سیاست ناسیونالیسم مثبت محمد رضاشاه پهلوی و تاثیر دکترین منطقه ای آمریکا برآن
محورهای موضوعی : مباحث معرفتی و روش شناختی و تاریخ پژوهی
1 - nدانشگاه فردوسی مشهد
کلید واژه: آیزنهاور , ایران , آمریکا , محمدرضاشاه , شوروی ,
چکیده مقاله :
بعد از به قدرت رسیدن محمدرضاشاه و خروج آمریکا از انزوای سیاسی، این کشور تأثیرگذارترین عامل در امور داخلی و خارجی رژیم پهلوی بوده است. محمدرضاشاه نیز که به مدد کشورهایی چون آمریکا و انگلیس به قدرت رسیده بود، چندان از این وابستگی ناراضی نبود؛
فقدان مشروعیت، فقر، نداشتن پایگاه مردمی، خفقان سیاسی و... ایران را به یک کشور وابسته به کشورهای سرمایه‌داری خصوصاً آمریکا تبدیل کرده بود. این وابستگی تا جایی بود که می‌‌‌توان گفت مهم‌‌‌ترین ویژگی حکومت پهلوی، به‌ویژه در بُعد خارجی، وابستگی آن به بیگانگان بود. نقطه‌ی عطف این وابستگی با به قدرت رساندن محمدرضاشاه آغاز می‌شود و با کودتای 28 مرداد به اوج خود می‌‌‌رسد و در سال‌‌‌های بعد نیز ادامه می‌یابد. بنابراین شاه قدرت و بقای سلطنتش را کاملاً وامدار پشتیبانی و دخالت مستقیم کشورهایی چون آمریکا بود و همین امر در عجین شدن اهداف کشور با سیاست‌‌‌های آمریکا بی‌‌‌تأثیر نبود. همان‌طور که خود شاه نیز شخصاً و باصراحت اعلام می‌کند: «هدف‌های اساسی ما و ملل دموکراسی غرب، یکسان و این تساوی آرمان‌ها، مایه‌ی افتخار ما و ملل مغرب‌زمین است.»
از همین رو محدرضاشاه بعد از کودتای 28 مرداد با اتخاذ سیاست ناسیونالیسم مثبت به عنوان جایگزین سیاست موازنه منفی زمان مصدق این وابستگی را به گونه ای توجیه پذیر و عامه پسند مطرح نمود . اصول ناسیونالیسم مثبت مبتنی بر سه اصل تامین صلح و ثبات بین المللی ، مشارکت همه جانبه در برنامه های تامین امنیت جمعی در زمینه های اجتماعی اقتصادی ، تحکیم سازمان دفاعی و احترام به پیمان های امنیت جمعیت و حفظ تمامیت ارضی ایران بود . ازغندی 1379 ص404
Abstract :
After the coming to power of Mohammad Reza Shah and the withdrawal of America from political isolation, this country has been the most influential factor in the domestic and foreign affairs of the Pahlavi regime. Mohammad Reza Shah, who came to power with the help of countries such as America and England, was not very unhappy with this dependence;
Lack of legitimacy, poverty, lack of popular base, political suffocation, etc. had turned Iran into a country dependent on capitalist countries, especially America.
effect on the integration of the country's goals with American policies. As the Shah herself personally and clearly declares: "The basic goals of us and the nations of Western democracy are the same, and this equality of ideals is a source of pride for us and the nations of the West." Therefore, after the coup d'état of August 28, by adopting the policy of positive nationalism as an alternative to the negative balance policy of Zaman Mossadegh, Mohdreza Shah presented this dependence in a justifiable and popular way. The principles of positive nationalism were based on the three principles of ensuring international peace and stability, comprehensive participation in programs to ensure collective security in social and economic fields, strengthening the defense organization and respecting the agreements on the security of the population and preserving the territorial integrity of Iran.(Azghande.1379.p404)
1- رضازاده ملک، رحیم ، تاریخ روابط ایران و ممالک متحده امریکا، تهران، کتابخانه طهوری، 1350
2- سنجر، ابراهیم ، نفوذ امریکا در ایران، تهران، مؤلف، 1368
3- لطفیان ، سعیده ،ارتش و انقلاب اسلامی، تهران،مرکز اسناد انقلاب اسلامی،1380
4- یوناه ، الکساندر، نانز، الن ، تاریخ مستند روابط دو جانبه ایران و ایالات متحده آمریکا، ترجمه سعیده لطفیان،احمد صادقی، تهران، قومس، 1378،
5- صداقت¬کیش، جمشید ، روابط ایران و آمریکا در دهه50، تهران، دهخدا، 1357
6- لنجافسکی ،جورج ، 1373،روسای جمهور آمریکا و خاورمیانه ، ترجمه عبئالرضا هوشنگ مهدوی ،تهران ، نشر البرز
7- ملکوتیان ، مصطفی ،1380 ، ایران و امنیت ملی آمریکی 132-1357، مجله علوم سیاسی ، سال چهارم ، شماره 16
8- شولزینگر ، رابرت ، 1379،دیپلماسی امریکا در قرن بیستم، ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی ، تهران ، انتشارات وزارت امور خارجه
9- جیمز، بیل، ، شیر و عقاب،جلد اوّل، ترجمه مهوش غلامی، تهران، کوبه،1371،
10- گازیوروسکی، مارک. ج، سیاست خارجی آمریکا و شاه: ایجاد یک حکومت سلطه‌‌پذیر در ایران، ترجمه جمشید زنگنه، 1371، تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا،
11-ازغندی، علیرضا، تاریخ تحولات سیاسی اجتماعی ایران، سمت، ۱۳۸۳،
12- همان ، روابط خارجی ایران 1357-1320، تهران، قومس، 1376
13- هوشنگ مهدوی، عبدالرضا،1374 ، سیاست خارجی ایران در دوران پهلوی ،نشر البرز
14- همان ، تاریخ روابط خارجی ایران، تهران، مولف، ۱۳۶۸
15- میخائیل سرگئی ایوانف ، 1356 ، تاریخ نوین ایران ، ترجمه حسن قائم پناه ، هوشنگ تیزابی ، ناشر :؟؟؟
16- حسین فردوست، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، جلد اول، تهران،مؤسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی، 1378،
17 - ذوقی ، ایرج و گروه اسلام معاصر،پهلوی دوم .محمدرضا.وضع اجتماعی و فرهنگی ،دانشنامه جهان اسلام جلد پنجم 1379
18- . علم، امیراسدالله ، گفتگوی من با شاه: خاطرات محرمانه امیراسدالله علم، ترجمه‌ی گروه مترجمان، انتشارات طرح نو، تهران 1371
19- محمدرضاشاه به سوی تمدن بزرگ تهران مرکز پژوهش ها و نشرفرهنگ سیاسی پهلوی ،1355
