دلبستگی مکانی و ادراک کیفیت محیطی بر میزان حس رضایت در محله سنتی(نمونه موردی: محله حاجی همدان)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

حسن سجادزاده ¹ , عادل شریفی ² , محمدعلی اسدی ³ , ندا شریفی ⁴

1 - دانشگاه بوعلی سینا همدان
2 - دانشگاه علامه طباطبایی
3 - دانشگاه آزاد
4 - دانشگاه آزاد

تاریخ دریافت : 1393/05/26 تاریخ پذیرش : 1394/09/23 تاریخ انتشار : 1394/09/01

کلید واژه: همدان, حس رضایت, کیفیت محیطی, دلبستگی مکانی, محله حاجی,

چکیده مقاله :

شهر‌ها و درابعاد کوچکتر محله‌ها برای ادامه حیات خویش نیازمند سکونت می‌باشند، این در حالی است که ادامه سکونت بدون داشتن حس رضایت معنا ومفهومی آنچنانی که مورد نظر باشد، ایجاد نمی کند. بنابراین از همان ابتدای بوجود آمدن یکجانشینی، ساکنان به دنبال برآوردن نیازهای خویش در داخل سکونتگاه بوده اند، که البته قابل ذکر است که با گذشت زمان ابعاد جدیدی از این نیازها شکل گرفته است، که بدون برآورد ساختن آنها نمی توان حس رضایت را ایجاد کرد. بنابراین تلاش‌های گسترده ای برای شناسایی ابعاد مختلف این نیازها توسط محققان واندیشمندان مختلف صورت گرفته است، این درحالی است که در ابتدا محققان واندیشمندان برای ایجاد حس رضایت تنها به عامل کیفیت محیطی توجه می‌کردند که با گذشت زمان و طی تجربیات جدیدتر به عاملی دیگر یعنی دلبستگی مکانی به عنوان عامل دوم ایجاد حس رضایت انتخاب گردید. بنابراین با انتخاب یک محله سنتی و سپس با مطالعات میدانی و مصاحبه حضوری و با توزیع 253 پرسشنامه در داخل این محله به بررسی حس رضایت با توجه به دو عامل که بیان شد، پرداختیم و با وارد کردن اطلاعات برگرفته از پرسشنامه در داخل نرم افزار آموس مدل نهایی را تبین کردیم، که بعد از بررسی‌های انجام شد به نتیجه رسیدیم که عاملی که در این محله سبب ایجاد حس رضایت شده ابتدا وجود دلبستگی مکانی و بعد از آن کیفیت محیطی است که می‌توان بیان کرد که، وجود دلبستگی مکانی یک عامل مهم همانند کیفیت محیطی در ایجاد حس رضایت است.

منابع و مأخذ:

منابع

اسماعیلی محسن و حمیدرضا ابراهیم خانی، شرح جامع مباحث عمومی شهرسازی ایران؛ تهران: انتشارات ارشد، 1389-فصل 4

احمدی پور، زهرا؛ میرزایی تبار، میثم(1389)، " نقش احساس مکانی در سازماندهی سیاسی فضا)"،  فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط، شماره 12

بحرینی، سیدحسین (1390)"فرایند طراحی شهری"تهران، دانشگاه تهران، موسسه انتشارات، چاپ هفتم

بهرامی نژاد، دهقان، ( 1382( شناخت و ارزیابی کیفیت محیط شهری در بافت میانی شهرها مطالعه موردی بافت میانی شهر شیراز، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته شهرسازی، دانشگاه شیراز.

بهزادفر، مصطفی و قاضی زاده، سیده ندا(1390)، " حس رضایت از فضای باز مسکونی نمونه مورد مطالعه: مجتمعهای مسکونی شهر تهران" نشریه هنرهای زیبا –معماری و شهرسازی شماره 45، صص 15-24

پارسی، فرامرز؛منصوری، کاوه و بدری، نگار(1390)، "بررسی نظام اجتماعی در ساختار شهرهای ایران و تبیین جایگاه محلات به مثابه نظام اجتماعی شکل دهنده به شهر قاجاری" اولین همایش ملی معماری و شهرسازی اسلامی، تبریز، دانشگاه هنر اسلامی تبریز

پیترهال و اولر یخ فایفر (1388)، "آینده شهری قرن 21:برنامه جهانی برای شهرهای قرن بیست ویکم"مترجمان اسماعیل صا دقی، ناهید صفایی، نشر تهران، جامعه مهندسان مشاور ایران، چاپ اول

پیر بابایی، محمد تقی و سجاد زاده، حسن(1390)، " تعلق جمعی به مکان، تحقق سکونت اجتماعی در محله سنتی" باغ نظر، شماره شانزدهم، سال هشتم، صص 28-17

توتونچی، بهرام(معاون گردشگری میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری همدان)(1392)، "تنها 3محله همدان حالت قدیمی خود را ازدست نداده اند"، گروه استانها، حوزه همدان-خبرگزاری فارس02-06-1392

جوان فروزنده، علی و طلبی، قاسم(1389)، "مفهوم حس تعلق به مکان و عوامل تشکیل دهنده آن"هویت شهر، شماره هشتم، سال پنجم، صص37-27

رفیعیان؛مجتبی؛ عظیمی، مریم؛مقدم، حامد(1390)، " ارزیابی کیفیت مناطق شهری در برخورداری از فضاهای عمومی با استفاده از نمودار وزنی ورونی(نمونه موردی : شهر قدیم لار)، فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط، شماره 16

رهنمایی، محمد تقی؛، فرهودی، رحمت اله؛قالیباف، محمد باقر وهادی پور، خاتون (1386)، " سیر تحول ساختاری و عملکردی محله در شهرهای ایران"، جغرافیا(نشریه علمی- پژوهشی انجمن جغرافیایی ایران) دوره جدید، سال پنجم، شماره13، 12

زارعی حاجی آبادی، فاطمه؛پشمکیان، نیلا؛شهابی، صفورا(1392)، "سنجش میزان رضایتمندی ساکنان بافت‌های تاریخی؛نمونه موردی بافت تاریخی محله حاجی همدان، فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط، شماره 22

دانشپور، سید عبدالهادی، سپهری مقدم، منصور و چرخچیان، مریم(1388)"تبیین مدل "دلبستگی به مکان"و بررسی عناصر و ابعاد مختلف آن"نشریه هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی –شماره38-صص37-48

‌هاگت، پیتر ) 1373(، جغرافیای ترکیبی نو، مترجم شاپور گودرزی نژاد، تهران، انتشارات سمت .

Amérigo, M., Aragones, J.I., 1990. Residential satisfaction in council housing. J. Environ. Psychol. 10, 313–325

Billig, M. (2006) Is my home my castle? Place attachment, risk perception, and religious faith. Environment and Behavior, 38, 248–265

Bonaiuto, M., Aiello, A., Perugini, M., Bonnes, M., Ercolani,A.P., 1999. Multidimensional perception of residential environment quality and neighbourhood attachment in the urban environment. J. Environ. Psychol. 19, 331–352

Bonaiuto, M., Bonnes, M., 2002. Residential satisfaction in the urban environment within the ESCO-MAB Rome Project. In: Aragones, J.I., Francescato, G., Gärling, T. (Eds.),Residential Environments. Choice Satisfaction and Behavior.Bergin & Garvey, Westport, CT, pp. 101–133

Bonnes, M., Bonaiuto, M., Aiello, A., Perugini, M., Ercolani, A.P.,1997. A transactional perspective on residential satisfaction. In:Despres, C., Piché, D. (Eds.), Housing Surveys. Advances in Theory and Methods. Crad, Que., Canada, pp. 99–135

Carp,Frances.Zawadski,Rick.Shokrkon,Hossein-Dimension of Urban Environmental Quality- Environment and Behavior-Vol 8 No 2-1976   

Canter, D., 1977. The Psychology of Place. Architectural Press,London. 

C.Galster,George.,W.Hesser,Garry.,Residential satisfaction:Compositional and contextual correlates,J.Enviroment and Behavior,13(6),735-758,1981

Francescato, G., 2002. Residential satisfaction research: the case for and against. In: Aragones, J.I., Francescato, G., Gärling,T. (Eds.), Residential Environments. Choice Satisfaction and Behavior. Bergin & Garvey, Westport, CT, pp. 15–34.

Ge, Jian.,Hoka, Kazunori.,Research on residential Lifeestyles in Japanese Cities from the viewpoints of residential preference,residential choice and residential satisfaction,J . Landscape and Urban planning,78,pp165-178,2006

LPAC (London Planning Advisory Committee), "London's Urban Environmental Quality",Tibbalds Colbourne Karski Williams Monro, Romford, 1993  

Marino Bonaiuto∗, Ferdinando Fornara, Mirilia Bonnes (2003),"Indexes of perceived residential environment quality and neighbourhood attachment in urban environments:a confirmation study on the city of Rome", Landscape and Urban Planning 65 (2003) 41–52   

Mc Cray,J.W.and Day , S.S.,Housing Values,Aspiration and Satisfactions as Indicators of Housing needs,Home Economics,5(4),pp.244-254,1977     

Rosenberg, M.J., Hovland, C.I., 1960. Cognitive, affective and behavioural components of attitudes. In: C.I. Hovland, M.J.Rosenberg (Eds.), Attitude, Organization and Change. Yale University Press, New Haven, CT, pp. 1–14.      

Shamai Shmuel,(1991), .Sense of Place: An Empirical Measurement,Israel,Geoforum vol 22,pp347-358.        

Van Poll R.; “The perceived quality of the urban residential environment a multi-attribute evaluation”; 1997.