ارزیابی و پیشبینی تغییرات و پراکنش افقی شهرها با استفاده از تصاویر ماهوارهای چند زمانه و سیستم اطلاعات جغرافیایی (نمونۀ موردی: شهر تبریز در مطقع زمانی 1389-1363)
محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری
محسـن احدنژاد روشـتی
1
(
اســتادیار جغرافیــا و برنامــه ریــزی شــهری، دانشــگاه زنجــان، زنجــان، ایــران
)
ســید احمــد حســینی
2
(
دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زنجـان، زنجـان، ایـران
)
کلید واژه: گسترش افقی, شهر تبریز, تغییرات کالبدی, تصاویر ماهوارهای, توسعۀ شهری,
چکیده مقاله :
چکیده امروزه شهرها با رشدی شتابان در حال گسترش و توسعه هستند، به طوری که فرایند توسعة شهرها در حال حاضر یکی از مهمترین موضوعات پیشِ روی پژوهشگران مسائل شهری است. افزون بر میزان رشد شهرها، چگونگی تغییرات کاربریها در سطح کلان نیز مورد توجه میباشد .در پژوهش حاضر چارچوبی برای تهیۀ نقشه و تحلیل الگوهای قابل پیشبینی از گسترش شهر در مقیاسهای فضایی- کالبدی متفاوت، با هدف تحلیل فرایندهای رشد و گسترش شهر تبریز فراهم شده است. در این مقاله با استفاده از تصاویر ماهوارهای چندزمانه لندست 5 و با استفاده از تکنیکهای پردازش تصاویر ماهوارهای تغییرات کاربری اراضی در مقطع زمانی 1363 تا 1389 با تاکید بر گسترش فضائی شهر تبریز مورد ارزیابی قرار گرفته و نیز با استفاده از فنون پیش بینی تغییرات کاربری اراضی از جمله روش سلولهای خودکار و زنجیره های مارکوف روند احتمالی گسترش شهر تبریز تا سال 1400 مورد پیش بینی قرار گرفته است. بر اساس نتایج این تحقیق، مشخص شد که گسترش شهر تبریز در چه ابعاد و مقیاسی به ترتیب شدت عمل، کاربریهای کشاورزی، مرتعی، آبی، بایر، کوهستانی پیرامون خود را تحت گسترش فضایی- کالبدی خود قرار داده است. بر اساس نتایج حاصله مقدار مساحت شهر تبریز از 5768 هکتار در سال 1363 به 11853 هکتار در سال 1389 رسیده و با این روند، طبق پیش بینیهای انجام شده در سال 1400 به بیش از 14312 هکتار خواهد رسید. همچنین روند توسعه شهر نشان دهنده این است که تمایل گسترش کالبدی- فضایی شهر تبریز در امتداد شرقی و غربی است؛ یعنی منطقهای که زمینهای مرغوب کشاورزی اطراف شهر در آنجا قرار گرفته است.