجود | 10 | م 17، م 6، م 8 | C166 | |
قدرت پرداخت تعهدات | 10 | م 2، م 5، م 1، م 6 | C167 | |
کاهش نوسانات قیمتی سهام | 10 | م 10، م 12 | C168 | |
افزایش ظرفیت بدهی و کاهش هزینه‌های ورشکستگی | 9 | م 3، م 5 | C169 | |
افزایش ارزش وثیقه گذاری دارایی‌ها خود | 9 | م 8، م 9 | C170 | |
کارایی تغییر و اصلاح مبالغ زمان‌بندی جریان‌های نقدی | 10 | م 4، م 7، م 10 | C171 | |
کاهش هزینه نمایندگی | 11 | م 8، م 17، م 6، م 7 | C172 | |
کاهش هزینه‌های عملیاتی | 10 | م 11، م 2، م 4، م 7 | C173 | |
کاهش هزینه سرمایه | 11 | م 2، م 9، م 3، م 5 | C174 | |
توسعه کیفیت و اثربخشی گزارشگری مالی | اعتباربخشی به گزارش‌های مالی | 10 | م 8، م 9، م 10 | C175 |
افزایش اعتماد استفاده کننده از اطلاعات مالی | 11 | م 4، م 16، م 7 | C176 | |
ارتقای ارزش محتوای اطلاعاتی گزارشگری مالی | 9 | م 10، م 13 | C177 | |
ایمن‌سازی گزارشگری مالی | 9 | م 5، م 9 | C178 | |
سریع‌تر و ارزان‌تر کردن گزارشگری مالی | 10 | م 6، م 7، م 8 | C179 | |
گزارش مرتبط با نیاز و خواسته اطلاعاتی استفاده‌کنندگان | 11 | م 14، م 9، م 13 | C180 | |
بهینه سازی فرایندهای گزارشگری مالی | 11 | م 5، م 14، م 15 | C181 | |
رفع نقاط ضعف موجود گزارشگری مالی | 9 | م 2، م 3، م 4 | C182 | |
افزایش وجهه اجتماعی | افزایش ارزش خوشنامی شرکت | 11 | م 2، م 10، | C183 |
توسعه مسئولیت اجتماعی شرکت | 10 | م 6، م 9، | C184 | |
توسعه سرمایه اجتماعی شرکت | 9 | م 5، م 8، م 11 | C185 | |
خلق ارزش برای ذینفعان | 10 | م 5، م 16، م 8، م 9 | C186 | |
هم راستا نمودن منافع افراد، شرکت‌ها و جامعه | 11 | م 4، م 5، م 14 | C187 | |
کاهش عدم تقارن اطلاعاتی | کاهش دستکاری فعالیت‌های واقعی | 11 | م 5، م 14، م 3 | C188 |
کاهش اشتباهات و ایرادات گزارشگری سنتی | 9 | م 7، م 9، م 17، م 13 | C189 | |
کاهش انگیزه گزارشگری مالی متقلبانه | 9 | م 5، م 8، م 11 | C190 | |
ترویج افشای داوطلبانه اطلاعات | 10 | م 1، م 11، م 12 | C191 | |
کاهش فرصت‌های دستکاری سود | 9 | م 8، م 15، م 10 | C192 | |
افزایش پاسخگویی و شفافیت | 10 | م 4، م 6، م 7 | C193 | |
تصمیم‌گیری بهینه ذینفعان و اثربخشی سرمایه‌گذاری | ارتقای کارایی سرمایه‌گذاری | 11 | م 10، م 13 | C194 |
رشد و توسعه نهادهای سرمایه گذاری | 10 | م 5، م 9 | C195 | |
توسعه دامنه استفاده کنندگان از گزارشات | 12 | م 7، م 12، م 3 | C196 | |
بهبود فرصت تصمیم گیری برای همه ذینفعان | 13 | م 9، م 10 | C197 | |
جلب اطمینان و تأمین انتظارات ذینفعان از سرمایه‌گذاری | 10 | م 2، م 5، م 7، م 11 | C198 | |
تسهیل‌گر نظارت سرمایه‌گذاران بر رعایت مفاد قراردادها | 9 | م 11، م 12، م 13 | C199 | |
کسب فرصت‌های بازار رقابتی | افزایش نرخ فروش | 9 | م 2، م 6، م 7، م 10 | C200 |
تغییرات و تجدید ساختار در خط تولید | 10 | م 14. م 16، م 1، م 6 | C201 | |
معرفی محصولات جدید و توان بالقوه بازارهای جدید | 11 | م 8، م 9، م 10 | C202 | |
افزایش ارزش روز شرکت | 12 | م 2، م 9، م 3، م 5 | C203 | |
افزایش توانایی رقابت پذیری | 9 | م 5، م 6، م 7 | C204 | |
شناسایی فرصت‌های نوآورانه | 10 | م 14. م 16، م 1 | C205 | |
ارزیابی صحیح‌تر عملکرد آیندة واحد تجاری | 9 | م 7، م 12، م 3 | C206 | |
ارتباطات سریع و پیوسته با بازار سهام | 10 | م 9، م 10 | C207 | |
گسترش پیوند با سرمایه‌گذاران خارجی | 9 | م 2، م 5، م 7، م 11 | C208 | |
ورود به عرصه اقتصادی جهانی | 11 | م 11، م 12، م 13 | C209 |
در مرحله کدگذاری محوری علاوه برگزینش یک مقوله به عنوان مقوله محوری اجزای کدگذاری محوری از قبیل شرایط علی، پدیده محوری، عوامل زمینه‌ای، متغیرهای مداخله گر، راهبردها و پیامدها با استفاده از داده‌های گردآوری شده به‌صورت نگاره (3) مشخص شدند. مهم‌ترین گام در مرحله کدگذاری انتخابی، ترسیم کدهای منتخب ناشی از مقولات علی، محوری، راهبردی، پیامدی و زمینه‌ای است. مقوله‌ی اصلی (محوری) یا پدیده‌ی اصلی (هسته) مورد مطالعه، پدیده موردنظر، ایده و فکر محوری، حادثه، اتفاق یا واقعه‌ای است که جریان کنش‌ها و واکنش‌ها به‌سوی آن رهنمون می‌شوند تا آن را اداره، کنترل و یا به آن پاسخ دهند. پدیده محوری مورد مطالعه در این پژوهش توسعه چابکی گزارشگری مالی می‌باشد.
نگاره (3). نتایج مربوط به کدگذاری محوری
مقوله‌های منتخب (ابعاد) | مقوله | تعداد مفاهیم | |
|---|---|---|---|
الزامات | انعطاف‌پذیری و انطباق گزارشگری مالی | 4 | |
سرعت و عدم تأخیر در گزارشگری | 7 | ||
شفافیت گزارشگری مالی | 6 | ||
الزامات تشکیل کمیته حسابرسی | 6 | ||
کسب فرصت‌های بازار رقابتی | 10 | ||
پایداری مالی و خلق ارزش بلندمدت | 8 | ||
بسترها و زمینه‌ها | محیط و شرایط لازم | شرایط محیطی نامطمئن | 9 |
ساختار سازمانی و مالی مناسب | 10 | ||
ویژگی‌ها و قابلیت‌های شرکت | 11 | ||
شایستگی اخلاقی و ساختاری موسسه حسابرسی | 14 | ||
مکانیزم‌ها و ساختار حاکمیت شرکتی | 9 | ||
چابکی گزارشگری مالی | - | ||
محدودکننده‌ها و تسهیل‌گرها | فشار بازار سرمایه | 6 | |
پیچیدگی گزارشات مالی | 13 | ||
حمایت ارکان راهبری | 4 | ||
فرایندها و سازوکارها | برنامه‌ریزی و بودجه‌ریزی ناب | 9 | |
توسعه حسابداری ناب | 5 | ||
توسعه ظرفیت‌های انسانی | 7 | ||
توسعه حسابرسی داخلی مبتنی بر کنترل عملیاتی ناب | 6 | ||
تقویت زیرساختارهای گزارشگری مالی | 6 | ||
استانداردسازی گزارشگری از لحاظ کمیت و کیفیت افشاء | 6 | ||
بکارگیری استراتژی‌های رقابتی هوشمندانه | 11 | ||
طراحی واجرای سیستم‌های اطلاعات مالی پیشرفته | 6 | ||
پیامدهای توسعه چابکی گزارشگری مالی | توسعه کیفیت و اثربخشی گزارشگری مالی | 8 | |
افزایش وجهه اجتماعی | 5 | ||
کاهش عدم تقارن اطلاعاتی | 6 | ||
تصمیم گیری بهینه ذینفعان و اثربخشی سرمایه‌گذاری | 6 | ||
کاهش آشفتگی و درماندگی مالی | 10 | ||
مجموع | 6 | 27 | 208 |
شکل 1. مدل پارادایمی توسعه چابکی گزارشگری مالی
طبق نظر انورو29 (2023) ارزیابی صحت علمی پژوهش‌های کیفی بر پایه چهار معیار اعتبار، انتقال‌پذیری، اطمینان‌پذیری و تأییدپذیری انجام می‌شود. برای تضمین اعتبار، نمونه‌گیری تا رسیدن به اشباع داده‌ها ادامه یافت، پژوهشگر به‌صورت طولانی‌مدت در میدان پژوهش حضور داشت و چندجانبه‌نگری داده‌ها اعمال شد. برای اطمینان‌پذیری، بازرسی دقیق داده‌ها، مستندسازی کامل فرایندها، روش‌ها و تصمیم‌گیری‌ها توسط پژوهشگر و چندجانبه‌نگری پژوهشگر اجرا گردید. در راستای تأییدپذیری، نتایج به‌صورت موازی بررسی شده و انعکاسی بودن آنها ارزیابی شد. برای انتقال‌پذیری، توصیف جامعی از محیط پژوهش، ویژگی‌های شرکت‌کنندگان و تنوع دیدگاه‌ها و تجربیات مصاحبه‌شوندگان ارائه شد. تحلیل داده‌ها از طریق فرایند کدگذاری انجام شد. در کدگذاری باز، کدهای اولیه استخراج‌شده از مصاحبه‌ها (با روش شناسایی نکات کلیدی) بررسی شدند و کدهایی که به موضوعات مشترک اشاره داشتند، گروه‌بندی شده و مفاهیم اولیه را تشکیل دادند. از مقایسه و دسته‌بندی این مفاهیم، مقوله‌ها استخراج شدند. در کدگذاری محوری، برای پیوند دادن مقوله‌های اصلی به مقوله‌های فرعی، از الگوی پارادایمی استفاده شد تا اجزای کلیدی شامل شرایط علی، پدیده محوری، عوامل زمینه‌ای، متغیرهای مداخله‌گر، راهبردها و پیامدها شناسایی شوند. در نهایت، در کدگذاری انتخابی، بر اساس روابط شناسایی‌شده میان مقوله‌ها و زیرمقوله‌ها در مراحل پیشین، مقوله‌ها به‌صورت نظام‌مند به یکدیگر مرتبط شده و چارچوب نظری پژوهش ارائه گردید.
بحث و نتیجه گیری
هدف اصلی پژوهش حاضر ارائه مدل چابکی گزارشگری مالی مبتنی بر نظریه داده بنیاد بود بر اساس نتایج تحلیل مصاحبه‌ها مشخص شد که عوامل علی شامل در مقوله‌های انعطاف پذیری و انطباق گزارشگری مالی، سرعت و عدم تأخیر در گزارشگری، شفافیت گزارشگری مالی، الزامات تشکیل کمیته حسابرسی، کسب فرصت‌های بازار رقابتی، پایداری مالی و خلق ارزش بلندمدت هستند. عوامل علی به عنوان محرک‌های اصلی چابکی گزارشگری مالی شناسایی شده‌اند. بحث حاضر بر نقش سرعت و عدم تأخیر در گزارشگری مالی و شفافیت گزارشگری به عنوان عوامل کلیدی چابکی تأکید دارد. این یافته با نتایج پژوهش‌هایی مانند رجبی و همکاران (1403) که رابطه مثبت استانداردهای بین المللی گزارشگری با کیفیت سود را نشان دادند، همسو است. همچنین، تأکید بر پاسخگویی به نیازهای ذینفعان و قابلیت اطمینان با پژوهش کلاری دارون کلاً (1399) که به‌موقع بودن و قابلیت اطمینان را به عنوان ارکان کیفیت گزارشگری مالی معرفی کرد، همخوانی دارد. از سوی دیگر، نیک کار و محمدی (1398) و مهرانی و همکاران (1399) نیز بر اهمیت مدیریت توانمند و استراتژی شرکت در بهبود به‌موقع بودن گزارشگری تأکید داشتند که در بحث حاضر به شکل شناسایی فرصت‌های بازار و واکنش سریع به تغییرات بازتاب یافته است. این عوامل نشان می‌دهند که سازمان‌ها برای دستیابی به چابکی در گزارشگری مالی باید به سرعت و دقت در ارائه اطلاعات مالی توجه کنند، شفافیت را در گزارش‌های خود افزایش دهند و از فرصت‌های بازار رقابتی بهره‌برداری کنند. همچنین، تشکیل کمیته حسابرسی و پایداری مالی به عنوان عوامل کلیدی در ایجاد چابکی گزارشگری مالی شناخته شده‌انددر تفسیر این یافتهها باید اشاره کرد قابلیت سازگاری آگاهانه و سریع با تغییرات محیطی، انطباق با نیازهای اطلاعاتی افراد ذینفع و انطباق با استانداردهای گزارشگری مالی و شناخت فرصت‌های بازار و نیازمندی‌های ذینفعان می‌تواند بر توسعه چابکی گزارشگری مالی تأثیرگذار باشند همچنین لازمه توسعه چابکی شناسایی سریع تغییرات محیطی، پاسخگویی سریع و به‌موقع به نیازهای اطلاعاتی ذینفعان، واکنش مناسب و فعالانه به فرصت‌ها و نیازهای غیرمنتظره و در نهایت پاسخگویی و افشای به‌موقع بودن اطلاعات می‌باشد، از سویی توجه به قابلیت اطمینان، مقایسه‌پذیری و قابل فهم بودن نیز کیفیت گزارشگری را ارتقا می‌دهد. در راستای افزایش نرخ فروش، کسب سهم بیشتری از بازار، افزایش بازده قیمت سهام و شناسایی فرصت‌های نوآورانه و تغییرات و تجدید ساختار در خط تولید توجه به ارتباطات سریع و پیوسته با بازار سهام، گسترش پیوند با سرمایه‌گذاران خارجی و ورود به عرصه اقتصادی جهانی از عوامل مهم توسعه تأثیرگذار بر چابکی گزارشگری مالی هستند همچنین الزام شرکت‌ها به گزارشگری به‌موقع و سریع و تغییر در انتظارات استفاده کنندگان از محتوای گزارشات اهمیت بالای گزارشگری مالی را نشان می‌دهد.
شرایط زمینه‌ای شامل عواملی هستند که بستر لازم برای تحقق چابکی گزارشگری مالی را فراهم می‌کنند. این شرایط شامل شرایط محیطی نامطمئن، ساختار سازمانی و مالی مناسب، ویژگی‌ها و قابلیت‌های شرکت، شایستگی اخلاقی و ساختاری موسسه حسابرسی، مکانیزم‌ها و ساختار حاکمیت شرکتی هستند. این بحث ساختار سازمانی منعطف و حاکمیت شرکتی قوی را به عنوان بستر چابکی گزارشگری مالی معرفی می‌کند. شایستگی اخلاقی موسسه حسابرسی به عنوان یک عامل زمینه‌ای، با پژوهش کاواسه و همکاران (2021) که تأثیر تخصص هیئت مدیره و کیفیت حسابرسی داخلی بر گزارشگری مالی را تأیید کردند، همخوانی دارد. علاوه بر این، تأثیر شرایط محیطی نامطمئن (مانند تحریم و تورم) بر نیاز به چابکی، با یافته‌های جهانبخش قره باغی و پورزمانی (1400) درباره رابطه منفی اختلالات مدیریتی با چابکی گزارشگری، ارتباط مفهومی پیدا می‌کند. این یافتهها نشان می‌دهند که سازمان‌ها برای دستیابی به چابکی گزارشگری مالی باید در محیطهای نامطمئن بتوانند به سرعت واکنش نشان دهند، ساختار سازمانی و مالی منعطفی داشته باشند و از مکانیزم‌های حاکمیت شرکتی قوی برخوردار باشند. همچنین، شایستگی اخلاقی و ساختاری موسسه حسابرسی به عنوان یک عامل مهم در ایجاد اعتماد و شفافیت در گزارشگری مالی شناخته شده است. نظر به مقوله‌های شناسایی شده می‌توان گفت که از یک طرف شرایط کشور (جنگ و تحریم و...)، نرخ تورم، نرخ ارز، گسترده‌تر شدن فضای رقابتی، عدم قطعیت جریان‌های نقدی آتی و تغییرات سریع در استانداردها بر اساس تأثیرات محیطی شرایط محیطی نامطئنی را فراهم آورده است و از طرف دیگر تخصص مالی و تجربی و نظارتی رئیس کمیته حسابرسی و هیئت مدیره، نوآوری و دانش مالی شرکت، سلامت اقتصادی شرکت، وجود فشارهای اهرمی همچون میزان بدهی‌های شرکت، سرعت انطباق‌پذیری سازمان با تغییرات محیطی و پیچیدگی عملکرد شرکت و ساختار سازمانی و مالی شرکت نیز بستری مهم برای توسعه چابکی گزارشگری مالی محسوب می‌شود.
عوامل مداخله گر شامل موانع و تسهیل‌گرها هستند. موانع عواملی هستند که می‌توانند دستیابی به چابکی گزارشگری مالی را با مشکل مواجه کنند. این موانع به سازمان‌ها فشار وارد کرده و باعث کاهش سرعت، دقت و شفافیت در گزارشگری مالی می‌شوند. دو مانع اصلی شناسایی شده در این تحقیق عبارتند از: پیچیدگی گزارشات مالی و فشار بازار سرمایه. این یافتهها پیچیدگی گزارشات مالی و فشار بازار سرمایه را به عنوان موانع چابکی گزارشگری معرفی می‌کند. این موضوع با پژوهش چن و همکاران (2022) که ارتباط ویژگی‌های مؤسسات حسابرسی با پیچیدگی گزارشگری را نشان دادند، همسوست. همچنین، تأکید بر حمایت ارکان راهبری به عنوان تسهیل‌گر، با پژوهش اوسی و تاکتاک (2018) درباره اثربخشی کمیته حسابرسی بر به‌هنگام بودن گزارشگری مالی و یافته‌های خدیر و همکاران (2023) در مورد نقش حسابرسی داخلی چابک، همخوانی دارد. فشار بازار سرمایه به شرایطی اشاره دارد که در آن سازمان‌ها تحت تأثیر انتظارات سرمایه‌گذاران، تحلیل‌گران مالی و سایر ذینفعان قرار می‌گیرند. این فشار می‌تواند باعث شود سازمان‌ها به‌جای تمرکز بر ارائه اطلاعات دقیق و شفاف، به دنبال دستکاری یا پنهان‌سازی اطلاعات مالی باشند تا انتظارات کوتاه‌مدت بازار را برآورده کنند. این امر می‌تواند به کاهش کیفیت گزارش‌های مالی و تأخیر در ارائه اطلاعات منجر شود. فشار بازار سرمایه همچنین می‌تواند باعث شود سازمان‌ها به‌جای تمرکز بر اهداف بلندمدت، به صورت کوتاه مدت عمل کنند، که این خود مانعی برای دستیابی به چابکی گزارشگری مالی است و از طرفی پیچیدگی گزارشات مالی به افزایش حجم و دشواری درک اطلاعات مالی اشاره دارد. استانداردهای حسابداری پیچیده، قوانین متعدد و الزامات گزارشگری می‌توانند باعث شوند که تهیه و ارائه گزارش‌های مالی زمان‌بر و پرزحمت شود. این پیچیدگی می‌تواند به تأخیر در گزارشگری مالی و کاهش شفافیت اطلاعات منجر شود. علاوه بر این، پیچیدگی گزارشات مالی می‌تواند باعث سردرگمی ذینفعان شده و توانایی آنها را برای درک و استفاده از اطلاعات مالی کاهش دهد. این امر به نوبه خود می‌تواند چابکی گزارشگری مالی را تحت تأثیر قرار دهد. تسهیل‌گرها نیز عواملی هستند که می‌توانند به سازمان‌ها در دستیابی به چابکی گزارشگری مالی کمک کنند. این عوامل باعث کاهش موانع و افزایش سرعت، دقت و شفافیت در گزارشگری مالی می‌شوند. مهم‌ترین تسهیل‌گر شناسایی شده در این تحقیق عبارت است از: حمایت ارکان راهبری. حمایت ارکان راهبری (مانند هیئت مدیره، کمیته حسابرسی و مدیران ارشد) یکی از مهم‌ترین عوامل تسهیل‌گرکننده چابکی گزارشگری مالی است. زمانی که ارکان راهبری از چابکی گزارشگری مالی حمایت کنند، سازمان‌ها می‌توانند به راحتی منابع لازم را برای بهبود فرآیندهای گزارشگری مالی تأمین کنند. این حمایت می‌تواند شامل تأمین بودجه، استخدام نیروهای متخصص، استفاده از فناوری‌های پیشرفته و ایجاد فرهنگ سازمانی مبتنی بر شفافیت و پاسخگویی باشد. علاوه بر این، حمایت ارکان راهبری می‌تواند به کاهش فشارهای داخلی و خارجی کمک کرده و سازمان‌ها را در دستیابی به چابکی گزارشگری مالی یاریکند. در نهایت باید اشاره کرد که فشار بازار سرمایه با توجه به نسبت نقدینگی بازار سهام، هزینه‌های سیاسی و نرخ بازده مورد نظر سرمایه‌گذاران می‌تواند مانعی در راستای توسعه چابکی گزارشگری مالی باشد این در حالی است که رویکردها و الزامات حسابداری بر اساس وجود قوانین و مقررات متعدد پیچیدگی‌های گزارشگری را دو چندان کرده است و با توجه به فاصله زمانی اندک انتشار صورت‌های مالی با وقوع رویدادهای مربوطه و وجود منابع اطلاعاتی زیاد موجب تأخیر در گزارشگری می‌گردد که این تأخیر با محافظه کاری حسابداری، اجتناب مالیاتی تقارن اطلاعاتی همراه می‌باشد. با این وجود حمایت نهادهای متولی و تشکل‌های حرفه‌ای حسابداری و تصمیمات سیاست گذاران در نهادهای بالادستی و سازوکارهای نظارتی یک منبع تسهیل‌گر مهم در راستای توسعه چابکی گزارشگری مالی به شمار می‌روند.
راهبردهای شناسایی شده در این تحقیق شامل برنامه ریزی و بودجه ریزی ناب، توسعه حسابداری ناب، توسعه ظرفیت‌های انسانی، توسعه حسابرسی داخلی مبتنی بر کنترل عملیاتی ناب، تقویت زیرساختارهای گزارشگری مالی، استانداردسازی گزارشگری از لحاظ کمیت و کیفیت افشاء، بکارگیری استراتژی‌های رقابتی هوشمندانه و طراحی و اجرای سیستم‌های اطلاعات مالی پیشرفته هستند. این راهبردها نشان می‌دهند که سازمان‌ها برای دستیابی به چابکی گزارشگری مالی باید به دنبال بهبود فرایندهای داخلی، توسعه منابع انسانی و استفاده از فناوری‌های پیشرفته در گزارشگری مالی باشند. راهبردهای پیشنهادی مانند استانداردسازی افشا و استفاده از فناوری پیشرفته، با مطالعات خارجی مانند ستیوان و یولینا (2022) که بر نقش چابکی فرایندهای کسب‌وکار و فناوری اطلاعات در بهبود مزیت رقابتی تأکید داشتند، همسوست. با توجه به این یافتهها باید اشاره کرد در راستای توسعه چابکی گزارشگری مالی توجه به برنامه‌ریزی برای مزایای مالی حاصل از تغییرات ناب، تحلیل ظرفیت و بهای جریان ارزش می‌تواند همچون یک خط‌مشی هوشمند عمل نماید، به علاوه با سنجش عملکرد، بهبود مستمر، رضایت و آموزش نیروی انسانی در جهت توانمندسازی نیروی انسانی ماهر و با دانش حسابداری تلاش نمود و از طرفی با داشتن مدیران آگاه به تحولات و تغیرات در حوزه گزارشگری و ایجاد فرصت‌هایی برای مدیران در جهت اعمال قضاوت حرفه‌ای به توانمند سازی هیئت مدیره‌ی واحد تجاری کمک نمود و مهم‌تر اینکه با حذف اتلاف منابع فرایندهای گزارش‌ها و اطلاعات درست، جامع، مربوط، به‌هنگام و فهم پذیر و قابل پیگیری به توسعه حسابداری ناب پرداخت و با تغییر روش گزارشگری مالی از گزارشگری سنتی به گزارشگری یکپارچه و تغییر رویکرد از دارایی‌های فیزیکی به دارایی‌های مالی به تقویت زیرساختارهای گزارشگری مالی پرداخت. همچینین می‌توان با استفاده از تجربیات و دستاوردهای کشورهای توسعه‌یافته، یکسان‌سازی با قوانین بین‌المللی و باداشتن نهادی متولی، منسجم و متخصص در امر گزارشگری یک چارچوب نظری مناسب برای گزارشگری تعیین نمود و با بکارگیری استراتژی‌های رقابتی هوشمندانه همچون ظرفیت و سرعت در تهیه منابع برای واکنش‌های تدافعی (پرداخت بدهی‌ها) و ظرفیت و سرعت در تهیه منابع برای واکنش‌های تهاجمی (سرمایه‌گذاری) و استفاده از فرصت‌های غیرمنتظره با توجه به سیاست‌های مالی و ساختار مالی شرکت‌ها از طریق پیش‌بینی و سازگاری با محیط پویا پیوسته ظرفیت‌های لازم برای توسعه چابکی را فراهم آورد.
پیامدهای چابکی گزارشگری مالی در پنج بعد توسعه کیفیت و اثربخشی گزارشگری مالی، افزایش وجه اجتماعی، کاهش عدم تقارن اطلاعاتی، تصمیم گیری بهینه ذینفعان و اثربخشی سرمایه‌گذاری، کاهش آشفتگی و درماندگی مالی شناسایی شده‌اند. کاهش عدم تقارن اطلاعاتی به عنوان یک پیامد، با یافته‌های کوستا و همکاران (2022) درباره نقش کیفیت گزارشگری در رفع قصور شرکتی و پژوهش رجبی و همکاران (1403) که رابطه منفی استانداردهای گزارشگری با عدم تقارن اطلاعاتی را نشان دادند، همخوانی کامل دارد. افزون بر این، پیامد تصمیم‌گیری بهینه ذینفعان با نتایج حسیبوان و حسیبوان (2022) درباره عوامل مؤثر بر به‌موقع بودن گزارش‌ها و پژوهش ایزدی نیا و همکاران (1399) در مورد تأثیر انعطاف‌پذیری مالی بر سیاست‌های تقسیم سود، ارتباط مستقیم دارد. بر اساس توسعه کیفیت و اثربخشی، چابکی گزارشگری مالی به سازمان‌ها این امکان را می‌دهد که اطلاعات مالی را با دقت، سرعت و شفافیت بیشتری ارائه کنند. این امر منجر به بهبود کیفیت گزارش‌های مالی می‌شود، زیرا اطلاعات به‌روز، دقیق و قابل اعتماد در اختیار ذینفعان قرار می‌گیرد. همچنین، اثربخشی گزارشگری مالی افزایش می‌یابد، زیرا سازمان‌ها می‌توانند به سرعت به تغییرات محیطی واکنش نشان داده و اطلاعات مورد نیاز برای تصمیم‌گیری را در زمان مناسب ارائه کنند. این بهبود در کیفیت و اثربخشی، اعتماد ذینفعان به گزارش‌های مالی را افزایش می‌دهد. با توجه به افزایش وجهه اجتماعی، چابکی گزارشگری مالی به سازمان‌ها کمک می‌کند تا تصویر بهتری از خود در جامعه و نزد ذینفعان ارائه دهند. زمانی که سازمان‌ها قادر باشند اطلاعات مالی خود را به‌صورت شفاف، سریع و دقیق منتشر کنند، اعتماد عمومی نسبت به آنها افزایش می‌یابد. این افزایش اعتماد می‌تواند به بهبود وجهه اجتماعی سازمان منجر شود، که خود باعث جذب سرمایه‌گذاران جدید، افزایش رضایت مشتریان و بهبود روابط با سایر ذینفعان می‌گردد. وجهه اجتماعی قوی همچنین می‌تواند به عنوان یک مزیت رقابتی برای سازمان عمل کند. به علاوه عدم تقارن اطلاعاتی زمانی رخ می‌دهد که یک طرف مبادله (مانند مدیران شرکت) اطلاعات بیشتری نسبت به طرف دیگر (مانند سرمایه‌گذاران) داشته باشد. چابکی گزارشگری مالی با ارائه اطلاعات به‌موقع و شفاف، این شکاف اطلاعاتی را کاهش می‌دهد. زمانی که اطلاعات مالی به سرعت و با دقت در اختیار ذینفعان قرار گیرد، امکان دستکاری یا پنهان سازی اطلاعات کاهش یافته و ذینفعان می‌توانند تصمیم گیری‌های آگاهانه‌تری انجام دهند. این کاهش عدم تقارن اطلاعاتی به افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران و بهبود کارایی بازار کمک می‌کند. چابکی گزارشگری مالی اطلاعات لازم برای تصمیم‌گیری را در زمان مناسب و با کیفیت بالا در اختیار ذینفعان قرار می‌دهد. این امر به ذینفعان (مانند سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان، مدیران و کارگزاران بورس) کمک می‌کند تا تصمیم‌های بهینه‌تری اتخاذ کنند. برای مثال، سرمایه‌گذاران می‌توانند با اتکا به اطلاعات به روز و دقیق، تصمیم‌های سرمایه‌گذاری بهتری بگیرند. همچنین، مدیران شرکت‌ها می‌توانند با استفاده از اطلاعات مالی چابک، استراتژی‌های کسب وکار خود را به روزرسانی کرده و به تغییرات بازار واکنش سریع‌تری نشان دهند. در نهایت چابکی گزارشگری مالی به سازمان‌ها کمک می‌کند تا منابع مالی خود را به‌صورت مؤثرتری مدیریت کنند. با ارائه اطلاعات مالی به‌موقع و دقیق، سازمان‌ها می‌توانند ریسک‌های مالی خود را بهتر ارزیابی کرده و از اتخاذ تصمیم‌های پرریسک جلوگیری کنند. این امر به کاهش آشفتگی و درماندگی مالی منجر می‌شود، زیرا سازمان‌ها می‌توانند مشکلات مالی را در مراحل اولیه شناسایی کرده و اقدامات اصلاحی لازم را انجام دهند. همچنین، چابکی گزارشگری مالی باعث افزایش اثربخشی سرمایه‌گذاری می‌شود، زیرا سرمایه‌گذاران می‌توانند با اطمینان بیشتری در پروژه‌ها و شرکت‌ها سرمایه‌گذاری کننداین پیامدها نشان می‌دهند که چابکی گزارشگری مالی نه تنها به بهبود کیفیت گزارش‌های مالی منجر می‌شود، بلکه می‌تواند به افزایش اعتماد ذینفعان، کاهش ریسک‌های مالی و بهبود تصمیم گیری‌های سرمایه‌گذاری کمک کند. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهند که چابکی گزارشگری مالی یک مفهوم چندبعدی است که تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد. برای دستیابی به چابکی در گزارشگری مالی، سازمان‌ها باید به عوامل علی، شرایط زمینه‌ای، عوامل مداخله‌گر و راهبردهای شناسایی شده توجه کنند. این تحقیق همچنین نشان می‌دهد که چابکی گزارشگری مالی می‌تواند به بهبود کیفیت گزارش‌های مالی، افزایش شفافیت، کاهش ریسک‌های مالی و بهبود تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری منجر شود. بنابراین، با توجه به اهمیت مبحث چابکی گزارشگری مالی شرکت‌ها و تأثیر آن بر جلب اعتماد سرمایه‌گذاران و فعالان بازار سرمایه و افزایش کیفیت گزارشگری مالی، یافته‌های این پژوهش علاوه بر توسعه مبانی نظری چابکی گزارشگری مالی حاوی مفاهیم ارزشمندی برای استفاده سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان، کارگزاران بورس، مدیران شرکت سهامی در مورد اخذ تصمیم‌های مفید باشد. و می‌تواند زمینه‌ساز بستر مناسبی برای انجام تحقیقات آتی در این مورد برای سایر مراکز آموزشی و پژوهشی باشد و به تبع آن باعث افزایش سرعت، پاسخگویی، توانمندی، کیفیت و شفافیت گزارشگری مالی و در نهایت بهبود چابکی گزارشگری مالی می‌شود.
با توجه به بخش‌های مختلف الگوی استخراج شده، پیشنهادهای کاربردی به صورت عملیاتی برای گروه‌های ذینفع در جهت تحقق چابکی در گزارشگری مالی ارائه شود.
جهت تقویت انعطاف‌پذیری و انطباق‌پذیری سیستم‌های گزارشگری مالی سازمان‌ها باید از فناوری‌های ابری برای بروزرسانی داده‌ها در زمان واقعی بهره گیرند و فرایندهای گزارشگری را طوری طراحی نمایند که امکان اصلاح سریع استانداردها و رویه‌ها را فراهم نماید.
برای افزایش سرعت و کاهش تأخیر در گزارشگری مالی سازمان‌ها باید یکپارچه‌سازی سیستم‌های حسابداری و حسابرسی برای کاهش زمان پردازش داده‌ها و استفاده از هوش مصنوعی و یادگیری ماشین برای تحلیل سریع داده‌های مالی و حذف مراحل غیر ضروری در فرآیندهای تأییدیه و کاهش بروکراسی را انجام دهند.
جهت ارتقای شفافیت گزارشگری مالی استفاده از زبان ساده و قابل فهم در گزارش‌های مالی، افشای کامل و دقیق اطلاعات مالی، شامل توضیح منطق برآوردهای حسابداری و روش‌های مورد استفاده و انتشار مراحل تدوین گزارش‌ها به صورت شفاف برای افزایش اعتماد عمومی پیشنهاد می‌شود.
پیشنهاد برای تقویت ساختارهای نظارتی و حاکمیت شرکتی انتصاب اعضای مستقل و متخصص در کمیته‌های حسابرسی، سرمایه‌گذاری در آموزش و توسعه مهارت‌های اعضای هیئت مدیره و کمیته‌های حسابرسی و ایجاد سازوکارهای نظارتی قوی برای تضمین استقلال و عملکرد مؤثر این نهادها می‌باشد.
برای بهبود دقت و سرعت گزارشگری مالی بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته مانند هوش مصنوعی، بلاک چین و ERP سیستم‌های پیشنهاد می‌گردد.
پیشنهاد برای کاهش پیچیدگی گزارشات مالی، استانداردسازی افشای اطلاعات مالی و کاهش تعدد استانداردهای حسابداری، ارائه راهنمای عملی برای افشای اطلاعات مالی به شرکت‌ها واستفاده از ابزارهای تحلیلی برای شناسایی و حذف اطلاعات غیرضروری از گزارشات است.
جهت توسعه ظرفیت‌های انسانی، برگزاری دوره‌های آموزشی برای حسابداران و مدیران مالی در زمینه استانداردهای بین‌المللی و فناوری‌های نوین، تشویق کارکنان به توسعه مهارت‌های تحلیلی و تفکر انتقادی و نیز ایجاد برنامه‌های جانشین‌پروری برای حفظ نیروهای متخصص در سازمان پیشنهاد می‌شود
برای همسویی با الزامات بازارهای جهانی انتشار گزارش‌های مالی به زبان انگلیسی و مطابق با استانداردهای بین‌المللی، همکاری با نهادهای بین‌المللی برای به‌روزرسانی استانداردهای گزارشگری مالی ورفع موانع نظارتی و قانونی برای تسهیل جذب سرمایه‌گذاران خارجی پیشنهاد می‌گردد
پیشنهاد برای مدیریت ریسک‌های مالی و افزایش پایداری مالی شناسایی و مدیریت ریسک‌های مالی در مراحل اولیه، ایجاد ذخایر نقدی برای مواجهه با بحران‌های مالی و افشای اطلاعات مربوط به ریسک‌های مالی و استراتژی‌های مدیریت آنها در گزارش‌های مالی است.
برای فرهنگ‌سازی و پذیرش تغییر، تشویق مدیران و کارکنان به پذیرش فناوری‌های نوین و روش‌های جدید گزارشگری، ایجاد سازوکارهای تشویقی برای نوآوری در گزارشگری مالی وبرگزاری کارگاه‌ها و سمینارها برای ترویج فرهنگ شفافیت و پاسخگویی پیشنهاد می‌گردد.
در نهایت، این تحقیق می‌تواند به عنوان یک چارچوب نظری و عملی برای بهبود چابکی گزارشگری مالی در سازمان‌ها مورد استفاده قرار گیرد.
منابع
ایزدینیا، ناصر؛ سعادت نیا، علی؛ حاجیان نژاد، امین. (1399). تأثیر ارزش انعطاف‌پذیری مالی بر سیاست‌های تقسیم سود شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. پژوهش‌های حسابداری مالی، 12(4)، 101-112.
برزیده، فرخ؛ بولو، قاسم؛ نخبه فلاح، زهرا. (1402). الگوی بهبود افشا در گزارشگری مالی. پژوهش‌های تجربی حسابداری، 13(1)، 1-20.
جهانبخش قره باغی، حمید؛ پورزمانی، زهرا. (1400). تأثیر اختلالات مدیریتی بر چابکی گزارشگری مالی. دانش مالی تحلیل اوراق بهادار، 14(52)، 17-36.
کلاری دارون کلا، بهمن. (1399). انتخاب مدل مناسب برای مطالعه رابطه بین به‌موقع بودن و قابلیت اطمینان کیفیت گزارشگری مالی. نشریه مدیریت کاربردی و چابک سازی سازمانی. ۲ (۲)، ۱۹-۱۰.
مرادی، نعمت الله؛ میری، محسن؛ مهتدی، محمد مهدی. (1399). ارائه الگوی بومی چابکی سازمانی در مراکز تحقیقات صنعتی (مورد مطالعه: یک سازمان نظامی تحقیقاتی در عرصه دریایی). بهبود مدیریت، 14(4)، 139-171.
مشایخ، شهناز؛ حکمت، هانیه؛ جمشیدی، پروانه. (1403). بررسی اثر خوانایی گزارش‌های مالی بر تأخیر گزارش حسابرسی، بندهای توضیحی و حق الزحمه حسابرسی. پژوهش‌های حسابرسی حرفه‌ای، 5(17)، 36-57.
مهرانی، کاوه؛ نظری، هیراد؛ قاسمی فرد، محمدرضا. (1399). توانایی مدیریت و گزارشگری مالی به‌موقع. پیشرفت‌های حسابداری، 12(1)، 323-351.
مولائی، پژمان و کردستانی، غلامرضا. (1400). عوامل مؤثر بر تأخیر در ارائه گزارش حسابرسی از سه بعد حسابرسی، حاکمیت شرکتی و عوامل خاص شرکت. پژوهش‌های حسابرسی حرفه‌ای، 2(5)، 100-126.
نیک کار، جواد؛ محمدی، اسلام. (1398). تأثیر استراتژی شرکت، هزینه‌های سیاسی و قدرت مدیریت بر به‌موقع بودن گزارشگری مالی. پژوهش‌های حسابداری مالی، 11(4)، 87-110.
Adeyeri, T. B. (2024). Automating Accounting Processes: How AI is Streamlining Financial Reporting. Journal of Artificial Intelligence Research, 4(1), 72-90.
Ahmed, K. A. R., Abid, I. D., Al-Mandalawi, B. J. M., AlKaabi, B. R. H. (2022). The role of auditors, competencies and agile internal auditing on the effective financial reporting: moderating role of financial reporting standards. International Journal of Economics and Finance Studies, 14(03), 81-98.
Aladwan, M., Al Adwan, A. S. (2023). Cohesion of Accounting Information System Fundamentals and Knowledge Robustness in Financial Reporting. International Journal of Professional Business Review: Int. J. Prof. Bus. Rev, 8(7), 69.
Ayoob Mohammed Hassan, N., binti Haji Din, D. B., a/p Senasi, D. V. (2023). Reviewing the Relation between Agility in Audit Committee and Financial Performance on Stock Price. International Journal of Accounting and Management Sciences. 2(1), 148-178
Barney, J. B. (2001). Resource-based theories of competitive advantage: A ten-year retrospective on the resource-based view. Journal of management, 27(6), 643-650.
Barzideh, F., Bolou, G., & Nokhbeh Fallah, Z. (2023). Pattern of Improving Disclosure in Financial Reporting. Empirical Research in Accounting, 13(1), 1-20. (In Persian)
Biglarkhai, G. R., & Talebnia, G. (2022). Explain the relationship between the complexity of financial reports used by investors and corporate governance in companies listed on the Tehran Stock Exchange. Journal of Investment Knowledge, 11(41), 577-608. (In Persian)
Chen, C., Jia, H., Xu, Y., & Ziebart, D. (2022). The effect of audit firm attributes on audit delay in the presence of financial reporting complexity. Managerial Auditing Journal, 37(2), 283-302.
Costa, M., Lisboa, I., & Gameiro, A. (2022). Is the financial report quality important in the default prediction? SME Portuguese construction sector evidence. Risks, 10(5), 98.
Doz, Y. L., & Kosonen, M. (2010). Embedding strategic agility: A leadership agenda for accelerating business model renewal. Long range planning, 43(2-3), 370-382.
Edu, A. S. (2022). Positioning big data analytics capabilities towards financial service agility. Aslib Journal of Information Management, 74(4), 569-588.
Enworo, O. C. (2023). Application of Guba and Lincoln's parallel criteria to assess trustworthiness of qualitative research on indigenous social protection systems. Qualitative research journal, 23(4), 372-384.
Falana, G. A., Igbekoyi, O. E., Dagunduro, M. E. (2023). Effect of big data on accounting information quality in selected firms in Nigeria. International Journal of Research and Innovation in Social Science, 7(3), 789-806.
Firnanti, F., & Karmudiandri, A. (2020). Corporate governance and financial ratios effect on audit report lag. Firnanti, F, 15-21.
Hasibuan, R. P. A., Hasibuan, N. F. A. (2022). Analysis of The Influence of Timely Submission of Financial Statements of Transportation Companies Listed on The Indonesia Stock Exchange 2017-2021. Journal Economy and Currency Study (JECS), 4(1), 87-96.
Ishak, R., Kamardin, H., Manaf, K. B. A. (2024). Financial Reporting Timeliness and Value Relevance of Accounting Information. In Conference on Accounting and Business (Icab2024), (p.180).
Izadinia, N., Saadatnia.A. & Hajian Nejad, A. (2021). The Effect of Value of Financial Flexibility on the Dividend Policies in Listed Companies in Tehran Stock Exchange. Financial Accounting Research, 12(4), 101-112. (In Persian)
Jahanbakhsh Gharebaghi, Hamid. & Pourzamani, Zahra. (2011). the effect of management disorders on financial reporting agility. Financial Knowledge of Securities Analysis, 14(52), 17-36. (In Persian)
Jensen, M. C., Meckling, W. H. (1976). Managerial behavior, agency costs and ownership structure. Journal of financial economics, 3(4), 305-360.
Kaawaase, T. K., Nairuba, C., Akankunda, B., Bananuka, J. (2021). Corporate governance, internal audit quality and financial reporting quality of financial institutions. Asian Journal of Accounting Research, 3(5), 115-123.
Kalari Daroon Kola, B. (2020). Selecting the appropriate model to study the relationship between timeliness and reliability scores of financial reporting quality. SRPH Journal of Applied management and Agile Organisation, 2(2), 10-19. (In Persian)
Khudhair, D. Z., Matrood, A. K., Kuaiber, M. Q. (2023). The Impact of Agile Internal Audit, Lean Internal Audit, and Management Audit, on the Financial Reporting Quality in the Iraqi Oil Companies. International Journal of Economics and Finance Studies, 15(4), 145-161.
Mashayekh, S., Hekmat, H., & Jamshidi, P. (2024). Examining the effect of financial reports readability on the delay of the audit report, audit report explanatory paragraphs and audit fees. Professional Auditing Research, 5(17), 36-57. (In Persian)
Mehrani, K., Nazari, H., & ghasemi fard, M. R. (2020). Managerial Ability and Financial Reporting Timeliness. Journal of Accounting Advances, 12(1), 323-351. (In Persian)
Molaei, P., & kordestani, G. (2022). Factors affecting the delay in submitting the audit report from three dimensions of audit, corporate governance and company specific factors. Professional Auditing Research, 2(5), 100-126. (In Persian)
Moradi, N. A., Miri, M., & Mohtadi, M. M. (2021). Presenting a Native Model of Organizational Agility in Industrial Research Centers (Case Stady: A Military Research Organization in the Maritime Field). Journal of Improvement Management, 14(4), 137-169. (In Persian)
Nik kar, J., & Mohamadi, E. (2019). The Effect of the Company's Strategy, political Cost and Power of Management on Financial Reporting Timeliness on the listed companies in Tehran Stock Exchange. Financial Accounting Research, 11(4), 87-110. (In Persian)
Nurfatimah, S., & Biduri, S. (2023). Audit Report Lag in Manufacturing: Profitability, Characteristics, Governance Impact. Academia Open, 8(1), 10-21070.
Oussii, A. A., Taktak, N. B. (2018). Audit committee effectiveness and financial reporting timeliness: The case of Tunisian listed companies. African Journal of Economic and Managem, 7(4), 98.
Ragazou, K., Passas, I., Garefalakis, A., Dimou, I. (2022). Investigating the research trends on strategic ambidexterity, agility, and open innovation in SMEs: Perceptions from bibliometric analysis. Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity, 8(3), 118.
Rahmadi, H., Andrayanti, I., & Susanto, I. (2024, June). Implementation of Agile Planning and Accounting in the Era of Digital Information. In Prosiding Seminar STIAMI, 11(1), 23-28.
Rajabi, A. A., panahi, M., & Shojaei, A. (2024). The impact of international financial reporting standards on information asymmetry and earnings quality. Journal of Accounting and Management Vision, 7(96), 236-253. (In Persian)
Ristianawati, Y., Hartono, S. B. (2023). Agility Strategy: Investment Diversification Approach to Sharia Financial Inclusion. International Journal of Economics, Business and Accounting Research (IJEBAR), 7(2), 78.
Rouf, M. A., Siddique, M. N. E. A., Akhtaruddin, M. (2024). Exploring corporate financial reporting theories: a systematic approach. International Journal of Ethics and Systems, 5(2), 56.
Roychowdhury, S., Shroff, N., Verdi, R. S. (2019). The effects of financial reporting and disclosure on corporate investment: A review. Journal of Accounting and Economics, 68(2-3), 101.
Sari, M. A. (2024). Investigating the effect of audit opinion & quality in the relationship between financial reporting complexity and audit delay. Journal of Accounting & Financial Transparency, 2(1), 1-23. (In Persian)
Setiawan, A., & Yuliana, O. Y. (2022). It capabilitys impact towards competitive advantage through business process agility on Indonesia s accounting firms during pandemic (Doctoral dissertation, Petra Christian University).
Shakespeare, C. (2020). Reporting matters: the real effects of financial reporting on investing and financing decisions. Accounting and Business Research, 50(5), 425-442.
Sihotang, H. T., Vinsensia, D., Riandari, F., Chandra, S. (2024). Data-driven corporate growth: A dynamic financial modelling framework for strategic agility. International Journal of Basic and Applied Science, 13(2), 84-95.
Singh, H., Sultana, N., Islam, A., Singh, A. (2022). Busy auditors, financial reporting timeliness and quality. The British Accounting Review, 5 (3), 45-62.
Yigitbasioglu, O. M. (2017). Drivers of management accounting adaptability: the agility lens. Journal of Accounting & Organizational Change, 13(2), 262-281.
[1] Shakespeare
[2] Adeyeri
[3] Ishak et al
[4] Ristianawati & Hartono
[5] Ragazou et al
[6] Edu
[7] Doz & Kosonen
[8] Firnanti & Karmudiandri
[9] Nurfatimah & Biduri
[10] Yigitbasioglu
[11] Jensen & Meckling
[12] Barney
[13] Aladwan & Al Adwan
[14] Sihotang
[15] Rouf
[16] Khudhair et al
[17] Ahmed et al
[18] Setiawan & Yuliana
[19] Rahmadi et al
[20] Costa et al
[21] Singh
[22] Hasibuan & Hasibuan
[23] Chen et al
[24] Kaawaase et al
[25] Oussii & Taktak
[26] Ayoob Mohammed Hassan
[27] Coding
[28] Strauss & Corbin
[29] Enworo
