طراحی و تدوین چارچوب آموزش کسب و کار به دانش آموزان مقطع متوسطه دوم آموزش و پرورش استان هرمزگان در وضعیت موجود و مطلوب

محورهای موضوعی : آموزش و پرورش

محمد مهترپور ¹ , مهدی باقری ² , نادر قلی قورچیان ³ , کلثوم نامی ⁴

1 - گروه مدیریت آموزشی، دانشکده علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس، بندرعباس، ایران.
2 - گروه مدیریت آموزشی، دانشکده علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس، بندرعباس، ایران.
3 - مدیر گروه مدیریت آموزشی و مدیریت آموزش عالی .واحد علوم و تحقیقات دانشگاه ازاد اسلامی تهران. تهران .ایران
4 - گروه مدیریت آموزشی، دانشکده علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس، بندرعباس، ایران

تاریخ دریافت : 1400/08/18 تاریخ پذیرش : 1400/10/21 تاریخ انتشار : 1402/08/01

کلید واژه: آموزش, کار, .طراحی, تدوین چارچوب,

چکیده مقاله :

هدف پژوهش، طراحی و تدوین چارچوب آموزش کسب و کار به دانش آموزان مقطع متوسطه دوم آموزش و پرورش استان هرمزگان در وضعیت موجود و مطلوب بود. پژوهش با استفاده از روش تحقیق ترکیبی (مطالعه موردی کیفی و کمّی) از نوع اکتشافی انجام شد. جامعه آماری شامل مشارکت کنندگان بالقوه اعضای هیات علمی دانشگاههای استان هرمزگان، دانشجویان دوره دکتری و معلمان مقطع متوسطه دوم آموزش و پرورش استان هرمزگان بودند؛ برای تجزیه و تحلیل داده ها از «رویکرد هدفمند» و با «روش انتخاب صاحبنظران کلیدی»، و معیار اشباع یافته ها « اشباع نظری » استفاده گردید؛ اشباع نظری نقطه ای در تحقیقات کیفی است که نشان دهنده کفایت داده‌های گردآوری شده جهت تحلیل و ارائه گزارش نهایی است.

ابزار پژوهش، فرم مصاحبه باز پاسخ بود؛ داده های به دست آمده با استفاده از نرم افزار Nvivo از طریق فن تحلیل مضمون مورد تحلیل قرار گرفت؛ تعیین اعتبار داده‌ها با استفاده از تکنیک‌های تأییدپذیری و اعتماد پذیری انجام شد.

چکیده انگلیسی:

Background and Aim:The purpose of this study was to Design and Framework education to high school students in Hormozgan province in the current and desired situation. The research was conducted using a combined research method (qualitative and quantitative case study) of exploratory type.; The statistical population of the study consisted of Potential participants of faculty members of universities in Hormozgan province, doctoral students and secondary school teachers in Hormozgan province.

Methodology: In this study analyze the data from the "targeted approach" and the "method of selecting key experts", and use The "theoretical saturation criterion" was used; Theoretical saturation is a point in qualitative research that indicates the adequacy of the data collected to analyze and present the final report. The research tool was an open-ended interview form; Data were analyzed using Nvivo software using content analysis technique; Validation of qualitative data was performed using verification and reliability techniques.

Results:The results are: Business education plan for students (inclusive theme) in the form of 4 dimensions of organizing themes (education-innovation, curriculum-content, Psychological factors-communication, economic and social factors-environment) and 72 basic themes were organized; The business education framework in the current and desired situation included 5 extracted concepts of the current situation and 9 sub-categories in the desired situation; The results of reviewing the validity of the business education framework in the current and favorable situation showed that: 12 components of business education (purpose, content, coach role, learner role, teaching-learning method, evaluation, teaching materials, type of curriculum, educational level, participants, place of training, time of training) have a high correlation coefficient (meaning level You have 99% confidence) ; Discusion: The business education framework of high school students in Hormozgan province is relatively suitable in the current situation and has a distance to the desired situation, which can be improved with the design.

متن کامل:



 

Designing and compiling a business education framework for high school students in Hormozgan province in the current and desired situation

 

Abstract

Background and Aim:The purpose of this study was to Design and Framework education to high school students in Hormozgan province in the current and desired situation. The research was conducted using a combined research method (qualitative and quantitative case study) of exploratory type.; The statistical population of the study consisted of Potential participants  of faculty members of universities in Hormozgan province, doctoral students and secondary school teachers in Hormozgan province.

Methodology: In this study analyze the data from the "targeted approach" and the "method of selecting key experts", and use The "theoretical saturation criterion" was used; Theoretical saturation is a point in qualitative research that indicates the adequacy of the data collected to analyze and present the final report.  The research tool was an open-ended interview form; Data were analyzed using Nvivo software using content analysis technique; Validation of qualitative data was performed using verification and reliability techniques. 

Results:The results are: Business education plan for students (inclusive theme) in the form of 4 dimensions of organizing themes (education-innovation, curriculum-content, Psychological factors-communication, economic and social factors-environment) and 72 basic themes were organized; The business education framework in the current and desired situation included 5 extracted concepts of the current situation and 9 sub-categories in the desired situation; The results of reviewing the validity of the business education framework in the current and favorable situation showed that: 12 components of business education (purpose, content, coach role, learner role, teaching-learning method, evaluation, teaching materials, type of curriculum, educational level, participants, place of training, time of training) have a high correlation coefficient (meaning level You have 99% confidence) ; Discusion: The business education framework of high school students in Hormozgan province is relatively suitable in the current situation and has a distance to the desired situation, which can be improved with the design.

 

Keywords: Design ، Framework, Business Education, High school students.

 

 

Extended Abstract

 Introduction:

The development of education is one of the key and important goals of governments. On the other hand, the education system also has a heavy responsibility, because it's responsible for educating the majority of adolescents. For this reason, different courses in education should be able to meet the intellectual and doctrinal needs of students in terms of content. Of course, having good and complete content alone is not enough for success, but more importantly, having teachers who can portray that content in a clear and engaging way in the student's mind. This is where the crucial role of teachers and attention to the quality of their teaching becomes apparent(Mazbohi et al 2010). Business is: identifying, creating and using opportunities by turning new ideas into business realities in the form of goods and services needed by society. Applying the concept of business and examining the personality traits of entrepreneurs among public high school students And non-profit is a relatively new and important issue because studies have concluded that there is a positive correlation between entrepreneurship and economic growth(Gurel, 2010).Business growth is achieved through the acquisition of business-related skills; Skills needed to engage in economic and social activities. The development of entrepreneurial skills is also achieved through training in social skills, creative problem solving, opportunity search, group leadership and group collaboration. Ultimately, it is these skills and attitudes that can manifest themselves in different ways throughout a person's career and bring long-term benefits to society and the economy(Marchos 2012). One of the topics of interest in educational systems is "business education", especially for high school students(Testa 2015). Research results of Mouss Kanter (2019), Hans Mark (2019), Eganteimhan and Ovalniran (2018), Walke (2018), Brizik and Mahmoud Khan (2017), Dan, Anwar and Osman (2017), Salmon (2017), Cheng and Hsu (2016) also showed Organizations always need organizational entrepreneurship and business education to adapt and continue their life and survival, and business education has a positive effect on students' entrepreneurial intentions; In order to increase the enthusiasm and interest of entrepreneurs, options such as organizational rewards, job satisfaction, strengthening management innovations have been introduced as factors that increase passion and interest in doing business. In countries like Japan, human capital is the factor of economic growth and economic growth is the factor of human capital growth; In other words, there is a two-way relationship between these two variables in this country and human capital and economic growth strengthen each other.

 

Methods:

The design of the present study is qualitative and its method is specifically "qualitative case study", a method that allows in-depth study of the subject and the discovery of hidden dimensions. Research participants were faculty members of universities in Hormozgan province, doctoral students and teachers of secondary education in Hormozgan province as specialized experts (statistical population: 220 people); Using a "purposeful approach" and the "method of selecting key experts" and using the "theoretical saturation criterion" 69 people were interviewed as a sample. Research data were collected by in-depth interviews based on the model of qualitative interviews and observing its criteria, in an approximate time between 20 to 45 minutes. Then, the collected data were analyzed using Nvivo software version 8, through the content analysis technique and the formation of a content network, which is one of the basic and efficient methods of qualitative analysis. This method is a process that converts scattered data into rich and detailed data (Brown, Clark, 2006). To evaluate the validity of the obtained content network, qualitative validation criteria of acceptability and reliability were used. To examine the criterion of "acceptability" of the content network of data alignment methods by collecting sufficient data from various sources such as experts, sources and scientific and research documents, theoretical and research backgrounds, researcher self-review and control of members participating in All processes and steps in the research were carried out to examine the criterion of "reliability" of the content network.

Results

 

The results of this study showed that the organizing theme of education-innovation includes the components of inter-organizational interaction to identify, nurture and develop new ideas in business and .... With interdisciplinary business goals and topics, attention to gender in business with a special focus on strengthening the performance of women in curricula, etc. The organizing theme of psychological-communication factors, including components of increasing the spirit of scientific courage , Confidence, Criticism and Criticism and Problem SolvingStudents and .... The themes of organizing economic and social-environmental factors included components of attention and application of components of strategic planning (strategic thinking; reconstruction of structures; rethinking; strengths, weaknesses, opportunities and threats, etc.).

 

Conclusion

Explaining the findings, we can say that:The education system can provide the necessary factors such as land, labor, consumables and capital through communication with various organizations to teach business to students, in order to realize ideas, and by using decision-making power. Acquisition, individual skills and talents of teachers and students in designing, organizing, launching and managing a new unit, realize ideas and earn money in this way. Educating people increases their ability to use new technologies and increases the productivity of the workforce, production and business environment. Proportion of textbook contents with interdisciplinary business goals and topics, attention to gender in business with a special focus on strengthening women's performance in curricula, emphasis on community-based transdisciplinary content, emphasis on curriculum content on three Knowledge, skills, insights, flexibility of educational content appropriate to the time and place, compatibility of theoretical and technical-professional courses with values ​​based on scientific and practical thinking in business, etc.

 

طراحی و تدوین چارچوب آموزش کسب و کار به دانش آموزان مقطع متوسطه دوم آموزش و پرورش استان هرمزگان در وضعیت موجود و مطلوب

 

چکیده

هدف پژوهش، طراحی و تدوین چارچوب آموزش کسب و کار به دانش آموزان مقطع متوسطه دوم آموزش و پرورش استان هرمزگان در وضعیت موجود و مطلوب بود. پژوهش با استفاده از روش تحقیق ترکیبی (مطالعه موردی کیفی و کمّی) از نوع اکتشافی انجام شد. جامعه آماری شامل مشارکت کنندگان بالقوه اعضای هیات علمی دانشگاههای استان هرمزگان، دانشجویان دوره دکتری و معلمان مقطع متوسطه دوم آموزش و پرورش استان هرمزگان بودند؛ برای تجزیه و تحلیل داده ها از «رويكرد هدفمند» و با «روش انتخاب صاحبنظران كليدي»، و معیار اشباع یافته ها « اشباع نظري¹» استفاده گردید؛ اشباع نظری نقطه ای در تحقیقات کیفی است که نشان دهنده کفایت داده‌های گردآوری شده جهت تحلیل و ارائه گزارش نهایی است.

 ابزار پژوهش، فرم مصاحبه باز پاسخ بود؛ داده هاي به دست آمده با استفاده از نرم افزار Nvivo از طريق فن تحليل مضمون مورد تحليل قرار گرفت؛ تعیین اعتبار داده‌ها با استفاده از تکنیک‌های تأییدپذیری و اعتماد پذیری انجام شد. نتایج به دست آمده عبارتند از: طرح آموزش کسب و کار به دانش آموزان (مضمون فراگير) در قالب 4 بعد مضامين سازمان دهنده (آموزش- نوآوری، برنامه درسی-محتوا، عوامل روانشناختی-ارتباط، عوامل اقتصادی و اجتماعی-محیط) و 72 مضمون پایه سازماندهي شد؛ چارچوب آموزش کسب و کار در وضعیت موجود و مطلوب، شامل 5 مفهوم استخراج شده وضعیت موجود و 9 مقوله فرعی در وضعیت مطلوب بود؛ نتایج بررسی اعتبار چارچوب آموزش کسب و کار در وضعیت موجود و مطلوب نشان داد که : 12 مولفه آموزش کسب و کار (هدف، محتوا، نقش مربی، نقش فراگیرنده، روش یاددهی- یادگیری، ارزشیابی، مواد آموزشی، نوع برنامه درسی، سطح تحصیلی، مشارکت‌کنندگان، مکان آموزش، زمان آموزش) از ضریب همبستگی بالایی برخوردارند (سطح معنی داری 99 درصد اطمینان).

کلیدواژه ها: طراحی، تدوین چارچوب، آموزش کسب و کار، دانش آموزان دوره متوسطه

 

مقدمه

سازمان آموزش و پرورش از نظر اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و اخلاقی و فراهم کردن زمینه تکامل و رشد آدمی دارای اهمیت بسیار است؛ باید همواره در نظر داشته باشیم چیزی که سرنوشت انسان را می‌سازد استعدادهایش نیست، انتخاب‌هایش است و امروزه کارآفرینی و آموزش کسب و کار، چیزی بیش از یک انتخاب است و تبدیل به ضرورت شده است. هدف بسیاری از مدارس این است که جوانان به‌جای اینکه به فکر استخدام و تحقق اهداف مدیر خود باشند با خلاقیت و طرح ایده‌های نو با کسب مهارت‌های کارآفرینی برای تحقق رویای خودشان تلاش کنند. تربیت نیروی انسانی خلاق، متخصص، کارآفرین، مسئولیت‌پذیر، آینده‌نگر، فعال و نوآور از اهداف این مدارس است. در این مدارس افراد از ابتدا با مهارت‌های اجتماعی آشنا می‌شوند. بسیاری از مدارس و مؤسسات کارآفرینی علاوه بر آموزش‌های تئوریک با برگزاری کلاس و کارگاه‌های مختلف به آموزش توانمندی‌های اجتماعی، مهارت‌های ارتباطی، رویکردهای خلاقانه و غیره  می‌پردازند. 

توسعه آموزش و پرورش، ازجمله اهداف کلیدی و مهم دولت ها محسوب می شود. از سوی دیگر، نظام آموزش و پرورش نیز مسئولیت سنگینی بر عهده دارد، چرا که تعلیم و تربیت اکثریت نوجوانان بر عهده این نهاد است. به همین دلیل دروس مختلف در آموزش و پرورش باید بتوانند از نظر محتوا نیازهای فکری و اعتقادی دانش آموزان را برآورده کنند. البته وجود یک محتوای خوب و کامل به تنهایی برای موفقیت کافی نیست، بلکه مهم تر از آن، وجود معلمانی است که بتوانند آن محتوا را با بیانی شیوا و جذاب در ذهن دانش آموز به تصویر بکشند. اینجاست که نقش حساس و سرنوشت ساز معلمان و توجه به کیفیت تدریس آن ها آشکار می شود(مذبوحی و همکاران،1390). یکی از موضوعات مورد توجه نظامهای آموزشی، «آموزش کسب و کار» به ویژه به دانش آموزان مقطع متوسطه است(تستا، فراسچری²،2015). 

رشد کسب و کار از طریق کسب مهارت های مرتبط با کسب و کار صورت می گیرد؛ مهارت هایی که به منظور درگیر شدن در فعالیت های اقتصادی و اجتماعی مورد نیاز هستند. رشد مهارت های کارآفرینانه نیز از طریق آموزش در زمینه قابلیت های اجتماعی، حل مسئله خلاق، جستجوی فرصت، رهبری گروهی و همکاری گروهی صورت می گیرد. در نهایت، این مهارت ها و نگرش ها هستند که می توانند در طول زندگی شغلی افراد به شکل های متفاوتی نمود پیدا کنند و مزایایی بلند مدت را برای جامعه و اقتصاد به دنبال داشته باشند (مارکووس و آلبوکرک³، 2012). به عبارت دیگر، آموزش کارآفرینی با هدف های متعدد، از رشد مهارت های فردی گرفته تا ایجاد کسب و کارهای نوآورانه صورت می گیرد (عظیم و ال-کهتانی⁴، 2014). همچنین، پرورش فرهنگ کارآفرینانه نیز به عنوان هدف اصلی آموزش کارآفرینی مطرح شده است (باریزیک و محمودخان⁵، 2017). به علاوه، به زعم پل، 2005 ، به نقل از آکپن⁶ و همکاران، 2012). آموزش کارآفرینی برای دستیابی به هدف های زیر سازمان دهی می شود:

1-       ایجاد اشتغال

2-       کاهش سطح بالای فقر

3-       انتقال آرام از اقتصاد صنعتی سنتی به اقتصاد صنعتی مدرن

4-       به عنوان کاتالیزور برای رشد و توسعه اقتصادی

5-       فراهم نمودن آموزش و حمایت لازم از فارغ التحصیلان جوان به منظور توانمند نمودن آن ها جهت ایجاد کسب و کارهای متوسط و کوچک

6-       القاء روحیه پشتکار در جوانان و بزرگسالان به منظور توانمند نمودن آن ها به ادامه کسب و کارهایی که شروع کرده اند

7-       کاهش سطح بالای مهاجرت از روستا به شهر

آموزش کسب و کار باید با این هدف صورت گیرد که نگرش، مهارت ها و اطلاعات مورد نیاز در زندگی کاری به فراگیران آموزش داده شود، خواه این افراد برای فرد دیگری کار کنند، خواه کارآفرین شوند. می توان با رفع موانع تولید و سرمایه گذاري از طریق ساماندهی محیط کسب وکار در بازارهاي مختلف، کاهش ریسک سرمایه گذاري از طریق فراهم ساختن امنیت اقتصادي و سیاسی و ایجاد هماهنگی بین نظام آموزشی و نیازهاي بازار کار، وضعیت بازار کار و اشتغال را ساماندهی کرد و آن را بهبود بخشید. در حالی که اگر محیط کسب وکار کشوري اصلاح نشود، فشار اجتماعی- سیاسی اشتغالزایی به اعمال سیاستهاي پولی و مالی انبساطی منجر می شود که آثار تورمی گریزناپذیري دارد. بدون شک، مراکز آموزشی و نظام اموزش و پرورش می توانند در همه مراحل کسب و کار از منظر تدوین قوانین، تربیت نیروي انسانی، انتقال دانش فنی و تعدیل هزینه هاي مبادله تأثیرگذار باشند (محمدیان و همکاران، 1396).

کسب و کار عبارتست از: شناسایی، خلق و استفاده از فرصتها از طریق تبدیل ایده های نو به واقعيت های تجاری در قالب کالاها و خدمات مورد نياز جامعه؛ كاربرد مفهـوم کسب و کار و بررسـي ويژگـي هـاي شخصيتي كارآفرينان در ميان دانش آموزان دبيرستانهاي دولتي و غيرانتفاعي، موضوع به نسبت جديد و مهم است چرا كه طبق مطالعات نتيجـه گيـري كـرده انـد كـه ميـان كارآفريني و رشد اقتصادي، همبستگي مثبتي وجـوددارد(گورول⁷و همکاران، 2008). با توجـه بـه معـضل بيكـاري در ميـان جوانـان و دانش آموختگان ايران، يكي از راهكارها، پرورش افـراد كارآفرين است، زيرا در بسياري از كـشورهاي پيـشرفته مانند ايالات متحده و ... آموزش کسب و کار را از سطوح پايين تحـصيلي آغـازكرده انـد و بـه نتـايجي اثـربخش رسيده اند. نظام آموزشي ما به عنوان متولي اصلي رشد و يادگيري بايـد افـراد بـالقوه كـارآفرين را شناسـايي و زمينه هاي لازم را براي بروز خلاقيت آنـان فـراهم كنـد. تحقيق ها نشان داده اند كه با رشد برخـي ويژگـيهـا در افراد، ويژگيهاي كارآفريني در آنها تقويت مـي شـود(تيموري، 1387). از اين ويژگيها مي توان خلاقيـت، تحمـل ابهـام، خطرپذيري، كانون كنترل درونـي و انگيـزه پيـشرفت را نام برد(کوه⁸، 2016).آموزش کسب و کار را باید یکی از ضروریات هزاره جدید دانست، عصری که به جامعه اطلاعاتی و هنگامه جهانی شدن موسوم است (عباسي، 1393).

نتایج تحقیقات مرادی و همکاران(1397)، رسولی و همکاران (1395)، پارسا و گرائلی شیخ (1394)، روشن و همکاران (1393)، عبدی زاده و همکاران (1391)، طائریان (1393)، در زمینه آموزش کسب و کار دانش آموزان نشان داد که مدارس ما باید از لحاظ چهار ویژگی توفیق طلبی، استقلال طلبی، خلاقیت و ریسک پذیری مورد بررسی قرار گیرند و به تشخیص نقاط ضعف و قوت خود پرداخته و اگر لازم باشد در اصول و سیاستهای آموزشی بازنگری صورت گیرد. آموزش به شیوه مشارکتی بیشتر از آموزش به شیوه سخنرانی در افزایش تفکر خلاق و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان موثر است و این اثر بخشی برای دانش آموزان ضعیف از نظر پیشرفت تحصیلی بیشتر است؛ نتایج هشداری است برای مسئولان آموزش و پرورش که میزان فاصله نظام آموزشی ما را با مؤثرترین شیوه های پرورش خلاقیت و کارآفرینی در هنرجویان بسنجند. همچنین، زمینه ای است برای معلمان، مؤلفان کتاب درسی و برنامه ریزان تا با انتخاب و تغییر برنامه درسی، اقدام به ارزشیابی روش ها و شیوه های تدریس، اهداف، محتوا در جهت پرورش مهارت ها و ویژگی های اساسی کارآفرینی در هنرجویان نمایند. همچنین، آموزش کسب و کار باید شیوه زندگی دانش آموزان و نقش برنامه های درسی مدارس سازماندهنده آن باشد، دانش آموزان بتوانند در موقعیتهای واقعی یادگیری را تجربه و علاقمند به کار گروهی و مشارکت در یادگیری باشند، اهداف آموزشی باید شکوفا کننده خلاقیت و تفکر انتقادی باشند. چگونگی برنامه درسی مدارس و این که تا چه حد برنامه به صورت تجربی و عملی کار می شود یکی از عوامل تاثیرگذار در آموزش کسب و کار است.

نتایج تحقیق موس کانتر⁹ (2019)، هانس مارک (2019)، اگانتیمهن و اوالنیران (2018)، والکـه¹⁰ (2018)، بریزیک¹¹ و محمود خان (2017)، دن ، انوار  و عثمان (2017)، سالمون¹² (2017)، چنگ و هسو¹³ (2016) نیز نشان داد که سازمانها بـراي سازگار شدن و ادامه حیات و بقاي خود همواره بـه کـارآفرینی سـازمانی و آموزش کسب و کار احتیـاج دارنـد و آموزش کسب و کار تأثیر مثبتی بر  قصد کارآفرینانه دانشجویان دارد.

با توجه به مبانی نظری و نتایج تحقیقات متعدد، لزوم توجه به آموزش کسب و کار در مدارس، از ضروریات مهم است؛ بنابراین، هدف پژوهش حاضر، پاسخ به دو پرسش بوده است:

پرسش اول: طرح آموزش کسب و کار به دانش آموزان مقطع متوسطه دوم آموزش و پرورش استان هرمزگان چیست؟

پرسش دوم: چارچوب آموزش کسب و کار به دانش آموزان مقطع متوسطه دوم آموزش و پرورش استان هرمزگان در وضعیت موجود و مطلوب چیست؟

 

روش پژوهش

طرح پژوهش حاضر، ترکیبی (مطالعه موردی کیفی و کمّی) از نوع اکتشافی بود؛ روش كيفي آن به طور ويژه «مطالعه موردي كيفي» است، روشي كه امكان بررسي عميق موضوع و كشف ابعاد پنهان را فراهم مي آورد؛ که برای بررسی داده ها از نرم افزار Nvivo استفاده شد؛ و روش کمّی شامل آمار توصیفی وضعیت موجود و مطلوب آموزش کسب و کار به دانش آموزان  و بررسی طیف ضرایب همبستگی چارچوب آموزش کسب و کار از طریق نرم افزار spss بود. 

 مشاركت كنندگان پژوهش اعضای هیات علمی دانشگاههای استان هرمزگان، دانشجویان دوره دکتری و معلمان مقطع متوسطه دوم آموزش و پرورش استان هرمزگان به عنوان خبرگان تخصصي بودند(جامعه اماری: به تعداد 220 نفر) ؛ كه با استفاده از «رويكرد هدفمند» و با«روش انتخاب صاحبنظران كليدي» و استفاده از «معيار اشباع نظري» با 69 نفر به عنوان نمونه مصاحبه صورت گرفت. روش تحلیل مضمون، فرآيندي است كه داده هاي پراكنده را به داده هاي غني و تفصيلي تبديل مي كند(براون، کلارک¹⁴، 2006). براي بررسي اعتبار شبكه مضامين به دست آمده،  از معيارهاي اعتبارسنجي كيفي قابل قبول بودن¹⁵ و قابل اعتماد بودن ¹⁶ استفاده شد. براي بررسي معيار «قابل قبول بودن» شبكه مضامين از روش هاي همسوسازي داده ها كه با جمع آوري داده هاي كافي از منابع متعدد مانند خبرگان، منابع و مستندات علمي و پژوهشي، پيشينه هاي نظري و پژوهشي، خودبازبيني محقق و كنترل اعضاي شركت كننده در پژوهش و براي بررسي معيار «قابل اعتماد بودن» شبكه مضامين نيز كليه فرآيندها و مراحل در پژوهش طي گرديد.

 

يافته ها

به منظور بررسی طرح و چارچوب آموزش کسب و کار به دانش آموزان مقطع متوسطه دوم آموزش و پرورش استان هرمزگان از روش ترکیبی اکتشافی(مطالعه موردي كيفي و کمّی) استفاده شد، براي تحليل داده هاي کیفی، از فن تحليل مضمون و تشكيل شبكه مضامين استفاده گرديد. تحليل مضمون يكي از فنون تحليلي مناسب در تحقيقات كيفي است كه داده هاي پراكنده و متنوع را به داده هاي غني تبديل مي كند (عابدی جعفری، تسلیمی،2011). بر اين اساس، در گام نخست، داده ها طي فرآيند مصاحبه گردآوري شد. سپس متون مصاحبه مكتوب به دفعات مورد مطالعه و بازبيني قرار گرفت و فهرستي از كدهاي اوليه ايجاد شد. برای پاسخ به پرسش اول، 354 كد اوليه شناسايي گرديد. در گام هاي بعد كدهاي به دست آمده در گروه هاي مشابه و منسجمي دسته بندي شدند و شبكه مضامين چندين بار مورد تحليل و بازبيني قرار گرفت و در نهايت براي طراحی آموزش کسب و کار به دانش آموزان مقطع متوسطه دوم آموزش و پرورش استان هرمزگان به عنوان مضمون فراگير، 4 مضمون سازمان دهنده و 72 مضمون پايه شناسايي و شبكه مضامين استخراج شد (جدول شماره 1).  بدين صورت كه طرح آموزش کسب و کار به دانش آموزان (به عنوان مضمون فراگير) و مضامين سازمان دهنده شامل 4 بعد : آموزش- نوآوری، برنامه درسی-محتوا، عوامل روانشناختی-ارتباط، عوامل اقتصادی و اجتماعی-محیط بودند. هر يك از اين دسته ها خود داراي ابعاد گوناگوني در مضامين پايه آموزش- نوآوری(23 مضمون)، برنامه درسی-محتوا(17مضمون)، عوامل روانشناختی-ارتباط(20 مضمون)، عوامل اقتصادی و اجتماعی-محیط(12 مضمون)، (درکل:72 مضمون) مي باشند كه شبكه مضامين به عنوان طرح آموزش کسب و کار به دانش آموزان سازماندهي شدند.

درنهایت، برای بررسی روایی و اعتبار طرح و چارچوب، از روش کمّی (بررسی ضرایب همبستگی و آمارتوصیفی) استفاده شد.

 

جدول1: شبكه مضامين طرح آموزش کسب و کار به دانش آموزان مقطع متوسطه دوم آموزش و پرورش هرمزگان

 

---

[1]  Theoretical saturation

[2]  Testa& Frascheri

[3]  Marques & Albuquerque

[4]  Azim & Al-Kahtani

[5]  Brizic& Mahmoodkhan

[6]  Akpan

[7]  Gurol

[8]  Koh

[9]  Moss Kanter

[10]  Wallke

[11]  Brizic

[12]  Soloman

[13]  Cheng & Hsu

[14]  Braun & Clarke

[15]  Credibility

[16]  Dependability

مضمون پایه	مضمون سازماندهنده	مضمون فراگير
ضرورت تعاملات بین سازمانی و تشکیل سازمانهایی خاص با هدف بسترسازي تعاملات بین سازمانی براي شناسایی، پرورش وتکامل ایده هاي نو در کسب و کار	آموزش-نوآوری	طرح آموزش کسب و کار به دانش آموزان مقطع متوسطه دوم آموزش و پرورش استان هرمزگان
بکارگیري توانایی هاي ذهنی براي ایجاد یک فکر یا مفهوم جدید
تبدیل فرصت به ایده قابل عرضه به بازار کسب و کار
تبدیل خلاقیت و توانایی ایجاد فکر و ایده بدیع و نو به محصول جدید، خدمت جدید یا راه جدید براي انجام کار
به وجود آوردن اندیشه، پرورش اندیشه و به کارگیري اندیشه در کسب و کار
اطلاعات تلویحی وتفریحی از روش اکتشافی در ایجاد ایده هاي نوین
تجربه در تولید ایده هاي نوین
توانائی هاي شناختی، مهارت هاي حرکتی ،ادراکی وذاتی
تشخیص فرصت و شکل گیري ایده، تهیه ي طرح تجاري، تصمیم گیري نهایی
انتقال تکنولوژي کسب و کار  از طریق روشهای آموزشی و تدریس فعال
ترغیب و تشویق سرمایه گذاري، شناخت، ایجاد و گسترش بازارهاي جدید
افزایش رفاه، سامان دهی و استفاده ي اثر بخش از منابع
ایجاد فضاي کاري مناسب و رهبري نوآوري
روش مند بودن فرایندها و ارتباطات درون و برون سازمانی برای ایجاد خلاقیت
سیاست هاي حمایت از نوآوران (اختصاص پاداش مناسب مادی و غیرمادی براي دانش آموزان خلاق و نوآور
تشکیل هسته مرکزي خلاقیت سازمانی در مدارس
کار تیمی و تشکیل تیم هاي میان بخشی در جهت نوآوري در مدارس
آموزش استفاده از مکانیزم ها و تیم هاي حل مسئله در مورد مسائل  نوآوري
استفاده از دبیران با سواد علمی و تکنولوژی بالا برای تدریس
اشناکردن دانش آموزان با محتوای درسی کسب و کار  متناسب با تکنولوژی های روز جهانی
بومي كردن تكنولوژي و توجه به مولفه هاي فرهنگي در کسب و کار
کسب دانش، مهارت، نگرش توسط دانش آموزان ، متناسب با نیازهاي آموزشی مناطق شهری، روستایی و محیطی و بومی
ایجاد مهارت ارزیابی سنخیت تکنولوژی های روز جهانی با شرایط و مقتضیات کشوری و بومی
تناسب محتواهای کتابهای درسی با اهداف و سرفصلهای کسب و کار به طور میان رشته ای	برنامه درسی-محتوا
توجه به جنسیت در کسب و کار با نگاه ویژه به تقویت عملکرد زنان در برنامه های درسی
تاکید بر محتواهای  فرا رشته ای جامعه محور
تاکید محتواهای درسی بر سه حیطه دانشی، مهارتی، بینشی
انعطاف پذیری محتواهای اموزشی متناسب با زمان و مکان
همخوانی دروس رشته های نظری و فنی-حرفه ای با ارزش های مبتنی بر تفکر علمی و عملی در کسب و کار
استفاده از نظرات صاحبنظران و متخصصان دانشگاهی بین المللی در زمینه محتوای کسب و کار
تاکید محتوای درسی کسب و کار بر برابری درون نسلی و میان نسلی، در مقابل منافع شخصی وتوزیع عادلانه منابع
تشكيل بانك اطلاعات ملی و بین المللی در مدارس، در زمینه ایجاد کسب و کار
ترسیم چشم انداز آینده کسب و کار در محتوای  برنامه درسی
آشنایی دبیران و دانش آموزان با برنامه ریزي های کلان، برنامه ریزي بخشی در یک صنعت خاص یا برنامه ریزي پروژه کسب و کار
انتقال دانش پایه اي در زمینه اي محدود و کسب تجربه و تخصص در مدارس به دانش آموزان
تلفیق محتوای تئوری با محتوای عملی و کاربردی کسب و کار در کتابهای مقطع متوسطه
اجرای برنامه های کارآموزی و چرخش دانش آموزی در محیط واقعی کار
ایجاد زیرساخت تولید دانش، مالکیت فکری و ارتباط مدارس با مراکز رشد و پارک های علم و فناوری
توجه به دانش بومی و هويت فرهنگي و علمی در آینده کسب و کار
تناسب کمّیت و كيفيت محتواي برنامه درسي
افزایش روحیه جسارت علمی، اعتماد به نفس، انتقادگري و انتقادپذیري و حل مساله دانش آموزان	روانشناختی-ارتباط
ایجاد حس آشتی با طبیعت و حس تعلق به جامعه و مکان زندگی
آموزش حفظ و تعالي ميراث فرهنگي، تمدني و هنري در سطح ملي و جهاني
درگیری فعالانه دانش آموزان در فرآیندهاي تصمیم گیري و اقدام در مورد مشکلات و چالش هاي زیست محیطی کسب و کار
تشویق دانش آموزان به انجام فعالیتهای گروهی و سازمانی
توجه بیشتر به درس هنر، نقاشی، جامعه شناسی بومی و ملی
پرورش حس مسئولیت پذیري فردي و جمعی شهروندی دانش آموزان در ارتباط با محیط کسب و کار
تقویت ارزشهای انسانی و  رفتارهای مطلوب در کل جامعه
ایجاد نگرش خوداشتغالی و ابتکار در ایجاد شغل
ایجاد انگیزه ازطریق مطالعه زندگینامه افراد موفق و معرفی الگوهای موفق کسب و کار
بازدیدهای علمی از مراکز کسب و کار شهری و استانهای دیگر جهت کسب ایده
گردشگری و  ارتباطات ملی و بین المللی
تعهدات اخلاقی در برابر نسلهای آینده و مشارکت در حفاظت و گسترش کسب و کار
کسب مهارت پیش بینی های تخصصی و علمی ، دوراندیشی و اینده نگری توسط دانش آموزان
ارتباطات مفید و سازنده مدرسه با خانواده
ارتباطات مفید و سازنده مدرسه و خانواده با مراکز مشاوره ای روانشناختی و شغلی
اجرای آزمونهای علمی و عملی جهت کشف و شناسایی و هدایت استعدادهای برتر در جهت کسب و کار
کلاسهای آموزش خانواده با هدف حمایت فکری از فرزندان و فراهم کردن محیطی آرام و خلاقانه
افزایش دانش و بهبود نگرش مدیران و معلمان و والدین در زمینه حمایت از طرحهای کسب و کار دانش آموزان
افزایش و تقویت قدرت ریسک پذیری مدیران و معلمان و والدین و دانش آموزان
توجه و کاربست مؤلفه هاي برنامه ریزي استراتژیک(تفکر استراتژیک؛ بازسازي ساختارها؛ بازاندیشی؛ قوتها، ضعف ها، فرصت ها و تهدیدها)	عوامل اقتصادی و اجتماعی-محیط
حفظ و ارتقاي وضعيت فعلي اقتصادي بدون تخريب منابع طبيعي
وجود اعتقادات و باورهای زیست محیطی با تأکید بر ابعاد مذهبی
برقراری امنیت، برابری، تعلق، احترام و خودشکوفایی متناسب با محیط کسب و کار
حداکثر سازی رفاه در طی زمان
آشنایی با گرسنگی و فقر در جهان  و علل و راههای پیشگیری و مهار آن از طریق ایجاد کسب و کار
به حداقل رساندن مصرف منابع طبیعی تجدیدناپذیر  (درصد مصرف، بازيافت و احياي منابع و ميزان جذب مواد زائد)
تقویت رابطه بین موسسات آموزشی و  نهادهاي بین المللی در رابطه با کسب و کار
استفاده حداکثری از توان دانش آموزان و تاسیس گروهی علمی_ دانش آموزی در زمینه کسب و کار
ایجاد یک جومناسب براي معلمان و دانش آموزان وحمایت مدیریت عالی
اختصاص بودجه و امکانات مالی مناسب براي طرحهای کسب و کار معلمان و دانش آموزان
ارتباطات با شرکتهاي داخلی و خارجی تراز اول و صاحب نام دنیا در عرصه تولید

 

در واقع، مضمون سازمان دهنده آموزش- نوآوری شامل مولفه های بسترسازي تعاملات بین سازمانی براي شناسایی، پرورش وتکامل ایده هاي نو در کسب و کار و....مضمون سازمان دهنده برنامه درسی-محتوا شامل مولفه های تناسب محتواهای کتابهای درسی با اهداف و سرفصلهای کسب و کار به طور میان رشته ای، توجه به جنسیت در کسب و کار با نگاه ویژه به تقویت عملکرد زنان در برنامه های درسی و غیره . مضمون سازمان دهنده عوامل روانشناختی-ارتباط شامل مولفه های افزایش روحیه جسارت علمی، اعتماد به نفس، انتقادگري و انتقادپذیري و حل مساله دانش آموزان و غیره .  مضمون سازمان دهنده عوامل اقتصادی و اجتماعی-محیط شامل مولفه های توجه و کاربست مؤلفه هاي برنامه ریزي استراتژیک(تفکر استراتژیک؛ بازسازي ساختارها؛ بازاندیشی؛ قوتها، ضعف ها، فرصت ها و تهدیدها و غیره بودند(شکل1).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 1:شبكه مضامين طرح آموزش کسب و کار به دانش آموزان

 

برای بررسی پرسش دوم (چارچوب آموزش کسب و کار به دانش آموزان در وضعیت موجود و مطلوب)، نتایج اجرای مصاحبه با اعضای هیات علمی دانشگاههای استان هرمزگان، دانشجویان دوره دکتری و معلمان مقطع متوسطه دوم آموزش و پرورش استان هرمزگان مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت؛ همچنین، از آمار توصیفی استفاده شد.

 

جدول 2: مقولات استخراج شده از اجرای مصاحبه با اعضای هیات علمی، دانشجویان دکتری و معلمان

مقوله اصلی	مقوله فرعی	مفاهيم استخراج شده
وضعیت موجود آموزش کسب و کار به دانش آموزان	کاربردی نبودن	عدم مشاهده محتوای کتابهای درسی در زندگی پیرامون، این مطالبی ربطی به زندگی دانش آموزان  ندارد، محتوا باید بتواندمشکل یا مشکلات دنیای پیرامون را حل کند.
	کلی بودن مطالب	سطحی بودن: خیلی مطالب زیاد ولی عمق ندارد
		گنگ بودن: ضرورت رجوع معلمان و دانش آموزان برای فهم بهتر مطالب به منابع غیر درسی
	عدم توجه به توانایی‌های مختلف دانش‌آموزان	مطالب کتاب‌ها برای همه یکی است، هر کسی توانایی و رغبتی دارد که محتوا بدان اشاره نکرده است.
	تاکید شدید بر حفظیات در کتاب‌های درسی و آموزشهای مدرسه	خیلی از مطالب فقط حفظی هستند و حفظ مطالب فقط برای امتحان و نمره آوردن است و سپس فراموش می شود.
	روشهای تدریس منفعل	روشهای تدریس دبیران، بیشتر سخنرانی و در نهایت پرسش و پاسخ است. بدون توجه به روشهای آموزش به روز و فعال اکتشافی، آزمایشگاهی، پروژه و ...
وضعیت مطلوب آموزش کسب و کار به دانش آموزان	وجود فعالیت عملی	افزایش دروس آزمایشگاهی. نشان دادن کاربرد تئوری ها در عمل، افزایش فعالیت های و تمرین های پروژه ای و مهارتی
	تناسب آموزشها با محیط بومی	برگزاری کارگاههای آموزشی در راستای نیازهای بومی منطقه و بازدید و گردش علمی از شرکت ها و موسسات کار آفرین
	توجه به خلاقیت و بالا بردن آن	تاکید بر تولیدات جدید. ارایه تکالیف چالش برانگیز که دانش آموزان با توجه به آن بتوانند راه حل نو ارایه کنند. برانگیختن حس کنجکاوی، راه حل از پیش ساخته شده ارایه نکنند
	تخصصی کردن مطالب	مطالب درس ها را بیشتر تخصصی کنند مانند دانشگاه، محتوای آموزشی باید آماده کننده ما برای دانشگاه باشد، توجه به موضوعات پیچیده
	همراهی با علم روز جهان	مطالب کتاب‌های درسی قدیمی است. انعکاس مشکلات و مسایل روز در محتوای آموزشی
	وجود کتاب‌های تکمیلی	در کنار کتاب‌های درسی باید منابع مکمل باشد تالیف کتاب خاص برای  آموزش کسب و کار
	علوم استدلالی و عقلی	تدریس با منطق، ارایه تاریخچه و روند شکل گیری علوم و قضایا و بیان ارتباط آنها با زندگی واقعی و محیط کسب و کار
	توجه به نوجوان و چالش های پیش روی او	لزوم پاسخگویی به سئوالات فلسفی و مشکلات اعتقادی، توجه به موضوعات واقعی کسب و کار و کارآفرینی
	توجه به علایق و استعدادهای فردی	کتاب و درسی اختصاصی در زمینه آموزش کسب و کار نیست. لزوم توجه به اهداف شخصی و استعدادهای فردی در زمینه شغل آینده

 

طبق نتایج جداول (1 و 2)، مقوله های اصلی شامل وضعیت موجود ومطلوب آموزش کسب و کار به دانش آموزان بود؛ 5 مقوله فرعی در وضعیت موجود عبارتند از: کاربردی نبودن؛ کلی بودن مطالب؛ عدم توجه به توانایی‌های مختلف دانش‌آموزان؛ تاکید شدید بر حفظیات در کتاب‌های درسی و آموزشهای مدرسه؛ روشهای تدریس منفعل. 5 مفهوم استخراج شده وضعیت موجود عبارتند از: عدم مشاهده محتوای کتابهای درسی؛ سطحی بودن؛ گنگ بودن؛ یکی بودن مطالب کتاب‌ها برای همه ؛ مطالب حفظی؛ روشهای تدریس منفعل.

9 مقوله فرعی در وضعیت مطلوب عبارتند از: وجود فعالیت عملی؛ تناسب آموزشها با محیط بومی؛ توجه به خلاقیت و بالا بردن آن؛ تخصصی کردن مطالب؛ همراهی با علم روز جهان؛ وجود کتاب‌های تکمیلی؛ علوم استدلالی و عقلی؛ توجه به نوجوان و چالش های پیش روی او؛ توجه به علایق و استعدادهای فردی. 9 مفهوم استخراج شده وضعیت مطلوب عبارتند از: افزایش دروس آزمایشگاهی برگزاری کارگاههای آموزشی تاکید بر تولیدات جدید؛ تخصصی شدن مطالب درس ها؛ انعکاس مشکلات و مسایل روز در محتوای آموزشی؛ منابع مکمل ؛ تدریس با منطق؛ توجه به موضوعات واقعی کسب و کار؛ لزوم توجه به اهداف شخصی و استعدادهای فردی در زمینه شغل آینده.

اعضای هیات علمی دانشگاههای استان هرمزگان، دانشجویان دوره دکتری و معلمان مقطع متوسطه دوم آموزش و پرورش استان هرمزگان درباره وضعیت موجود آموزش کسب و کار و نواقص آن نقطه نظراتی را ارائه کردند و در خواست رفع آن­را داشتند، لذا برای پوشش حداکثری نظرات و رسیدن به وضعیت مطلوب این موارد ذکر شده است:

وضعیت موجود: کاربردی نبودن؛ کلی بودن مطالب؛ عدم توجه به توانایی‌های دانش آموزان؛ تاکید بر حفظیات؛ روشهای تدریس منفعل. 

وضعیت مطلوب: وجود فعالیت عملی؛ خلاقیت و افزایش آن؛ محتوای تخصصی؛ همراهی با علم روز؛ وجود کتاب‌های تکمیلی؛ استدلال و منطق زیر بنایی مباحث؛ توجه به نوجوان و چالش های پیش روی او؛ توجه به علایق و استعدادهای فردی؛ تناسب آموزشها با محیط بومی؛ روشهای تدریس فعال و به روز.

همچنین، برای بررسی وضعیت موجود و مطلوب آموزش کسب و کار به دانش آموزان از دیدگاه اعضای هیات علمی، دانشجویان دوره دکتری و معلمان، از آمار توصیفی استفاده شده است. در جدول 3 نتایج حاصله ارائه شده است.

 

 

جدول 3: آمار توصیفی وضعیت موجود و مطلوب آموزش کسب و کار به دانش آموزان

وضعیت موجود و مطلوب آموزش کسب و کار	میانگین	انحراف معیار	خطای انحراف معیار
کاربردی نبودن	62/3	53/0	02/0
کلی بودن مطالب	8/3	58/0	03/0
عدم توجه به توانایی های دانش‌آموزان	83/3	68/0	03/0
تأکید شدید بر حفظیات و روشهای تدریس منفعل	86/3	56/0	03/0
کم اهمیتی دروس عمومی	7/3	48/0	02/0
وجود فعالیت عملی و روشهای تدریس فعال و به روز	86/3	46/0	02/0
توجه به خلاقیت	9/3	53/0	02/0
تخصصی کردن مطالب و تناسب آموزشها با محیط بومی	9/3	64/0	03/0
همراهی با علم روز جهان	83/3	7/0	03/0
وجود کتاب‌های تکمیلی	97/3	67/0	03/0
استدلال و منطق زیر بنایی مباحث	56/3	73/0	04/0
توجه به نوجوان و چالش های پیش روی او	91/3	072/0	04/0
توجه به علایق و استعدادهای فردی	98/3	76/0	04/0

 

با توجه به نتایج به­دست آمده از جدول 3 می­توان گفت که کاربردی نبودن محتوا دارای میانگین 62/3، کلی­بودن مطالب دارای میانگین 8/3 و غیره است. در نمودار شماره 2 میانگین نظرات نمونه درباره وضعیت موجود و مطلوب آموزش کسب و کار ارائه شده است.

 

 

 

 

 

نمودار 2: میانگین نظرات نمونه درباره وضعیت موجود و مطلوب آموزش کسب و کار

 

همان­گونه که در نمودار 2 نمایانگر است، بیشترین میانگین مربوط به وجود کتب تکمیلی و توجه به علایق و استعدادهای دانش­آموزان است. و کمترین میانگین­ها مربوط به توجه به منطق و استدلال زیربنایی مباحث و کاربردی نبودن مطالب است.

در نهایت، برای بررسی اینکه آیا چارچوب آموزش کسب و کار در وضعیت موجود و مطلوب از اعتبار لازم برخوردار است؟ با استفاده از تکنیک‌های تأییدپذیری¹ و اعتماد پذیری²  از روش همسوسازی داده ها با گردآوری مبانی نظری و اصول زیربنایی مربوط به آموزش کسب و کار ، بررسی پژوهش‌های عملی انجام شده در حوزه آموزش کسب و کار و مصاحبه با صاحبنظران استفاده شد.

همچنین برای اعتباریابی کمّی چارچوب، مقیاسی مشتمل بر 12 مولفه و 24 گویه تدوین گردید. که هر مولفه شامل 2 گویه بود. این پرسشنامه دارای پاسخ‌هایی با مقیاس لیکرت پنج درجه‌ای از (1) «کاملاً مخالفم» تا (5) «کاملاً موافقم» می‌باشد. حداقل نمره هر آزمودنی در این مقیاس 42 و حداکثر 285 است. نتایج روش تحلیل گویه به صورت کمترین و بیشترین ضریب همبستگی در جدول 4 آمده است.

جدول4: طیف ضرایب همبستگی چارچوب آموزش کسب و کار

	هدف	محتوا	نقش مربی	نقش فراگیرنده	روش یاددهی- یادگیری	ارزشیابی
طیف ضرایب همبستگی	85/0- 53/0	73/0- 52/0	84/0-65/0	87/0- 45/0	80/0- 44/0	60/0- 31/0
سطح معنی داری	01/0	01/0	0001/0	0001/0	001/0	001/0
	مواد آموزشی	نوع برنامه درسی	سطح تحصیلی	مشارکت‌کنندگان	مکان آموزش	زمان آموزش
طیف ضرایب همبستگی	79/0- 35/0	88/0- 54/0	89/0-45/0	90/0- 33/0	88/0-52/0	72/0- 24/0
سطح معنی داری	001/0	001/0	001/0	0001/0	0001/0	01/0

 

نتایج بررسی اعتبار چارچوب آموزش کسب و کار در وضعیت موجود و مطلوب نشان داد که : 12 مولفه آموزش کسب و کار (هدف، محتوا، نقش مربی، نقش فراگیرنده، روش یاددهی- یادگیری، ارزشیابی، مواد آموزشی، نوع برنامه درسی، سطح تحصیلی، مشارکت‌کنندگان، مکان آموزش، زمان آموزش) از ضریب همبستگی بالایی برخوردارند (سطح معنی داری 99 درصد اطمینان). نتایج تحلیل عاملی (بار عاملي و خطاي معيار برآورد) هر یک از مولفه ها در جدول 5 اورده شده است:

 

جدول5: بار عاملي و خطاي معيار برآورد

عناصر	بارعاملی	خطاي معيار برآورد شده
هدف	87/0	48/0
محتوا	82/0	30/0
نقش مربی	71/0	42/0
نقش فراگیرنده	68/0	39/0
روش یاددهی- یادگیری	55/0	30/0
ارزشیابی	63/0	51/0
مواد آموزشی	73/0	50/0
نوع برنامه درسی	51/0	42/0
سطح تحصیلی	59/0	64/0
مشارکت‌کنندگان	84/0	60/0
مکان آموزش	73/0	39/0
زمان آموزش	80/0	40/0

براي محاسبه پايايي ابزار نیز از روش آلفاي کرونباخ استفاده شد که ضرايب آلفاي کرونباخ نشانگر پايايي مولفه های مقیاس بود. نتايج در جدول 6 منعکس شده است.

 

جدول 6: ضرايب آلفاي کرونباخ هر يک از مولفه های مقیاس

هدف	محتوا	نقش مربی	نقش فراگیرنده	روش یاددهی- یادگیری	ارزشیابی	مواد آموزشی
91/0	85/0	88/0	79/0	90/0	65/0	83/0
نوع برنامه	سطح تحصیلی	مشارکت‌کنندگان	مکان آموزش	زمان آموزش	کل
82/0	93/0	84/0	84/0	92/0	85/0

 

 

بحث و نتيجه گيري

بر اساس طرح مذكور و محصول پژوهش، آموزش کسب و کار به دانش آموزان در چهار بعد آموزش- نوآوری، برنامه درسی-محتوا، عوامل روانشناختی-ارتباط، عوامل اقتصادی و اجتماعی-محیط است. مراجعه به مباني نظري و پژوهشي نشان داد كه مضامين سازمان دهنده و پايه موجود در اين پژوهش، با مباني نظري و پيشينه هاي پژوهشي مرادی و همکاران(1397)، رسولی و همکاران (1395)، پارسا و گرائلی شیخ (1394)، روشن و همکاران (1393)، عبدی زاده و همکاران (1391)، طائریان (1393)، موس کانتر (2019)، هانس مارک (2019)، اگانتیمهن و اوالنیران (2018)، والکـه (2018)، بریزیک و محمود خان (2017)، دن ، انوار  و عثمان (2017)، سالمون (2017)، چنگ و هسو (2016) همسو مي باشد. 

در تبیین یافته ها می توان گفت که:

آموزش وپرورش بايد دانش‌آموزان را هدفمند، واقع بين و حلال مشكلات خود تربيت كند. رسالت مهم آموزش وپرورش، پرورش افراد شجاع، متعهد و پرافتخار است. از ديگر ويژگی‌هاي كارآفرينان كه بايد به پرورش آن‌ها پرداخت. مي‌توان روحيه دورانديشي، مسئوليت پذيري، همكاري، دقت و كمال‌جویی، خلاقيت و نوآوري، پافشاري، بصيرت، خودجوشي، توانايي، سازگاري و... را ذكر كرد.

نظام آموزش و پرورش می تواند از طریق ارتباط با سازمانهای مختلف، برای آموزش کسب و کار به دانش آموزان، به منظور تحقق ایده ها عوامل مورد نیاز مانند: زمین، نیروي کار، مواد مصرفی و سرمایه را فراهم آورده و با استفاده از قدرت تصمیم گیري، مهارت ها و استعدادهاي فردي معلمان و دانش آموزان در طراحی، سازمان دهی، راه اندازي و مدیریت واحد جدید، ایده ها را تحقق ساخته و از این راه به کسب درآمد بپردازد. آموزش افراد توانایی آنها را در استفاده از فناوریهاي نوین افزایش می دهد و سبب افزایش بهره وري نیروي کار، تولید و فضاي کسب و کار می شود. تناسب محتواهای کتابهای درسی با اهداف و سرفصلهای کسب و کار به طور میان رشته ای، توجه به جنسیت در کسب و کار با نگاه ویژه به تقویت عملکرد زنان در برنامه های درسی، تاکید بر محتواهای  فرا رشته ای جامعه محور، تاکید محتواهای درسی بر سه حیطه دانشی، مهارتی، بینشی، انعطاف پذیری محتواهای آموزشی متناسب با زمان و مکان، همخوانی دروس رشته های نظری و فنی-حرفه ای با ارزش های مبتنی بر تفکر علمی و عملی در کسب و کار و غیره. مطالعه ماسالوبیا³ (2008) براساس تحلیل محتواي 20 مقاله مرتبط با کارآفرینی نشان می دهد که مهمترین موضوعاتی که در برنامه هاي درسی آموزش کارآفرینی تدریس می شود 9 موضوع می باشد که به ترتیب عبارتند از: مدیریت منابع و امور مالی، بازاریابی و مهارت فروشندگی، خلق ایده وکشف فرصتها، برنامه ریزي کسب و کار، مدیریت رشد بنگاه، سازماندهی و تیم سازي، خلق کسب و کار جدید، مدیریت کسب و کارهاي کوچک و ریسک و منطق. محیطهاي کسب و کار دنیاي مدرن از فعالیتهاي یادگیري انتظار دارند تا بر توسعه مهارتهاي فردي از قبیل خودمدیریتی، مهارتهاي شنیداري، تشویق به کوشش و تلاش، مقابله با شکستها، مهارتهاي تحلیل انتقادي، مهارتهاي حل مسئله، تفکر سیستمی، برنامه ریزي و سازماندهی، مهارتهاي تصمیم گیري، مهارتها مدیریت تغییر، ابهام، صبر و تحمل، مقابله با ناامیدي، همکاري با افراد مختلف با پیشینه فرهنگی متفاوت، کارگروهی و مهارتهاي  ارائه تمرکز نمایند (گلف⁴،2004). مدرسان دوره هاي کسب و کار باید خود نیز کارآفرین باشند. آنها باید اجازه بدهند تا برنامه درسی متناسب با نیازهاي هر کلاس تنظیم شود. همچنین باید به آنها این آزادي داده شود تا شیوههاي مختلف تدریس را بررسی و اثربخشی هر روش را تعیین نمایند (رابیر⁵، 1990 ).

طبق طرح آموزش کسب و کار به دانش آموزان، تعدادی از مولفه های بعد عوامل روانشناختی-ارتباط عبارتند از: افزایش روحیه جسارت علمی، اعتماد به نفس، انتقادگري و انتقادپذیري و حل مساله دانش آموزان و غیره بودند؛ در سازمان های جدید چنان نیست که شماری اندک فكر کنند و شماری انبوه فرمایش آنها را اجرا کنند امروزه علاوه بر دانش و مهارت که شرط همكاری با هر سازمان است، سازمانها به استقلال،خوداتكایی، اعتماد به نفس و ظرفیت ابتكار و دریك کلام خودباوری نیازمندند. به بیان دیگر امروزه از نظر اقتصادی به افراد زیادی نیازداریم که دارای حداقلی از خودباوری باشند. در زمینه بعد عوامل اقتصادی و اجتماعی-محیط می توان گفت، شرط اساسی شکوفایی و بالندگی هر جامعه در توسعه دانش محور سرمایه های انسانی نهفته است که از طریق سیستمهای آموزشی می تواند به صورت مستمر در اختیار افراد قرار گیرد؛ ویژگی بارز اقتصاد امروز، تغییرات سریع است. لذا کشورهایی می توانند در چنین اقتصادي موفق باشند که قابلیت تطبیق با این تغییرات را داشته باشند. کشورهایی که در آنها میزان فعالیت هاي کارآفرینانه بالاتر است، قادرند تا در اقتصاد جهان موقعیت بهتري کسب کنند .

در تبیین یافته های پرسش دوم در زمینه چارچوب آموزش کسب و کار به دانش آموزان مقطع متوسطه دوم آموزش و پرورش استان هرمزگان در وضعیت موجود و مطلوب می توان گفت: سیستم آموزشی کشور با نقاط قوت و ضعف فراوان رو به روست. از سوی دیگر در نظام آموزشی کشور با دانش آموزان به عنوان آینده سازان این مرز و بوم مواجه هستیم و هر اقدام نسنجیده در این باره باعث بروز مشکلات غیر قابل جبران در نسل جدید در ابعاد مختلف مهارت آموزی، شکوفایی استعدادها و... می‌شود. از سوی دیگر انتظار می‌رود که نهاد آموزش و پرورش کشور همسو با نهادهای آموزشی در دیگر کشورها اقدامات مناسب را لحاظ کند؛ بنابراین، در نظر داشتن بسیاری از مولفه ها برای اموزش مطلوب مهم است؛ در گذشته مهارت‌های شغلی در حین کار آموخته می شد اما با صنعتی شدن جوامع، توسعه روشها و ابزار و پیچیدگی مهارت‌ها ، روش قدیمی استاد ـ شاگردی کار آیی خود را از دست داد و لذا بحث آموزش‌های حرفه‌ای مطرح شد . با تخصصی شدن مشاغل و در هم تنیدگی دانش و فن ، به نظر می رسد که اساساً تسلط بر شغل و انجام بهینه آن بدون آگاهی از مبانی علمی آن حرفه ممکن نیست، لذا بحث آموزش‌های علمی ـ کاربردی نیز جای خود را در ادبیات نظام‌های آموزشی باز کرد. آموزش‌های علمی ـ کاربردی‌، آموزش‌هایی است که ضمن توجه به مبانی علمی،  بیشتر معطوف ایجاد مهارتهای حرفه‌ای و کاربرد علوم در محیط واقعی کار است ؛نیازها و توقعات بازار کار امروز الزاما انسان را بر دارد تا از نظر جسمی؛ چابک و پرتحرک و از نظر ذهنی؛ بیدار و هوشیار و از نظر روانشناسی شایسته و توانا باشد. درواقع مسئله مهم و ضروری در بازار کار امروز «تغییر» است. باید بپذیریم که مشاغل در حال تغییر هستند و باید خود را برای کسب مشاغل های اساسی مجهز کنیم. برنامه آمادگی شغلی باعث خواهد شد فرد با مهارت های اساسی مناسب برای اشتغال آشنا شود و آنها را فرابگیرد.  

در تبیین نتایج بررسی اعتبار چارچوب آموزش کسب و کار در وضعیت موجود و مطلوب می توان گفت که: به منظور آنکه رویکردی همه‌جانبه نسبت به آموزش کسب و کار به دانش آموزان حاصل گردد، بایستی در ابتدا «هدف» از آموزش مشخص شود تا نقطه مطلوب تعیین شود. «نقش مربی» نقش ممتاز و غیرقابل انکاری است. زیرا معلمانی که در عصر دانایی قرار گرفته و مبتنی بر عقلانیت باید به انتقال دانش خود به دانش آموزان بپردازد؛ در واقع نقش معلم در فرآیند یاددهی- یادگیری امروز یاری‌گر فراگیری است(کالينز⁶، 2008). «فراگیرنده» در فرایند یاددهی- یادگیری و توسعه دانش‌ها، مهارت‌ها و نگرش‌ها و انگیزه‌های خویش به لحاظ ذاتی نقش فعال دارد. با قابلیت‌ها، تجربیات و ظرفیت‌های گوناگون، به لحاظ یادگیری متفاوت‌اند(وولفولک⁷، 2001). «روش یاددهی- یادگیری» تلفیقی از تدریس کلاسی و سخنرانی، آموزش‌های استاد- شاگردی، پرسش و پاسخ، آموزش مجازی و الکترونیکی، مشاهده، تعاملی (گفت وگو) ، عملی، کاربردی و تجربی از جمله روشهای یاددهی- یادگیری در سطح آموزش کسب و کار به دانش آموزان است. «ارزشیابی» با استفاده از شیوه‌های گوناگون مانند کتبی، شفاهی، عملی، خودارزشیابی، قضاوت شخصی، قضاوت همکلاسی‌ها، نگرش‌سنجی، ارزشیابی پوشه کار، آزمون عملکرد در موقعیت شبیه‌سازی شده ، مجازی و آنلاین استفاده می‌شود. «منابع و مواد آموزشی» اساس لازم را براي يادگيري تدريجي و تكميلي آماده مي‌سازد (لوکاس، چودری، راش، رانینگر و گرینبرگر⁸، 2014). از عناصر دیگر که باید مورد توجه قرار گیرند عبارتند از: «برنامه درسی»، «سطح تحصیلی»،«مشارکت‌کنندگان »، «زمان آموزش»و «مکان آموزش» (وولفولک، 2001).

بنابراین، شناسایی اهداف، در برنامه‌های آموزش جهت پرورش کارآفرینان از نظر تربیت کارآفرینان جدید، هدایت کارآفرینان به سمت کسب مهارت‌های لازم و ارائه مهارت‌های لازم به آنان به‌ منظور بالا بردن میزان موفقیت آنان در کسب‌وکارهای آینده هر کشور است.

از جمله محدودیت های این پژوهش، دسترسی اندک به مقالات، بانک‌های اطلاعاتی و پژوهش‌های مرتبط در دیگر کشورها در زمینه آموزش کسب و کار و کمبود اطلاعات و پژوهش‌های جامع پیرامون موضوع خاص آموزش کسب و کار به‌گونه‌ای که تمامی حوزه‌های مرتبط را پوشش دهد، بود.

بر اساس يافته هاي اين مطالعه پيشنهادات عملي ذيل قابل انجام مي باشد:

1)       کارگاه‌ها و نشست‌های تخصصی برای معلمان همه رشته های علوم انسانی، تجربی و ریاضی-فیزیک و فنی-حرفه ای برگزار گردد. در واقع زمینه آشنایی آنان با مفهوم دقیق آموزش کسب و کار از طریق تغییر باور و رویکرد آنها به موضوع فراهم شود.

2)       تحلیل محتوا و مقایسه کتب آموزش کسب و کار به‌منظور شناسایی فاصله وضعیت موجود با مطلوب

3)       امکان آموزشهای مجازی(آنلاین و آفلاین) در زمینه کسب و کار، برای دانش آموزان تمام رشته ها فراهم شود.

4)       بسته آموزشی کسب و کار متشکل از اجزائی هم‌چون نرم‌افزارهای آموزشی مرتبط، فیلم‌های تأثیرگذار، تصاویر، نقشه و غیره ، با همکاری سازمانها و وزارت آموزش و پرورش تهیه گردد.

 

 

 

منابع

-       پارسا، عبداهلل وگرائلی شیخ ، رقیه (1390). بررسی تأثیر آموزشـکارآفرینی بـر پـرورش اسـتعداد کارآفرینی هنرجویان هنرستان های دولتی کار دانششهر اهواز. اولـین همـایش ملـی آموزش در ایران.

-       تيموري، سيدروح الله (1387). مقايسه ويژگي هاي كارآفريني در بين دانش آموزان مدارس راهنمايي پسرانه دولتي و غيرانتفاعي شهر كرج. پايان نامه كارشناسي ارشد، دانشگاه علامه طباطبايي

-       رسولی، رؤیا؛ زندوانیان، احمد؛ آروین، فخرالسادات؛ دهقان، ساناز (1391). مقایسه تأثیر روش های یادگیری مشارکتی و سخنرانی بر تفکر خالق و پیشرفت تحصیلی درس حرفه و فن دانش آموزان دختر سوم راهنمایی شهر یزد، زمستان 2062 ،شماره 01 ،صص 91-16

-       روشن، محمد رحیم؛ سیفی، الهام؛ عبدالهی، بیژن؛ نوکانی، ژیال؛ بنی جمالی، زهرا (1394). بررسی رابطه بین آموزش کارآفرینانه معلم )اهداف، محتوا، ضرورت، شیوه و محیط آموزشی( با روحیه کارآفرینانه دانش آموزان متوسطه شهر تهران، اندیشه های نوین تربیتی، دانشکدۀ علوم تربیتی و روا نشناسی دانشگاه الزهراء )س(، دوره 22 ،شماره 2 ،بهار 2064 ،صص276-292.

-       عباسي، ابوالفضل، (1393). آموزش کارآفرینی و مدرسه کارآفرینانه رویکردی جدید در تربیت و رشد دانش آموزان. همايش سلامت اخلاقي و رفتاري كودك و نوجوان در خانواده ، مدرسه و جامعه، تهران، موسسه نيروي تدبير ايرانيان. 

-       عبدی زاده، حسین، نظری، ابوالفضل و اسدزاده، سمیه(1391). چگونگی تقویت روحیه کارآفرینی دانش آموزان مدارس متوسطه از طریق عناصر برنامه درسی. دومین کنفرانس ملی دانشجویی کارآفرینی، تهران، دانشگاه شاهد

-       طائریان، سحرالسادات (1393)، « آموزش کارآفرینی بر ویژگی هاي کارآفرینانه دانش آموزان دوره متوسطه تاثیر دارد » پایان نامه چاپ نشده ، گروه کارآفرینی دانشکده مدیریت دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزي

-       محمدیان، محمود؛ روحانی، امیررضا؛ هاشمزهی، علی و کریمیان، مجتبی (1396). عوامل مؤثر در انتخاب مدل های کسب وکار الکترونیکی کوچک و متوسط در ایران. فصلنامه مطالعات مدیریت فناوری اطلاعات، سال سوم، شماره 21، صص 97-114.

-       مذبوحی، سعید، شرفی، محمد و مقدم، مینا (1390). برنامه درسی آموزش کارآفرینی: هدف، محتوا، روش تدریس و شیوه ارزشیابی. ابتکار و خالقیت در علوم انسانی، سال اول، شماره 9 ،ص ص 63-69

-       مرادی، محمود (1397). تاثیر آموزش های تشخیص فرصت بـر قصـد کارآفرینانـه دانشـجویان پرستاری، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران

 

-       Akpan, E. I., Effiong, S. A., Ele, A. A. (2012). Entrepreneurship education policy: An intervention strategy for economic development in Nigeria. Business and Entrepreneurship Journal, 1(1), 101-110.

-       Azim, M. T., Al-Kahtani, A. H. (2014). Entrepreneurship education and training: A survey of literature. Life Science Journal, 11(1), 127-135.

-       Brizic, M. Mahmoodkhan.D (2017), “Psychological Dimensions of Organizational Behavior”, Macmillan Publishing Company, p. 43.

-       Brownson, C. D. (2014). Entrepreneurship education: Nurturing creative innovations via active learning. Management and Administrative Sciences Review, 3(6), 839-844.

-       Cheng, B. S. Hsu, R. C. (2016). “Human capital and economic growth in Japan: An application of time series analysis”. Applied Economics Letters, 4, 393-395.

-       Din, B. H., Anuar, A. R., Usman, M. (2016). The effectiveness of the entrepreneurship education program in upgrading entrepreneurial skills among public university students. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 224 ,117-123.

-       Golff, L.(2004). A New Paradigm for Business Education. Management Decision, 42( 3),  499-507 .

-       Gurel, E. Alting, L. Daniele, R. (2008). “Tourism students entrepreneural intentions”, Journal of annals of tourism research, 37(3), 646-669.

-       Hansemark, O. C. (2019). The effects of an entrepreneurship programme on need for achievement and locus of control of reinforcement. International Journal of Entrepreneurial Behavior and Research, 4(1), 28-50.

-       Koh, H. (2016). “Testing hypotheses of entrepreneurial characteristics”. Journal of Managerial psychology,  11( 3),

-       Marques, L. A., & Albuquerque, C. (2012). Entrepreneurship education and the development of young people life competencies and skills. Journal of Entrepreneurship Perspectives, 1(2), 55-68.

-       Moss Kanter, Rosabeth (2019), “When giants learn cooperative strategies”, Strategy and Leadership, Vol. 18, Iss: 1, pp. 15-22.

-       Mwasalwiba, E.S.(2008). Entrepreneurship education: a review of its objectives, teaching methods, and impact indicators. Education + Training Vol. 52 No. 1,pp. 20-47.

-       Oguntimehin, Y. A., & Olaniran, O. O. (2018). The relationship between entrepreneurship education and students’entrepreneurial intentions in Ogun state-owned universities, Nigeria. British Journal of Education, 5(3), 9-20.

-       Rabbior, Gary.(1990) “Elements of a Successful Entrepreneurship/Economics /Education Program” Entrepreneurship Education: Current Developments, Future Directions.Ed. Calvin A. Kent. New York: Quorum Books, 1990.

-       Soloman, M. (2017), “Active training”, San Francisco: Jossy-Bass P Feiffer, p. 20.

 

-       Testa, S., & Frascheri, S. (2015). Learning by failing: What we can learn from unsuccessful entrepreneurship education. The International Journal of Management Education, 13, 11-22.

-       Wallke, D.B (2018), “How to be an effective supervisor”, Boston: American management Association, p. 21.

 

---

[1]  . credibility

[2]  . dependability

[3]  Mwasalwiba

[4]  Golff,

[5]  Rabbior

[6]  . Collins

[7]  . Woolfolk

[8]  . Lucas, Choudhri, Roche, Ranniger & Greenberg

 

8

 

---