پیش‌بینی بازگشت به مصرف مواد بر اساس حمایت اجتماعی ادراک شده، باورهای مرتبط با مواد و تحمل پریشانی در معتادان تحت درمان

محورهای موضوعی : روان‌شناسی بالینی و سلامت جامعه‌نگر

امیرحسین تاجیک ¹ , فاطمه فروزش یکتا ²

1 - کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. ایمیل: [e-mail]
2 - استادیار گروه روانشناسی، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. (نویسنده مسئول). ایمیل: [e-mail]

تاریخ دریافت : 1403/11/26 تاریخ پذیرش : 1404/03/11 تاریخ انتشار : 1404/04/28

کلید واژه: بازگشت به مصرف مواد, باورهای مرتبط با مواد, تحمل پریشانی, حمایت اجتماعی ادراک شده, معتادان تحت درمان.,

چکیده مقاله :

هدف از این پژوهش پیش‌بینی بازگشت به مصرف مواد بر اساس حمایت اجتماعی ادراک شده، باورهای مرتبط با مواد و تحمل پریشانی در معتادان تحت درمان بود. پژوهش حاضر به لحاظ هدف از نوع مطالعات کاربردی و باتوجه به شیوه گردآوری اطلاعات، توصیفی از نوع همبستگی، به روش تحلیل رگرسیون چندگانه بود. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه معتادان به مواد مخدر بود که در سه ماهه دوم سال 1403 به مراکز ترک اعتیاد شهرستان پاکدشت مراجعه کرده و تحت درمان بودند. نمونه­ای به تعداد 132 نفر به روش نمونه­گیری در دسترس انتخاب شد. شرکت‌کنندگان به مقیاس پیش­بینی بازگشت به مصرف مواد (رايت، 1993)، مقیاس حمایت اجتماعی ادراک شده (زيمت و همکاران، 1988)، پرسشنامه‌های باورهاي مرتبط با مواد (رايت و بک، 1993) و تحمل پریشانی (سیمونز و گاهر، 2005) پاسخ دادند. داده‌ها با محاسبه ضرایب همبستگی و رگرسیون چندگانه تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد رابطه بین حمایت اجتماعی ادراک شده و مولفه‌های آن با بازگشت به مصرف مواد، منفی و معنی‌دار بود. بین باورهای مرتبط با مواد و مولفه‌های آن با بازگشت به مصرف مواد رابطه معنی‌دار به دست آمد. تحمل پریشانی و مولفه‌های آن با بازگشت به مصرف مواد رابطه منفی و معنی‌دار داشت. همچنین متغیرهای حمایت اجتماعی ادراک شده، باورهای مرتبط با مواد و تحمل پریشانی به طور همزمان، 43 درصد متغیر بازگشت به مصرف مواد را پیش‌بینی کردند به این صورت که اثر حمایت اجتماعی ادراک شده و تحمل پریشانی بر بازگشت به مصرف مواد، منفی بوده و اثر باورهای مرتبط با مواد  مثبت بود.

Save

چکیده انگلیسی:

The aim of this study was to predict relapse to drug use based on perceived social support, drug-related beliefs, and distress tolerance in addicts undergoing treatment. The present study was an applied study in terms of its purpose and a descriptive correlational study using multiple regression analysis in terms of its data collection method. The statistical population of this study included all drug addicts who referred to addiction treatment centers in Pakdasht city in the second quarter of 2024 and were undergoing treatment. A sample of 132 people was selected using convenience sampling. Participants responded to the relapse prediction scale (Wright, 1993), the perceived social support scale (Zimmet., 1988), the drug-related beliefs questionnaire (Wright and Beck, 1993), and the distress tolerance questionnaire (Simmons and Gaher, 2005). The data were analyzed by calculating correlation coefficients and multiple regression. The results showed that the relationship between perceived social support and its components with relapse to drug use was negative and significant. A significant relationship was obtained between drug-related beliefs and its components with relapse to drug use. Distress tolerance and its components had a negative and significant relationship with relapse to drug use. Also, the variables of perceived social support, drug-related beliefs, and distress tolerance simultaneously predicted 43 percent of the variable of relapse to drug use, such that the effect of perceived social support and distress tolerance on relapse to drug use was negative and the effect of drug-related beliefs was positive.

Save

منابع و مأخذ:

احمدی، سیروس؛ صرامی، حمیدرضا و نوریان، محمد. (1403). مقایسه حمایت اجتماعی در افراد وابسته به مواد با ترک موفق و ناموفق. مجله اعتیادپژوهی، 18(72)، 230-211. URL: http://etiadpajohi.ir/article-1-2845-fa.html
باقری، طاهره و ناعمی، علی محمد. (1397). تاثیر آموزش خانواده محور بر نگرش به مواد و باورهای غیرمنطقی دانش‌آموزان دختر دارای والدمعتاد. اعتیادپژوهی، 12(47)، 28-11. URL: http://etiadpajohi.ir/article-1-1668-fa.html
بشارت، محمدعلی. (1398). مقیاس چندبعدی حمایت اجتماعی ادراک شده: پرسشنامه، روش اجرا و نمره گذاری. نشریه روانشناسی تحولی، 15(60)، 338-336.
بهرامی، محمد و روشن، مریم. (1397). رابطه جهت‌گیری مذهبی و باورهای غیرمنطقی با گرایش به سوء مصرف مواد در بین نوجوانان. علوم اجتماعی، 15(1)، 187-169.
زارعی، سحر؛ جبل عاملی، شیدا؛ مقیمیان، مریم و نیکبار، حمیدرضا. (1403). اثربخشی درمان شناختی-رفتاری بر باورهای مرتبط با مواد و حافظه اعتیاد در معتادان مواد افیونی تحت درمان نگهدارنده با متادون. فصلنامه پژوهش‌های نوین روانشناختی، 19(73)، 83-74. https://psychologyj.tabrizu.ac.ir/article_17289.html
عزیزی قلیچی، فیروزه و صالحی، مهدیه. (1400). مقایسه ویژگی‌های شخصیتی و کارکردهای اجرایی (بازداری و تصمیم‌گیری) در افراد موفق و ناموفق در ترک اعتیاد. فصلنامه اعتیادپژوهی، 15(62)، 340-323. URL: http://etiadpajohi.ir/article-1-2582-fa.html
عزیزی، علیرضا؛ میرزایی، آزاده و شمس، جمال. (1389). بررسی رابطه تحمل آشفتگی و تنظیم هیجانی با میزان وابستگی دانشجویان به سیگار. مجله پژوهشی حکیم، 11(1)،18-13. URL: http://hakim.tums.ac.ir/article-1-608-fa.html
فرنام، علی و محمودزهی، شهنواز. (1398). رابطه هیجان های منفی با وسوسه و احتمال مصرف افراد وابسته به مواد دارای بازگشت: نقش واسطه ای حمایت اجتماعی. پژوهش‌های روان شناسی اجتماعی، 9(33)، 18-1. https://www.socialpsychology.ir/article_91529.html
فرنام، علی. (1392). اثر بخشی مدل ماتریسی در پیشگیری از بازگشت و افزایش مهارت‌های مقابله‌ای در افراد وابسته به مواد افیونی. فصلنامه علمی‌اعتيادپژوهي، 7(25)، 38-25. URL: http://etiadpajohi.ir/article-1-298-fa.html
محمدخاني، شهرام، صادقي، نگار و فرزاد، ولـي الـه (1390). مـدل روابـط علـي هيجـان منفـي، بـاورهـاي مركزي، باورهاي مرتبط با مواد، عقايد وسوسه انگيـز و تنظـيم هيجـان بـا بازگـشت بـه مـصرف مـواد، فصلنامه پژوهش‌هاي نوين روان شناختي، 6 (23)، 185-159. https://psychologyj.tabrizu.ac.ir/article_4154.html
مهرابي، حسينعلي؛ نشاط دوست، حميد طاهر و مولوي، حسين. (1384). بررسي اثر بخشی گروه درماني ساختار يافته و آموزش خانواده در كاهش عود بيماران وابستته به مواد شهر اصفهان. نشريه علوم اجتماعي و انساني دانشگاه شيراز، 22(4).
نصیریان، علی. (1402). سنجش کارایی و اثربخشی شناخت درمانی بر باورهای ناکارآمد مرتبط با مواد مخدر در ابعاد مثبت و منفی در گروه دریافت کننده آموزش. نشریه مطالعات کاربردی در علوم اجتماعی و جامعه‌شناسی، 6(2)، 122-111.
Ahmadi, S., Srami Forushani, H. R., & Norian Najafabadi, M. (2024). Comparing Social Support in Substance-Dependent People with Individuals with Successful and Unsuccessful Quit. Etiadpajohi, 18(72), 211-230. [Persian] URL: http://etiadpajohi.ir/article-1-2845-fa.html
Aisyah, S., Widyaningsih, H., Harsono, I., Anurogo, D., & Andarmoyo, S. (2024). The Influence of Economic Factors, Access to Health Services, and Social Support on Drug Abuse Prevention and Treatment Efforts in Urban Communities in East Java. West Science Social and Humanities Studies, 2(01), 86-95.‏ DOI: https://doi.org/10.58812/wsshs.v2i01.575
Ali Farnam, A., & Mahmoodzehi, Sh. (2019). The Relationship of Negative Emotions with Craving and Relapse Rate in Substance Dependent Subjects with Relapse: Mediating Role of Social Support. Social Psychology Research, 9(33), 1-18. [Persian] https://www.socialpsychology.ir/article_91529.html
Azizi Qelichi, F., & Salehi, M. (2022). Comparison of Personality Traits and Executive Functions (Inhibition and Decision) in Successful and Unsuccessful Drug Users in Quitting Addiction. Etiadpajohi, 15(62), 323-340. [Persian] URL: http://etiadpajohi.ir/article-1-2582-fa.html
Azizi, A., Mirzaei, A., & Shams, J. (2011). Correlation between Distress Tolerance and Emotional Regulation With Students Smoking Dependence . Hakim, 13(1), 11-18. [Persian] URL: http://hakim.tums.ac.ir/article-1-608-fa.html
Bagheri, T., & Na'emi, A. (2018). The Impact of Family-Based Training on Attitude to Drugs and Irrational Beliefs among Female High School Students of Sabzevar with Addicted Parents. Etiadpajohi, 12(47), 11-28. [Persian] URL: http://etiadpajohi.ir/article-1-1668-fa.html
Bahrami, M., & Roshan, M. (2018). The relationship between religious orientation and irrational beliefs with the tendency to abuse drugs among adolescents. Social Sciences, 15(1), 169-187. [Persian]
Beck, A. T., Rush, A. J., Shaw, B. F., & Emery, G. (1979). Cognitive therapy of personality disorders. New York: Guilford.
Beck, A., Wright, F., Newman, C., & Liese, B. (1993). Cognitive Therapy of Substance Abus, New York: Guildford Press.
Bellaert, L., Zerrouk, A., Sinclair, D. L., Martinelli, T. F., Best, D., Laenen, F. V., ... & Vanderplasschen, W. (2025). Correlates and stability of recovery capital among persons in long-term recovery from drug addiction. In Handbook of Addiction, Recovery and Quality of Life: Cross-cutting Perspectives from Around the Globe (pp. 421-434). Cham: Springer Nature Switzerland.‏
Besharat, M. A. (2019). Multidimensional Scale of Perceived Social Support:Questionnaire, Instruction and Scoring. Developmental Pscychology, 15(60), 336-338.
Bruwer، B.، Emsley، R.، Kidd، M.، Lochner، C. and Seedat، S. (2008). Psychometric Properties of the Multidimensional Scale of Perceived Social Support in Youth. Comprehensive Psychiatry، 49، 195-201. DOI: 10.1016/j.comppsych.2007.09.002
Bunaciu, A., Bliuc, A. M., Best, D., Hennessy, E. A., Belanger, M. J., & Benwell, C. S. (2024). Measuring recovery capital for people recovering from alcohol and drug addiction: a systematic review. Addiction Research & Theory, 32(3), 225-236.‏ https://doi.org/10.1080/16066359.2023.2245323
Burkholder, E., Hwang, L., & Wieman, C. (2021). Evaluating the problem - solving skills of graduating chemical engineering students. Education for chemical engineers, 34, 68 -77. https://doi.org/10.1016/j.ece.2020.11.006
Dekkers, A., De Ruysscher, C., & Vanderplasschen, W. (2020). Perspectives on addiction recovery: focus groups with individuals in recovery and family members. Addiction research & theory, 28(6), 526 -536. https://doi.org/10.1080/16066359.2020.1714037
Farnam, A. (2013). The Effectiveness of Matrix Model in Relapse Prevention and Coping Skills Enhancement in Participants with Substance Dependency. Etiadpajohi, 7(25), 25-38. [Persian]
URL: http://etiadpajohi.ir/article-1-298-fa.html
Jia, D., Zhang, K., & Xu, Y. (2024). The relationship between social support and relapse tendency among those who struggle with drug addiction: Multiple mediators of exercise self-efficacy and health-related quality of life. Journal of Drug Issues, 54(1), 120-133.‏
https://doi.org/10.1177/00220426231152912
Koijam, A. S., Singh, K. D., Nameirakpam, B. S., Haobam, R., & Rajashekar, Y. (2024). Drug addiction and treatment: An epigenetic perspective. Biomedicine & Pharmacotherapy, 170, 115951.‏ DOI: 10.1016/j.biopha.2023.115951
Koob, G. F., & Volkow, N. D. (2016). Neurobiology of addiction: a neurocircuitry analysis. The lancet psychiatry, 3(8), 760 -773. DOI: 10.1016/S2215-0366(16)00104-8
Lebedev, A. V., Acar, K., Horntvedt, O., Cabrera, A. E., Simonsson, O., Osika, W., ... & Petrovic, P. (2023). Alternative beliefs in psychedelic drug users. Scientific Reports, 13(1), 16432.‏ DOI: 10.1038/s41598-023-42444-z
Lee, J. L., Bertoglio, L. J., Guimarães, F. S., & Stevenson, C. W. (2017). Cannabidiol regulation of emotion and emotional memory processing: relevance for treating anxiety‐related and substance abuse disorders. British journal of pharmacology, 174(19), 3242 -3256. doi: 10.1111/bph.13724
Mattingley, S., Youssef, G. J., Manning, V., Graeme, L., & Hall, K. (2022). Distress tolerance across substance use, eating, and borderline personality disorders: A meta-analysis. Journal of affective disorders, 300, 492-504.‏ DOI: 10.1016/j.jad.2021.12.126
McMains, J. T., Liu, S., Oshri, A., & Sweet, L. H. (2024). Childhood maltreatment and substance use risk: A moderated mediation model of autonomic reactivity and distress tolerance. Child Abuse & Neglect, 154, 106940.‏ https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2024.106940
Mehrabi, H., Neshat Doost, H. T., & Molavi, H. (2005). Studying the effectiveness of structured group therapy and family education in reducing relapse in substance-dependent patients in Isfahan. Journal of Social and Human Sciences of Shiraz University, 22(4). [Persian]
Mohammadkhani, SH., Sadeghi, N., & Farzad, V. (2011). The Causal Model of Relationships of Negative Emotions, Core Beliefs, Substance-related Beliefs, Craving and Emotion Regulation with Substance Abuse Relapse. Modern psychological research, 6(23), 159-189. https://psychologyj.tabrizu.ac.ir/article_4154.html
Nasirian, A. (1402). Measuring the efficiency and effectiveness of cognitive therapy on dysfunctional beliefs related to drugs in positive and negative dimensions in the group receiving the training. Journal of Applied Studies in Social Sciences and Sociology, 6(2), 111-122. [Persian]
Opara, I., Rodas, E. I. R., Garcia-Reid, P., & Reid, R. J. (2022). Ethnic identity, empowerment, social support and sexual risk behaviors among black adolescent girls: examining drug use as a mediator. Child and Adolescent Social Work Journal, 39(1), 71-86.‏ DOI: 10.1007/s10560-020-00706-z
Potard, C. (2025). Profiles of College Students Who Engage in Nonmedical Use of Prescription Drugs: Association with Frustration Intolerance Beliefs. Journal of College Student Mental Health, 1-19.‏ https://doi.org/10.1080/28367138.2025.2455137
Simons, J., & Gaher, R. (2005). The Distress Tolerance Scale: Development and validation of a self-report measure. Motivation and Emotion, 29, 83– 102. https://doi.org/10.1007/s11031-005-7955-3
Sunderland, M., Halladay, J., & Chapman, C. (2025). Measuring Distress in the Presence of Substance Use: A Differential Item Functioning Analysis of the Kessler 10 Psychological Distress Scale. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 47(1), 7.‏
Tadros, E. (2024). The importance of the ‘Village’: Examining the association between social supports and hazardous alcohol use among mothers with an incarcerated coparent. The American Journal of Family Therapy, 52(1), 1-21.‏ https://doi.org/10.1080/01926187.2022.2040400
Younis, N. M., Ahmed, M. M., & Ibrahim, R. M. (2024). Application the Beliefs Model to change the Beliefs Concerning the drug Abuse. Journal of Current Medical Research and Opinion, 7(08), 3445-53.‏ https://doi.org/10.52845/CMRO/2024/7-8-7
Zarei, S., Jabalameli, SH., Moghimian, M., & Nikyar, H. (2024). The Effectiveness of Cognitive- Behavioral Therapy on Drug Beliefs and Addiction Memory in Opioid Addicts Undergoing Methadone Maintenance Treatment. Modern psychological research, 19(73), 83-74. [Persian] https://psychologyj.tabrizu.ac.ir/article_17289.html
Zimet, G. D. et al. (1988). The multidimensional scale of perceived social support. Journal of Personality Assessment, 52, 30-41. DOI:10.1207/s15327752jpa5201_2