بررسی و مقایسۀ شخصیت¬های تمثیلی حکایات مشترک الهی¬نامۀ عطار و مثنوی مولوی بر اساس نظریۀ خودشکوفایی آبراهام مزلو
محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی
سید مهدی موسوی معین
1
,
سعید روزبهانی
2
,
ابوالقاسم امیراحمدی
3
,
سید علی اکبر شریعتی فر
4
1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران.
2 - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی سبزوار
3 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار- ایران
4 - استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران
کلید واژه: مثنوی مولوی, الهی¬نامۀ عطار, تمثیل, شخصیت, آبراهام مزلو, خودشکوفایی.,
چکیده مقاله :
عطار در الهینامه به مسائل عمیق عرفانی و اخلاقی توجه نشان داده است. روش او در گزینش حکایتهای عرفانی از سوی مولوی دنبال شده و شماری از حکایتهای الهینامه در مثنوی معنوی منعکس شده است. هر دو شاعر برای خلق شخصیت و تبیین آموزهها از تمثیل هم بهره بردهاند. مسائل مرتبط با شخصیتشناسی، علاوه بر متون ادبی در روانشناسی هم، مورد توجه قرار گرفته است. آبراهام مزلو روانشناسانی انسانگراست که در نظریۀ خودشکوفایی، تعریفی از شخصیت سالم ارائه داده و مؤلفههایی را برای آن برشمرده است. هدف پژوهش حاضر آن است که با کاربست شاخصههای نظریۀ مذکور، کیفیت شخصیتپردازی تمثیلی عطار و مولوی، در داستانهای مشترک الهینامه و مثنوی با استناد به منابع کتابخانهای و روش توصیفی- تحلیلی بررسی شود. تحقیق حاضر به این دلیل ضرورت مییابد که با توجه به دستاوردهای آن، امکان درک جهانبینی دو شاعر و وجوه اشتراک و افتراق شخصیتپردازی آنها آشکار میشود. نتایج تحقیق نشان میدهد که ویژگیهای اصلی خودشکوفایی در شخصیتهای حاضر در الهینامه و مثنوی عبارتند از: «درک بهتر واقعیت و برقراری رابطۀ آسانتر با آن؛ مسألهمداری؛ حس همدردی؛ ساختار منشی مردمگرا؛ تشخیص بین نیک و بد». همچنین، عیسی، سلیمان(ع) و باد رمز و تمثیلی از انسانهای خودشکوفا هستند.
Attar has paid attention to deep mystical and moral issues in the ElahiNameh and has used a variety of sources to achieve this goal. His method of selecting epistemological anecdotes was followed by Rumi, and a number of the anecdotes in the ElahiNameh are reflected in the spiritual Masnavi. Both poets have also used allegory to create character and explain teachings. Issues related to personality are not only addressed in the scope of literary texts, and in psychology, numerous theories have emerged in relation to it. Abraham Maslow is one of the humanistic psychologists who, in the theory of self-actualization, has provided a definition of a healthy personality and listed its components. In the present study, by applying the characteristics of the aforementioned theory, the quality of Attar and Rumi's allegorical characterization in the common stories of the ElahiNameh and the Masnavi is examined with reference to library sources, descriptive-analytical method, and comparative approach in order to reveal the commonalities and differences in the characterization of the two poets. The results of the study show that the main characteristics of self-actualization in the characters present in the ElahiNameh and the Masnavi are: "better understanding of reality and establishing an easier relationship with it; problem-oriented; sense of sympathy; people-oriented character structure; distinction between means and ends, good and evil". Also, Jesus, Solomon, and the wind are symbols and allegories of self-actualized people
1. ال¬پتری، هربرت، (1382)، «آبراهام مزلو و خودشکوفایی»، ترجمۀ جمشید مطهری طشی، مجلۀ معرفت، شمارۀ 69، صص 100-94.
2. پارسا، محمد، (1382)، بنیادهای روان¬شناسی، چاپ دوم. تهران: سخن.
3. پورنامداریان، تقی، (1368)، رمز و داستان¬های رمزی در ادب فارسی، چاپ دوم، تهران: علمی و فرهنگی.
4. جرجانی، عبدالقاهر، (1991م)، اسرارالبلاغه، تعلیقات محمود محمد شاکر، قاهره: مطبعه¬المدنی.
5. حیدری، علی، (1386)، «تحول شخصیت در حکایت مشابه مولوی و عطار»، مجلۀ پژوهش¬های ادبی، شمارۀ 16، صص 114-93.
6. خانه¬بیگی، سرور و سیدصادقی، محمود و اردلانی، شمس¬الحاجیه، (1400)، «تطبیق روایی داستان مشترک آن درویش که در هری غلامان عمید خراسانی را آراسته دید از مثنوی و منطق¬الطیر»، مجلۀ جستارنامۀ ادبیات تطبیقی، سال 5، شمارۀ 18، صص 157-133.
7. دارابی، جعفر، (1388)، نظریه¬های روان¬شناسی شخصیت (رویکرد مقایسه¬ای)، تهران: آییژ.
8. راس، آلن. اُ، (1373)، روان¬شناسی شخصیت (نظریه¬ها و فرآیندها)، ترجمۀ سیاوش جمالفر، تهران: بعثت.
9. سیاسی، علی¬اکبر، (1389)، نظریه¬های شخصیت یا مکاتب روان¬شناسی، چاپ سیزدهم، تهران: دانشگاه تهران.
10. شریعت¬باقری، محمدمهدی، (1391)، «مطالعۀ تطبیقی نظریات مولوی و مزلو دربارۀ انسان سالم و کامل»، مجلۀ مطالعات روان¬شناختی، دورۀ 8، شمارۀ 4، صص 145-131.
11. شولتز، دوان. پی، (1369)، روان¬شناسی کمال، ترجمۀ گیتی خوشدل، چاپ پنجم، تهران: نشر نو.
12. شیری، قهرمان، (1389)، «تمثیل و تصویری نو از کارکردها و انواع آن»، فصل¬نامۀ کاوش¬نامه، سال 11، شمارۀ 20، صص 54-33.
13. ظهیری¬ناو، بیژن و علانی ایلخچی، مریم و رجبی، سوران، (1387)، «بررسی تطبیقی نمودهای خودشکوفایی در مثنوی با روان¬شناسی انسان¬گرایانۀ آبراهام مزلو»، مجلۀ گوهر گویا، سال 2، شمارۀ 7، صص 124-91.
14. عطار نیشابوری، فریدالدین محمد، (1388)، الهی¬نامه، مقدمه، تصحیح و تعلیقات از محمدرضا شفیعی-کدکنی، چاپ پنجم، تهران: سخن.
15. فیست، جس و فیست، گریگور.جی، (1391)، نظریه¬های شخصیت، ترجمۀ یحیی سیدمحمدی، چاپ هفتم. تهران: روان.
16. کریمی، یوسف، (1389)، روان¬شناسی شخصیت، چاپ پانزدهم، تهران: ویرایش.
17. محمددوست، رضا و اشرف¬زاده، رضا و مهدوی دامغانی، محمود، (1403)، «همانندی¬ها و تفاوت¬های شیوه¬های داستان¬پردازی عطار و مولانا»، مجلۀ بهار ادب، سال 17، شمارۀ 2، صص 272-249.
18. مزلو، آبراهام.اچ، (1372)، انگیزش و شخصیت، ترجمۀ احمد رضوانی، چاپ سوم، مشهد: آستان قدس رضوی.
19. مولوی، جلال¬الدین محمد، (1390)، مثنوی معنوی، به تصحیح رینولد نیکلسون، چاپ پنجم، تهران: هرمس.
20. هجل، لاری.ای و زیگلر، جی.دانیل، (1379)، نظریه¬های شخصیت؛ مفروضه¬های اساسی، پژوهش و کاربرد، ترجمۀ علی عسگری، ساوه: دانشگاه آزاد اسلامی ساوه.
21. همایی، جلال¬الدین، (1385)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: هما.
22. Pardee, Ronald L, (1990), »Motivation Theories of Maslow, Herzberg, McGregor & McClelland. A Literature Review of Selected Theories Dealing with Job Satisfaction and Motivation«, to the educational resources information center (ERIC), p.p 1-24.
