بررسی تجربه دینی و عرفانی از دیدگاه ابن¬عربی و مقایسه آن با وحی

محورهای موضوعی :

میترا کاظمی تبریز ¹ , محمدتقی فعالی ² , هادی وکیلی ³

1 - دانشجوی دکتری تصوف و عرفان اسلامی، دانشکده حقوق و الهیات، دانشگاه علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران.
2 - استادیار گروه عرفان اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. نویسنده مسئول: M.Faali.yahoo.com
3 - دانشیار مرکز پژوهشگاه علوم انسانی، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/07/11 تاریخ پذیرش : 1402/09/26 تاریخ انتشار : 1403/12/25

کلید واژه: کلیدواژه‌ها: تجربه دینی, وحی, شریعت, ابن‌عربی, عالم خیال.,

چکیده مقاله :

در طول حیات بشر از جوامع ابتدایی تاکنون ارتباط انسان‌ها با امور غیرمادّی به¬صورت‌های مختلف مطرح¬بوده¬است که به‌دلیل فطرت خداجویی بالذات انسان‌هاست و در دنیای معاصر با نام تجربه دینی و عرفانی از آن یادشده¬است. در تجربه عرفانی حواس بیرونی تجربه‌گر قطع¬می‌شود و به مشاهده وحدت‌آفرینی با طبیعت و عالم هستی که در بیرون نفس اوست دست¬می¬یابد و در تجربه دینی، موضوع تجربه خداوند و تجلیات اوست. این تجارب در طیف وسیعی تحت¬عنوان خواب، رویا، الهام، مکاشفات و ... و حتی وحی نامگذاری¬شده‌اند. هدف از پژوهش حاضر بررسی این تجارب در مقایسه با وحی «تجربه محض و خالص» می‌باشد. مُحی‌الدین ابن¬عربی، ‌عارف مسلمان «قرن هفتم هـ.ق» در آثارش خصوصاً فصوص‌الحکم که آن را از مُبشرات الهی«آگاهی بی‌واسطه از جانب حق» می‌داند، تجارب دینی و مقامات معنوی سالک را با اسامی مختلف و بسته به¬نحوة سلوک سالک معرفی¬می‌کند آنچنان¬که عارف مسلمان می‌تواند طبق آموزه‌های نبی‌اکرم(ص) و ائمه اطهار (ملاک صحت تجارب) به دریافت‌های اصیل و بالاتر از عالم ماده (عالم خیال متصل «مقید» و منفصل«مطلق»، عالم ارواح، عالم اسماء و صفات) راه¬یابد. وی وحی «مختص انبیای الهی» را تجربه محض و بالاترین ارتباط معنوی می‌داند که در خیال منفصل و بعضاً در خیال متصل نبی رخ¬می‌دهد

چکیده انگلیسی:

During the human life, from primitive societies until now, the relationship of human with immaterial things has been discussed in different ways, which is due to the nature of seeking God for the pleasures of humans. In the contemporary world, it has been called religious and mystical experience. In mystical experience, the man's external senses are cut off, and he gets to observe the creation of unity with nature and the universe that is outside his ego, and in religious experience, the subject is the experience of God and His manifestations. These experiences are named in a wide range under the titles of dream, dream, inspiration, revelations, etc. and even revelation. The purpose of the present research is to investigate these experiences in comparison with the "pure experience of Revelation". Ibn Arabi, a Muslim scholar of the 7th century AH. In his works, especially Fosus, which he considers to be "immediate knowledge of the truth", he introduces the religious experiences and spiritual authorities of the seeker with different names depending on the way the seeker behaves, so that the Muslim mystic can follow the teachings of the Holy Prophet (PBUH) and Imams. Purification (the criterion of the validity of experiences) to the original and higher perceptions of the world of matter (the world of fantasy connected "bound" and separate "absolute", the world of spirits, the world of names and attributes). He considers the revelation of prophets to be a pure experience and the highest spiritual connection that occurs in a separate dream and sometimes in a connected dream of a prophet, regarding to the mystical symbolic language.

منابع و مأخذ:

منابع و مآخذ
1) قرآن مجید
2) ابن‌عربی، محى الدين، ۱۳۹۲، فتوحات مکیه، ترجمه: خواجوی، محمد، چاپ چهارم، تهران، نشر مولی(‌ترجمه‌۱۷‌جلدی)
3) ____________، ۱۳۷۰، الفتوحات المكيه، بیروت، داراحیاء التراث العربی، (۴ جلدی).
4) ____________، ۱۳۹۳، ممد¬الهمم در شرح فصوص¬الحكم، علامه حسن¬زاده آملی، چاپ پنجم، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
5) ___________، ۱۳۸۸، اسرار الخلوه،، مایل هروی، نجیب، چاپ سوم، تهران، نشر مولی.
6) ___________، ۱۳۹۳، رساله روح‌القدس، ترجمه انصاری، مسعود، چاپ دوم، تهران، نشر جامی
7) ____________،2003،کتاب المعرفه، دمشق.
8) حلبی، ۱۳۹۴، مبانی عرفانی و احوال عارفان، چاپ چهارم، تهران، نشر اساطیر.
9) سجادی، سیدجعفر، ۱۳۸۱، فرهنگ اصطلاحات عرفانی، چاپ ششم، تهران، نشر طهوری‌.
10) شعرانی، عبدالوهاب، ۱۳۹۰، طلای سرخ گزارشی از اندیشه‌های عارف نامدار ابن عربی در فتوحات مکیه، ترجمه خالدي، احمد، چاپ دوم، تهران، نشر سروش.
11) دایره¬المعارف تشیع، ۱۳۷۵، چاپ سوم، تهران، نشر شهید سید محبی
12) فعالی، محمد تقی، ۱۳۸۹، تجربه دینی و مکاشفه عرفانی، چاپ چهارم، تهران، سازمان و انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه‌‌.
13) ___________،1381،مقاله تجزیه دینی رویکردها، انواع نقده.ا
14) کاکائی، قاسم، ۱۳۸۹، عوالم خیال، چاپ چهارم، تهران، نشر هرمس‌.
15) مظاهری، عبدالرضا، ۱۳۸۷، شرح تعليقه امام خمینی (ره) بر فصوص الحکم، ج اول، تهران، نشر علم
16) ___________، ۱۳۹۴، شریعت گریزی یا ولایت پذیری، چاپ اول، تهران، نشر نفحات.
17) ____________، ۱۳۹۷، وحی و تجربه دینی از دیدگاه ابن عربی و روشنفکری معاصر، ج اول، تهران، نشر نفحات.
18) قائم‌مقامی، عباس، 1381 ، کشف معنوی، کنگره امام خمینی (ره)
19) میرآخوری، قاسم ،۱۳۹۵، فرهنگ واژه‌های فصوص‌الحکم، ابن عربی، چاپ اول، تهران، نشر فهرست
20) مهدی افشار، غلامحسین، 1388، فرهنگ معاصر فرهنگ¬نامه فارسی، تهران ، نشر
21) وکیلی، هادی،1389 ، چیستی ویژگی¬های تجربه عرفانی، نشریه حکمت معاصر، سال 1، ش2، صص119-107.
22) ________، 1394، روانشناسی تجربی عرفانی، همایش بین¬المللی روانشناسی و علوم¬تربیتی، شیراز.