مکان‌یابی ایستگاه‌های اتوبوس با مدل ANP و منطق فازی در GIS (نمونه موردی: شهر خرم آباد)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

حمیدرضا وارثی ¹ (دانشگاه اصفهان)
غلامرضا شیران ² (دانشگاه اصفهان)
حدیث عزیزی حسنوند ³ (دانشگاه اصفهان)

تاریخ دریافت : 1393/08/26 تاریخ پذیرش : 1395/05/11 تاریخ انتشار : 1394/11/01

کلید واژه: حمل و نقل درون شهری, ایستگاه اتوبوس, تحلیل شبکه, خرم آباد,

چکیده مقاله :

حمل و نقل، نقش اصلی را در توسعه شهری ایفا می‌کند. سیستم‌های حمل و نقل، قابلیت حرکت را برای افراد و کالاها می‌آورند. و بر الگوهای رشد و توسعه، درست مانند سطح فعالیت اقتصادی از طریق قابلیت دسترسی و فراهم آوردن زمین، تأثیر می‌گذارند. زیر ساخت‌های حمل و نقل، یکی از دلایل اصلی رشد شهری است. نقش حمل و نقل در توسعه اقتصادی، از میان برداشتن فاصله‌ها و گسترش حیطه امکان پذیری‌هاست. شیوه‌های حمل و نقل به ویژه شیوه‌های جدید، امکانات حمل و نقل بالقوه استفاده از منابع دور دست را به طرز شگفت انگیزی به فعلیت می‌رساند. این پژوهش با هدف مکان یابی ایستگاه‌های اتوبوس در شهر خرم آباد انجام شده است که از نظر روش تحقیق با توجه به محتوی و مؤلفه‌های مورد بررسی در زمرۀ تحقیقات توصیفی ـ تحلیلی، و از نظر هدف مطالعه تحقیق کاربردی ـ توسعه ای محسوب می‌شود. اطلاعات و داده‌های اولیه پژوهش به دوشکل اسنادی و میدانی جمع آوری شده است. به منظور تحلیل داده‌ها و تهیه نقشه‌های مورد نیاز از نرم افزار Arc Gis استفاده شده است. در این پژوهش از مدل تحلیل شبکه (ANP) برای وزن دهی به شاخص‌های مورد مطالعه در پژوهش و از مدل منطق فازی (Fuzzy Logical) برای هم پوشانی و تجزیه و تحلیل داده‌ها استفاده شده است. نتیجه پژوهش نشان می‌دهد ایستگاه‌های اتوبوس موجود در شهر خرم آباد، در مقایسه با فواصل استاندارد ایستگاه‌های پیشنهادی برخی از ایستگاه‌های موجود در شهر از موقعیت مکانی مناسب برخوردار نبوده و نیازمند ساماندهی هستند. ایستگاه‌های موجود در جنوب شهر و همچنین ایستگاه‌های موجود در شمال غرب شهر از استانداردهای موجود در فواصل ایستگاه‌ها (600-300 متر) به دور بوده و نیازمند مکان گزینی بهینه هستند. و همچنین در جنوب شهر خرم آباد که پهنه ای نامناسب است چهار ایستگاه قرار گرفته است که این وضعیت نشان دهنده مکان یابی نامطلوب ایستگاه‌ها در شهر خرم آباد است.

چکیده انگلیسی:

 The study was conducted in order to select proper sites for bus stations in the city of Khorramabad. It is of descriptive-analytic in terms of content and studied items and of applied-developmental in terms of purpose. Primary data was collected by documentary and field research. In order to analyze data and to prepare maps, Arc GIS software was used. AnalyticNetworkProcess (ANP) and Fuzzy Logical model to weight the studied indices and to overlap and analyze data, respectively was used in this research. The research results showed that some existing bus stations in the city of Khorramabad are not in appropriate locations, compared with the standard distance of the proposed stations, and they need to be organized. Existing bus stations in the south part of the city and the ones in the northwest part of the city are far away from the existing standards for station spacing (300 to 600 m.), and need optimized localization. Also, the south part of the city is an inappropriate location where there are several bus stations, indicating unfavorable localization of the stations in the city of Khorramabad.

منابع و مأخذ:

آقاجان زاده حمید، آقاجان زاده محمد (1388) یافتن مسیر بهینه حرکت برای اتوبوس‌های درون شهری و بهترین محل برای احداث ایستگاههای اتوبوس درون شهری بوسیله الگوریتم ژنتیک، دومین کنفرانس بین المللی شهر الکترونیک،

امین ناصر، محمد رضا، برادران، وحید (1389)، بررسی عوامل مؤثر بر زمان توقف اتوبوس‌ها در ایستگاه‌ها و پیش بینی آن در سیستم حمل و نقل اتوبوسرانی شهر تهران، پژوهشنامه حمل و نقل، سال هفتم، شماره اول

پژوهشکده اقتصاد(1384)، دانشکده تربیت مدرس، طرح جامع توسعه استان لرستان (بخش: جامعه شهری)، انتشارات سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور

حسینی، سید محمد (1381)، منطق فازی و کاربردهای آن در مدیریت، انتشارات ایشیق،

خرم روز حامد رضا، طالعی محمد(1392) « ارزیابی و اصلاح موقعیت مکانی ایستگاه‌های شبکۀ قطار شهری، با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و تصمیم گیری چند معیاره (مطالعۀ موردی: خط سه قطار شهری تهران)، مدرس علوم انسانی ـ برنامه ریزی و آمایش فضا، دورۀ هفدهم، شمارۀ 21

 دفتر حمل و نقل و دبیرخانه شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور، معاونت عمرانی، (1386)، راهنمای ایستگاه‌های سیستم اتوبوسرانی.

شاهسونی،جاسم(1391) تحلیل مسیریابی و مکان یابی ایستگاههای متروهای شهری با استفاده از Gis نمونه موردی: شهر اصفهان، استاد راهنما علی زنگی آبادی، مشاور غلامرضا شیران، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه ریزی شهری

 شاهیوندی، احمد (1385)، مکان یابی فضای سبز شهری، مطالعه موردی (شهرخرم آباد)، پایان نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما حمیدرضا وارثی و جمال محمدی، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه اصفهان

شریعت مهیمنی، افشین، امیری پور سید محمد مهدی، محمدیان یزدی، پوریا (1387)، ارائه روشی جهت وزن دهی به ایستگاه‌های حمل و نقل عمومی در شهرهای بزرگ (مطالعه موردی: شهر مشهد)، هشتمین کنفرانس مهندسی حمل و نقل و ترافیک ایران، تهران

شمسی کسمایی علیرضا (1380) مکان یابی ایستگاههای راه آهن زیرزمین شهری مطالعۀ موردی: شهر تهران، استاد راهنما محمود احمدی نژاد، دانشگاه علم و صنعت، تهران

صابریان جواد، مسگری محمد سعدی، شیرزادی بابکان علی (1389) رهیافتی نوین در طراحی مسیر حمل و نقل اتوبوس‌های شهری با استفاده ازGis، پژوهشنامه حمل و نقل سال هفتم، شماره اول

عصارزادگان حمید، نادعلی امیرحسین، نادعلی، عطایی، محمدصادق، پور میری، رضا (1391)، مکان یابی بهینه ایستگاه‌های BRT به کمک نرم افزار Arc Gis و تکنیک AHP و TOSIS، یازدهمین کنفرانس بین المللی مهندسی حمل و نقل و ترافیک ایران،تهران

علوی سید علی، پرهیزکار اکبر، رکن الدین افتخاری عبدالرضا، قالیباف محمد باقر، پور موسی سید علی (1390) مدل سازی مکانی تقاضای سفر مبتنی بر روشی جدید برای پیش بینی و کاهش ترافیک (منطقه ی 2 شهرداری تهران)، مدرس علوم انسانی، برنامه ریزی و آمایش فضا، دوره ی پانزدهم، شماره4

علی عسگری، وحید (1390) مکان یابی بهینه ایستگاههای اتوبوس درون شهری، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده عمران، دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی

فرجی سبکبار، حسنعلی؛ نصیری، حسین؛ حمزه، محمد؛ طالبی، سمیه و رفیعی، یوسف، تعیین عرصه‌های مناسب برای تغذیه مصنوعی بر پایه ی تلفیق روش‌های ANPو مقایسه زوجی در محیط GIS، مطالعه موردی دشت گربایگان فسا، مجله جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، شماره ۴۴، زمستان ۱۳۹۰

مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، (1385)، آیین کار ضوابط مکان یابی ایستگاههای اتوبوس شهری، چاپ اول

 نوابخش مهرداد، کفاشی مجید (1387) برنامه ریزی اجتماعی حمل و نقل و نقش آن در توسعه پایدار (مطالعه موردی: شهر تهران)، مدیریت و برنامه ریزی شهری 2، پژوهشکده تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام گروه پژوهش‌های فرهنگی و اجتماعی، پژوهشنامه شماره 18

یزدان پناهی ملیسا، ملکی کیمیا (1390) « بررسی جایگاه حمل و نقل در توسعه اقتصادی پایدار شهری » اولین کنفرانس اقتصاد شهری ایران

Ashtiani, H.z. and Iravani,H. (2002) Application of dwell time functions in transit assignment model, Transportation research record, pp 88-92

Chung, S.H., Lee, A.H.L., Pearn,W.L., (2005), Analytic Network Process (ANP) Approach for Product Mix Planning in Semiconductor Fabricator, International Jornal of Production Economics, Volume 96, pp.15-36.

Dyson, R.G., (2004), Strategic Development and SWOT Analysis at the University of Warwick, European Jornal of Operational Research, Volume 152, pp.631-640.

Dill, R., Alonso, J., Borba and Fernando D.R. Murcia, (2004), Organization’s Profitability Analysis: A Fuzzy Logic Approach, Encamped Congress.

Ertay, T., Ruan, D., Tuzkaya, U.R., (2006), Integrating Data Envelopment Analysis and Analytic Hierarchy for the Facility Desighn in Manufacturing Systems, Information Science, Volume 176, pp 237-262.

Henrik hall, carl (2006) a framework for evaluation and desiagn of an integrated public transportion department of science and  technology, link opings university

Ghandehari mahsa, hamidi pouyandeh nahid, moshref javadi Mohamad hossin (2013) locating of Bicycle stations in the city of Isfahan using mathematical programming and multi – criteria decision making techniques, International journal academic recerch in aaceounting, finance and management sciences, vol.3, No.4,pp. 18-26

Grava,sigurd (2003) urban transportion system: choices for communities

Grava, sigurd (2004) urban transportion system, downloaded from digital engineering library at mcqraw-hill

Saaty, TL., 1980, The analytic Hierarchy Process: planning, priority setting, resource allocation. McGraw-Hill, New York, p 287.

Sarkis, J., (2002), A Models for Supplier Selection, Jornal of Supply Chain Management, Volume 38, pp.18-28.

Lee, L.W., Kim, S.H., (2000), Using Analytic Network Process and Goal Programming for Interdipendent Information System Project Selection, Computers and Operation Research, Volume 27, pp. 367-382.

Momoh, J.A., Zhu, J.z., (1998), Application of AHP/ANP to Unit Commitment in the Deregulated Power Industry, In: IEEE International Conference on System, Man and Cybernetics, Vol. 1 San Diego, pp. 817- 822.

Munehrio, kazunori &et al (2011) Analysis on rural highway design using traffic- micro- simulation in cold regions, Internatinal sgmposium on high way capacity and quality of service Stockholm, Sweden, june 26- july

Vuchic,vukan r (2005) Urbantransit: operation, planning and economic, john wiley &sons, Inc

Olowosegun aadebola, okoko enosko (2012) analysis of bus stops locations using geographic information syatem in Ibadan nirth L.G.A. Nigeria, industrial engineering letters, vol.2,No.3,2012

Ziari, hassan Mahmud keymanesh and Mohamad khabiri (2007) locatin stations of public transportion vehicles for improving transit accessibility, transport 22,No.2