واکاوی داوری در حقوق خانواده و چالش های آن
محورهای موضوعی : فقه و تاریخ تمدّن
1 - استادیار گروه حقوق،واحد تهران جنوب،دانشگاه آزاد اسلامی،تهران، ایران.
کلید واژه: داوری, حقوق خانواده, حل و فصل اختلافات خانوادگی, دعاوی خانوادگی, طلاق.,
چکیده مقاله :
نهاد خانواده به عنوان یکی از ارکان اساسی جامعه اسلامی، در آیات و روایات مورد تأکید بسیار قرار گرفته است. در این راستا، اهمیت حفظ و تحکیم این نهاد مقدس ایجاب می‌کند که راهکارهای مؤثر برای حل اختلافات بین زوجین ارائه گردد. یکی از روش‌های مؤثر در این زمینه، داوری است که در طول تاریخ برای حل و فصل دعاوی خانوادگی مورد استفاده قرار گرفته است. هرچند در قوانین فعلی، کاربرد داوری تنها در مقوله طلاق محدود شده است، اما منطق اسلامی بر این امر تأکید دارد که حل اختلافات پیش از رسیدن به مرحله جدایی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.قرآن کریم، به‌ویژه در آیه 35 سوره نساء، به موضوع داوری در دعاوی خانوادگی اشاره کرده و به خویشان زن و شوهر اجازه می‌دهد تا در صورت مشاهده ناسازگاری، به تشکیل یک دادگاه خانوادگی اقدا م کنند. به طور کلی، داوری به عنوان یک راهکار مؤثر در ایجاد وفاق و همدلی میان زوجین شناخته می‌شود و می‌تواند به عنوان یکی از شاهکارهای شریعت اسلام قلمداد گردد. این پژوهش با بهره‌گیری از روش توصیفی تحلیلی، به بررسی و نقد جایگاه داوری در امور خانواده می‌پردازد. ویژگی‌های دعاوی خانوادگی، به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته و چالش‌ها و موانع موجود در فرآیند داوری در این زمینه نیز نقد و تحلیل می‌شود. در نهایت، ارائه راهکارهایی در راستای رفع این چالش‌ها، هدف نهایی این تحقیق است. به این ترتیب، می‌توان به تحکیم هر چه بیشتر نهاد خانواده و ایجاد محیطی صمیمی و همدل برای زوجین کمک نمود.
نهاد خانواده به عنوان یکی از ارکان اساسی جامعه اسلامی، در آیات و روایات مورد تأکید بسیار قرار گرفته است. در این راستا، اهمیت حفظ و تحکیم این نهاد مقدس ایجاب می‌کند که راهکارهای مؤثر برای حل اختلافات بین زوجین ارائه گردد. یکی از روش‌های مؤثر در این زمینه، داوری است که در طول تاریخ برای حل و فصل دعاوی خانوادگی مورد استفاده قرار گرفته است. هرچند در قوانین فعلی، کاربرد داوری تنها در مقوله طلاق محدود شده است، اما منطق اسلامی بر این امر تأکید دارد که حل اختلافات پیش از رسیدن به مرحله جدایی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.قرآن کریم، به‌ویژه در آیه 35 سوره نساء، به موضوع داوری در دعاوی خانوادگی اشاره کرده و به خویشان زن و شوهر اجازه می‌دهد تا در صورت مشاهده ناسازگاری، به تشکیل یک دادگاه خانوادگی اقدا م کنند.
The institution of the family, as one of the fundamental pillars of the Islamic society, has been emphasized a lot in the verses and hadiths. In this regard, the importance of preserving and consolidating this sacred institution requires that effective solutions be provided for resolving disputes between couples. One of the effective methods in this regard is arbitration, which has been used throughout history to settle family disputes. Although in the current laws, the application of arbitration is limited to the category of divorce, Islamic logic emphasizes that the resolution of disputes before reaching the stage of separation is of particular importance. The Holy Qur'an, especially in verse 35 of Surah al-Nisa, refers to the issue of arbitration in family disputes and allows the relatives of the husband and wife to establish a family court in case of incompatibility. In general, arbitration is known as an effective strategy in creating harmony and empathy between couples and can be considered as one of the masterpieces of Islamic law. This research uses a descriptive-analytical method to investigate and critique the position of arbitration in family affairs. The characteristics of family lawsuits are studied in detail and the challenges and obstacles in the arbitration process in this regard are also criticized and analyzed. Finally, providing solutions to solve these challenges is the ultimate goal of this research. In this way, we can help to further strengthen the institution of the family and create an intimate and empathetic environment for the couple.
The institution of the family, as one of the fundamental pillars of the Islamic society, has been emphasized a lot in the verses and hadiths. In this regard, the importance of preserving and consolidating this sacred institution requires that effective solutions be provided for resolving disputes between couples. One of the effective methods in this regard is arbitration, which has been used throughout history to settle family disputes. Although in the current laws, the application of arbitration is limited to the category of divorce, Islamic logic emphasizes that the resolution of disputes before reaching the stage of separation is of particular importance. The Holy Qur'an, especially in verse 35 of Surah al-Nisa, refers to the issue of arbitration in family disputes and allows the relatives of the husband and wife to establish a family court in case of incompatibility. In general, arbitra
-قرآن.
-آذرتاش، آذر نوش.(1384). فرهنگ معاصر عربی- فارسی، چ ششم، تهران: نشر نی.
-انوری، حسن. (1381).فرهنگ بزرگ سخن، چاپ4، تهران: انتشارات سخن.
-توحیدی، احمدرضا.(1391). «تحول حقوق زنان و خانواده در اسناد بین المللی منطقه ای حقوق ملی»، مطالعات راهبردی زنان، شماره 57.
- الجبعی العاملی، زین الدین (شهید ثانی). (1413). مسالک الافهام فی شرح الشرایع الاسلام، جلد8، قم: موسسه معارف اسلامی.
-جعفری لنگرودی، محمد جعفر. (1386). ترمینولوژی حقوق، چاپ18، تهران: گنج دانش.
-حویزی، عبد علی بن جمعه.(1415). نورالثقلین، قم: انتشارات اسماعیلیان.
-خدادادپور، منیره و جلالی، محمود.(1393). «واکاوی داوری در حل و فصل اختلافات خانوادگی با رویکردی به قانون حمایت خانواده(مصوب 1391)»،مطالعات راهبردی زنان، سال شانزدهم، شماره 64.
-دهخدا، علی اکبر.(1377) .لغت نامه، تهران:دانشگاه تهران )مؤسسه لغت نامه دهخدا).
-دیانی، عبدالرسول.(1383). «داوری در طلاق»، تهران، مجله دادرسی، شماره 43.
-سرخوش، جواد و دیبافر،سهیلا.(1397). «ماهیت داوری در دعوای طلاق»، فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی، سال ششم، شماره بیست و سوم.
-شریعت کرمانی، عارف و معین صباحی گراغانی.(1400). «نقش داوری درکاهش دعاوی خانوادگی باتاکید بر اسناد بین المللی»، فصلنامه علمی مطالعات بین المللی پلیس، دوره دوازدهم، شماره 45.
-شمس، عبداله.(1387). آیین دادرسی مدنی، تهران: دراک.
- شهید ثانی،زین الدین بن علی.(1410).الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه(المحشی-کلانتر)،چ اول، قم: کتابفروشی داوری.
-صفایی، سیدحسین و امامی، اسدالله. (1395). مختصر حقوق خانواده، چاپ46، تهران: میزان.
-طباطبایی، سید محمد حسین. (1374). المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، جلد4، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین.
-طبرسی، فضل بن حسن. (1415). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
-طیب، سید عبد الحسین. (1362). تفسیر اطیب البیان، تهران: نشر اسلامی.
- صادقی،حبیب،جوادی، محمد حسن و قریشی، سید مهدی.(1398).«استحکام بنیان های زندگی مشترک در گفتمان رضوی«با مطالعه تطبیقی جایگاه نهاد داوری در فقه امامیه و قانون حمایت خانواده»، فصلنامه علمی فرهنگ رضوی،سال هفتم،شماره 27.
-عاملی، زین الدین بن علی.(1413ق.) مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام،قم: المعارف الاسلامیه.
- فخر رازی، مجمد بن عمر، (1430)، تفسیر کبیر، تهران: اساطیر.
-قانون اساسی.
- قانون حمایت خانواده مصوب1391.
- قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی.
-قرائتی، محسن. (1382). تفسیر نور، چاپ14،تهران: مرکز فرهنگی درس هایی از قرآن.
- قرائتی،محسن.(1377). تفسیر نور،چ سوم، تهران: مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن.
- گلزاری، زهرا، شریعتی، رحمت اله، شریعتی، الهام و صفدرزاده، سیده فائزه.(1399). «حکمیت و نهاد داوری در حل تعارض بین زوجین:مقایسه تطبیقی در فقه امامیه(با تاکید بر ادله مبتنی بر وحی) و حقوق موضوعه»،پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده،سال هشتم، شماره بیست و یکم.
-متین دفتری، احمد.(1378). آیین دادرسی مدنی و بازرگانی، تهران: مجد.
- مجتمع قضایی خانواده.(1)(1385)ماهنامه تعالی خانواده،تهران.
-مکارم شیرازی، ناصر،(1387). تفسیر نمونه، تهران: دارالکتاب اسلامیه.
-موسوی خمینی، روح اله. (1409). تحریر الوسیله، چاپ2، قم: جامعه مدرسین.
-موسوی خمینی،روح اله.(1392).تحریر الوسیله،ج 1،تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)
-موسوی خمینی، روح اله.(بی تا) .تحریرالوسیله، چ اول، قم: مؤسسه مطبوعات دارالعلم.
-هدایت نیا، فرج اله.(1398).«داوری قراردادی در حقوق خانواده»، مطالعات راهبردی زنان،دوره 22، شماره 86..
