مدلیابی مولفه های موثر بر الگوهای معماری به منظور تأثیر ابزارهای تعاملی بر افزایش توجه و حضور ذهن کودکان در فضاهای آموزشی
محورهای موضوعی : روانشناسی محیطی در معماری و شهرسازی
1 - گروه هنر و معماری ، دانشگاه آزاد اسلامی ، واحد تهران شرق ، تهران ، ایران
کلید واژه: روانشناسی محیط, ابزارهای تعاملی, معماری آموزشی, مدل‌سازی, حضور ذهن کودکان,
چکیده مقاله :
در سال‌های اخیر، توجه به کیفیت فضاهای آموزشی در راستای ارتقای یادگیری و رشد ذهنی کودکان، به یکی از دغدغه‌های اصلی معماران و طراحان آموزشی تبدیل شده است. کودکان به‌عنوان گروهی با نیازهای روانی و ادراکی خاص، واکنش‌های متفاوتی نسبت به محیط اطراف خود دارند و این واکنش‌ها می‌تواند به‌صورت مستقیم بر کیفیت یادگیری، تمرکز ذهنی و مشارکت آن‌ها در فرآیند آموزش اثرگذار باشد. طراحی فضاهای آموزشی نقش تعیین‌کننده‌ای در رشد ذهنی، عاطفی و شناختی کودکان دارد. هدف پژوهش حاضر، مدلیابی مؤلفه‌های مؤثر بر الگوهای معماری با تأکید بر نقش ابزارهای تعاملی در افزایش توجه و حضور ذهن کودکان در فضاهای آموزشی است. پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت، توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری تحقیق را معلمان، طراحان آموزشی، معماران و والدین کودکان تشکیل می‌دهند و داده‌ها از طریق پرسشنامه محقق‌ساخته گردآوری شده است. تحلیل داده‌ها با بهره‌گیری از روش مدل‌سازی معادلات ساختاری (SEM) صورت گرفته است. یافته‌ها نشان می‌دهد که مؤلفه‌هایی نظیر طراحی انعطاف‌پذیر فضا، استفاده از رنگ و نور طبیعی، گرافیک‌های محیطی و حضور فناوری‌های تعاملی، تأثیر معناداری بر افزایش حضور ذهن و تمرکز کودکان در فضاهای آموزشی دارند. نتایج این پژوهش می‌تواند راهگشای طراحی محیط‌های یادگیری مؤثرتر و کارآمدتر برای کودکان باشد.
In recent years, attention to the quality of educational spaces aimed at enhancing children's learning and cognitive development has become a primary concern for architects and educational designers. Children, as a group with unique psychological and perceptual needs, exhibit different reactions to their environment, which can directly impact the quality of their learning, mental focus, and engagement in the educational process. The design of educational environments plays a critical role in children's mental, emotional, and cognitive development. This study aims to model the architectural components that influence spatial patterns, with an emphasis on the role of interactive tools in enhancing children's attention and mindfulness in educational spaces. The research is applied in nature and employs a descriptive-analytical approach. The statistical population includes teachers, educational designers, architects, and parents of children. Data were collected using a researcher-made questionnaire. The analysis was conducted using Structural Equation Modeling (SEM). The findings indicate that components such as flexible spatial design, the use of color and natural lighting, environmental graphics, and the presence of interactive technologies significantly affect children's attention and mindfulness in educational spaces. The results of this study can serve as a guide for designing more effective and efficient learning environments for children.
1. احمدی، ک.، و رسولی، س. (۱۴۰۰). تحلیل روان‌شناختی فضاهای آموزشی با رویکرد انتخاب‌پذیری محیط توسط کودک. مجله پژوهش‌های نوین روانشناسی، ۱۰(۱)، ۸۳–۹۹.
2. اکبری، ن.، و رفیعی، ش(۱۴۰۰). نقش ابزارهای دیجیتال تعاملی در طراحی محیط‌های یادگیری کودک‌محور. فصلنامه طراحی آموزشی و فناوری نوین، ۴(۴)، ۸۸–۱۰۲.
3. پویا، س.، و رهنما، ن. (۱۳۹۹). روانشناسی محیط و تأثیر آن بر طراحی فضاهای آموزشی. نشریه معماری و شهرسازی، ۱۲(۳)، ۴۵-۵۸.
4. تقوی، ح.، و رفیعی، ش(۱۴۰۱). معماری کودک‌محور و نقش آن در ارتقاء یادگیری و تمرکز در مدارس ابتدایی. مطالعات میان‌رشته‌ای کودک، ۶(۱)، ۴۴–۶۳.
5. جمالی، م.، و کریمی، پ (۱۳۹۹). طراحی فضاهای یادگیری انعطاف‌پذیر با رویکرد تقویت حس اختیار در کودکان. پژوهش‌های میان‌رشته‌ای در معماری، ۷(۳)، ۹۵–۱۱۲.
6. حیدری، م. (۱۳۹۷). تأثیر ویژگی‌های طراحی فضاهای آموزشی بر کاهش اضطراب و افزایش حضور ذهن در کودکان دبستانی. نشریه مطالعات معماری و رفتار، ۵(۲)، ۶۵-۷۸.
7. رضایی، ن.، و حیدری، م (۱۳۹۸). تأثیر چیدمان کلاس و نورپردازی بر تمرکز دانش‌آموزان دبستانی. فصلنامه روانشناسی محیط، ۶(۳)، ۴۴–۵۶.
8. سجادی، ف.، و معصومی، م(۱۴۰۱). تأثیر فناوری‌های تعاملی بر یادگیری مشارکتی در محیط‌های آموزش ابتدایی. مطالعات میان‌رشته‌ای آموزش، ۶(۳)، ۱۱۶–۱۳۰.
9. شریفی، م.، و ناصری، ن(۱۳۹۸). رابطه ویژگی‌های محیط فیزیکی با اضطراب و تمرکز دانش‌آموزان. نشریه روانشناسی کودک، ۹(۴)، ۶۰–۷۴.
10. صالحتی، ع.، و میررضایی، م(۱۴۰۱). تأثیر دید بصری به طبیعت بر آرامش روانی و توجه دانش‌آموزان در مدارس شهری. فصلنامه معماری و محیط، ۱۰(۳)، ۹۸–۱۱۷.
11. صالحی، ر.، احمدیان، ف.، و یعقوبی، ن. (۱۴۰۰). طراحی محیط‌های آموزشی با رویکرد تقویت شناخت در کودکان. مجله پژوهش‌های معماری و علوم رفتاری، ۸(۲)، ۸۵–۱۰۲.
12. علوی، ر.، و تیموری، ز (۱۴۰۰). بررسی تأثیر نظم فضایی بر یادگیری و تمرکز کودکان در کلاس‌های درس. معماری و محیط کودکی، ۴(۲)، ۴۹–۶۵.
13. قربانی، م.، و سمیعی، ک(۱۳۹۷). بررسی تأثیر بازی‌های تعاملی بر میزان تمرکز و یادگیری در کودکان پیش‌دبستانی. مجله آموزش و روانشناسی کودک، ۵(۲)، ۳۱–۴۴.
14. کاظمی، س.، احمدی، ن.، و شمس، ف. (۱۴۰۰). مدل‌سازی مؤلفه‌های تعاملی فضاهای آموزشی مبتنی بر ادراک کودکانه. پژوهش‌های نوین در معماری و شهرسازی، ۹(۱)، ۵۵-۷۳.
15. کرمانی، س.، و حاجی‌زاده، پ .( ۱۳۹۸). ارزیابی نقش چیدمان فضا و مبلمان در رفتارهای یادگیری کودکان مقطع ابتدایی. نشریه طراحی محیط آموزشی، ۵(۱)، ۳۳–۵۰.
16. کوشکی، ب.، مرادی، س.، و فلاح، ن(۱۳۹۹). تأثیر طراحی فضاهای آرام بر حضور ذهن و یادگیری در کودکان مدارس ابتدایی. نشریه محیط، یادگیری و معماری، ۵(۱)، ۲۳–۳۸.
17. محسنی، م.، و یزدان‌پناه، س(۱۴۰۰). تحلیل کیفی طراحی فضاهای آموزشی با رویکرد افزایش کارایی ذهنی کودکان. پژوهشنامه روانشناسی محیط، ۹(۲)، ۷۹–۹۴.
18. محمدی، ک.، و سلطانی، ف(۱۳۹۹). معماری فضاهای آموزشی هوشمند: رویکردی بر طراحی تعاملی. پژوهش‌های نوین در معماری، ۸(۲)، ۷۲–۹۰.
19. محمودی، ف.، و شریفی، ر. (۱۴۰۰). بررسی نقش فناوری‌های تعاملی در ارتقاء کیفیت یادگیری در مدارس ابتدایی. پژوهش‌های نوین در آموزش و فناوری، ۸(۲)، ۷۲-۸۵.
20. مرادی، ن.، و رحیمی، م. (۱۳۹۷). هم‌راستایی طراحی فضاهای آموزشی با روانشناسی رشد کودک: الزامات معماری کودک‌محور. فصلنامه طراحی فضاهای یادگیری، ۴(۱)، ۳۹–۵۶.
21. مهربانی، ف.، و آقازاده، ل(۱۳۹۸). بررسی تأثیر عوامل محیطی معماری بر آرامش روانی و توجه کودکان در فضاهای آموزشی. مجله هنر و معماری پایدار، ۴(۲)، ۲۲–۳۹.
22. ناصری، ن.، و کاظمی، ش(۱۴۰۰). تأثیر طراحی محیط فیزیکی کلاس درس بر عملکرد شناختی دانش‌آموزان دوره ابتدایی. فصلنامه پژوهش در آموزش و یادگیری، ۱۲(۳)، ۵۸–۷۴.
23. نصیری، م.، و شریفی، ن(۱۳۹۸). بررسی تأثیر الگوهای معماری انعطاف‌پذیر بر بهبود تمرکز دانش‌آموزان در مدارس ابتدایی. نشریه معماری و محیط، ۶(۲)، ۵۱–۶۵.
24. هاشمی، س.، و خالقی، ن(۱۳۹۹). طراحی فضاهای آموزشی با رویکرد ابزارهای هوشمند و تعاملی برای کودکان ۷ تا ۱۰ سال. نشریه معماری و فناوری، ۷(۱)، ۵۵–۷۰.
25. Barrett, P., Zhang, Y., Davies, F., & Barrett, L. (2015). Clever classrooms: Summary report of the HEAD project. University of Salford, Manchester.
26. Barrett, P., Zhang, Y., Moffat, J., & Kobbacy, K. (2013). A holistic, multi-level analysis identifying the impact of classroom design on pupils’ learning. Building and Environment, 59, 678–689. https://doi.org/10.1016/j.buildenv.2012.09.016
27. Britton, S., & Lowe, R. (2020). Natural elements and cognitive focus in primary learning environments. Journal of Environmental Psychology, 71, 101470. https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2020.101470
28. Day, C., & Midbjer, A. (2007). Environment and children: Passive lessons from the everyday environment. Oxford: Architectural Press.
29. Druin, A. (2002). The Role of Children in the Design of New Technology. Behaviour & Information Technology, 21(1), 1–25. https://doi.org/10.1080/01449290110108659
30. Evans, G. W. (2006). Child development and the physical environment. Annual Review of Psychology, 57, 423–451. https://doi.org/10.1146/annurev.psych.57.102904.190057
31. Francis, M., Rivera, M., & Waters, S. (2014). Learner-centered design: Creating spaces that support active learning. Journal of Learning Environments, 3(1), 12–25.
32. Gibson, J. J. (1979). The ecological approach to visual perception. Houghton Mifflin.
33. Gifford, R. (2014). Environmental psychology: Principles and practice (5th ed.). Optimal Books.
34. Kabatt-Zinn, J. (2003). Mindfulness-based interventions in context: Past, present, and future. Clinical Psychology: Science and Practice, 10(2), 144–156.
35. Kaplan, R., & Kaplan, S. (1989). The experience of nature: A psychological perspective. Cambridge University Press.
36. Montessori, M. (1967). The discovery of the child. New York: Ballantine Books.
37. Monti, J. D., Ruff, H. A., & Shearer, C. L. (2017). Environmental influences on attention in early education settings. Journal of Applied Developmental Psychology, 48, 14–21.
38. Papert, S. (1980). Mindstorms: Children, Computers, and Powerful Ideas. Basic Books.
39. Resnick, M. (2007). All I Really Need to Know (About Creative Thinking) I Learned (By Studying How Children Learn) in Kindergarten. In Proceedings of the 6th ACM SIGCHI Conference on Creativity & Cognition, 1–6.
40. Resnick, M. (2012). Let’s teach kids to code. TED Talk. Retrieved from https://www.ted.com/talks/mitch_resnick_let_s_teach_kids_to_code
41. Ritchhart, R., Church, M., & Morrison, K. (2011). Making thinking visible: How to promote engagement, understanding, and independence for all learners. Jossey-Bass.
42. Sommer, R. (1969). Personal space: The behavioral basis of design. Prentice-Hall.
43. Soute, I., Markopoulos, P., & Magielse, R. (2012). Head Up Games: The Role of Technology in Outdoor Play. Personal and Ubiquitous Computing, 16(1), 1–15. https://doi.org/10.1007/s00779-011-0385-3
44. Tanner, C. K. (2009). Effects of school design on student outcomes. Journal of Educational Administration, 47(3), 381–399. https://doi.org/10.1108/09578230910955809
45. Ulrich, R. S. (1984). View through a window may influence recovery from surgery. Science, 224(4647), 420–421. https://doi.org/10.1126/science.6143402
46. Zimring, C., & Reizenstein, J. E. (1980). Post-occupancy evaluation: An overview. Environment and Behavior, 12(4), 429–450. https://doi.org/10.1177/0013916580124001
