طلب در شعر شاعران عارف زبان فارسی(سنایی،مولانا،سعدی،عراقی،حافظ)
محورهای موضوعی :بهزاد بهمنی مطلق 1 , ملاحت نجفی 2 , جواد کبوتری 3
1 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران
2 - مدیرگروه زبان و ادبیات فارسی سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی-عضو هیأت علمی دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران. نویسنده مسئول: m_najafi55a@yahoo.com
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دهدشت، دانشگاه آزاد اسلامی، دهدشت، ایران.
کلید واژه: طلب, شاعران عارف, سنایی, مولانا, سعدی, عراقی, حافظ.,
چکیده مقاله :
طلب، اولین مرحله از مراحل سیر و سلوک برای رسیدن به حق و مطلوب عرفان، در شعر شاعران عارف و عارف‌مسلک از اولین روزگارانی که عرفان به ادبیات فارسی راه یافته به انحا و اشکال مختلف نمود یافته است. سنایی پرچمدار ادبیات عرفانی از آن در مثنوی‌ها، قصاید و غزلیاتش بهره‌ها برده و سالکان را بدان فراخوانده است. اولین شاعری که به دسته بندی وادی‌های سلوک پرداخته، عطار نیشابوری است. وی در منطق‌الطیر مراحل سلوک را به هفت وادی تقسیم کرد و اولین آن‌ها را طلب نامید. مولانا پس از سنایی و عطار در مثنوی و دیگر آثارش آن را گسترش بیشتری داد. او آن را دردی و شوری دائمی در دل سالک می‌داند که او را برای رسیدن به شناخت و قرب الهی یاری می‌کند. سعدی نیز از شاعرانی است که درد طلب در همه آثارش نمود دارد و در غزل‌هایش می‌توان جلوه‌های مختلف این فضیلت عرفانی را مشاهده کرد. او طلب را بدون فضل حق نتیجه‌بخش نمی‌داند. در سراسر دیوان فخرالدین عراقی نیز شور طلب مشهود است. حافظ شیرازی نیز در این باب بر سیرت عارفان رفته و همانند صاحب‌نظران بزرگ عرفانی، خود و دیگران را به طلب فراخوانده و بر این باور است که هرگز نباید دست از طلب برداشت. او آمیزه‌ای از اندیشه عطار و مولانا را با هم دارد و وادی طلب را وادیی بسیار پرخطر می‌داند، در عین حال با شور و شوق مشتاقانه به سوی دوست گام برمی‌دارد. در این مقاله به روش کتابخانه‌ای و استقرائی به توصیف و تحلیل طلب در شعر شاعران مذکور پرداخته شده است.
Talab as the first stage of the process and the first basic element in Islamic mysticism to achieve the right and desired mysticism in the poetry of mystic poets and mystics of the profession has appeared in different ways and forms since the first days when mysticism entered Persian literature. Sana'i, the flagship of mystical literature, has used it in his Masnavis, poems and sonnets and has called the seekers to it. Although Talab has been interpreted, explained and recommended among mystics who are not poets, but the first poet who categorized the valleys of Seluk is Attar Nishaburi. He divides the steps of Saluk into seven valleys in Logic-Al-Tayr, and calls the first of them Targat. After Sana'i and Attar, Maulana expanded and expanded this divine duty in his Masnavi and other works, and considers it a pain and hunger that is constantly present in the seeker's heart and helps him to reach the knowledge and nearness of God. Saadi is also one of those poets who shows pain seeking in all his works, and in his sonnets, you can see different manifestations of this mystical virtue. He does not consider the demand without the grace of the right to be fruitful. In the whole diwan of Fakhr al-Din al-Iraqi, there is a wave of enthusiasm, and there are hardly any sonnets in his diwan that do not contain enthusiasm In this regard, Hafez Shirazi also followed the path of mystics and, like the great mystics, called himself and others to seek and believes that one should never stop seeking. He has a mixture of Attar's and Rumi's thoughts and considers Wadi Talab to be a very dangerous valley, at the same time, he enthusiastically walks towards his friend.
منابع و مآخذ
قرآن کریم
اکبرآبادی، ولی محمد، (1383)، شرح مثنوی مولوی موسوم به مخزن الاسرار، ج 2، چاپ اول، تهران: انتشارات قطره.
انصاری، خواجه عبدالله، 1376، صدمیدان، به اهتمام قاسم انصاری، چاپ پنجم، تهران: کتابخانه طهوری.
جهانی، حمیده، 1394، درد طلب در منظومه های عرفانی(سنایی، عطار، مولوی)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه ارومیه.
حافظ، شمس¬الدین محمد، 1371، دیوان حافظ، به تصحیح قزوینی و غنی، نهران: اساطیر.
خواجه ایوب (1377) اسرار الغیوب، شرح مثنوی، به تصحیح محمدجواد شریعت، 2ج، چاچ اول، تهران: اساطیر.
دهخدا، علی اکبر1377 ، لغت نامه،
سعدی، شیخ مصلح الدین، 1363، بوستان سعدی، تصحیح و توضیح، غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.
---------------------، 1374، دیوان غزلیات سعدی، به کوشش خطیب رهبر، تهران: مهتاب.
----------------، 1385، کلیات سعدی، تصحیح محمد علی فروغی، تهران: هرمس.
سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود ابن آدم، 1368، حدیقه الحقیه، به تصحیح مدرس رضوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
--------------------، 1381، دیوان اشعار حکیم سنایی غزنوی، به اهتمام پرویز بابایی، تهران: آزاد مهر.
عراقی، فخرالدین ابراهیم، 1366، دیوان اشعار، با مقدمه سعید نفیسی، تهران: جاویدان.
عطار نیشابوری، فریدالدین محمد، 1368، به اهتمام صادق گوهرین، چاپ ششم، تهران: علمی و فرهنگی.
غفاری، محمد خالد و حیدریان، حسن، 1389، بررسی طلب در مثنوی مولانا، فصلنامه زبان و ادب فارسی، دوره 2، ش 5، صص 87-114.
فروزانفر، بدیع الزمان، 1390، شرح مثنوی شریف، 3ج، ج1، تهران: زوار.
---------------، 1376، احادیث و قصص مثنوی، ترجمه و تنظیم مجدد؛ حسین داوودی، چاپ اول، تهران: امیر کبیر.
فیض کاشانی، ملا محسن، 1423، الحقائق فی محاسن الاخلاق، محقق: عقیلی محسن، چاپ دوم، قم: دار الکتب الاسلامی.
کی¬منش، عباس 1366، پرتو عرفان: شرح اصطلاحاتعرفانی کلیات شمس، 2 جلد، چاپ اول، تهران: انتشارات سعدی.
مولوی، جلال الدین محمد، 1363، مثنوی معنوی، به تصحیح، نیکلسون، تهران: انتشارات امیر کبیر.
نوربخش، علیرضا، 1392، دوفصلنامه صوفی، طلب، ترجمه صفورا نوربخش، زمستان 92، ش 87.
