اثربخشی آموزش ذهن آگاهی بر سازگاری‌اجتماعی و تاب آوری در دختران نوجوان تیزهوش
محورهای موضوعی : روان شناسی عمومی
1 - استادیارگروه روان شناسی، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
کلید واژه: آموزش ذهن آگاهی, تاب آوری, سازگاری‌اجتماعی,
چکیده مقاله :
چکیده
پژوهش در زمینه ویژگیهای روانشناختی و آموزش دانشآموزان تیزهوش از دیرباز مورد توجه بوده است. دانشآموزان تیزهوش به دلیل ویژگیهاي خاص خود، داراي نیازهاي عاطفی، اجتماعی و آموزشی ویژهاي هستند که توجه به آنها، زمینه را براي رشد و شکوفایی هرچه بیشتر این دانشآموزان مهیا میکند. هدف پژوهش حاضر تعیین اثربخشی آموزش ذهنآگاهی بر سازگاری‌اجتماعی و تابآوری در دختران نوجوان تیزهوش بود. روش پژوهش نیمهآزمایشی با طرح پیشآزمون- پسآزمون- پیگیری با گروه گواه بود. جامعه آماری این پژوهش شامل دانشآموزان دختر مشغول به تحصیل در مقطع متوسطه دوم مدارس تیزهوش شهر تهران در سال تحصیلی 1403-1402 بود که 30 نفر از آنها به‌صورت هدفمند انتخاب و در دو گروه آزمایش و گواه به صورت تصادفی و با تعداد مساوی جایگزین شدند. به‌منظور جمعآوری دادهها از مقياس تابآوري كانر و ديويدسون(2003) و پرسشنامه سازگاری سینها و سینگ (1993) استفاده شد. گروه آزمایشی طی 8 جلسه 60 دقیقهای و هفته ای یک بار تحت مداخله آموزش ذهنآگاهی سگال، ویلیامز و تیزدل (2002) قرار گرفتند. اما گروه گواه هیچ نوع آموزشی دریافت نکردند. تحلیل داده ها با استفاده از روش تحلیل واریانس چند متغیری انجام شد. نتایج نشان داد که در مرحله پسآزمون، گروه آزمایش در نمرات تابآوری(697/17 =F) و سازگاری‌اجتماعی(654/231 =F) افزایش معناداری نسبت به گروه گواه داشتند و این افزایش در مرحله پیگیری پایدار ماند(01/0P<). با توجه به یافتههای پژوهش، استفاده از روش آموزش ذهنآگاهی به‌منظور اثربخشی آموزش ذهنآگاهی بر سازگاری‌اجتماعی و تابآوری در دختران نوجوان تیزهوش اثربخش بود.
Abstract
Research in the field of psychological characteristics and education of gifted students has been of interest for a long time. Due to their special characteristics, gifted students have special emotional, social and educational needs, and paying attention to them provides the ground for the growth and prosperity of these students. The purpose of the present study was to determine the effectiveness of mindfulness training on social adaptation and resilience in gifted teenage girls. The research method was semi-experimental with a pre-test-post-test-follow-up design with a control group. The statistical population of this research included female students studying in the second secondary level of Tizhoosh schools in Tehran in the academic year of 2014-2014, 30 of them were purposefully selected and randomly divided into two experimental and control groups with an equal number of replacements. became In order to collect data, Kanner and Davidson's resilience scale (2003) and Sinha and Singh's (1993) adaptability questionnaire were used. The experimental group was subjected to the mindfulness training intervention of Segal, Williams and Teasdell (2002) during 8 sessions of 60 minutes and once a week. But the control group did not receive any training. Data analysis was done using multivariate analysis of variance. The results showed that in the post-test phase, the experimental group had a significant increase in the scores of resilience (F = 17.697) and social adaptation (F = 231.654) compared to the control group, and this increase remained stable in the follow-up phase (01 /0P<). According to the findings of the research, the use of mindfulness training method was effective for the effectiveness of mindfulness training on social adaptation and resilience in gifted teenage girls.
منابع باباخانی، وحیده. (1398). اثربخشی آموزش مهارت¬های ذهن آگاهی بر سازگاری و سلامت روان دانش آموزان. رویش روان-شناسی، ۸ (۵)، 70-83.https://frooyesh.ir/article-1-1051-fa.html
حسن‌پور، نظیره؛ نجاری، مسعود و سنگانی، علیرضا. (1401). اثربخشی درمان مبتنی بر ذهن آگاهی بر ارتقای نشاط اجتماعی و سازگاری اجتماعی در دختران اقدام به خودکشی مراجعه کننده به اورژانس اجتماعی . مجله رویش روانشناسی، 11(9)، 36-20. https://frooyesh.ir/article-1-4055-fa.html
حسینیان،سیمین؛ نوری پور لیلولی،رقیه؛ محولاتی،آزاده و اکبری زاده، اعظم. (1399). اثربخشی آموزش مبتنی بر ذهن آگاهی بر همدلی و انعطاف پذیری شناختی زنان دارای همسر جانباز. فصلنامه روانشناسی نظامی،42(11)،5-18. https://journals.ihu.ac.ir/article_205586.html
خرمی، فرهاد؛ بستان، نبی؛یوسفی لبنی، جواد و مرادی، سیدیحیی. (1398). اثربخشی آموزش ذهنآگاهی بر تابآوری دانشآموزان. نشریه پیشرفت‌های نوین در علوم رفتاری، 4(32)، 75-61.https://ijndibs.com/browse.php?a_code=A-10-333-2&slc_lang=fa&sid=1
سلطان تبار شهاب الدینی محدثه، جهانگیر پانته آ، نیکنام مژگان. (1402). پیش بینی کیفیت زندگی بر اساس وظیفه‌شناسی با میانجیگری سازگاری در نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست استان تهران. فصلنامه مدیریت ارتقای سلامت،12(3)، ۲۸-۳۹. https://jhpm.ir/article-1-1605-fa.html
سينها، اي. كي. پي. و سينك، آر. پي. (1380). راهنماي پرسش نامة سازگاري دانـش‌آمـوزان دبيرسـتاني. ترجمه ابوالفضل كرمي. تهران: مؤسسة روان تجهيز سينا.
عباسی، فرشاد.، بادامی، رخساره.، و جلالی، داریوش. (1397). تأثیر آموزش ذهن آگاهی و پذیرش بر نگرانی از تصویر بدنی، مهارت‌های ذهنی و عملکرد پرتاب آزاد در بازیکنان معلول رشته بسکتبال. پژوهشنامه روان¬شناسی مثبت، 4(2)، 40-25. https://ppls.ui.ac.ir/?_action=article&au=218230&_au=%D9%81%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D8%AF++%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3%DB%8C
محمودعلیلو، مجید.، و شریفی، محمدامین. (1392). اختلال شخصیت مرزی/ مباحث نظری و روش¬های درمانی. تهران: ارجمند، چاپ اول.
منشئی، غلامرضا.، و حسینی، لاله. (1397). اثربخشی آموزش ذهن آگاهی کودک محور بر سازگاری اجتماعی و علائم افسردگی کودکان مبتلا به اختلال افسردگی. فصلنامه روانشناسی افراد استثنایی، 8(29)، 200-179. https://jpe.atu.ac.ir/article_9043.html
موسوی،سیدابوالفضل؛ امیری،نجمه؛ حبی،باقر؛ آقامیری، مهنازسادات و کرمی، بهناز. (1398). اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر علائم اضطرابی در ورزشکاران یک واحد نظامی. فصلنامه روانشناسی نظامی، 40(10)، 21-32. https://jmp.ihu.ac.ir/?_action=article&kw=220492&_kw=%DB%8C%DA%A9+%D9%88%D8%A7%D8%AD%D8%AF+%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C
نمکی بیدقلی، زینب، و صدیقی ارفعی، فریبرز. (1396). رابطه ذهن آگاهی و تاب آوری با اهمال کاری تحصیلی در دانشگاه کاشان. فصلنامه پژوهش‌های نوین روانشناختی، 12(45)، 301-281. https://psychologyj.tabrizu.ac.ir/article_6563.html
نوری، سمانه و یوسفی، فریده. (1401). مقایسه اثربخشی بخشش درمانی و آموزش ذهن آگاهی بر بهبودی بخشش در دانش آموزان متوسطه دوم. فصلنامه روانشناسی نظامی، 13(49)، 65-87. https://jmp.ihu.ac.ir/article_207186.html?lang=fa
Bishop, S. R., Lau, M., Shapiro, S. L., Carlson, L. E., & Anderson, N. D. (2004). Mindfulness: A proposed operational definition. Clinical Psychology: Science and Practice, 11(3), 230-241.https://psycnet.apa.org/doiLanding?doi=10.1093%2Fclipsy.bph077
Cao L. (2022). The Relationship between Adjustment and Mental Health of Chinese Freshmen: The Mediating Effect of Security and the Moderating Effect of Gender. Frontiers in public health, 10, 916329. https://doi.org/10.3389/fpubh.2022.916329.
Casino-Garcia, A. M., Llopis-Bueno, M. J., & Llinares-Insa, L. I. (2021). Emotional intelligence profiles and self-esteem/self-concept: An analysis of relationships in gifted students. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(3), 1006. https://doi.org/10.3390/ijerph18031006.
Cheng, C., Dong, D., He, J., Zhong, X., & Yao, S. (2020). Psychometric properties of the 10-item Connor– Davidson Resilience Scale (CD-RISC-10) in Chinese undergraduates and depressive patients. Journal of affective disorders, 261(2), 211-220.https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31654919/
Davis, G. A. (2017). Creativity and Giftedness: The Role of the Social Environment. Gifted Child Quarterly, 61(1), 3-12.
Doshi S. (2019). The Relationship between Defense Style and Social Adjustment in a Community Clinic Sample. Journal of the American Psychoanalytic Association, 67(4), NP1 -NP7.https://psycnet.apa.org/record/2019-61840-014.# # Fassbinder, E., Schweiger, U., Martius, D., Brand-de Wilde, O., & Arntz, A. (2016). Emotion Regulation in Schema Therapy and Dialectical Behavior Therapy. Frontiers in Psychology, 7, 1373. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27683567/
Fergus, S., & Zimmerman, M. A. (2005). Adolescent Resilience: A Framework for Understanding Healthy Development in the Face of Risk. Annual Review of Public Health, 26, 399-419.https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15760295/
Geiger, P. J., Peters, J. R., Sauer-Zavala, S. E., & Baer, R. A. (2013). Relationships among Maladaptive Cognitive Content, Dysfunctional Cognitive Processes, & Borderline Personality Features. Journal of Personality Disorders, 27, 457-464.https://psycnet.apa.org/record/2013-27352-003.
Keng, S. L., Smoski, M. J., & Robins, C. J. (2019). The impact of mindfulness on resilience and coping strategies in school children. International Journal of School & Educational Psychology, 7(2), 112-122.https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21802619/.
Lavrijsen J, Soenens B, Verschueren K. (2018). School burnout and engagement: a comparison of gifted and non-gifted students. In 16th conference of the European Association for Research on Adolescence (EARA). 2018 Sep; 12 -15; Ghent, Belgium.https://kuleuven.limo.libis.be/discovery/fulldisplay?docid=lirias2327413.
Lee MH, Wang HS, Chen CJ. (2019). Development and validation of the social adjustment scale for adolescents with Tourette syndrome in Taiwan. Journal of pediatric nursing. 7(2), 112-122https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31196591/.
Loh, S. M. I., Schutte, N. S., & Thorsteinsson, E. B. (2014). Be happy: The role of resilience between characteristic affect and symptoms of depression. Journal Happiness Studies, 15(5), 1125-1138. file:///C:/Users/sec/Downloads/Loh2013Behappy.pdf.
Luthar, S. S. (2015). Resilience and Vulnerability: Adaptation in the Context of Childhood Adversities. Cambridge University Press. Luthar, S. S. (2015). Resilience and Vulnerability: Adaptation in the Context of Childhood Adversities. Cambridge University Press.
Manyena, B., Machingura, F., & O'Keefe, P. (2019). Disaster Resilience Integrated Framework for Transformation (DRIFT): A new approach to theorising and operationalising resilience. World Development, 123, 104587. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0305750X19301639.
Martin, A. J., & Marsh, H. W. (2006). Academic Resilience and Disengagement: The Role of Self-Efficacy, Self-Concept, and Motivation. Contemporary Educational Psychology, 31(3), 243-261. file:///C:/Users/sec/Downloads/PS432006.pdf.
Masten, A. S. (2014). Global Perspectives on Resilience in Children and Youth. Child Development, 85(1), 6-20. https://srcd.onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.1111/cdev.12205.
Masten, A. S. (2014). Ordinary magic. Resilience processes in development. American Psychology, 56(1). 227-238. https://scholar.google.com/scholar?q=Masten,+A.+S.+(2014).+Ordinary+magic.+Resilience+processes+in+development.+American+Psychology,+56(1),+227-238.&hl=en&as_sdt=0&as_vis=1&oi=scholart.
Masten, A. S., & Reed, M. G. J. (2002). Resilience in Development. In Handbook of Positive Psychology (pp. 74-88). Oxford University Press. https://psycnet.apa.org/record/2002-02382-006.
Nacaroglu, O., & Kizkapan, O. (2021). Gifted Students' Beliefs about Knowledge and Learning. Journal of Science Learning, 4(3), 275-287. https://doi.org/10.17509/jsl.v4i3.31995.# # Neihart, M. (2018). The social and emotional development of gifted children: What do we know? Gifted Child Quarterly, 62(1), 3-14. file:///C:/Users/sec/Downloads/StrengthsoftheHeartPfeifferValleretal.2016.AustinChildPsychiatry.pdf.
Olanrewaju, A. K., Ruth, A., & Kehinde, O. O. (2015). The Moderating Role of Experiential Avoidance on the Relationship of Determinants of Risky Sexual Behaviour and Attitude among Nigerian Adolescents. Public Health and Preventive Medicine, 1(2), 33-41. https://www.academia.edu/84081179/The_Moderating_Role_of_Experiential_Avoidance_on_the_Relationship_of_Determinants_of_Risky_Sexual_Behaviour_and_Attitude_Among_Nigerian_Adolescents.
Parker, J. G., & Asher, S. R. (2016). Peer Relations and Later Personal Adjustment: Are Low-Accepted Children at Risk? Psychological Bulletin, 142(2), 188-213. file:///C:/Users/sec/Downloads/ParkerAsher1987.pdf.
Pourkord, M., Mirdrikvand, F., Karami, A., & Karimi, H. (2021). The Role of Attachment Styles and Religious Attitudes in the Adjustment of Students. Health, Spirituality and Medical Ethics, 8(1), 20-27. http://dx.doi.org/10.29252/jhsme.8.1.20.
Quaglia, J. T., Braun, S., & Fredrickson, B. L. (2020). The role of mindfulness in enhancing resilience among school-aged children. Journal of Child and Family Studies, 29(5), 1240-1250. file:///C:/Users/sec/Downloads/Leeetal.2023HowMindfulenessStrategiesCanSupportSEL.pdf.
Reed, B. N., Lebovitz, L., & Layson-Wolf, C. (2023). How Resilience and Wellness Behaviors Affected Burnout and Academic Performance of First-Year Pharmacy Students During COVID-19. Am J Pharm Educ, 87(2), 185-190. doi:10.5688/ajpe9022 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35304414/
Sagone, E., & De Caroli, M. (2014). A Correlational Study on Dispositional Resilience, Psychological Wellbeing, and Coping Strategies in University Students. American Journal of Educational Research, 2(7), 463-471.file:///C:/Users/sec/Downloads/AmericanJournalofEducationalResearchvol.2no7463-471%20(1).pdf.
Singh, R. J. A., Smith, L. T. A., & Johnson, N. K. A. (2019). The role of mindfulness in enhancing social competence among adolescents: A longitudinal study. Journal of Youth and Adolescence, 48, 1234-1246.https://journals.sums.ac.ir/article_47915_b749aea5d61b1f793c01097f692813c0.pdf.
Sternberg, R. J., & Lubart, T. I. (2019). Developing a Model for Creativity. Creativity Research Journal, 31(3), 251-259. Sternberg, R. J., & Lubart, T. I. (2019). Developing a Model for Creativity. Creativity Research Journal, 31(3), 251-259.
Van der Hallen, R., Jongerling, J., & Godor, B. P. (2020). Coping and resilience in adults: a cross-sectional network analysis. Anxiety, Stress, & Coping, 33(5), 479-496. https://doi.org/10.1080/10615806.2020.1772969.
Wigtil CJ, Henriques GR. (2015). The relationship between intelligence and psychological wellbeing in incoming college students. Psychology of well-being. 5(1), 1 -19.https://psywb.springeropen.com/articles/10.1186/s13612-015-0029-8.
Worrell, F. C., Subotnik, R. F., Olszewski-Kubilius, P., & Dixson, D. D. (2019). Gifted Students. Annual review of psychology, 70, 551–576. https://doi.org/10.1146/annurev-psych-010418-102846.
Zoogman, S., Goldberg, S. B., Hoyt, W. T., & Miller, L. D. (2015). The effects of mindfulness training on resilience in adolescents: A randomized controlled trial. Mindfulness, 6(2), 207-215..https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6546608/.
