ارزیابی پتانسیل‌ها‍‍‌‍‍‌‌ی مناطق شهری جهت توسعه الگوی بوم‌شهر نمونه مطالعه: مناطق شهر اصفهان

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

نفیسه مرصوصی ¹ (دانشگاه پیام نور)
رباب حسین زاده ² (دانشگاه پیام نور)
اسماعیل صفرعی زاده ³ (دانشگاه پیام نور)

تاریخ دریافت : 1392/08/11 تاریخ پذیرش : 1394/03/13 تاریخ انتشار : 1394/04/01

کلید واژه: تحلیل عاملی, توسعه پایدار, تحلیل خوشه ای, بوم شهر, مناطق شهری اصفهان,

چکیده مقاله :

     با مطرح شدن ایده توسعه پایدار، چالش‌های اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و زیست محیطی موجود در شهرها بیش از هر زمان دیگر مورد توجه قرار گرفت. رشد شهرها و در پی آن افزایش جمعیت شهری، علاوه بر معضلات اجتماعی و اقتصادی، صدمات زیست محیطی جبران ناپذیری به دنبال داشته به طوری که آینده بلند مدت شهرها به دلیل تحمیل هزینه‌های غیر قابل جبران بر محیط زیست، به خطر افتاده است. بنابراین، برنامه ریزان شهری، جهت دستیابی به اهداف توسعه پایدار اقدام به طراحی‌های همگام با محیط زیست نمودند که اکوسیتی یا به عبارتی بوم شهر نمونه‌ای از آنها است.شهر اصفهان به عنوان سومین کلانشهر کشور، علیرغم دارا بودن پتانسیل‌های طبیعی جهت تبدیل به بوم شهر، ازجمله شهرهایی است که رشد روزافزون آن می‌تواند چالش‌های فراوانی در پی داشته باشد به همین دلیل پژوهش حاضر در پی یافتن منطقه مناسب جهت پیاده سازی الگوهای بوم شهر در آن و طراحی همگام با توسعه پایدار شهری است. روش پژوهشحاضر توصیفی- تحلیلی است.از تکنیک تحلیل عاملی و خوشه‌‌ای در محیط نرم افزارSPSS جهت ارزیابی و اولویت‌بندی مناطق 14 گانه شهر اصفهان استفاده شدهاست.برای دستیابی به هدف مذکور از شاخص‌های توسعه پایدار با رویکرد بوم‌شهریاز قبیل شاخص‌های زیست محیطی، حمل‌و‌نقل، اجتماعی و کالبدی بهره گرفته شده است.نتایج به دست آمده حاکی از آن است که از 14منطقه شهری اصفهان، منطقه 12 بالاترین پتانسیل، منطقه 4 دارای پتانسیل متوسط و  منطقه 9 کم پتانسیل ترین و سایر مناطق شهر اصفهان (78 در صد مناطق) به لحاظ برخورداری از پتانسیل لازم جهت تبدیل به بوم شهر محروم می‌باشند. بین میزان برخورداریمناطق از فضاهای سبز شهری و پتانسیل مناطق جهت تبدیل به بوم شهر رابطه مثبت ولی اندکی وجود دارد.بنابراین تنها عامل برخورداری از فضاهای سبز در منطقه برای طراحی بوم شهر کافی نبوده بلکه زیرساخت‌های اجتماعی، اقتصادی و کالبدی محل نیز باید در حد قابل قبولی باشد.

منابع و مأخذ:

منابع

بهرام سلطانی، کامبیز، (1387)، محیط زیست در برنامه ریزی منطقه ای شهری، انتشارات شهیدی، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران،جلد اول، تهران

بییر،آن.آر و هیگینز، کاترین،(1390)، برنامه ریزی محیطی برای توسعه زمین، ترجمه سید حسین بحرینی و کیوان کریمی، مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران، چاپ سوم،تهران، 490 صفحه

تقوایی، مسعود، شفیعی، پروین، (1388)،کاربرد تحلیل عاملی و خوشه‌ای در ارزیابی فضایی- مکانی مناطق روستایی اصفهان، اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال هفدهم، شماره 68، صص 86-57

تقوایی، مسعود، صبوری، محمد، (1391)، تحلیل تطبیقی سطح و میزان توسعه یافتگی شهرستان‌های استان هرمزگان، جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، سال 23، شماره پیاپی 46، شماره2، صص 68-53

دیوسالار، اسداله ، پرهیزگار، اکبر، (1384)، بوم‌شهر و آثار آن در توسعه پایدار شهرهای ساحلی: شهر ساحلی بابلسر، فصلنامه مدرس علوم انسانی،دوره9، شماره4 ، صص41-17

زیاری، کرامت‌اله، مهدنژاد، حافظ ، پرهیز، فریاد، (1388)، مبانی و تکنیک‌های برنامه ریزی شهری، انتشارات دانشگاه بین المللی چابهار، چاپ دوم، تهران، 474 صفحه

ساسان‌پور،فرزانه،(1387)، روش جاپای‌اکولوژیکی (بوم شناختی) در پایداری کلانشهرها با تأکید بر کلانشهر تهران، فصلنامه پژوهش و مدیریت شهری، شماره 1، صص111-102

شرزه‌ای، غلامعلی و محقق، محسن، (1390) مقایسه نظریه‌های پایداری ضعیف وقوی محیط زیستی در بستر مفهومی توسعه پایدار، علوم محیطی، سال نهم، شماره دوم، صص 34-13

شورت، جان رنه،(1390)، نظریه شهری (ارزیابی انتقادی)، ترجمه کرامت‌اله زیاری، حافظ مهدنژاد و فریاد پرهیز، مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران،چاپ دوم، تهران

ضرابی، اصغر ، شیخ بیگلو، رعنا، (1390)،سطح‌بندی شاخص‌های سلامت استان‌های ایران، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال یازدهم، شماره 42، صص128-107

فرهمندیان، حمیده، (1388)، اکوسیتی و نقش منظر طبیعی درآن، جستارهای شهرسازی، شماره 28 و 29، صص121-112

کلانتری، خلیل، (1391)،مدل‌های کمی در برنامه‌ریزی (منطقه‌ای، شهری و روستایی)، فرهنگ صبا، تهران، 356 صفحه

گافرن،پ. هویسمان،گی، اسکالا، فرانتس، (1390)، بوم شهر، ترجمه نفیسه مرصوصی، نشرفضا، چاپ اول، تهران، 189 صفحه

مخدوم، مجید، (1389)، شالوده آمایش سرزمین،مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران، چاپ نهم، تهران، 289 صفحه

مرصوصی، نفیسه، (1389)، اصول و روش‌های برنامه‌ریزی مجتمع‌های زیستی، جزوه درسیانتشارات دانشگاه پیام نور، 167 صفحه

موسی کاظمی،سید مهدی، علی اکبری، سکینه، (1389)، تحلیل زیست اجتماعی شهر ایلام با تأکید برتوزیع کاربری فضای سبز، مجله جغرافیا، سال هشتم، شماره 26، صص149-135

میکائیلی، علیرضا، صادقی بنیس، مژگان، (1389)، شبکه اکولوژیکی شهر تبریز و راهکارهای پیشنهادی برای حفظ و توسعه آن، پژوهش‌های محیط زیست، سال اول، شماره2، صص52-43

نصیری، اسماعیل، (1388) جهانی شدن و چالش‌های شهرو شهرنشینی در کشورهای در حال توسعه، گنج هنر: پرهام نقش، چاپ اول،تهران، 282 صفحه

هال،پیتر و فایفر، اولریخ، (1388) آینده شهری قرن 21، ترجمه اسماعیل صادقی و ناهید صفایی، جامعه مهندسان مشاور ایران ، چاپ اول، تهران، 459 صفحه

Aveiro: LCA of the city demands and Water Chen, Gang,(2010), Towards a Livable and Sustainable Urban Environment: Eco-Cities in East Asia, world scientific publishing Co,Pte,Ltd

Child, Dennis. (2006), the Essentials of Factor Analysis, Continuum International Publishing Group, London

Cities Alliance. (2006) Cities without Slums, Annual Report De Ambient Ordenamento, 113 pages

Downton, Paul F. (2009),Ecopolis: Architecture and Cities for a Changing Climate, springer publishing, Collingwood, Australia

Fabrigar, Leandre R.,vegener, Duane T.(2012), Exploratory Factor Analysis, oxford university press,NewYork

Harrington, Donna, (2008), Confirmatory Factor Analysis, oxford university press, NewYork

Hassaan, Ayman, Ahmed Mahmoud, Marwa Adel El-Sayed. (2011). Development of sustainable urban green areas in Egyptian new cities: the case of El-Sadat City, Landscape and Urban Planning, Volume 101, Issue 2, Pages 157-170

McManus, Phil,(2005). Vortex Cities to Sustainable Cities: Australian Urban Challenge, UNSW Press, Australia

Miller, G. Tyler, Jr., Scott, E. Spoolman, (2011), Living in the Environment, publisher Yolanda cossio, Canada

Miller, G. Tyler, Jr., Scott, E. Spoolman. (2011), Sustaining the Earth, Cengage Learning

Novotny, v. (2010), Water Infrastructure for Sustainable Communities: China and the World, edited by XiaodiHao, VladimirNovelty, Valerie Nelson, IWA publishing, London, UK

Register, Richard, (2006),Ecocities: Rebuilding Cities in Balance withNature, new society publisher, Canada

Siqueira, L.D. (2011) Urban Metabolism of Yang, Zhifeng, (2012), Eco-Cities: A Planning Guide, crc press.

Yangfan Li, Yi Li, Hu Zhang, Yong Liu, WenwenXu, Xiaodong Zhu.(2011). Canadian experience in low carbon eco-city development and the implications for China, Energy Procedia, Volume 5, Pages 1791-1795

zhuang Bo,Li.,Shanyong,Li.(2011).Quantitative Study of Eco-City in Northwest China, Procedia Engineering,Volume 21, 2011, Pages 345–353