مقایسه و تحلیل عرفانی تجلی حُسن و عشق از منظر عین‌القضاه و روزبهان بقلی شیرازی

محورهای موضوعی :

سپیده خوش سلیقه اصل ¹ , حیدر قلیزاده ²

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی(گرایش عرفانی)، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

تاریخ دریافت : 1402/01/21 تاریخ پذیرش : 1402/03/29 تاریخ انتشار : 1403/11/29

کلید واژه: حُسن, عشق, تجلی, مکتب جمال, عین‌القضاه, روزبهان بقلی شیرازی.,

چکیده مقاله :

عشق کلید معنایی بسیار مهم در متون عارفانه است که ماهیت آن مبتنی بر شهود و مکاشفات درونی و سرشار از اندیشه‌های غنی و احساسات و عواطف شورانگیز عرفانی است. عشق در نگاه عین‌القضاه همدانی و روزبهان بقلی شیرازی جایگاه ممتاز و مشخصه‌های مشترکی دارد. این دو عارف از جمله پیروان مکتب جمال¬اند و بر رابطۀ حُسن و عشق و مؤلفه‌های دیگر مربوط به آن تأکید بسیار دارند، در این مقاله که به روش کتابخانه‌ای نگاشته¬شده، شباهت¬ها و تفاوت‌های دیدگاه این دو عارف حول محور حُسن و عشق بررسی و تحلیل می‌شود. نتایج پژوهش نشان¬می‌دهد که عشق به زیبایی عنصر مهم اندیشۀ این دو عارف بود¬ه¬است و هر دو عشق را معلول زیبایی می‌دانند. ایشان معتقدند هر جمال و زیبایی منتهی به خداوند می‌شود و تمام موجودات با شوق به این زیبایی، به سوی او در حرکتند و نهایتاً به مقام وحدت عاشق و معشوق متصل¬می‌شوند. از منظر این دو عارف، کلیۀ موجودات عالم به عشق غریزی، عاشق خیر مطلق هستند و خیر مطلق که همان ذات حضرت حق است، بر عشاق خود به مراتب مختلف تجلی¬می‌کند. همچنین الفاظ شاهدبازی و نظربازی در آثار این دو عارف نمود مشهود و ملموسی دارد که این امر برگرفته از شیوۀ جمال‌پرستی و تعلق این دو عارف بر مکتب جمال است.

چکیده انگلیسی:

Love is a very important meaning key in mystical texts, whose nature is based on intuition and inner revelations and is full of rich thoughts and passionate mystical emotions. From the point of view of Ain al-Qozat and Ruzbihan Baqli Shirazi, love has a privileged position and common characteristics. These two mystics, who are among the followers of the Jamal school, emphasize the relationship between beauty and love and other related components. In this article, which is written in a library style, the similarities and differences between the views of these two mystics are examined around the theme of beauty and love. and is analyzed. The results of the research show that love for beauty was an important element of the thought of these two mystics, and both consider love to be a consequence of beauty. They believe that every beauty leads to God, and all creatures move towards Him with the passion for this beauty and finally connect to the position of unity between the lover and the beloved. And absolute goodness, which is the essence of Imam Haqq, manifests on his lovers in different ways. Also, the words Shahedbazi and Nazarbazi have a visible and tangible expression in the works of these two mystics, which is derived from the way of worshiping beauty and the belonging of these two mystics to the school of beauty.

منابع و مأخذ:

منابع و مآخذ
قرآن کریم.
‌-افراسیاب‌پور، علی¬اکبر،(1380). زیبایی‌پرستی در عرفان اسلامی. تهران: طهوری.
-افلاطون، (1347). چهار رساله. ترجمۀ محمود صناعی، تهران: کتاب‌های جیبی.
-اولوداغ، سلیمان. (1384). ابن عربی محمد بن علی، ترجمۀ داوود وفایی، تهران: مرکز.
-بقلی شیرازی، روزبهان. (1383). عبهرالعاشقین، چاپ هنری کربن و محمد معین، تهران: انجمن ایران و فرانسه.
-____________(1389). مشرب‌الارواح، ترجمۀ قاسم میرآخوری، تهران: آزادمهر.
-___________(1388). عرایس‌البیان فی حقایق القرآن، ترجمۀ علی بابایی، تهران: مولا.
-___________(1351). رسالۀ قدس و غلطات السالکین، به کوشش جواد نوربخش، تهران: خانقاه نعمت‌اللهی.
-___________(1387). مکاشفات صوفیان (شطحیات). ترجمۀ منطق‌الاسرار بیان‌الانوار، ترجمه و شرح قاسم میرآخوری، تهران: شفیعی.
-پازوکی، شهرام. (1384). حکمت هنر و زیبایی در اسلام، تهران: فرهنگستان هنر.
-تولستوی، لئون. (1364). هنر چیست؟ ترجمۀ کاوه دهگان، چاپ سوم، تهران: امیرکبیر.
-جعفری تبریزی، محمدتقی. (1378). زیبایی و هنر از دیدگاه اسلام، تهران: مؤسسه نشر و تدوین.
-________________(1372). جایگاه زیبایی در فلسفۀ زندگی، نامه فرهنگی شریف، شمارۀ اول.
‌-حقیقت، عبدالرفیع. (1370). تاریخ ایران و عارفان ایرانی، تهران: کومش.
-حکمت، نصرالله .(1384). حکمت و هنر در عرفان ابن عربی، عشق و زیبایی و حیرت، تهران: فرهنگستان هنر.
-دانش‌پژوه، محمد تقي. (1347). روزبهان‌نامه. ‌سلسله انتشارات انجمن آثار ملي‌. تهران: انجمن آثار ملي.
- ‏‌زرین‌کوب، عبدالحسین. (1379). ارزش میراث صوفیه، چاپ ششم، تهران: امیرکبیر.
-ستاری، جلال .(1374). عشق صویانه، تهران: مرکز.
-سهروردی، شهاب‌الدین .(1366). مونس‌العشاق، تصحیح نجیب مایل هروی، تهران: مولی.
‌-صورتگر، لطفعلی. (1345). تجلیات عرفان در ادبیات فارسی، تهران: دانشگاه تهران.
-عطار نیشابوری، فرید‌الدین. (1368). الهی‌نامه، مقدمه و تصحیح هلموت ریتر، تهران: توس.
-عین‌القضاه همدانی، ابوالمعانی عبدالله بن محمد. (بی‌تا) لوایح.تصحیح رحیم فرمنش، تهران: منوچهری.
-______________(1377). نامه‌ها. به اهتمام علیقلی منزوی، عفیف عسیران، تهران: اساطیر.
-__________________(1386). تمهیدات. تصحیح عفیف عسیران، تهران: منوچهری.
-_________________(1379). زبده‌الحقایق. تصحیح عفیف عسیران، ترجمۀ مهدی تدین، تهران: نشر دانشگاهی.
-غزالی، احمد. (1359). سوانح. به تصحیح نصرالله پورجوادی، تهران: فرهنگ ایران زمین.
-غنی، قاسم. (1369). بحث در آثار و افکار و احوال حافظ، تهران: زوار.
-فلوطین. (1366). دورۀ آثار فلوطین. ترجمۀ حسن لطفی، تهران: خوارزمی.
-مایل هروی، نجیب.(1374). خاصیت آیینگی، تهران: نی.
-مطهری، مرتضی. (1369). اهتزاز روح، در زمینۀ زیبایی‌شناسی و هنر. گردآورنده علی تاجدینی، تهران: حوزۀ هنری.
-مير‌، محمدتقي. (1354). شرح حال آثار و اشعار شيخ روزبهان بقلي شيرازي. تهران: پهلوي.
- یثربی، یحیی. (1382). فلسفۀ عرفان. چاپ پنجم، قم: بوستان کتاب.
-یوسف‌پور، محمدکاظم. (1380). نقد صوفی (برری انتقادی تاریخ تصوف با تکیه بر اقوال صوفیان تا قرن هفتم هجری)، تهران: روزنه.