ارائه الگوی مفهومی بلوغ حسابداری انتقادی با تاکید بر نقش تئوری ذینفعان و هوش مصنوعی
محورهای موضوعی : واکنش های رفتاری در بازار سرمایه
سید حسین نورحسینی نیاکی
1
,
مهدی مشکی میاوقی
2
,
صغری براری نوکاشتی
3
1 - دکتری، گروه حسابداری، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
2 - دانشیار، گروه مالی، واحد تهران، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
3 - استادیار، گروه حسابداری، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
کلید واژه: حسابداری انتقادی, منافع اجتماعی, تئوری ذینفعان, اخلاق انتقادی, بلوغ, هوش مصنوعی.,
چکیده مقاله :
هدف: هدف پژوهش حاضر شناسایی و مدل‌سازی عوامل بلوغ تئوری انتقادی در حسابداری و نقش فناوری‌های نوین به‌ویژه هوش مصنوعی (AI) و تئوری ذینفعان در ارتقای این بلوغ و کیفیت آن است. استفاده از AI، با ایجاد شفافیت و بهبود تحلیل داده‌ها، می‌تواند ابزاری مؤثر در تحقق اهداف تئوری انتقادی باشد.
روش: این مطالعه در بخش کیفی از مصاحبه نیمه ساختاریافته و در بخش کمّی از پرسشنامه مبتنی بر روش دلفی فازی استفاده کرده است. بازه زمانی پژوهش سال‌های 1402-1403 بوده و داده‌ها از طریق مصاحبه با 33 نفر از خبرگان انجام شده است.
یافته‌ها: پس از انجام مصاحبه، طی سه مرحله کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی، تجزیه و تحلیل داده‌ها مطابق با روش نظریه‌پردازی داده‌بنیاد صورت گرفت و مدل نهایی براساس مقوله‌های مستخرج شامل 121 کد اولیه و 16 کد ثانویه، تحت 6 دسته اصلی ارائه شد که از این میان 119 گویه از روش فازی‌زدایی مورد پذیرش قرار گرفت. نتایج این مطالعه ارائه مدلی جامع بود که دارای شش مقوله شرایط علّی شامل عوامل درون‌سازمانی، عوامل برون‌سازمانی و نقش هوش مصنوعی، حاکمیت داده و امنیت اطلاعات، عوامل مدیریتی و سیاستگذاری و عوامل علمی و آموزشی به عنوان مقوله شرایط زمینه‌ای؛ چالش‌های نقش حسابرسی و پاسخگویی به جامعه و افشای اطلاعات به عنوان مقوله محوری؛ شاخص‌های زیست‌محیطی و اجتماعی و شاخص‌های ریسک و تقلب به عنوان شرایط مداخله‌گر؛ شفافیت الگوریتمی، پاسخگویی اخلاقی سازمان‌ها و نوآوری و بهبود مستمر، همچنین رضایت ذینفعان، پایداری زیست‌محیطی و عدالت اجتماعی به عنوان راهبردها و پیامدها شناسایی شدند.
نتیجه‌گیری: دستیابی به کیفیت منافع اجتماعی و منافع همه دینفعان در کشور با چالش‌ها و محدودیت‌هایی همراه می‌باشد و متأثر از عوامل گوناگونی است که باید بیش از پیش به آنها توجه شود و با کمک تئوری انتقادی در حسابداری و هوش مصنوعی به اصلاح آنها اقدام کرد.
Objective: This study aims to identify and model the factors that contribute to the maturity of critical theory in accounting, as well as to examine the role of new technologies, particularly artificial intelligence (AI), and stakeholder theory in enhancing this maturity and its overall quality. The use of artificial intelligence, by fostering transparency and enhancing data analysis, can serve as an effective tool in achieving the objectives of critical theory.
Method: This study employed semi-structured interviews for the qualitative component and a questionnaire based on the fuzzy Delphi method for the quantitative component. The research period spanned from 2023 to 2024, during which data were collected through interviews with 33 experts.
Findings: After conducting the interview, data analysis was performed using the grounded theory method, which involved three stages: open coding, axial coding, and selective coding. The final model was presented based on the extracted categories, which included 121 primary codes and 16 secondary codes organized into six main categories. Of these, 119 items were accepted through the defuzzification method. The results of this study aim to present a comprehensive model consisting of six categories of causal conditions. These include intra-organizational factors, extra-organizational factors, and the roles of artificial intelligence, data governance, and information security. Additionally, management and policy factors, along with scientific and educational elements, are categorized as background conditions. The challenges related to auditing and accountability to society, as well as information disclosure, are identified as the central category. Environmental and social indicators, along with risk and fraud indicators, serve as intervening conditions. Furthermore, the study identifies strategies and outcomes such as algorithmic transparency, ethical accountability of organizations, innovation and continuous improvement, stakeholder satisfaction, environmental sustainability, and social justice.
Conclusion: Achieving high-quality social benefits for all stakeholders in the country presents numerous challenges and limitations. This process is influenced by various factors that require greater attention and rectification, which can be addressed through the application of critical theory in accounting and the integration of artificial intelligence
