تحلیل و بازشناسی رفتارهای زیست محیطی شهری (مطالعه موردی: شهر اصفهان، سال 1391)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

رضا مختاری ملک آبادی ¹ (پیام نور)
عظیمه‌السادات عبداللهی ² (پیام نور)
حمیدرضا صادقی ³ (پیام نور)

تاریخ دریافت : 1393/08/03 تاریخ پذیرش : 1393/08/03 تاریخ انتشار : 1393/08/01

کلید واژه: دانش زیست محیطی, نگرش زیست محیطی, رفتار زیست محیطی, ارتباط با طبیعت,

چکیده مقاله :

 محیط زیست شهری مانند همه محیط‌هایی که زندگی در آنها جریان دارد در فعالیت‌های انسان تاثیر گذاشته و از آن متاثر می‌گردد و به دلیل شمار جمعیت زیادی که در آن درگیرند این تاثیر متقابل اگر مخرب باشد فجایع زیست محیطی به بار خواهد آورد. رفتار شهروندان در برخورد با محیط زیست اطرافشان عامل مهمی در کاهش مخاطرات زیست محیطی در حیات شهری است. بدیهی است که عوامل متعددی می‌تواند بر یک رفتار خاص تأثیر بگذارد، اما از آنجا که بررسی تمامی عوامل در چهارچوب یک تحقیق نمی گنجد، این تحقیق به سنجش تأثیر برخی متغیرها از جمله دانش زیست محیطی، نگرش زیست محیطی، ارتباط افراد با طبیعت، سن، جنسیت، وضعیت تاهل، موقعیت اجتماعی/ اقتصادی بر رفتار زیست محیطی شهروندان پرداخته است. این پژوهش به شیوه ی پیمایشی و با توزیع پرسش نامه بین افراد نمونه ای به حجم 400 نفر در سال 1391 انجام شده است. افراد نمونه به شیوه ی سهمیه ای از جامعه آماری شهروندان بالای پانزده سال شهر اصفهان انتخاب شدند. نتایج تحقیق حاکی از آن است که رفتار زیست محیطی شهروندان اصفهانی نسبت به دهه قبل رفتار‌هایی مسئولانه تر شده است. ارتباط افراد با طبیعت مهمترین عامل پیش بینی کننده رفتار زیست محیطی از بین دیگر عوامل مورد بررسی است. افراد مسن و زنان رفتارهایی مانند تفکیک زباله واستفاده از حمل و نقل دوستدار محیط زیست را بیشتر از مردان انجام می‌دهند. موقعیت اجتماعی/ اقتصادی پیش بینی کننده استفاده افراد از حمل و نقل دوستدار محیط زیست و خرید زیست محیطی است که البته رابطه اول منفی است بدین گونه که افراد با موقعیت اجتماعی/ اقتصادی بالاتر کمتر از حمل و نقل دوستدار محیط زیست استفاده می‌کنند. زنان از حمل و نقل دوستدار محیط زیست بیشتر استفاده می‌کنند و در زمینه تفکیک زباله از مبداء نیز رفتار مطلوب تری دارند.

منابع و مأخذ:

منابع

آمار نامه شهر اصفهان، (1390)، آمار میزان زباله تولید شده به تفکیک در سال ۸۷. http://isfahan. ir/Index. aspx?tempname

اسماعیلی، فرزانه، (1386)، بررسی نگرش زیست محیطی دانش آموزان سوم دبیرستان شهر تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه پیام نور مرکز تهران.

ایسنا، (5/10/1390)، تداوم آلودگی هوا در اصفهان. بر گرفته از http://isna. ir/isna/NewsView. aspx?ID=News-1918232

ایمنار(13/10/1390)، بهبود آلودگی هوا در اولویت شورای شهر. برگرفته از:http://imna. ir/vdcfmcdt. w6dy1agiiw. html

اتکینسون، ریتا ال. و همکاران، (1388)، زمینه روان شناسی هیلگارد. ترجمه محمد نقی براهنی و همکارن. چاپ یازدهم. تهران:انتشارات رشد.

بارت، ریچارد. و سراج الدین، اسماعیل، (1379)، اخلاقیات و ارزشهای معنوی در خدمت ارتقای توسعه پایدار براساس محیط زیست. اشرف العقلابی، احمدرضا. تهران:انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست.

بری، جان، (1380)، محیط زیست و نظریه‌ اجتماعی. پویان، حسن. و توکلی، نیره. تهران:انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست.

بروان، لستر، (1387)، طرح امید، آینده ومحیط زیست. ترجمه حمید طراوتی. مشهد: انتشارت جهاد دانشگاهی مشهد.

بصیری، مهدی، (1388)، تحلیل و بیلان و بررسی علل خشک شدن زاینده رود، مجموعه مقالات همایش بررسی بحران زاینده رود. اصفهان: مرکز مطالعات و پژوهش‌های شورای اسلامی شهر صص 44-58.

بوتکین، دانیل، کلر، ادوارد، (1388)، شناخت محیط زیست. زمین سیاره زنده. ترجمه وهاب زاده، عبدالحسن. مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی.

بلیکی، نورمن، (1384)، طراحی پژوهش‌های اجتماعی. ترجمه چاوشیان، حسن. نشر نی.

رادفورد، یان د، (1381)، شاخص‌های توسعه پایدار. ترجمه و تدوین نشاط حداد تهرانی و ناصر محرم نژاد. تهران:انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست.

رضوانی نعیمه، ( 1384)، بررسی رابطه بین دانش زیست محیطی و نگرش‌ها با رفتار‌های محافظت از محیط. تهران: دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی دانشگاه شهید بهشتی.

• 
  

  شاهنوشی، مجتبی و عبداللهی، عظیمه السادات ، (1386) ، تحلیلی بر زیست محیطی مردم اصفهان و برخی عوامل موثر برآن، مجله پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان، ج23، شماره 2، صص 15-34.

  
  

  صالحی، صادق، (1389)، نگرش جدید نسبت به محیط زیستو مصرف انرژی. فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات و ارتباطات، سال ششم، ش 20، تهران، صص 197-216.

  
  

  صالحی، صادق، (1389)، مردم و محیط زیست. خبر گزار ی فارس. شماره: 8903190458 در تاریخ 19/03/89

  
  

  صفوی، (1385)، بررسی کیفیت روانابهای شهر اصفهان. نگاه سبز به اصفهان. مجموعه مقالات منتشرشده جمعیت پیام سبز، اصفهان: جمعیت حمایت از منابع طبیعی و محیط زیست.

  
  

  عبداللهی، عظیمه السادات، (1383)، بررسی آگاهی، نگرش و رفتار زیست محیطی شهروندان اصفهان، پایان نامه کارشناسی ارشد منتشر نشده به راهنمایی دکتر مجتبی شاهنوشی، اصفهان: دانشگاه آزاد اسلامی دهاقان.

  
  

  فردا نیوز، (1/10/1390، چرا هوای اصفهان هم مثل تهران شد؟. برگرفته از

  
  

  http://www. fardanews. com/fa/news/177690/

  
  

  کریمی، لیلا، (1389)، بررسی عوامل جامعه شناختی مؤثر بر رفتار زیست محیطی (با تکیه بر رفتار مصرف آب). پایان نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه پیام نور مرکز پرند.

  
  

  کهیل، مایکل، (1387)، محیط زیست و سیاست اجتماعی. ترجمه حسین حاتمی نژاد و سهراب امیریان. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

  
  

  گلکار، فروغ و فرهمند، علیرضا، (1389)، آلودگی‌های محیط زیست. تهران:انتشارات ماندگار.

  
  

  مختاری ملک آبادی، رضا، (1390)، خیابان زایی و بزرگراه سازی. مهمانانی ناخوانده برای باغ شهری به نام اصفهان. مجموعه همایش شهرنشینی، محیط زیست و سلامت اصفهان:مرکز مطالعات و پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان.

  
  

  میلتون، کی، (1382)، طبیعت مهربان به سوی اقلیم عاطفه. رستمی شاهرودی، محمد مهدی. تهران:انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست.

  
  

  میلر، جی. تی، (1387)، زیستن در محیط زیست. ترجمه مجید مخدوم. چاپ یازدهم. تهران:انتشارات دانشگاه تهران.

  
  

  وینوگراد، مانوئل، (1381)، شاخص‌های توسعه پایدار. ترجمه وتدوین حداد تهرانی، نشاط. و محرم نژاد، ناصر. تهران: انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست.

  
  

  Arcury, T. A. (1990). Environmental Attitude and Environmental Knowledge. Society for Applied Anthropology. Vol 49,N4,pp 300-304.

  
  

  Manzanal, R. F. , Barreiro L. R. , Carrasquer J. (2007). Evaluation of Environmental Attitudes: Analysis and Results of a Scale Applied to University Student. Science Education. Vol 91,Issue 6,pages 988-1009.

  
  

  Cordano M. Welcomer S. A. , Scherer R. F. )2003). An Analysis of the Predictive Validity of the New Ecological Paradigm Scale, The Journal of Environmental Education,Vol 34, Issue 3, pages 22-28.

  
  

   

  
  

  Kaiser F. G. ,Shimoda T. A. (1999). Responsibility as a Predictor of Ecological Behavior. Journal of Environmental Psychology.

  
  

  Kalantari, Kh. ,Shabani, H. Asadi, A. , H. M. Mohamadi,(2007). Investigating factors affecting Environmental Behavior of Urban Residents. A case study in Tehran city. Iran, American Journal of Environmental Sciences.

  
  

Maleki, A. Karimzadeh, S. (2011). A Survey of Relationship between the EnvironmentalAttitudes and Environmental Knowledge and Energy consumption Behavior among Citizens of Urmia, West Azarbaijan, Iran, International Journal of Social Sciences and Humanity Studies Vol 3, No 1, ISSN: 1309-8063 (Online)

Nisbet, E. K. ,Zelenski, J. M. , Murphy S. A. (2009). The Nature Relatedness Scale Linking Individuals’ Connection With Nature to EnvironmentalConcern and Behavior. Environment and Behavior. Vol 41,No 5,pp715-740.

Pooley, J. A. , O’Connor, M. (2000). Environmental Education and Attitudes. Environment and Behavior, Vol. 32, No. 5, 711-723.

Rogers, W. S. (2003)Social Psychology Experimental and Critical Apperoaches. Open University Press.

Salehi S. (2007). Knowledge and Environmentally Significant Behavior , Leeds University.

Scott D. ,Willits F. K. (1994). Environmental Attitudes and Behavior Environment and Behavior, Vol. 26, No. 2, 239-260.

Shobeiri, S. M. , Omidvar, B. ,Prahallada, N. N. (2006). A Comperative Study of Environmental Awareness among. Secondary School Students in Iran and India. International Journal of Environmental Research. Vol 1. pp 28-34.

---

[1]-Scott.D

[2] -Willits,F.K

[3]Survey method

[4]- New Environmental Paradigm

[5]-Dunlap and Van Liere

[6]-, M . Welcomer S.A & Scherer R. F. Cordano

[7]-Manzanal, R.F., Barreiro L. R.,CarrasquerJ

[8]-Nisbet

[9]-Cochran

[10] Stern

[11] Contextual factors

[12] Routine

[13]-Hines

[14]-Hungerford

[15]-Tomera

[16]- LaPiere  

[17]Fishbein

[18]Ajze

[19]Theory of planned behavior

[20]Behavior intention

[21]- Milton

[22]-Nisbet

[23]- Vining

[24] - Maes

[25] - Kals

[26] - Schumacher

[27]-Montada