تحلیل توزیع خدمات عمومی شهر شیراز با مدل‌های خودهمبستگی فضایی در نرم‌افزار ArcGIS و Geoda

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

اکبر کیانی ¹ , علی‌اکبر کاظمی ²

1 - دانشگاه زابل
2 - کارشناسی ارشد زابل

تاریخ دریافت : 1393/03/31 تاریخ پذیرش : 1394/09/23 تاریخ انتشار : 1394/09/01

کلید واژه: خدمات عمومی, مدل خوهمبستگی, شاخص موران, Geoda, آماره عمومی G,

چکیده مقاله :

داده­های فضایی در فضا توزیع یکنواختی ندارند و تکنیک­ها و تحلیل­های منحصر به فرد خود را می­طلبند. از این رو، مدل­های گوناگونی در زمینه، زمین آمار به وجود آمده­اند. از آنجا که بررسی و تحلیل توزیع خدمات عمومی شهر به صورت همگن در فضا توزیع نشده­اند بنابراین یکی از اساسی­ترین عناصر ارتقاء دهنده کیفیت محیط شهری دسترسی مناسب به خدمات است و یک عامل ضروری برای توفیق پایداری محیط شهری تلقی می­شود. در چنین شرایطی مدل­های جدید تحلیل فضایی از جمله تحلیل حریم و تکنیک­های خودهمبستگی فضایی توانسته­اند، مسأله­ی دسترسی به خدمات شهری را نه تنها برای یک نوع خدمت خاص بلکه برای تعداد زیادی از خدمات تحلیل نمایند و چگونگی پراکنش فضایی خدمات (تمرکز و تفرق) و دسترسی شهروندان و در نهایت عدالت فضایی شهری را تبیین نمایند. روش تحقیق حاضر توصیفی – تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه­ای، اسنادی و بررسی­های میدانی در سطح شهر شیراز است. با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و نرم­افزار Geoda و شاخص موران و آماره عمومی G و شاخص دو متغیره موران به تجزیه و تحلیل اطلاعات پرداخته شد. نتایج نشان می­دهد که خدمات متناسب با جمعیت در مناطق شهری شیراز توزیع شده­اند، اما دسترسی شهروندان به خدمات عمومی شهری برابر نیست و از مدل مرکز پیرامون تبعیت می­کنند. نواحی مرکز شهر از دسترسی مطلوبی به خدمات برخوردارند و نواحی پیرامونی از دسترسی ضعیفی برخوردار هستند.

منابع و مأخذ:

جعفری، عباس (1374)، شناسنامه جغرافیای طبیعی، انتشارات گیتاشناسی، تهران.

حاتمی نژاد، حسین (1387)، «تحلیل نابرابری اجتماعی در برخورداری کاربری­­های خدمات - شهری»، مجله پژوهش­های جغرافیای انسانی، شماره 65، 85-71. 

داداش­پور،‌هاشم و فرامرز رستمی (1390)، «بررسی و تحلیل نحوه توزیع خدمات شهری از دیدگاه عدالت فضایی مطالعه موردی شهر یاسوج»، جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، شماره 16، صص 191ـ 178.

درودی، محمدهادی (1386)، تحلیل فضایی سوانح آتش­سوزی و مکان­یابی ایستگاه­های آتش­نشانی در شهر مشهد، دانشگاه فردوسی، مشهد.

رستمی، مسلم و جعفر شاعلی (1388)، «تحلیل توزیع فضایی خدمات شهری در شهر کرمانشاه»، فصلنامه چشم­انداز جغرافیایی، سال چهارم، شماره 9، صص 51-26.

رمضانی، مرتضی (1385)، تحلیل جغرافیایی جرایم در شهر مشهد، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی، مشهد.

رهنما، محمد رحیم و ذبیحی جواد (1390)، «تحلیل توزیع تسهیلات عمومی شهری در راستای عدالت فضایی با مدل یکپارچه دسترسی در شهر مشهد»، جغرافیا و توسعه، شماره 23، صص 26 – 5.

زنگی­آبادی، علی و کیومرثی حسین (1391)، «تحلیل فضایی و مکان­یابی مراکز پستی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: مناطق 5 و 6 شهر اصفهان)»، جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال 23، شماره 3.

زنگی­آبادی، مهدیه (1381)، تحلیل توزیع فضایی و مکان­یابی کتابخانه­­های عمومی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: شهر کرمان)، پایان­نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس.

شیعه، اسماعیل (1380)، مقدمه­ای بر برنامه­ریزی شهری، انتشارات دانشگاه علم و صنعت، تهران.

هاروی، دیوید (1377)، عدالت اجتماعی و شهر، ترجمه فرخ حسامیان، محمدرضا حائری و بهروز منادی زاده. شرکت پردازش و برنامه­ریزی شهری (وابسته به شهرداری تهران)، تهران.

Anselin, L., Florax, R. J., and Rey, S. J. (2004), Advances in Spatial Econometrics. Methodology, Tools and Applications. Springer-Verlag, Berlin.

Delbosc, A. and G., Currie (2011), "Using Lorenz curves to assess public transport equity", Journal of Transport Geography, 19.

Gilbert, A. and Chakraborty, j. (2011), "Using geographically weighted regression for environmental justice analysis: Cumulative cancer risks from air toxics in Florida", Social Science Research, Pp. 273- 286.

Lee, Jay, Wong, David. W. S. (2001), Statistical analysis with ArcView GIS, John Wiley and sons, New York, Pp.135-137.

Lee, S. I. (2000), "Developing a bivariate spatial association: an integration of Pearson",S. and Moran, S. I., Journal of Geographical Systems, 3, Pp. 369- 385.

Litman, T. (2007), Evaluating Transportation Equity: Guidance for incorporating Impacts in Transportation Planning, Victoria Transport Policy institute.

Lotfi, S., and Koohsari, M. (2009), "Measuring objective accessibility to neighborhood facilities in the city (A case study: Zone 6 in Tehran. Iran)", Cities, Vol. 26, Pp. 133-140.

Omar, I. (2005), "Evaluating accessibility using house - level data: A spatial equity prespective", Computer, Environment and Urban System.

Ord, J. K. Getis, A. (1992), "Local spatial autocorrelation statistics: distributional issues and an application", Geographical Analysis, 27, Pp. 286 – 306.

Smith, D. (2003), Geography and Social Justice, Blackwell, Oxford, UK & Cambridge, USA.