جمال‌پرستی در شعر و اندیشۀ اسیری لاهیجی

محورهای موضوعی : زبان و ادبیات فارسی

فاطمه میر ¹ , مصطفی سالاری ² , احمدرضا کیخای فرزانه ³

1 - دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.
2 - دانشیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران
3 - دانشیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران

تاریخ دریافت : 1403/03/03 تاریخ پذیرش : 1403/05/17 تاریخ انتشار : 1403/07/01

کلید واژه: شعر فارسی, جمال‌پرستی, زیبایی, اسیری لاهیجی.,

چکیده مقاله :

جمال‌پرستی در عرفان ایرانی- اسلامی با استفاده از دستاوردهای حکمت یونانی و اشراق شرقی، به‌ویژه استفاده از حکمت ایران باستان، در قرون نخستین اسلامی شکل‌گرفته و با استفاده از تعالیم اسلامی به مکتب بزرگی در عرفان اسلامی تبدیل‌شده است. اسیري پیرو مکتب جمال‌پرستی و شاهدبازي و رندي و قلندري و اهل فتوّت است. وی معتقد به انعکاس جمال حق در سایر مخلوقات به‌‌ویژه معشوق زمینی است. در این مقاله کوشیده‌ایم با بررسی آثار و اندیشه‌های اسیری لاهیجی دیدگاه او را در خصوص مفاهیم زیبایی، زیبایی‌پرستی و مکتب جمال واکاوی کنیم. پرسش اصلی پژوهش این است که نگاه اسیری به مکتب جمال‌پرستی چگونه است و آن را در آثار خود چگونه بیان کرده است؟ هدف اصلی پژوهش استخراج، تحلیل و بررسی اندیشه‌های جمال‌پرستانه در آثار اسیری لاهیجی است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است و با ابزار کتابخانه و مطالعۀ کتاب‌ها، مقالات و اسناد مکتوب مرتبط با موضوع پژوهش انجام ‌شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد اسیری پیرو مکتب جمال‌پرستی در عرفان اسلامی است و به همین دلیل مهم‌ترین مضـمون در اشـعار او مربـوط بـه عشـق اسـت؛ کـه فلسـفه‌اي خـاص را نشـان مـی‌دهـد. وی همـۀ ذرات هسـتی را مسـت از عشـق الهـی می‌داند. عشـق او کـه زاییـدة زیبـایی اسـت، تنهـا بـه عشـق حقیقـی و الهـی محـدود نمـی‌شـود و چـون دیگـر بزرگـان مکتـب جمال همۀ زیبایی‌هـاي دنیـا را جلـوة آن جمـال مـی‌دانـد و عشـق و جمـال زمینـی را هـم عشـق حقیقـی بـه شـمار مـی‌آورد.

چکیده انگلیسی:

The school of Jamalism in Iranian Islamic mysticism was formed by using the achievements of Greek wisdom and Eastern enlightenment, especially the use of the wisdom of ancient Iran in the early Islamic centuries, and by using Islamic teachings, it has become a great school in Islamic mysticism. Asiri is a follower of the Jamal-worshipping school and Qalandari and enjoys chivalry. He also believes in reflecting the beauty of truth in other creatures; Especially the earthly lover. In this article, we have tried to analyze the works and thoughts of Asiri Lahiji regarding the concepts of beauty, aestheticism, and the school of beauty. The main question of the research is, what is Asiri's view of the Jamal-worship school and how did he express it in his works? The main purpose of this study is to extract, analyze, and examine the aesthetic ideas in the works of Asiri Lahiji. The research method is descriptive-analytical and was done with library tools and reading books, articles, and written documents related to the research topic. The results show that Asiri is a follower of the Jamal school of Islamic mysticism, and for this reason, the most important theme in his poems is love which shows a special philosophy. He considers all the particles of being intoxicated with divine love. His love, which is the birth of beauty, is not limited to true and divine love, and like other elders of the school of beauty, he considers all the beauties of the world to be the first of that beauty, and earthly love and beauty are also true love.

منابع و مأخذ:

احمدي، بابک (1393). حقیقت و زیبایی درس‌هاي فلسفۀ هنر. تهران: مرکـز.
اسیري لاهیجی، شمس‌الدین محمد (1357). دیوان اشعار و رسایل. به اهتمام برات زنجانی. تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک‌گیل.
اسیري لاهیجی، شمس‌الدین محمد (1368). اسرارالشهود. تصحیح سید علی آل داود. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
اسیري لاهیجی، شمس‌الدین محمد (1380). زیبایی پرستی در عرفان اسلامی. تهران: طهوری.
اسیري لاهیجی، شمس‌الدین محمد (1381). مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز. تصحیح محمدرضا برزگر خالقی و عفت کرباسی، تهران: زوّار.
افراسیاب‌پور، علی‌اکبر (1386). عرفان جمالی (زیبایی‌پرستی ایرانی در اندیشه‌های ایرانی عین‌القضات، روزبهان، ابن‌عربی، ابن سبعین و حافظ). تهران: ترفند.
افراسیاب‌پور، علی‌اکبر (1387). عرفان سهروردی و زیبایی‌پرستی. فصل‌نامۀ عرفان. 4 (16)، 13-31.
انوری، حسن (1390). فرهنگ فشردۀ سخن. تهران: سخن.
حافظ، شمس‌الدین محمد (1383). دیوان. به کوشش خلیل خطیب‌رهبر. تهران: صفی‌علیشاه.
دانشور، سیمین (1393). علم الجمال و جمال در ادب فارسی. تهران: قطره.
دورانت، ویل (1369). لذّات فلسفه. ترجمۀ عباس زریاب. تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامۀ دهخدا. تهران: دانشگاه تهران.
دهقان، علی؛ علی‌محمدی، فاطمه (1392). جمال شاهد در نظر سعدی (نگاهی به اندیشه‌های جمال‌پرستانۀ سعدی). فصل‌نامۀ تحقیقات تمثیلی در زبان و ادبیات فارسی. 5 (15)، 111-136.
سجادی، سید جعفر (1393). فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی. تهران: طهوري.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1392). زبان شعر در نثر صوفیه. تهران: سخن.
شیمل، آن‌ماري (1389). من بادم و تو آتش. ترجمۀ فریدون بدره‌اي. تهران، توس.
صافی، حسین (1394). شناخت‌نگری در ادبیات داستانی. تهران: سیاهرود.
عابدی، علی‌اصغر و همکاران (1402). جمال و جمال‌شناسی مولانا در مثنوی با تکیه بر غیب و شهادت به مثابۀ استعارۀ اصلی اندیشۀ او. فصلنامۀ تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا). 15 (58)، 565- 544.
قرآن کریم.
کرمانی، اوحدالدین (1380). دیوان رباعیات. به کوشش احمد ابومحجوب. تهران، سروش.
کلینی، محمدبن یعقوب (1407ق). الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مجلسی، محمدباقر (1404 هـ ق). بحارالانوار. ج. 84. بیروت: موسسه الوفاء.
مدرسی، فاطمه؛ عرب، مريم (1391). زيبايي‌پرستي از منظر عين القضات همداني. پرنیان سخن (مجموعه مقالات پنجمین همایش پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی). 1477-1455.
موسوی راد، مصطفی؛ پورنامداریان، تقی (1400). زبان نظامی گنجوی. دوفصل‌نامۀ زبان و ادب فارسی. 74 (244)، 25-30.
نصری، انور (1384). جمال‌پرستی در ادب عرفانی (از قرن ششم تا هشتم). نامۀ پارسی. 10 (37)، 51-65.