کاربرد اصطلاحات و تعبیرات عرفانی و نمادین در مجموعه اشعار محمد بیابانی

محورهای موضوعی :

محمد مرادی ¹ , پوران یوسفی پور کرمانی ² , فاطمه غفوری مهدی‌آباد ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد انار، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد انار، دانشگاه آزاد اسلامی،کرمان، ایران. نویسنده مسئول: [e-mail]
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد انار، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/08/28 تاریخ پذیرش : 1402/11/07 تاریخ انتشار : 1403/12/25

کلید واژه: کلیدواژه‌ها: محمد بیابانی, شعر نو, عرفان, اصطلاحات عرفانی, ادبیات معاصر.,

چکیده مقاله :

با توجه به این نکته که شعر و ادبیات معاصر، هم‌زمان با دیگر حوادث و تحولات سیاسی و اجتماعی، رشد و پیشرفت چشمگیری داشته¬است؛ ولی گروهی از شاعران معاصر، همگام با پدیده‌های جامعه، از دانش و بینش گذشتگان خود غافل¬نماندند و در سروده‌های خود به¬انحای گوناگون، از اندوخته‌های علمی آنان بهره¬بردند. محمد بیابانی، یکی از شاعران سخن‌سرای معاصر است که هم در زمینۀ شعر سنتی و هم در شعرِ نو، طبع‌آزمایی کرده¬است. بیابانی در سروده‌های خود، اعم از سنتی و نو، به شکل بارز از اصطلاحات و تعبیرات عرفانی و نمادین، برای بیان مطلب و اندیشه‌های خاص خود استفاده نموده و در بیشتر موارد با توجه به موضوع سروده¬هایش به‌صورت نمادین آن را جلوه‌گر ساخته¬است. این پژوهش درصدد است تا به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و ابزار کتابخانه‌ای، به بررسی اصطلاحات و تعبیرات عرفانی در مجموعه اشعار محمد بیابانی بپردازد و به این پرسش پاسخ¬دهد که انگیزۀ اصلی بیابانی از کاربرد اصطلاحات عرفانی در سروده‌های سیاسی و اجتماعی خود چیست؟ نتایج پژوهش بیانگر آن است که بیابانی برای بیان اندیشه و افکار خاصِ خود به مخاطب و همچنین غنی و پربار نمودن شعرش، از اصطلاحات و تعبیرات عرفانی بهره¬برده-است.

چکیده انگلیسی:

Considering the point that contemporary poetry and literature, along with other political and social events and developments, has had significant growth and progress; But a group of contemporary poets, in sync with the phenomena of the society, did not ignore the knowledge and vision of their predecessors and used their scientific knowledge in their poems in various ways. Mohammad Biabani is one of the contemporary poets who has experimented both in the field of traditional and new poetry. In his poems, both traditional and modern ones, Biyabani clearly uses mystical and symbolic terms and interpretations to express his special thoughts and ideas, and in most cases, according to the subject of his poems, he made it manifest in a symbolic way. In this research, the author aims to investigate the mystical terms and interpretations in the collection of poems of Mohammad Biabani, using the descriptive-analytical method and library tools, and to answer the question of what is the main motivation of Biabani to use mystical terms in his political and social poems. The results of the research show that Biabani has used mystical terms and interpretations to express his special thoughts and ideas to the audience, as well as to enrich his poetry.

منابع و مأخذ:

منابع و مآخذ
1) آموزگار، ژاله(1386)، تاریخ اساطیری ایران، تهران: سمت.
2) ابن عربی، محی الدین(1356ق)، فصوص الحکم، قاهره: دار إحياء الكتب العربيه.
3) بیابانی، محمد(1390 الف)، به سالگرد تماشای آب در پاییز، تهران: انتشارات داستان¬سرا.
4) ________ (1369). حماسة درخت گلبانو. تهران: نشر مرکز.
5) ________ (1380). دستی پر از بریدة مهتاب. تهران: انتشارات نیم‌نگاه.
6) ________ (1390 ب). سار صبور بر صنوبر آتش. تهران: انتشارات داستان‌سرا.
7) _________ (1373). زخم بلور بر زبانۀ الماس، تهران: مرکز.
8) بلعمی، ابوعلی. (1385). تاریخ بلعمی، تصحیح ملک‌الشعرای بهار، تهران: زوار.
9) رجایی بخارایی، احمدعلی.(1385). فرهنگ اشعار حافظ، چ6، تهران: علمی.
10) سجادی، سیدجعفر.(1393)، فرهنگ اصطلاحات عرفانی، تهران: طهوری.
11) __________. (1383)، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: طهوري.
12) شجاعی، حیدر.(1379)، اشارات فرهنگ اصطلاحات صوفیه، تهران: مجد.
13) شمیسا، سیروس. (1373)، فرهنگ تلمیحات، چ 4، تهران: انتشارات فردوس.
14) فتوحی، محمود. (1385). بلاغت سخن، تهران: سخن.
15) کاشانی، عزالدین محمود بن علی. (1367). مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، تصحیح استاد همایی، تهران: هما.
16) مجلسی، محمدباقر. (1362) بحارالانوار، چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
17) مولانا، جلال‌الدین. (1367). مثنوی معنوی، تهران: مولی.
18) __________. (1367)، مثنوی شریف، تصحیح نیکلسون، تهران: مولا.
19) یاحقی، محمدجعفر. (1388)، فرهنگ اساطیر و داستان‌واره¬ها در ادبیات فارسی، چاپ دوم، تهران: فرهنگ معاصر.
20) نسفی، عزیز‌الدین(1962)، الانسان الکامل، ج۱، به¬کوشش ماریزان موله، تهران: انستیتو ایران و فرانسه.
21) یثربی، سیدیحیی. (1391). فلسفة عرفان، تهران: بوستان کتاب.
مقالات و پایان¬نامه
22) اسماعیلی، فاطمه و شمس¬الحاجیه اردلانی(1394)، «تصاویر و اندیشه‌های مرکزی در شعر محمد بیابانی»، همایش بین‌المللی جستارهای ادبی، زبان و ارتباطات فرهنگی، بوشهر.
23) انزابی¬نژاد، رضا. (1356). «سیری دیرهنگام در دو منظومه»، نگین، ش 149، صص 41-43.
24) حجازی، بهاره (1401)، «طبقه‌بندی و تحلیل اسطوره و مؤلفه‌های اسطوره‌ای در سروده‌های محمد بیابانی بر مبنای دیدگاه «لارنس‌کوپ»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، استاد راهنما حسین سلیمی، دانشگاه خلیج فارس.
25) حسینی، مریم(1386)، «پری در شعر مولانا، دیدار با آنیما»، فصلنامۀ علوم انسانی دانشگاه الزهرا (س)، ش ‍ ۶۸ – ۶۹، صص1-21.
26) .شریفی، غلامحسین و ریحانه صادقی(1388)، «بازتاب مفاهیم عرفانی و اخلاقی در شعر هوشنگ ابتهاج»، ادبیات تعلیمی، ش2، صص 129-156.
27) شفیعی¬کدکنی، محمدرضا(1384)، «میراث عرفانی بایزید در تذکره الاولیای عطار»، حافظ، ش18، صص28-32.
28) محمد مرادی(الف1401)، «عناصر برجستۀ زبانی اشعار محمد بیابانی»، زبان و ادبیات فارسی، ش29، صص133-147.
29) محمد مرادی(ب1400)، «رنگ اقلیمی در شعر محمد بیابانی»، زیباشناسی اراک، ش49، صص 129-164.
30) مهدوی¬مرتضوی، سیده¬فاطمه و همکاران. (1396)، «تجلي اشارات عرفاني و اسطوره‌ای در سروده‌های محمد بياباني»، عرفان اسلامی زنجان، ش، صص127-147.
31) مهدوی¬مرتضوی، سیده¬فاطمه.(الف1398)، «بررسی اسطوره در شعر شاعران شاخص بوشهر با تأکید بر اشعار منوچهر آتشی، محمد بیابانی، فائز دشتستانی و سیدجعفر حمیدی»، رسالۀ دکتری، استاد راهنما دکتر سیداحمد حسینی کازرونی، دانشگاه آزاد بوشهر.
32) مهدوی¬مرتضوی، سیده¬فاطمه و همکاران(ب1398)، «بررسی و نقد تمثیل‌های حماسی و اسطوره‌ای در شعر محمد بیابانی»، فصلنامۀ تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد اسلامی بوشهر، ش40، صص84-102.