ارتباط شاهدبازی در اشعار شاعران برجسته فارسیزبان با عشق مجازی در رساله ضیافت افلاطون
محورهای موضوعی : ادبیات عرفانی
محمدمهدی دهقانی زاده بغدادآباد
1
,
محمد رزمگه
2
1 - کارشناسی ارشد معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات، گروه فرهنگ و دولت، دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران
2 - دانشجوی دکتری فلسفۀ تطبیقی، گروه فلسفه، دانشگاه شهید مطهری، تهران، ایران
کلید واژه: شاهدبازی, شاعران فارسیزبان, عشق مجازی, رساله ضیافت, افلاطون.,
چکیده مقاله :
شاهدبازی در اشعار شاعران ایران از دیرباز محل بحث بوده است و به عبارتی برداشتهای متفاوت از عشق مرد به مرد باعث شده است تا گاهی ریشهیابی فکری و فلسفی آن نادیده گرفته شود. در این پژوهش به شیوه تحلیلی ـ تطبیقی، ارتباط میان دو مفهوم «شاهدبازی» در اشعار شاعران و «عشق مجازی» در رساله ضیافت افلاطون بررسی شده است. در ابتدا با استفاده از روش تحلیل مضمون و بررسی رساله ضیافت افلاطون، به ده مضمون اصلی در ارتباط با دو مضمون محوری یعنی «عشق زمینی» و «عشق آسمانی» دست یافته شد که با توجه به هدف پژوهش، به بررسی پنج مفهوم اصلی عشق آسمانی که عبارتند از: «فداکاری و ارزشمند بودن»، «مقصود، رشد دانش»، «زیباگرایی بدون هوس»، «پیر و جوان بودن عاشق و معشوق» و «مردانه بودن» پرداخته شد و سپس با ارتباط دهی این مفاهیم به اشعار شاعرانی که در زمینه عشق مرد به مرد اشعاری سروده بودند، توانستیم مشابهت‌هایی پیدا کنیم و به این نتیجه دست یابیم مفاهیم برآمده از اشعار شاعران که در راستای عشق آسمانی با رویکرد عرفانی بودند، در راستای همان مفاهیم اصلی مستخرج از رساله ضیافت افلاطون است.
For centuries, Shāhed-bāzī—a literary and cultural practice in classical Persian poetry referring to the homoerotic admiration of youthful male beauty—has been a subject of debate. Different interpretations of male-to-male love have often overshadowed the intellectual and philosophical roots of this phenomenon. This study, through an analytical-comparative approach, explores the relationship between Shāhed-bāzī in Persian poetry and the notion of “virtual love” in Plato’s Symposium. Using thematic analysis, Plato’s Symposium was divided into ten core themes associated with two central concepts: “earthly love” and “heavenly love.” For the purpose of this research, five key aspects of heavenly love—namely “sacrifice and worthiness,” “the pursuit of intellectual growth,” “aesthetic appreciation without lust,” “the age dynamic between lover and beloved,” and “masculinity”—were examined. These aspects were then linked to the works of poets who wrote about male-to-male love, revealing significant parallels. The findings indicate that the concepts derived from Persian poets’ verses, particularly those aligned with mystical interpretations of heavenly love, closely correspond to the fundamental ideas articulated in Plato’s Symposium.
ابن فارس، ابوالحسین. (1390). ترتیب مقاییس الغه. قم: مرکز دراسات الحوزه و الجامعه.
استرآبادی، بیبی خانم. (۱۹۹۳). معایب الرجال. (افسانه نجم‌آبادی، ویراستار). تهران: باران.
افلاطون. (۱۳۸۷). رساله ضیافت. (محمدابراهیم امینی پور، ویراستار، محمدعلی فروغی، مترجم). تهران: جامی.
انوری. (۱۳۳۷). دیوان انوری. (سعید نفیسی، محقق). تهران: موسسه مطبوعاتی پیروز.
ایرج میرزا. (۱۳۵۶). تحقیق در احوال و آثار و افکار و اشعار ایرج میرزا و خاندان و نیاکان او. (محمدجعفر محجوب، مصحح). افست، تهران: نشر اندیشه (چاپ گلشن).
جامی، عبدالرحمن بن احمد. (۱۳۶۶). نفحات الانس من حضرات القدس. (مهدی توحیدیپور، مصحح). تهران: سعدی.
جبلی، عبدالواسع. (۱۳۵۶). دیوان عبدالواسع جبلی. (ذبیح الله صفا، مصحح). تهران: امیرکبیر.
حاجی محمدی، محمود؛ و سرامی، قدمعلی. (۱۳۹۴). کارکرد زیبایی در عشق مجازی و شاهدبازی عرفا. عرفانیات در ادب فارسی، 24(6)، 93-116.
حافظ، شمس‌الدین محمد؛ و جربزه دار، عبدالکریم. (۱۳۶۸). حافظ قزوینی - غنی. (قاسم غنی و محمد قزوینی، ویراستاران). تهران: اساطیر.
حسینی زبیدی، محمدمرتضی. (1414). تاج العروس من جواهر القاموس. بیروت: دارالفکر.
خاقانی. (۱۳۳۶). دیوان خاقانی شروانی. (حسین نخعی، محقق). تهران: امیرکبیر.
خاکی، غلامرضا. (۱۳۹۰). روش تحقیق با رویکردی به پایان‌نامه‌نویسی. تهران: انتشارات بازتاب.
خلیل شروانی، جمال. (۱۳۶۶). نزهة المجالس. (محمدامین ریاحی، مصحح). تهران: زوار.
راوندی، مرتضی. (۱۳۶۸). تاریخ اجتماعی ایران (ج 7). تهران: امیرکبیر.
سالومون، روبرت. (۱۳۸۶). فضیلت عشق (اروتیک). (آرش نراقی، مترجم)، کتاب نقد، 43(9)، 320-356.
سجادی، سیدجعفر. (۱۳۶۱). فرهنگ علوم عقلی: شامل اصطلاحات فلسفی کلامی منطقی. تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران.
سعدی. (۱۳۸۹). گلستان سعدی. (غلامحسین یوسفی، مصحح). تهران: خوارزمی.
سعدی، مصلح بن عبدالله. (۱۳۸۵ الف). کلیات سعدی. (محمدعلی فروغی، مصحح). تهران: زوار.
سعدی، مصلحالدین. (۱۳۸۵ ب). کلیات سعدی. (محمدعلی فروغی، مصحح). تهران: هرمس.
شمیسا، سیروس. (۱۳۸۱). شاهدبازی در ادبیات فارسی. تهران: فردوس.
عابدي جعفري، حسن؛ تسليمي، محمدسعيد؛ فقيهي، ابوالحسن؛ و شيخ زاده، محمد. (۱۳۹۰). تحليل مضمون و شبکه مضامين: روشي ساده و کارآمد براي تبيين الگوهاي موجود در داده هاي کيفي. انديشه مديريت راهبردي (انديشه مديريت)، 5(2 (پياپي 10))، 151-198.
عراقی، فخرالدین. (۱۳۶۲). دیوان فخرالدین عراقی. تهران: جاویدان.
عصار تبریزی، شمس الدین محمد. (۱۳۷۵). مهر و مشتری (عشق‌نامه). (رضا مصطفوی سبزواری، مصحح). تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
عین‌القضات همدانی. (بی‌تا). تمهیدات. (عفیف عسیران، مصحح). تهران: منوچهری.
فاریابی، ظهیر الدین. (بی‌تا). دیوان ظهیر فاریابی. (هاشم رضی، محقق). تهران: کاوه.
فلکی شروانی، نجم‌الدین محمد. (۱۳۴۵). دیوان فلکی شروانی. (شهاب طاهری، مصحح). تهران: کتابخانه ابن سینا.
فلور، ویلم. (۲۰۱۰). تاریخ اجتماعی روابط سکسی در ایران. (محسن مینوخرد، مترجم). استکهلم: انتشارات فردوسی.
کرمانی، اوحدالدین. (۱۳۶۶). دیوان رباعیات اوحدالدین کرمانی. (احمد ابومحجوب، محقق). تهران: سروش.
کلهر، زهرا؛ و الهی منش، رضا. (۱۳۹۸). عشق مجازی: چیستی و چرایی عشق مجازی در عرفان اسلامی (از ابتدا تا پیش از ابن عربی). مجله فلسفه و کلام اسلامی، 52(1)، 141-160.
محتشم کاشانی. (۱۳۴۴). دیوان محتشم. (مهرعلی گرکانی، محقق). تهران: کتابفروشی محمودی.
مولوی، جلال الدین محمد بن محمد. (۱۳۹۹). مثنوی معنوی. (حامد آریانی و مینا مجلسی، ویراستاران، محمدعلی موحد، مصحح، علی برادرانراد، محقق) (ج 1). مشهد: مرندیز.
نجم‌آبادی، افسانه. (۱۴۰۱). زنان سیبیلو و مردان بیریش؛ نگرانیهای جنسیتی در مدرنیته ایرانی. (آتنا کامل و ایمان واقفی، مترجمان) (ج 1). تهران: تیسا ساغر مهر.
نصیری، علی. (۱۳۸۶). عشق مجازی و رابطه آن با عشق حقیقی از دید عرفان اسلامی. کتاب نقد، 43(9)، 57-88.
هلم، بنت. (۱۳۹۴). عشق. (ندا مسلمی، مترجم). تهران: ققنوس.
وحشی بافقی. (۱۳۴۲). کلیات دیوان وحشی بافقی. تهران: انتشارات جاویدان.
Ābedi Ja’fari, Hasan., Taslimi, Mohammad Sa’id., Faqihi, Abolhasan., Šeikhzade, Mohammad. (2011). Thematic Analysis and Thematic Networks: A Simple and Efficient Method for Exploring Patterns Embedded in Qualitative Data Municipalities. Journal of "Strategic Management Thought (Scientific Thought)". 5 (2(Serial 10)), 151-198. (in persian)
Anvari. (1958). Diwān Anvari. (Researched by: Sa’id Nafisi). Tehrān: Pirūz Press Institute. (in persian) Assār Tabrizi, Šams al-Din Mohammad. (1996). Mehr-o Muštari (Ešq Nāmah). (Ed. by: Rezā Mostafavi Sabzevāri). Tehrān: Allāmeh Tabātabāī University.
(in persian)
Astar Ābādi, Bibi Khānūm. (1993) .Ma’āyeb al-rejāl. (Ed. by: Afsāneh Najmābādi). Tehrān: bārān. (in persian)
’ayn al-Quzāt Hamadāni. (n.d.). Tamhidāt. (Ed. by: Afif Asirān). Tehrān: Manūčehri. (in persian)
Braun, Virginia; & Clarke, Victoria. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77-101.
Chapman, Heather M., (2011). Love: A Biological, Psychological and Philosophical Study. Senior Honors Projects. Paper 254.
Falaki Šervāni, Najm al-Din Mohammad. (1966). Diwān Falaki Šervāni. (Ed. by: Šahāb Tāheri). Tehrān: Ibn Sinā's library. (in persian)
Fariyābi, Zahir al-Din. (n.d.). Diwān Zahir Fariyābi. (Researched by: Hašim Razi). Tehrān: Kāveh. (in persian)
Floor, Willem. (2010). A Social History of Sexual Relations in Irān. (Tr. by: Mohsen Minūxerad). Stockholm: Ferdowsi Publications. (in persian) Hafez, Šamsuddin Mohammad. & Jurbozedār, Abdulkarim. (1989). Hafez Qazvini – Ghani. (Ed. by: Qasim Ghani & Mohammad Qazvini). Tehrān: Asātir.
(in persian) Hajimohammadi, Mahmūd., Sarāmi, Qadamali. (2015). The function of beauty in Metaphorical Love and mystical Pederasty. ’erfaniyat Dar Ādabe Farsi
Quarterly. 24 (6), 93-116. (in persian)
Helm, Bennett. (2015). Love. (Tr. by: Nedā Moslimi). Tehrān: Qoqnūs. (in persian)
Hosseini Zobeidi, Mohammad Mortezā. (1993). Tāj al-Arūs men Jawāher al-Qamūs. Beirūt: Dar al-Fekr. (in persian)
Ibn Fāris, Abu al-Husayn. (1970). Tartib Maqāīs al-Loqāt. Qom: Al-Hawzah and Al-Jamia Studies Center. (in persian) Iraj Mirzā. (1977). Research on the status, works, thoughts and poems of Iraj Mirzā and his family and ancestors. (Ed. by: Mohammad Ja’far Mahjūb).
Offset. Tehrān: Andišeh publication (Golšan Publishing). (in persian)
Irāqi, Faxr al-Din. (1983). Diwān Faxr al-Din Irāqi. Tehrān: Jāwidān. (in persian)
Jabali, Abdulwāse’. (1937). Diwān Abdulwāse’ Jabali. (Ed. by: Zabihollāh Safā). Tehrān: Amir Kabir. (in persian)
Jāmi, Abd ar-Rahmān bin Ahmad. (1946). Nafahāt al-onas min hadarāt al-quds. (Ed. by: Mahdi Touhidipūr). Tehrān: Sa’di. (in persian) Kalhor, Zahrā,. Elāhimanesh, Rrezā. (2019). Metaphorical Love: The Why and What of metaphorical Love in Islamic Mysticism. Journal of Islamic
Philosophy and Kalam. 52(1), 141-160. (in persian)
Kermāni, Ohad al-Din. (1987). Ohad al-Din Kermāni Diwān Robā’iyāt. (Researched by: Ahmed Abu-Mahjoub). Tehrān: Sorūsh. (in persian)
Xāqāni. (1975). Diwān Xāqāni Šervāni. (Researched by: Hossein Naxa’i). Tehrān: Amir Kabir. (in persian)
Xāki, Qolāmrezā. (2011). Research Method with Thesis Writing Approach. Tehrān: Bāztāb Publications. (in persian)
Xalil Šervāni, Jamāl. (1987). Nozhat al-Majāles. (Ed. by: Mohammad Amin Riahi). Tehrān: Zovār. (in persian) Maulavi, Jalāl al-Din Muḥammad bin Muḥammad. (2020). Masnavi-ye-Ma'navi. (Ed. by: Hamed Ariyāni & Minā Majlesi, Corrected by: Mohammad Ali
Movahed, Researched by: Ali Barādarān Rād). (vol 1). Mašhad: Marandiz. (in persian)
Mohtašam Kāšāni. (1965). Diwān Mohtašam. (Researched by: Mehr Ali Garakāni(. Tehrān: Mahmūdi bookstore. (in persian) Najmābādi, Afsāneh. (2022). Women with Mustaches and Men without Beards: Gender and Sexual Anxieties of Iranian Modernity. (Tr. by: Athenā Kāmel
& Imān Wāqfi). (vol 1). Tehrān: Tisā Sāqar Mehr. (in persian)
Nasiri, Ali. (2007). Metaphorical Love and its correlation with real love from the perspective of Islamic mysticism. Ketāb Naqd. 43(9). 57-88. (in persian)
Patton, M. Q. (1990). Qualitative evaluation and research methods, Thousand Oaks. CA: Sage.
Plato. (2008). Symposium. (Ed. by: Mohammad Ibrahim Aminipūr, tr. by: Mohammad Ali Forūqi). Tehran: Jamī. (in persian)
Rāvandī, Mortezā. (1989). Social History of Iran. (V 7). Tehrān: Amir Kabir. (in persian)
Sa’di, Mosleh bin Abdullah. (2006 a). Koliyāt Sa’di. (Corrected by: Mohammad Ali Forūqi). Tehrān: Zovār. (in persian)
Sa’di, Moslehoddin. (2006 b). Koliyāt Sa’di. (Corrected by: Mohammad Ali Forūqi). Tehrān: Hermes. (in persian)
Sa’di. (2010). Golestān Sa’di. (Corrected by: Qolāmhossein Yūsefī). Tehrān: Xārazmī. (in persian) Sajjādi, Seyyed Ja’far. (1982). Culture of Intellectual Sciences: Including Philosophical, Verbal and Logical Terms. Tehran: Islamic Society of Wisdom and
Philosophy of Iran. (in persian)
Salomon, Robert. (2007). Virtue of love (Erotic). (Tr. by: Arash Narāqi). Ketāb Naqd. 43(9), 320-356. (in persian)
Šhamisā, Sirūs. (2002). Sodomy Based on Persian Literature. Tehrān: Ferdows. (in persian)
Vahši Bāfqi. (1963). Koliyāt Diwān Vahši Bāfqi. Tehrān: Jāvidān Publications. (in persian)
