جانشین‌پروری اثربخش در دانشگاه‌های نسل چهارم: بررسی ابعاد و مؤلفه‌ها
محورهای موضوعی : مطالعات رفتاری در مدیریت
سلیمان بهرام زاده
1
,
یعقوب علوی متین
2
,
ناصر فقهی فرهمند
3
1 - دانشجوي دكتري، گروه مديريت دولتي، واحد بين الملل ارس، دانشگاه آزاد اسلامي، تبريز، ايران
2 - دانشیار، گروه مدیریت، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
3 - دانشیار، گروه مدیریت، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
کلید واژه: اثر بخشی جانشین پروری, نسل چهارم دانشگاه ها, سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی,
چکیده مقاله :
دانشگاه‌های نسل چهارم، به‌عنوان نهادهای پیشرو در توسعه اقتصادی و اجتماعی، نقش کلیدی در ارتقای رقابت‌پذیری منطقه‌ای دارند. تحقق این نقش، مستلزم شناسایی و برنامه‌ریزی برای موقعیت‌های کلیدی مدیریتی از طریق جانشین‌پروری اثربخش است. پژوهش حاضر با هدف طراحی الگویی برای جانشین‌پروری در دانشگاه‌های نسل چهارم انجام شد. این مطالعه با رویکرد کیفی، در چارچوب پارادایم تفسیری و با استفاده از راهبرد تحلیل مضمون انجام شده است. داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با 10 نفر از خبرگان که به‌صورت هدفمند انتخاب شدند، جمع‌آوری شد. برای اعتبارسنجی الگو از بازبینی خارجی و تکثرگرایی استفاده شد. یافته‌ها نشان داد که اثربخشی جانشین‌پروری در دانشگاه‌های نسل چهارم تحت تأثیر چهار مضمون اصلی شامل شایستگی‌های فردی (مانند مسئولیت‌پذیری و نوآوری)، شایستگی‌های حرفه‌ای (شامل دانش و مهارت‌های حرفه‌ای)، مهارت‌های تخصصی (مانند تحقیق و توسعه)، و مدیریت استعداد (شامل شناسایی، آموزش و نگهداشت نیروی انسانی) قرار دارد. این پژوهش چارچوبی ارائه می‌دهد که می‌تواند در ارتقای عملکرد دانشگاه‌های نسل چهارم و ایفای نقش مسئولیت اجتماعی آن‌ها مؤثر باشد.
Fourth-generation universities, as leading institutions in regional economic and social development, play a pivotal role in enhancing regional competitiveness. Achieving this role requires identifying and planning for key managerial positions through effective succession planning. This study aimed to design a model for succession planning in fourth-generation universities. The research followed a qualitative approach within an interpretive paradigm using thematic analysis. Data were collected through semi-structured interviews with 10 experts selected purposefully. External review and triangulation strategies were employed to validate the proposed model. Findings revealed that the effectiveness of succession planning in fourth-generation universities is influenced by four main themes: individual competencies (e.g., responsibility and innovation), professional competencies (e.g., knowledge and professional skills), specialized skills (e.g., research and development), and talent management (e.g., identifying, training, and retaining human resources). This study provides a framework that can enhance the performance of fourth-generation universities and strengthen their role in fulfilling social responsibility.
منابع و ماخذ
1. اکبری، بهزاد. حسینی، رضا. (1402). تأثیر برنامه‌ریزی جانشین‌پروری راهبردی بر عملکرد سازمانی در مؤسسات آموزش عالی. فصلنامه مطالعات مدیریت آموزشی، 18(2)، 45-60.
2. آذر، عادل. خرمی، امیر. (1399). ارائه چارچوبی از عوامل موفقیت برنامه جانشین پروری در سازمان‌های دانش‌محور. پژوهش های مدیریت منابع سازمانی، ش 3 ، ص 23-1.
3. الباد، الهام. ستاری، صدرالدین. نامور، یوسف. (1399). ارائه مدلی برای جانشین پروری در آموزش عالی (مطالعه موردی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران). فصلنامه توانمندسازی سرمایه انسانی، ش 3، ص 241-217.
4. خلیلی، محمد. شاکری، زهرا. (1403). طراحی مدل مسیر رهبری در دانشگاه‌های ایران. فصلنامه مدیریت دانشگاهی، 12(1)، 75-89.
5. صالحی، امیرمحمد. محمدی، حسین علی. احمدیان، محمد. خانلرزاده، الهام. (1400). حرکت به سوی دانشگاه‌های نسل چهارم: مروری بر محدوده سیستماتیک استراتژی¬های آموزشی و مدیریتی. فصلنامه گامی در توسعه آموزش پزشکی، ش 1، ص 9-1.
6. عیدی، نرگس. نوریان، مهدی. و مقدسی، جعفر. (2023). سنتز مؤلفه‌های دانشگاه نسل چهارم. فصلنامه رویکردهای نوین در مدیریت آموزشی، 13(6)، 155-170.
7. فراستخواه، مقصود. (1398). گاه و بی‌گاهی دانشگاه در ایران (مباحثی نو و انتقادی در باب دانشگاه پژوهی مطالعات علم و آموزش عالی). تهران: انتشارات آگاه.
8. محمودی، امیرحسین. عابدی، اکرم. حیدری، یونس. (1392). بررسی شایستگی‌های حرفه‌ای مدیران گروه‌های آموزشی. فصلنامه فرایند مدیریت و توسعه، ش 1، ص 83-69.
9. مدرسی، یاسمن. سیدنقوی، میرعلی. (1400). طراحی الگوی مدیریت جانشین پروری در دانشگاه‌های دولتی استان سمنان. فصلنامه مدیریت کسب‌وکار، ش 52، ص 330-310.
10. نیک‌رفتار، طیبه. (1390). تأثیر شایستگی های فردی و اجتماعی بر شخصیت کارآفرینانه. فصلنامه توسعه کارآفرینی، ش 14، ص 143-125.
11. Aboradi, M. S., & Masari, R. (2018). Small medium sized enterprises in Saudi Arabia: Conceptualizing an effective succession planning. International Journal of Accounting, Finance and Business, 3(11), 14–32.
12. Ahmad, A. R., Ming, T. Z., & Sapry, H. R. M. (2020). Effective Strategy for Succession Planning in Higher Education Institutions. Journal of Education and e-Learning Research, 7(2), 203-208.
13. Aldulaimi, S. H. (2017). The role of leadership improvement with succession planning. International Journal of Economics, Commerce and Management United Kingdom, 5(6), 468–476.
14. Chang, Y., & Li, Y. (2022). Examining the leadership development programs for future university leaders: A systematic review. Higher Education Research & Development, 41(3), 543–558
15. Diya, V., & Mansor, M. (2019). Review of history succession planning: Replacement planning, talent management and workforce planning. International Journal of Academic Research in Business and Social Science, 9(9), 1298-1303.
16. Eyobami Abimbola Ovidji, E. A. (2021). Leadership tenure and succession planning in Nigerian Universities: Implications for higher education institutions. Journal of Educational Leadership, 9(1), 45–62
17. Gay, M., & Sims, D. (2009). Building tomorrow's talent. Translated by Jazany, N., Tehran: Saramad Publication.
18. Gordon, P. A., & Overbey, J. A. (2018). Succession planning: Promoting organizational sustainability. Springer.
19. Malokani, D. Kh. A., Ali, Sh., & Nazim, F. (2023). Impact of Succession Planning on Employee Retention: Mediating Role of Career Development. Journal of Positive School Psychology, 7(4), 284-292.
20. Oztel, H. (2020). Fourth Generation University: Co-creating a sustainable future. In W. Leal Filho (Ed.), Quality Education (pp. 316-328). Springer.
21. Simkhada, A. (2023). Impact of succession planning practices on the profitability of Nepalese commercial banks. International Journal of Emerging Trends in Social Sciences, 14(1), 1-11.
22. Terloxsen, U. (2018). The road to empowerment: Seven questions every leader should consider. Organizational Dynamics, 2(43), 45-76.
23. Yudianto, K., Sekawarna, N., Susilaningsih, F. S., Ramoo, V., & Somantri, I. (2023). Succession Planning Leadership Model for Nurse Managers in Hospitals: A Narrative Review. Healthcare, 11(4), 454-492.
