بررسی تطبیقی شواهد و مستندات قرآنی حکمت متعالیه در حوزه جهان¬شناسی
محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی
مرتضی خزاعی سلطان آباد
1
(دانشجوی دکتری، گروه الهیات (فلسفه و کلام اسلامی) ،واحد قم،دانشگاه آزاد اسلامی ،قم،ایران)
محمد حسین ایراندوست
2
(گروه فلسفه و کلام اسلامی ، دانشگاه آزاد اسلامی ، واحد قم، ایران)
هادی واسعی
3
(گروه فلسفه و کلام اسلامی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم ، ایران)
کلید واژه: بررسی تطبیقی, جهان¬شناسی, قرآن, حکمت متعالیه ,
چکیده مقاله :
اصطلاح «جهان شناسی» به معنای شناخت حقیقت جهان و پدیده های آن، یکی از مباحث مهم فلسفی به شمار آمده است. مقاله پیشرو به پاره ای از مسائل جهانشناسی از دیدگاه ملاصدرا و مستندات قرآنی نظرات ایشان در قلمرو جهان شناسی را مورد بررسی قرار داده است. در این پژوهش به روش کتابخانه‌ای و مطالعه منابع متعدد، مسائل جهان‌شناختی در قرآن و از دیدگاه فلسفی ملاصدرا مورد مطالعه قرار گرفت. سپس با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، آیه‌های قرآنی مورد استناد ملاصدرا در مسایل جهانشناسی بررسی شد. در این پژوهش مباحث جهانشناسی فلسفی ملاصدرا با مستندات قرآنی مورد مقایسه و تحلیل قرار گرفت. این مباحث عبارتند از منشأ جهان، عالم مثال، عالم فرشتگان، رابطة خدا با جهان و اصل تسبیح موجودات. نتایج حاصل از مقایسه جهان شناسی قرآنی و فلسفی ملاصدرا حاکی از آن است که برخی مسائل حکمت متعالیه مانند معاد و اثبات عالم آخرت و عالم مثال در قالب اقتباس از قرآن اثر پذیرفته و برخی مباحث فلسفی جدید با استفاده از آیات قرآن به صورت برهانی و استوار در آمده است. همچنین جهان، هم در جهت ایجاد و تحقق، هم در جهت دوام و بقای وجود، وابسته و محتاج به علت العلل و مستقل از علت خویش نیست.
The term "Cosmology" in the sense of knowing the truth of the world and its phenomena is considered one of the important philosophical topics. The preceding article has examined some of the issues of cosmology from the point of view of Mulla Sadra and the Qur'anic documentation of his opinions in the realm of cosmology. In this research, using the library method and studying multiple sources, cosmological issues in the Qur'an were studied from the philosophical point of view of Mulla Sadra.Then, using the descriptive-analytical method, the Qur'anic verses cited by Mulla Sadra in cosmological issues were examined. In this research, Mullah Sadra's philosophical cosmology was compared and analyzed with Quranic documents. These topics include the origin of the world, the world of example, the world of angels, God's relationship with the world, and the principle of glorifying creatures. The results of comparing the Qur'anic cosmology and Mulla Sadra's philosophy indicate thatthat some issues of transcendental wisdom such as resurrection and proving the world of the hereafter and the world of example have been adopted in the form of adaptations from the Qur'an and some new philosophical topics have been proved and established by using the verses of the Qur'an. Also, the world, both in the direction of creation and realization, and in the direction of durability and survival of existence, is not dependent and dependent on the cause of the causes and is not independent of its own cause.
1. قرآن کریم.
2. راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد، (1416)، معجم‌المفردات الفاظ القرآن، تحقیق صفوان عدنان داوودی، الطبعه‌الاولی، دمشق: دارالقلم.
3. سجادی، سید جعفر، (1379)، فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملاصدرا، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
4. صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم، (1363)، مفاتیح‌الغیب، تصحیح محمد خواجویی، چاپ اول، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
5. صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم، (1370)، شرح اصول کافی، تصحیح محمد خواجویی، چاپ اول، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
6. صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم، (1381)، المبدا و المعاد، ترجمۀ احمدبن محمدالحسینی اردکانی، چاپ اول، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
7. صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم، (1381)، رسالۀ سه اصل، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
8. صدرالمتألهین، محمدبن ابراهیم، (1380)، ترجمۀ اسرارالآیات (رازهای آیات قرآن)، ترجمۀ محمد خواجوی، تهران: مولی.
9. صدرالمتألهین، محمدبن ابراهیم، (1386)، ترجمۀ مفاتیح‌الغیب، ج2، چاپ اول، تهران: انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
10. صدرالمتألهین، محمدبن‌ابراهیم، (1363)، المشاعر، به اهتمام هانری کربن، تهران: کتابخانه طهوری.
11. صدرالمتألهین، محمدبن‌ابراهیم، (1366)، تفسیر القرآن‌الکریم، چاپ ششم، قم: بیدار.
12. طباطبایی، محمدحسین، (1378)، تفسیر المیزان، تهران: چاپ بنیاد علمی فکری علامه طباطبایی.
13. کاشانی، فتح‌الله‌بن‌شکرالله، (1336)، تفسیر کبیر منهج‌الصادقین فی الزام‌المخالفین، چاپ چهارم، تهران: بوستان کتاب.
14. کلینی، محمد بن یعقوب، (1407)، الاصول من الکافی، تصحیح علی اکبر غفاری، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
15. محقق، محمدباقر، (1384) نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، تهران: اندیشه اسلامی.
16. موسوی، خلیل و کیاشمشکی، ابوالفضل، (1392)، نقش منابع دینی در حکمت متعالیه، پژوهشنامۀ حکمت و فلسفه، دورۀ 1، شمارۀ 1، 176-147.
17. مجلسی، محمدباقر، (1403ق)، بحارالانوار، بیروت: داراحياء التراث العربي
18. مفید، محمد بن محمد، (1412ق)، المسائل السرویة، مجموعه مصنفات شیخ مفید، چاپ کنگره بزرگداشت شیخ مفید.
19. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، (1412ق)، تفسیر ابن کثیر، تحقيق: يوسف عبد الرحمن المرعشلي، بیروت: دار المعرفة للطباعة والنشر والتوزيع.
20. سیدمرتضی، علی بن طاهر، (1325)، الامالی، تصحيح :السيد محمد بدر الدين النعساني الحلبي، (بی جا) الناشر: منشورات مكتبة آية الله العظمى المرعشي النجفي.
