تعیین اولویت های تاب آوری بافت فرسوده شهری در زمان سوانح طبیعی ( مطالعه موردی بافت فرسوده شهر سمنان )
محورهای موضوعی : مقالات تحلیلی جغرافیایی و محيطيسمیه حسن زاده توکلی 1 , محمد رضا زندمقدم 2 , زینب کرکه آبادی 3
1 - دانشجوی دکتری ، گروه جغرافیا ، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی ، سمنان ، ایران
2 - استادیار گروه جغرافیا ، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان ، ایران(نویسنده مسئول)
3 - دانشیارگروه جغرافیا ، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان ، ایران
کلید واژه:
چکیده مقاله :
حوادث طبیعی همواره بشر را تهدید می کند و برای مقابله با آن تمهیداتی صورت می گیرد که از جمله آن بالا بردن تاب آوری شهرها در برابر سوانح طبیعی است . زمانی که شهرها در معرض سوانح طبیعی همچون زلزله ، سیل و ... قرار دارند ، مدیران شهری باید علاوه بر رفع نیازهای فعلی چالش بزرگ تری ، یعنی تاب آوری را افزایش دهند. با توجه به قرارگیری شهر سمنان در مسیر سیلاب و وجود گسل هایی در نزدیکی آن همواره بر ارتقای تاب آوری این شهر و به ویژه بافت فرسوده آن در مقابل حوادث طبیعی تاکید می شود . پژوهش حاضر ، با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی به بررسی اولویت های تاب آوری بافت فرسوده شهری در زمان سوانح طبیعی پرداخته و در این راستا بر پایه مطالعات میدانی و کتابخانه ای شاخص ها و عوامل مؤثر بر مؤلفه تاب آوری را شناسایی و پس از سنجش ابعاد تاب آوری با تجزیه و تحلیل با روش ANP فازی ، در هفت معیار و زیر معیار با نظر خبرگان به پیاده سازی روش ANP با نرم افزار اکسل می پردازد ، بنا بر نتایجی که از اوزان بدست آمده مشاهده شد ، اولویت هایی که از نظر صاحبنظران شهری باید مورد توجه قرار گیرد: شامل معیار اقتصادی ، معیار جمعیتی و کالبدی می باشند. با توجه به این یافته ها برنامه ریزان شهری در بافت فرسوده شهر سمنان برای تاب آوری بیشتر ، در بعد اقتصادی و جمعیتی می بایست ارتقاء سطح درآمد خانوارها و بالابردن پوشش بیمه ای برای جبران خسارات ناشی از حوادث طبیعی و کم کردن میزان تراکم جمعیتی را دنبال کنند. در بخش کالبدی، استحکام بناها ، مرمت خانه های قدیمی ، کم کردن میزان طبقات و دادن مشوق های مالی برای تعمیر وساخت ابنیه مقاوم درجهت کاهش مخاطرات طبیعی مورد نظر باشد ، تا در زمان حوادث طبیعی شاهد کمترین میزان خسارت باشیم.
1-ابراهیمی ، محمد، علوی ، سید علی ، ابوالفضل ، مشکینی ،1396، الگوی پراکنش فضایی و ساماندهی پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران با استفاده از تصمیم گیری چند معیارهMCDM و تحلیل های GIS ( مطالعه موردی: منطقه 18 شهر تهران )، فصلنامه مطالعات ساختار وکارکرد شهری ، سال چهارم، شماره 13
2-بازدار، سجاد، زندمقدم، محمدرضا ، کامیابی ، سعید ، 1399، سنجش و ارزیابی کمی آسیب پذیری شهری در برابر زلزله نمونه موردی : استان ایلام نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال بیستم، شماره 59
3-باغبان ، امیر ، باغبان ، ساجده ، آراسته ، مژگان ( 1398) مطالعه تطبیقی میزان تاب آوري کالبدي مناطق شهر مشهد در برابر زلزله ، فصل نامه جغرافیا و برنامه ریزي شهري چشم انداز زاگرس ، دوره 11 ، شماره 41
4- پریزادی، طاهر ، فصیحی ، حبیب ا... ( 1396) باقر شهر ،شهر تاب آور ، برنامه ریزی راهبردی ارتقاء تاب آوری شهری ، تهران ، ناشر: مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران) شهرداری تهران )
5- جزایری ، الناز ، صمدزاده ، رسول ، حاتمی نژاد ، حسین ( 1398) ارزیابی ظرفیت تاب آوري شهري در برابر خطر زمین لرزه با تأکید بر ابعاد اقتصادي و کالبدي زیرساختی( مطالعه موردي : منطقه 12 تهران ) ، فصلنامه آمایش محیط، شماره 4
6- خداییان ، سعید، نیکخواه ، محمود، دوستمحمدی، عاطفه،1390، بررسي ويژگي هاي ژئومورفولوژيك و ژئوتكنيك خاك هاي شهر سمنان به منظور احداث ساختمان ها بويژه ساختمان هاي بلندمرتبه، ششمين كنگره ملي مهندسي عمران ، دانشگاه سمنان، سمنان، ايران
7-حصارکی زاده ، عاطفه ، محمدخان ، شیرین (1401) راهبردهای ارتقای تاب آوری شهرتهران در برابر معاطرات طبیعی ، مجله علوم جغرافیایی دانشگاه آزاد واحد مشهد، شماره 41
8- رضایی ، محمدرضا ، رفیعیان ، مجتبی ، حسینی ، سید مصطفی (1394) سنجش و ارزیابی میزان تاب آوری کالبدی اجتماع های شهری در برابر زلزله ( مطالعة موردی: محله های شهر تهران (، پژوهش های جغرافیای انسانی، دورة 47 ، شمارة4
9-رفیعیان، مجتبی ، رضایی ، محمدرضا ، عسکری، علی ، اکبر ، پرهیزگار ، شایان ، سیاووش(1390) تبیین مفهوم تاب آوری و شاخص سازی آن در مدیریت سوانح اجتماع محور( CBDM )، برنامه ریزی وآمایش فضا ، شماره 4
10-صفایی، امیر، وی شریعت پناهی ، مجید ، باهک ، بتول ، رنجبر ، محسن ، آزادبخت ، بهرام (1401) ارزیابی تاب آوری جوامع شهری و روستایی دربرابر مخاطرات طبیعی و ارائه الگوی تاب آوری در هر یک از جوامع )مطالعه موردی شهرستان گلپایگان( ، مجله علوم جغرافيايي دانشگاه آزاد اسلامي واحد مشهد، شماره 14
11-سالنامه اماری ( 1397 ) سازمان مديريت و برنامه ريزي استان سمنان، معاونت آمار و اطلاعات.
12-سلماني مقدم، محمد، اميراحمدي، ابوالقاسم، كاويان، فرزانه (1393) كاربرد برنامه ريزي كاربري اراضي در افزايش تاب آوري شهري در برابر زمين لرزه با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافيايي GIS ( مطالعه موردي : شهر سبزوار ) ، مطالعات جغرافيايي مناطق خشك ، شماره 17
13-صفایی پور، مسـعود . جـواد زارعی( 1396) برنامـه ریـزي محله محور و بـازآفر ینی پایـ دار بافـت هـا ي فرسـوده شهري با تاکید بـر سـرمایه اجتماعی(نمونـه مـورد ي: محله جولان همدان). آمـا یش جغرافیـایی فضـا، دوره 7، شماره 23
14- کانونی ، رضا ، ، زیاری ، کرامت ا... ( 1400 ) تحلیل ساختاري تاب آوري اجتماعی در چهارچوب حکمروايی شايستۀ شهري با رويکرد آينده پژوهی ( مطالعۀ موردي: شهر اردبیل ) ، فصنامه برنامه ریزی شهری وآمایش فضا ، دوره 25 ، شماره 3
15-ملکی ، امیرحسین، ملک حسینی، عباس ( 1395) آسیب شناسی مدیریت بحران شهري در بافت هاي فرسوده شهري همدان ، فصل نامه جغرافیا و برنامه ریزي شهري چشم انداز زاگرس، دوره هشتم،شماره 30
16-وارثی ، حمیدرضا ؛ تقوایی، مسعود؛ رضایی ، نعمت ا... ( 1391) ساماندهي بافت فرسوده شهري ( نمونه موردي: شهر شيراز)، مجله علمي تخصصي برنامه ريزي فضايي، سال دوم، شماره 2
17-وزارت راه و شهرسازی ، شركت مادر تخصصي عمران و بهسازي شهري ايران، شرکت عمران مسکن سمنان ، 1388 و 1389، بهسازی و نوسازی بافت فرسوده سمنان ، مشاور طرح : باغ اندیشه
18-وزارت راه و شهرسازی ، شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران ،1389 ، ساماندهی سکونتگاه های غیر رسمی و اقدامات توانمندسازی اجتماعات شهر سمنان ، شرکت بین المللی پردازش اطلاعات کلک
19-Anelli, D., Tajani, F., & Ranieri, R. (2022). Urban resilience against natural disasters: Mapping the risk with an innovative indicators-based assessment approach. Journal of Cleaner Production, 371, 133496
20-Bozza, A., Asprone, D., & Fabbrocino, F. (2017). Urban resilience: A civil engineering perspective. Sustainability, 9(1), 103.
21-Cutter, S.L., Ash, K.D., Emrich, C.T., (2014). The geographies of community disaster resilience. Glob. Environ. Chang, Vol 29, pp 65-77
22-Feofilovs, M., & Romagnoli, F. (2020). Assessment of Urban Resilience to Natural Disasters with a System Dynamics Tool: Case Study of Latvian Municipality. Environmental & Climate Technologies, 24(2).
23-McGill, R. Urban resilience—An urban management perspective. J. Urban Manag. 2020, 9, 372–381
24-Nagenborg, M. (2019). Urban resilience and distributive justice. Sustainable and resilient infrastructure, 4(3), 103-111.
25-Pede, elena (2020) Planning for Resilience: New Paths for Managing Uncertainty, Springer, Switzerland
https://doi.org/10.1007/978-3-030-17262-6
26-Romolini, M., Bixler, R. P., & Grove, J. M. (2016). A social-ecological framework for urban stewardship network research to promote sustainable and resilient cities. Sustainability, 8(9), 956
27-Rosemary D. F. Bromley, Andrew R.Tallon and Colin j. Thomas (2005), City center regeneration through residential development: Contributing to sustainability, Urban Studies, Vol 42, No 13
28-Redman, C.L. Should sustainability and resilience be combined or remain distinct pursuits Ecol. Soc. 2014, 19, 37.
29-Van Well, L., Van Der Keur, P., Harjanne, A., Pagneux, E., Perrels, A., & Henriksen, H. J. (2018). Resilience to natural hazards: an analysis of territorial governance in the Nordic countries. International journal of disaster risk reduction, 31, 1283-1294
