تحلیل و تطبیق اسطورۀ دئنا در ارداویراف‌نامه و کمدی الهی
محورهای موضوعی : اسطوره
سام طاهری طاری
1
,
حمیدرضا خوارزمی
2
1 - دانشجوی کارشناسی رشتة بازیگری، گروه هنرهای نمایشی، دانشکدة هنر و معماری صبا، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران
2 - دانشیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران
کلید واژه: دئنا, بئاتریس, چیستا, ارداویراف‌نامه, کمدی الهی,
چکیده مقاله :
باور‌ها و تفکرات یک تمدن، در اسطوره‌ها، کهن‌الگو‌ها و در پی آن، در ادیان آن کشور نمود داده می‌شود و به تدریج به هویت مردم آن کشور تبدیل می‌شود. دین زرتشتی یکی از ادیان کهن ایرانی است که در تاریخ شکوفایی ایران نقش بسزایی داشته است. در این پژوهش ابتدا به دئنا (دین)، یکی از قوای تشکیل دهندۀ انسان از منظر دین زرتشتی پرداخته و در ادامه با دنیای معنوی ارداویراف‌نامه و کمدی الهی دانته آلیگیری تطبیق و تحلیل می‌شود. تاکنون متون و کتب متفاوتی درمورد دئنا، در موقعیت¬های جغرافیایی متفاوت نوشته¬ شده است که نشان می‌دهد این ایزدبانو در مکان¬های مختلف از اهمیت بالایی برخوردار بوده است. از جمله این کتاب‌ها می‌توان به ارداویراف‌نامه اشاره کرد که کمدی الهی شباهت بسیاری به آن دارد. این پژوهش به روش تحلیلی ـ تطبیقی به تعریف دئنا می‌پردازد و نقش این اسطوره را در کمدی الهی و ارداویراف‌نامه بررسی می‌کند و در پایان به این نتیجه می‌رسد که دانته، از ظهور ویرژیل تا لحظه خداحافظی بئاتریس و دانته، به شیوۀ تمثیلی از دئنا و چیستا استفاده کرده و ویژگی‌‌های دئنا را به بئاتریس و ویژگی‌‌های چیستا را به ویرژیل تعمیم داده است.
The beliefs and thoughts of a nation's people are reflected in its myths, archetypes, and subsequently in its religion, gradually becoming part of its cultural identity. Daena, as one of the spiritual components of human beings and a goddess in Zoroastrianism, holds a significant place among the followers of this faith. This goddess is mentioned in various texts and works from different cultures, which indicates her elevated status. This study first explains the concept of Daena in Zoroastrianism. It then proceeds to analyze and compare the role and position of this goddess in two works: the Arda Viraf Namag and Dante Alighieri’s Divine Comedy. The conclusion drawn is that Dante, from the appearance of Virgil to Beatrice’s farewell, symbolically uses elements of Daena and Chista, assigning Daena’s characteristics to Beatrice and those of Chista to Virgil.
اوستا، 1385. گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه، ج2، چ10، تهران: مرواید.
حجازی، بهجت‌السادات، 1389. الگوبرداری یا خلاقیت در بازآفرینی کمدی الهی. ادبیات عرفانی و اسطوره‌ای، (20) 6، صص.. 44-9.
آلیگیری، دانته، ۱۳۷8 الف. کمدی الهی- دوزخ. ترجمۀ شجاع‌الدین شفا، ج1، چ7، تهران: امیرکبیر.
آلیگیری، دانته، ۱۳۸۶. کمدی الهی- برزخ. ترجمۀ شجاع‌الدین شفا، ج2، چ16، تهران: امیرکبیر.
آلیگیری، دانته، ۱۳۷8 ب. کمدی الهی- بهشت. ترجمۀ شجاع‌الدین شفا، ج3، چ7، تهران: امیرکبیر.
آموزگار، ژاله، ۱۳۹۳. تاریخ اساطیری ایران. چ16، تهران: سمت.
بورخس، خورخه لوئیس، ۱۳۷۷. نُه مقاله دربارۀ دانته. به کوشش و ترجمۀ کاوه سید حسینی و محمدرضا رادنژاد، چ1، تهران: آگاه.
بهار، مهرداد، ۱۳91. پژوهشی در اساطیر ایران. چ9، تهران: آگه.
پورداوود، ابراهیم، ۱۳۷7. یشت¬ها. ج2، تهران: اساطیر.
ثریا، پانته‌آ، 1362. بررسی مقایسه‌ای ارداویراف‌نامه و کمدی الهی. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری دانشگاه شیراز.
حسن‌زاده، مهدی و زهانی زهان، زهره، 1389. فرجام‌شناسی زرتشتی. پژوهش دینی، 21، صص.. 260-239.
حیدری، دنیا و تسلیمی، محمد باقر، 1391. مقایسۀ تطبیقی بهشت و دوزخ در ارداویراف‌نامه و کمدی الهی. همایش پژوهش‌های ادبی.
دادگی، فرنبغ، ۱۳۹۵. بندهشن. گزارنده: مهرداد بهار، چ5، تهران: انتشارات توس.
روایت پهلوی: متنی به زبان فارسی میانه. ۱۳۶۷. ترجمۀ مهشید میرفخرایی، تهران: موسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
ژینیو، فیلیپ، 1372. ارداویراف‌نامه (ارداویرازنامه) حرف‌نویسی، آوانویسی،ترجمۀ متن پهلوی، واژه‌نامه. ترجمه و تحقیق ژاله آموزگار، تهران: انتشارات معین: انجمن ایرانشناسی فرانسه.
سلطانی،منظر و قربانی جویباری،کلثوم، 1392. تحلیل مقایسه‌ای ارداویراف‌نامه، سیرالعباد و کمدی الهی. پژوهش زبان و ادبیات فارسی، (11)28، صص.. 10-1.
طوسی، خواجه نصیرالدین، 1318. آغاز و انجام. شیراز: انتشارات جهان‌نما؛ چاپخانۀ موسوی.
مهر، فرهنگ، 1374. دیدی نو از دینی کهن (فلسفۀ زرتشت). چ2، تهران: جامی
مینوی خرد، ۱۳۵۴. ترجمۀ احمد تفضلی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
وکیلی، شروین، ۱۳۹۲. زندگاهان. تهران: شورآفرین.
English Sources
Corbin, Henry, 1983. Cyclical Time & Ismaili Gnosis. London: kegan Paul International In Association with Islamic Publications.
Corbin, Henry, 1989. Spiritual Body and Celestial Earth: From Mazdean Iran to Shi 'ite Iran. Tr. By Nancy Pearson, New Jersey: Princeton University Press.
KirkPatrick, Robin, 1987. Dante’s inferno: difficulty and dead poetry. New York: Cambridge university press.
