کاربردشناسی شناختی عشق در هشت‌بهشت امیرخسرو دهلوی بر پایة کارگفت مستقیم و غیرمستقیم

محورهای موضوعی : زبان و ادبیات فارسی

مهتاب صوابی ¹ , رضا صادقی شهپر ² , مرتضی رزاق پور ³

1 - دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.
2 - دانشیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.
3 - استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.

تاریخ دریافت : 1403/06/18 تاریخ پذیرش : 1403/09/28 تاریخ انتشار : 1403/10/01

کلید واژه: امیرخسرو دهلوی, هشت‌بهشت, کاربردشناسی شناختی, کارگفت,

چکیده مقاله :

کاربردشناسان مشهور انگلیسی که ساختار بافتی جمله را برای تفسیر متن در نظر می‌گیرند، کارگفت را مطرح می‌کنند که شاعر یا نویسنده باید اطلاعات درست، واضح و بدون ‌ابهام لازم را بر پایة آن در اختیار مخاطب بگذارد. هدف کلی کاربردشناسی شناختی تبیین و تحلیل چگونگی کاربست عبارت‌‌ها و گفتمان آن‌ها در بافت زبانی است. امیرخسرو دهلوی مفاهیم غنایی و عاشقانه را با ساختاری متنوع در بافت زبانی مستقیم و غیرمستقیم در شعرش تبیین کرده و با کاربرد این عناصر به درک درست و دقیق این مفاهیم کمک شایانی کرده‌است. هدف غایی این پژوهش شناخت رویکردهای شاعر از منظر سبک‌شناختی برای تبیین معنا و مفهوم عشق بر پایة نظریة کاربردشناسی شناختی است، چنانکه چگونگی کاربرد واژة عشق و لوازم آن را در مثنوی غنایی هشت‌بهشت امیرخسرو دهلوی بر پایة کارگفت‌های مستقیم و غیر مستقیم به روش توصیفی- تحلیلی بررسی کرده‌است. امیرخسرو دهلوی برای شناساندن عشق و مفاهیم غنایی آن از کاربست‌های مستقیمی که بیانگر اصل وضوح است، بهره برده و بسامد آنها بیشتر در سطح واژه و موسیقی است که با استفاده از بیان صریح و روشن و اصل معنایی و صورت ظاهری واژه شکل گرفته‌است. هم‌چنین کاربرد عشق و لوازم آن را که اصل اساسی موضوع اشعار غنایی است، در قالب کارگفت‌های غیر مستقیمی مانند تشبیه، استعاره، مجاز، کنایه، تلمیح و دیگر صنایع بلاغی با زبانی غیر مستقیم که دستاویزی برای بیان مفاهیم مورد نظر شاعر هستند، در هشت بهشت به تصویر کشیده‌است.

چکیده انگلیسی:

The famous English functionalists who consider the textual structure of the sentence to interpret the text put forward the argument that the poet or writer should provide the correct, clear, and unambiguous information to the audience based on it. The general goal of cognitive pragmatics is to explain and analyze how expressions and their discourse are used in the linguistic context. Amir Khosro Dehlavi has explained lyrical and romantic concepts with a diverse structure in direct and indirect linguistic contexts in his poetry. By using these elements, he has greatly contributed to correctly and accurately understanding these concepts. The ultimate goal of this research is to know the approaches of the poet from a stylistic point of view to explain the meaning and concept of love based on the theory of cognitive utilitarianism, such as how the word love and its accessories are used in the lyrical Masnavi of Hasht Behesht by Amir Khosro Dehlavi based on direct and indirect speech in a descriptive-analytical way. has checked to introduce love and its lyrical concepts, Amir Khosro Dehlavi has used direct usages that express the principle of clarity, and their frequency is mostly at the lexical and musical level, which is formed by using clear and clear expression and the semantic principle and appearance of the word. Also, the use of love and its paraphernalia, which is the basic theme of lyrical poems, in the form of indirect speech such as simile, metaphor, irony, hint, etc., with indirect language that is used to express the poet's desired concepts, in Hasht Behesht. has depicted.

منابع و مأخذ:

اکو، امبرتو (1392). ادب و هنر: معناشناسی، کاربردشناسی و نشانه‌شناسی متن. اطلاعات حکمت و معرفت. ترجمۀ محسن عباس‌زاده. 8 (3)، 43-37.
چپمن، شیوان (1384). از فلسفه به زبان‌شناسی. ترجمة حسین صافی. تهران: گام نو.
حامدی شیروانی، زهرا (1393). تأثیر مؤلفه‌های واژگانی بر میزان صراحت یا پوشیده‌گویی در متون مطبوعاتی. مطبوعات. 25، 196-172.
دست‌آموز، سعیده؛ محمدی، محمدرضا (1393). بررسی تأثیر کنش‌های گفتاری غیر مستقیم با ساختار پرسشی بر روند گفت‌وگو از منظر زبان روسی. جستارهای زبانی. 7 (1)، 57- 39.
دهلوی، امیرخسرو (1391). هشت‌بهشت. تهران: چشمه.
زرقانی، سیدمهدی؛ اخلاقی، الهام (1391). تحلیل ژانر شطح بر اساس نظریۀ کنش گفتار. ادبیات عرفانی، دانشگاه الزهرا. 3 (6)، 80- 62.
شمیسا، سیروس (1381). کلیات سبک‌شناسی. تهران: فردوس.
صفا، ذبیح‌الله (1371). تاریخ ادبیات در ایران. تهران: فردوس.
فخرالزمانی قزوینی، عبدالنبی (1375). تذکره میخانه. به اهتمام احمد گلچین معانی. تهران: اقبال.
معموری، علی (1386). دانش زبان‌شناسی و کاربردهای آن در مطالعات قرآنی، علوم قرآن و حدیث. قرآن و علم، 1 (1)، 176- 161.
مهدوی، فهیمه؛ اسفندیاری، مهناز (1392). بررسی شخصیت مرگان در رمان جای خالی سلوچ با روش کاربردشناسی شناختی. کتاب ماه ادبیات. 17 (75)، 62- 56.
یلمه‌ها، احمدرضا؛ ذبیح‌نیا، آسیه (1397). بررسی و تحلیل مضامین تعلیمی در منظومۀ عاشقانۀ هشت‌بهشت. پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی. 10 (37)، 58- 31.
یول، جرج (1385). کاربردشناسی زبان. ترجمۀ محمد مهدیرجی و منوچهر توانگر. تهران: سمت.
همایی، جلال‌الدین (1376). فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: هما.
Caron J. (1983) .Les Regulations du Discourse. Psycholinguistique et Pragmatique du Langage. Paris: PUF.