مقایسه مسئولیت کیفری و مدنی قاضی در حقوق ایران، مصر و فقه اسلامی
محورهای موضوعی : جامع الفقهیهمحمدحسین بهرامی 1 , حسن حیدری 2 , منصور عطاشنه 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه حقوق جزا و جرم شناسی، پردیس علوم و تحقیقات خوزستان، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران. / دانشجوی دکتری، گروه حقوق جزا و جرم شناسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
2 - استادیار، گروه حقوق، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
3 - استادیار، گروه حقوق، دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران.
کلید واژه: مسئولیت کیفری و مدنی, قاضی, حقوق ایران, حقوق مصر, فقه اسلامی ,
چکیده مقاله :
هر چند که در قرون اخیر به ویژه از نیمه قرن نوزدهم به بعد بحث مسئولیت قاضی در حقوق کشور هاي جهان مورد توجه واقع شده است، ولی باید اذعان کرد که این مبحث در فقه امامیه دارای سابقه می باشد و به عنوان ضمان قاضی مورد بحث واقع شده است، بطوری که در موارد تقصیر عمدي قاضی ضمان بر خود او و در موارد اشتباه وخطاي غیر عمدي وی، ضمان بر بیت المال بار گردیده است. با این همه تا پس از انقلاب اسلامی و تصویب اصل ١٧١قانون اساسی در حقوق ایران به دلایل متعدد، هیچ وقت به ضمان و مسئولیت قاضی توجه نشده است. حتی بعد از تدوین و تصویب اصل١٧١ قانون اساسی تا الان هم به علت نبود قانون خاص در راستاي اجراي اصل 171، مسئولیت قاضی بطوری که در این اصل آمده است، نتوانسته جامه عمل به خود بپوشاند و به همین دلیل در این مورد رویه قضایی بسیار فقیر است. در این مقاله سعی بر این است مفهوم، اقسام و عناصر و نظریات متفاوت پیرامون مسئولیت قاضی و مبانی فقهی این مسئولیت و بخصوص، تقصیر عمد و اشتباه او که باعث صدمه و خسارت گردد، به صورت تطبیقی درحقوق ایران و مصر مورد مطالعه قرار گیرد. ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻣﻮﺍﺩ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺟﺮﺍﻳﻢ ﺍﺧﺘﺼﺎﺻﻲ قاضی ﺩﺭ دو ﻛﺸﻮﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻲ ﺩﻫﺪ ﻛﻪ ﺷﺒﺎﻫﺖ ﭼﻨﺪﺍﻧﻲ ﺩﺭ ﻧﻈﺎﻡ ﻛﻴﻔﺮي ﻭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺟﻨﺎﻳﻲ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﻗﺒﺎﻝ قاضی ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﺯﻳﺮﺍ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺩﺭ ﻫﺮ دو ﻛﺸﻮﺭ ﺑﻪ ﺍﺭﺗﺸﺎي ﻗﺎﺿﻲ ﻭ ﺍﺳﺘﻨﻜﺎﻑ ﺍﻭ ﺍﺯ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺷﺪﻩ ﻭﻟﻲ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺗﺤﻘﻖ ﺟﺮﻡ ﻭ ﻛﻴﻔﺮ ﻣﻘﺮﺭ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ي ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺍﺳﺖ.
Although in the recent centuries, especially from the middle of the 19th century onwards, the discussion of the judge's responsibility in the laws of the countries of the world has received attention, but it must be acknowledged that this topic has a history in Imamiyyah jurisprudence and has been discussed as a guarantor of the judge. , so that in cases of intentional fault of the judge, the guarantee is on him, and in cases of his unintentional mistakes and errors, the guarantee is burdened on the treasury. However, until after the Islamic Revolution and the approval of Article 171 of the Constitution of Iran, due to several reasons, no attention was paid to the guarantee and responsibility of the judge. Even after the drafting and approval of Article 171 of the Constitution, until now due to the lack of a specific law in line with the implementation of Article 171, the judge's responsibility as stated in this article has not been able to fulfill itself, and for this reason, the judicial procedure in this case is very poor. is In this article, an attempt is made to study the concept, types, elements and theories of difference regarding the judge's responsibility and the jurisprudential foundations of this responsibility, and especially, his intentional fault and mistake that causes injury and damage, in a comparative manner in the laws of Iran and Egypt. take
اخوان کاظمی، بهرام، «امنیت، ابعاد و ساز و کارهای تأمین آن در روایات»، حکومت اسلامی، شماره56، 1389ش.
اَشراقی حمید رضا، «امنیت قضایی بر مبنای شرف و کرامت انسانی»، دادرسی، سال یازدهم، شماره66، 1386ش.
امینیان، کاظم، «رابطه امنیت قضایی یا امنیت اجتماعی»، حقوق مردم، شماره24 و 25، 1350ش.
پروازی، سیاوش، «امنیت قضایی و آسیب شناسی آن در ایران»، وکالت، شماره9، 1380ش.
تمیمی آمدی، عبدالواحد، شرح غررالحکم و درر الکلم، تصحیح میر جلال الدین ارموی، ج5، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1360ش.
دادگر، یداله، «پیش درآمدی بر سنتز حقوق و اقتصاد»، مجله تحقیقات حقوقی، شماره43، 1385ش.
رهبر فرش پیرا، ناصر، «امنیت قضائی و حقوق شهروندی»، کانون وکلای دادگستری، شماره3 و 4، 1385ش.
زارعی، محمد حسین، «امنیت قضایی به مثابه حق»، مجلس و راهبرد، سال 14، شماره56، 1386ش.
ساداتی، سید محمود، «امنیت قضائی در جمهوری اسلامی ایران»، دادرسی، شماره76، 1389ش.
سلامه، احمد، المدخل لدراسه القانون، الکتاب الاول، 1975م.
صادقیان، سید جلال، «در آمدی بر امنیت و ابعاد گستره آن»، دانش انتظامی، شماره 16، 1382ش.
عصفور، محمد، «استقلال السلطه القضائیه»، مجله القضاه، العدد الثالث، 1986م.
علینقی، امیرحسین، «امنیت قضایی»، فصلنامه راهبردی، سال سوم، شماره4، 1379ش.
فتحی سرور، احمد، الضمانات الدستوریه للحریه الشخصیه فی الخصومه الجنائیه، مصر المعاصره، 1972م.
همو، استقلال القضاء حق من الحقوق الانسان فی القانون المصری، القانون و الاقتصاد، السنه الخمسین،1980م.
فتحی، والی، الوسیط فی قانون القضاء المدنی، دارالنهضه العربیه، 2008م.
کاتوزیان، ناصر، اعتبار امر قضاوت شده در دعوای مدنی، چ5، تهران، نشر دادگستر، 1376ش.
کلانتریان، سپیده، «حق بر دادرسی عادلانه»، مجله وکالت، شماره6، 1380ش.
محبی، ابوالفضل، «بررسی مؤلفه‌های حقوقی قضائی امنیت اقتصادی»، فصلنامه دیدگاه حقوقی، شماره 53،1390ش.
محمد هاشم، محمود، المحاماه، السنه الحادیه و الستون، العدد 5 و 6، 1981م
محمدزاده وادقانی، علیرضا، «رویه قضایی و نقش سازنده آن در حقوق»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 38،1376ش.
مصطفی منصور، منصور، المدخل للعلوم القانونیه، 1970م.
