بیانِ نمادین عناصر اسطوره ای در ذهنیات نظامی گنجه ای و خواجوی کرمانی با تکیه بر« مثنوی های غنایی هفت پیکر و همای و همایون »
محورهای موضوعی : ادبیات فارسی
مرتضی خوش نیت
1
,
شهروز جمالی
2
,
مرتضی رزاق پور
3
1 - دانشجوی دکتری رشتۀ ادبیات فارسی ادبیات غنایی ، واحد همدان ، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران
2 - استادیار، رشته زبان و ادبیات فارسی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران
3 - استادیار، رشته زبان وادبیات فارسی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران
کلید واژه: عناصر اسطوره ای, بیان نمادین, همای و همایون, مثنوی غنایی, نظامی گنجه ای, خواجوی کرمانی.,
چکیده مقاله :
اين مقاله با عنوان « بیانِ نمادینِ عناصر اسطورهای در ذهنیّات نظامی گنجهای و خواجوی کرمانی با تکیه بر منظومه های غنایی، هفت پیکر و همای و همایون » به موضوع وضعیت ساختاری اسطوره در دو مثنوی می پردازد. با بررسی و تحلیل بیانِ نمادین، در ذهنیّات هر دو شاعر محتوایی مشترک از ویژگی های اسطوره در نوع غنایی را می توان مشاهده کرد. با پیدایش زبان شعر و تکامل آن، شاعران به گونه ای سنجیده، احساسات درونی خود را به وسیلۀ شعر غنایی بروز داده اند. نظامی گنجه ای و خواجوی کرمانی از نام آورترین شاعران غنایی گوی ادب فارسی هستند؛ منظومه پردازی عاشقانۀ آنان در عین سادگی کلام، لحنی زیبا با بیانی استادانه و فاخر، گیرایی و جاذبۀ فراوان دارد. خواجو همچون نظامی گنجه ای در آفرینش منظومۀ غنایی با پیامهای فاخر و استعارههای زیبا و تابلوهای عالی از صحنههای شگفت آور احساسی ـ عاطفی، به همراه تلفیقی از اسطوره به آثار خود جلوه ای خاص بخشیده است. در این مقاله به بیانِ ویژگیهای نمادین دو شاعر بر اساس شواهد شعری در دو مثنوی با روش تحلیلی ـ قیاسی پرداخته شده است. هدف در ابتدا تحلیل دو مثنوی از نظامی و خواجو برای یافتن معانی آشکار و پنهان آن و در مرحلۀ بعد با یافتن بین مایه هایی مشترک از اسطوره که با همۀ تصوّرهای ما از منظومه های غنایی با وجود نمادهای اسطوره ای و نمادین به هم می ریزد. ربط دادن این عناصر در رویکرد شناخت معانی کلی آثار غنایی می تواند به شناسایی محتوای موجود در این منظومه های غنایی، کمک نماید.
This article, entitled "Symbolic expression in mythical elements the mentalities of Nezami-e- Ganjaei and Khajoo-ye-Kermani in the lyrical Masnavis, Relying on (haft peykar and Homay and Homayoon Pointed to subject of structural condition Myth in of lyrical Lyrical Masnavis in Nezami - e - Ganjai and Khajoo - e - Kermani. In also Pointed In The Investigation and analyzation of symbolic expression of mentalities of both of poetries, in Two Masnavis. Some mythological features can be observed in lyrical literature. With the evolution of the language of poem and It’s Perfection of poets have expressed their inner, feelings and emotions through lyrical poetry. Nezami-e-Ganjavi and Khajoo-e-Kermani are the most famous lyric poets of Persian literature, whose romantic systematization, in the always time as the simplicity of the words, has a beautiful tone with a masterful and proud expression, is very effective and attractive. Khajoo In The creation of Lyrical Masnavis has described in the rich messages and beautiful mtaphores and excellent pictures form of Interesting sences of feeling, affection by Perfect skillfulness. In this article, we have expressed the characteristics of the inner mentalities of two poets based on Masnavis evidence by analytical-comparative method With a fusion of myth. First, the goal is to analyze Khajoo and Nezami works to find their hidden and clear meanings, and in the next step, relation between these meanings to the contemporary In understanding the meanings of lyrical works, it is possible to refer to the identification of existing
قرآن کریم. - اردلان، نادر و لاله، بختیار، (1380). حس و وحدت، ترجمۀ حمید شاهرخ، چ1. تهران: نشرخاک
- اسماعیل پور، ابوالقاسم، (1375). اسطورۀ آفرینش در آیین مانی، تهران: فکر روز
- _________،________، (1377). اسطوره بیان نمادین، تهران: انتشارات سروش
- ایلیاده، میرچا.(1381). اسطوره ورمزدراندیشۀ میرچاالیاده، ترجمه جلال ستاری، تهران: نشرمرکز.
- ____، ___ ، (1381). اسطوره و رمز در اندیشۀ میرچا الیاده، ترجمۀ جلال ستاری، تهران: نشر مرکز
- بروستر، اسکات ، (1395). شعر غنایی، ترجمۀ رحیم کوشش، تهران: سبزان - پارسا پور، زهرا، (1383). مقایسۀ زبان حماسی و غنایی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران - پاینده، حسین، (1382) . گفتمان نقد، تهران: نشر روزگار - ترابی، علیاکبر، (1380) . جامعه شناسی در ادبیات، تبریز: انتشارات فروغ آزادی - ثروتیان، بهروز، (1377). هفت پیکر نظامی گنجه ای، تهران: انتشارات توس
- حافظ، شمس الدین محمد، (1381). دیوان حافظ. تصحیح، (قدسی، محمد، ذوالفقاری، حسن، محمدی علی، ابوالفضل)، تهران: نشر چشمه
- خواجوی کرمانی، کمال الدین ابوالعطا، (1370). خمسه، تصحیح نیاز کرمانی، سعید، کرمان: انتشارات دانشگاه کرمان
- خواجوی کرمانی، ابوالعطا کمال الدین. (1370). خمسۀ نیازی،کرمانی، سعید کرمان: دانشگاه شهیدباهنر.
- ذاکری کیش، امید، تحلیل وجه های غنایی در داستان های عاشقانه، (1397). متن پژوهی ادبی:سال22،ش 78.
- ذوالفقاری، حسن. (1392). یکصد منظومۀ عاشقانۀ فارسی، تهران: نشرچرخ
- ــــــــــ، ــــــــــــ، (1397). منظومه های کهن عاشقانه. تهران: نشرچشمه
- زرین کوب، عبدالحسین، (1374) آشنایی با نقد ادبی، چ3، تهران: سخن
- زمرّدی، حمیرا، (1382). ادیان و اساطیر، تهران: زوار
- سارتر، ژان پل، (1347). ادبیات چیست. مترجم ابوالحسن نجفی و مصطفی رحیمی، اصفهان: زمان
- شمیسا، سیروس، (1386). انواع ادبی، تهران: نشر میترا
- صورتگر، لطفعلی، (1345). منظومه های غنایی ایران. تهران: چاپ اقبال
- کمبل، ژوزف، (1380). قدرت اسطوره؛ گفتگو با بیل موریز، ترجمۀ عباس مخبر، تهران، نشر مرکز
- ــــــ، ــــــ، (1385). قهرمان هزار چهره، ترجمۀ شادی خسرو پناهی، مشهد: نشر گل آفتاب
- لوی استروس، کلود، (1380). اسطوره و تفکر مدرن، ترجمۀ فاضل لاریجانی، علی جهان پولاد، تهران: نشرفرزان روز
- موران، برنا، (1396). نظریه های ادبیات و نقد، ترجمۀ ناصر داوران، تهران: نگاه
- میر هاشمی، سید مرتضی، (1390). نظیره های غنایی منظوم. تهران: نشر چشمه
- نصر، سیدحسین، (1355). آیینۀ جهان غیب.(مجموعه مقاله، جهان بینی و مقام فلسفی حکیم نظامی گنجه ای)، تهران: بانک ملی
- نظامی گنجوی ، الیاس بن یوسف، (1381). کلّیات نظامی گنجوی، تصحیح دستگردی، و حید. (چ4) تهران: نگاه
- نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف.(1357). کلّیات خمسه، تصحیح دستگردی، وحید. تهران: علمی.
- ـــــ، ــــــــ ، (1377). خمسه، براساس چاپ مسکوـ باکو، شرح نعمانی، شبلی. تهران: جاویدان
- ـــــ، ــــــــ ، (1377). هفت پیکر، تصحیح ثروتیان،بهروز، تهران: توس.
- نفیسی، سعید.(1307). نخل بند شعرا، احوال خواجوی کرمانی، تهران: موسسۀ خاور.
- الیاده، میرچا ، ترجمۀ رویا منجم، (1378) اسطوره رویا، راز. تهران: انتشارات فکر روز
- مقاله ها - احمدی، منا، (1397). بازتاب پاره ای از عناصر اساطیری در همای و همایون، فصل نامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی. س14، ش 53، ص13 :40
- قاضی زاده، خشایار، خزائی، محمد، (1384). مقامات رنگ در هفت پیکر، دو فصلنامۀ هنر اسلامی، شمارۀ 7،3-24
- یاحقی، محمدجعفر، (1386). فرهنگ اساطیر و داستان واره ها در ادبیات فارسی، تهران: فرهنگ معاصر
