تحلیل مبانی و اصول تربیتی پرسشگری و دلالت های تربیتی آن براساس آثار روایی منتخب امام علی(ع)
محورهای موضوعی : برنامه درسیخدیجه طوفان فرد 1 , حسین واعظی 2 , زهره سعادتمند 3
1 - دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان(خوراسگان)، اصفهان، ایران
2 - رئیس دانشکده حقوق و عضو هیئت علمی گروه فقه و حقوق دانشگاه آزاد خوراسگان
3 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان
کلید واژه: اصول تربیتی, پرسشگری, آموزه¬ها, حضرت علی(ع),
چکیده مقاله :
پيشوايان ديني ما نيز همواره با سعه صدر و وسعت نظر با پرسشگران رفتار مي كردند. بطوري كه مردم از طيف ها و گروه هاي مختلف پرسش هاي خود را در موضوعات مختلف ارايه مي كردند. بنابراین پژوهش حاضر به منظور تحلیل مبانی و اصول تربیتی پرسشگری و دلالت های تربیتی آن براساس آثار روایی منتخب امام علی(ع) انجام شده است که از نظر هدف کاربردی و از نظر روش، تحلیلی- توصیفی است. حوزه این پژوهش شامل کتاب های نهج البلاغه، تحف العقول، میزان الحکمه و غررالحکم در رابطه با مباحث پرسشگری بود که به روش هدفمند نمونه گیری شدند. ابزار گردآوری اطلاعات فیش های محقق ساخته بود. در این تحقیق ابتدا داده های مورد نیاز از بررسی متون اسلامی استخراج شد. سپس تجزیه و تحلیل داده ها باکدگذاری موضوعی شامل سه مرحله (کدگذاری باز، محوری و گزینشی) با استفاده از نظام مقوله بندی قیاسی انجام شد. یافته ها نشان داد تحلیل مبانی شامل 8 بُعد (اندیشه و تفکر، پرهیز از سخن بی محتوا، خالص برای خدا، گفتن سخن حق به دور از ترس، رازداری، گفتار حکمت آمیز، جایگاه زبان خردمندان، سکوت در گفتار) است که گفتار خالص برای خدا بیشترین فراوانی را به خود اختصاص داده است. اصول تربیتی شامل 9 بُعد (پرهیز از شتابزدگی، تحقق مساله، پرسش قبل از فقدان فرصت، «اصل منفعت»، سخن صواب، سودمندی سخن، سخن به اندازه، سخن سنجی، پرسش از دانایان، سودمندی سکوت) است که سودمندی سکوت بیشترین فراوانی را به خود اختصاص داده است. همچنین دلالت های تربیتی شامل 10 بُعد (زمان طلائی، اندیشیدن و گفتار نیکو، غنیمت شمردن فرصت ها، کسب دانش و معرفت، حل مشکلات، روشنگری، هدایت و اصلاح رفتار، دانش ورزی و پیشرفت) است که اندیشیدن و گفتار نیکو بیشترین کد را به خود اختصاص داده است. بنابراین با توجه به نتایج اسلام بیش از هر دینی به گفتگو به عنوان یک اصل جهت آگاه سازی مردم از حقایق هستی و آشنا ساختن آنان با روش تکاملی خود و دستیابی به آیین و روش برتر، پافشاری کرده است.
Our religious leaders have always interacted with inquirers with open-mindedness and broad perspectives, welcoming questions from people of various backgrounds and groups on diverse subjects. Therefore, this research aims to analyze the educational foundations and principles of inquiry and its pedagogical implications based on selected narrative works of Imam Ali. The study is conducted with an applied purpose and utilizes an analytical-descriptive method. The scope of this research includes books such as Nahj al-Balagha, Tuhaf al-Uqul, Mizan al-Hikmah, and Ghurar al-Hikam concerning inquiry-related topics, selected through purposive sampling. Data collection tools consisted of researcher-made data extraction forms. To this end, the necessary data were initially extracted from Islamic texts, followed by data analysis through thematic coding involving three stages (open, axial, and selective coding) using a deductive classification system. The findings revealed that the analysis of foundations included 8 dimensions (thought and contemplation, avoidance of empty talk, sincerity for God, speaking the truth without fear, confidentiality, wisdom-filled speech, the status of eloquent language, and silence in speech), with sincerity for God being the most prevalent dimension. Educational principles consist of 9 dimensions (avoidance of haste, actualization of the matter, questioning before the loss of opportunity (principle of benefit), speaking rightly, utility of speech, moderation in speech, speech evaluation, questioning the knowledgeable ones, and utility of silence), with the utility of silence being the most prevalent dimension. Furthermore, the pedagogical implications include 10 dimensions (golden time, good thinking and speech, seizing opportunities, acquiring knowledge and understanding, problem-solving, enlightenment, behavior guidance and correction, knowledge acquisition, and progress), with good thinking and speech receiving the highest code. Therefore, Islam, more than any other religion, emphasizes dialogue as a principle to inform people about existential truths, acquaint them with its evolutionary method, and achieve excellence in its doctrine and method.
قرآن کریم
ابراهیمی دینانی، غلامحسین، (1377)، نيايش فيلسوف. مشهد، دانشگاه علوم اسلامي.
ابراهیمی، نامدار، مهرمحمدی، محمود، (1393)، پرسشگری در اسلام: در جستجوی نظریه ای برای تربیت، کنگره بین المللی فرهنگ و اندیشه دینی، قم،
https: //civilica. com/doc/301344
ابراهیمی، نامدار، مهرمحمدی، محمود، (1393)، پرسشگری در اسلام: در جستجوی نظریه ای برای تربیت، کنگره بین المللی فرهنگ و اندیشه دینی، قم،
https: //civilica. com/doc/301344
ابیض شلمانی، حسین، (1380)، پرسش و پرسشگري در قرآن كريم، پايان¬نامه كارشناسي ارشد، دانشگاه تربيت مدرس.
پیشگر، زری، (1390)، آداب سخن در قرآن و روایات، پژوهشنامه معارف قرآنی، دوره 2، شماره 4، بهار 1390، صفحه 26-1.
تمیمی‌آمدی، عبدالواحدبن‌محمد، (1395)، غررلحکم و دُررالکلم. ویراستار: سیدباقر میرعبداللهی. ناشر: موسسه فرهنگی دارالحدیث.
جوادي آملي، عبدالله، (1387)، نسيم انديشه: پرسش¬ها و پاسخ¬ها از آيت الله جوادي آملي، قم: انتشارات اسراء.
حسومي، ولي اله، مهدوی راد، محمد علی، و خاپور، حسین، (1393)، نگاهي تازه به فن سخنوري حضرت علي(ع) در نهج البلاغه، ویژه علوم قرآن و حدیث، کتاب قیم، پاييز و زمستان 1393، دوره، شماره 11 ويژه علوم قرآن و حديث، از صفحه 153 تا صفحه 185 .
دشتی، محمد. (1393)، ترجمه نهج‌البلاغه حضرت امیرالمومنین (ع) (با تجدیدنظر و اضافات)، ناشر: حضرت عباس(ع).
دهقان سرخ آبادی، محدثه، کرامتی، انسی، (1396)، روش¬هاي آموزشي در سيره رضوي و دلالت¬هاي آن براي تربيت عقلاني در دانشگاه فرهنگيان، فرهنگ رضوی، سال پنجم، شماره 17.
رضوانی، حمیدرضا، (1392)، روش تحقیق در مدیریت، مؤسسه کتاب مهربان نشر.
سنچولی، زینب، (1395)، آداب مناظره قرآن و سنت، مجله مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، زمستان 1395، دوره دوم - شماره 4/2، 160- 173.
شیراوند، محسن، میرهادی، زهراسادات، (1399)، نقش اخلاق پرسشگری مربیان در پرورش تفکر متربی با تکیه بر سیره معصومین(ع)، تأملات اخلاقی، بهار، شماره 1، 137 تا 154.
صادق زاده قمصری، علیرضا، ابراهیم طلایی، زهرا، صالحی، متعهد، (1393)، گفتگوی تربیتی و اصول و روش-های آن؛ واکاوی گفتگوهای تربیتی قرآن، مجله پژوهش در مسائل تربیت و تعلیم اسلامی، سال 22، شماره 25.
عارفی میناآباد، راهب، (1394)، ضرورت گفتگو و اعراض از مجادله در جهان اسلام، فصلنامه علمي تخصصي حبل المتین، سال چهارم، شماره دهم، بهار.
علامه‌حلی، حسن‌بن‌یوسف، درگاهی، حسین، (1394)، کشف الیقین فی فضائل امیرالمومنین (ع)، تهران: انتشارات شمس الضحی (وابسته به موسسه فرهنگی هنری شمس الضحی).
كريمي، عبدالعظيم، (1382) سازه هاي تربيت و دموكراسي: عقلانيت، مدنيت، و معنويت، تهران: پژوهشكده تعليم و تربيت
کراجکی محمدبن‌علی، نعمه عبدالله، (1383)، کنزالفوائد (جلد2)، ناشر: مجمع ذخائر اسلامی.
کفاشان، محمد، اخلاقی، مرضیه، دلشاد تهرانی، مصطفی، (1400)، اخلاق پرسشگری دركلام امام علی(ع)، فصلنامه علمی پژوهش های نهج البلاغه، سال بیستم، پاییز 1400، شماره 70، ص40-11.
گنجی، کامران، ابوالقاسم، یعقوبی، لطفعلی، رضا، (1392)، اثرپذیری آموزش مهارت¬های پرسشگری به معلمان بر تفکر انتقادی دانش آموزان متوسطه، روانشناسی تربیتی، ش 27.
محمدى رى شهرى، محمد، (1393)، ميزان الحكمه، ترجمه حمیدرضا شیخی، چاپ سوّم، قم: سازمان چاپ و نشر دار الحدیث.
مهرمحمدی، محمود، (1384)، بررسي ابعاد نظري و عملي تعليم و تربيت سؤال محور، مجله روانشناسي و علوم تربيتي دانشگاه، تهران، سال اول، شماره 2.
میرشاه جعفری، سیدابراهیم، (1381)، گفتگو، ملزومات و آثار تربیتی آن، پژوهشنامه انقلاب اسلامی، پاييز و زمستان 1381، شماره 7 و 8، صفحه 70-57.
نیازی، شهریار، گودرزی، طاهره، (1396)، پرسشگری خداوند در قرآن کریم (مطالعه موردی سوره یس)، آموزه های قرآنی، بهار تابستان، شمارۀ 25.
هادی به، حمیده، غلامعلی، مهدی، غلامعلی، احمد، (1395)، فرهنگ گفتگو در خانواده از منظر آیات و روایات با تأکید بر نهج¬البلاغه، پایان¬نامه کارشناسی ارشد، مؤسسه‌های آموزش عالی غیردولتی‌ـ‌غیرانتفاعی دانشگاه قرآن و حدیث.
هارجی اون، ساندرز کریستین، دیکسون دیوید، (1397)، مهارت¬های اجتماعی در ارتباطات میانفردی، ترجمۀ خشایار بیگی و مهرداد فیروزبخت، تهران: انتشارات رشد، جوانه رشد.
Bunnell, T. (2011). The International Baccalaureate Middle Years Program after 30 years: A critical inquir”. Journal of Research in International Education, 10: 261– 274.
Gadamer, H., & Georg. (1994). Truth and Method, J Weinsheimer and D G Marshall (trans), 2nd ed, Continuum, New York.
Visser, A. (2010). International education in a nationa context: Introducing the International Baccalaureate Middle Years Programme in Dutch public schools. Journal of Research in International Education, 9(2): 141-152.
