تحلیل تطبیقی نقش سرمایه اجتماعی در پایداری محله‌ای در بافت‌های فرسوده و جدید (نمونه موردی: محلات نارمک و یوسف‌آباد)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

هادی جوادزاد اقدم ¹ (دانشگاه تبریز)
سید علی علوی ² (دانشگاه تربیت مدرس)

تاریخ دریافت : 1393/03/13 تاریخ پذیرش : 1395/03/25 تاریخ انتشار : 1395/03/01

کلید واژه: سرمایه اجتماعی, پایداری محله‌ای, نارمک, یوسف آباد,

چکیده مقاله :

توسعه‌ی پایدار محله‌ای توانا‌یی جوامع کوچک محلی (محلات)، در بهره‌برداری و استفاده از منابع طبیعی، انسانی و اکولوژیکی بوده است. در واقع استفاده از سرمایه اجتماعی به عنوان راه‌حلی قابل‌اجرا در سطح اجتماعات محلی برای مشکلات توسعه مورد توجه سیاست‌گذاران و مسئولان سیاست است. بنابراین، درک مکانیزم و نقش سرمایه اجتماعی برایتحققهدفکوچک‌سازی وظایفوواگذاریمسئولیت‌هابهنهادها، فراهم نمودن زمینه برای گسترش سرمایه اجتماعی در راستای افزایش تعاملات و ارتباطات اجتماعی و فرهنگی در سطح محله‌ای به منظور کمک گرفتن از شهروندان در رسیدن به توسعه پایدار، از اهم اهداف تحقیق حاضر است. این پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی است. در این راستا تجزیه تحلیل داده‌ها با تکمیل پرسشنامه جهت سنجش میزان سرمایه اجتماعی و پایداری محله‌ای انجام گرفته است. به این منظور ابتدا با استفاده از ادبیات نظری تحقیق، شاخص‌های سرمایه اجتماعی و پایداری محله تعیین شده، سپس جهت تجزیه و تحلیل داده‌های تحقیق از آزمون آماری ضریب همبستگی پیرسن و رگرسیون برای آزمون فرضیات تحقیق استفاده شده است. نتایج تحقیق بیانگر آن است که رابطه‌ای مستقیم و معناداری بین متغیر سرمایه اجتماعی و پایداری محله‌ای وجود دارد.

چکیده انگلیسی:

  Sustainable development of the sites has been the ability of local small communities in exploitation of human, natural and ecologic resources. Indeed, use of social capital as an executable solution for solving development problems is in the consideration of policy makers and politicians in local community’s level. Therefore, understanding both mechanism and role of social capital in miniaturizing the tasks, delegating responsibilities to institutions, providing the fields of expanding social capital for increasing socio-cultural interaction in local level through getting help from citizens in achieving sustainable development are of the most important goals of the research.  This research is Descriptive – analytical. In this regard, to measure the rate of social capital and neighborhood stability, the analysis of data was conducted by questionnaires. Initially, indicators of social capital and neighborhood stability were determined using existing literature. We used determine Pearson’s correlation coefficient and regression in hypotheses test. The results of research indicate that there is a significant direct relationship between social capital and neighborhood stability.  

منابع و مأخذ:

استروفسکی،واتسلاف (1378)"از نخستینسرچشمه‌هاتامنشورآتن"،ترجمهاعتضادی انتشاراتمرکزنشردانشگاهی، ص112.

الوانی، سیدمهدی و نقوی، میرعلی (1381)"سرمایه‌اجتماعی: مفاهیم و نظریه‌ها"، فصلنامه مطالعات مدیریت، شماره 33 و 34، ص16.

ازکیا، مصطفی، علی ایمانی(1377)" توسعه روستایی "، تهران، نشر نی،ص76-75.

بیگلری، شادی(1389)" ارزیابی عملکرد مدیریت شهری در پایداری محله‌ای" پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.

بل، سایمون(1382)"منظر:الگو، ادراک و فرایند"، مترجم دکتربهناز امین زاده، انتشارات دانشگاه تهران، تهرانو،ص34.

پانتام،روبرت(1380) "دموکراسی و سنت‌های مدنی"، ترجمه محمدتقی دلفروز، انتشارات تهران، ص 296، 297 و 298.

جیکوبز، جین(1392)" مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکایی"،ترجمه حمیدرضا پارسی، آ. افلاطونی، ویرایش اول, چاپ سوم.

چپ من، دیوید( 1384 )"آفرینش محلات و مکان‌ها در محیط انسان ساخت"، ترجمه ش فریادی و م طیبیان، انتشارات دانشگاه تهران،ص 190.

حیدرآبادی،ابوالقاسم(1389) "اعتماد اجتماعی و عوامل اجتماعی - فرهنگی موثر بر آن (مطالعه موردی جوانان 20 تا 29 ساله استان مازندران)"، مجله مطالعات جامعه شناختی جوانان، پیش شماره -1، ص40.

حسین‌آبادی، مصطفی، تقوایی، علی‌اکبر(1387)،" آموزش شهروندی و رویکرد محله محوری: نقش نهادها و ارکان محله‌ای در آموزش شهروندی "، مجله مسکن و محیط روستا، ص93.

خاکپور، براتعلی، مافی، عزت الله، باوان پوری، علیرضا (1388)" نقش سرمایه‌ی اجتماعی در توسعه‌ی پایدار محله‌ای (نمونه : کوی سجادیه مشهد)"، مجلّه جغرافیا و توسعه‌ی ناحیه ای، شماره‌ی دوازدهم.

خنده رو، مهدی(1387)" بررسی سرمایه اجتماعی و عوامل موثر بر شکل گیری آن در سطح محله، پایان نامه‌ی کارشناسی ارشد رشته‌ی علوم اجتماعی گرایش جامعه شناسی، دانشگاه اصفهان، گروه علوم اجتماعی، ص3.

رضویان، محمد تقی(1381) "مدیریت عمران شهری"،تهران، انتشارات پیوند نو، ص28.

ربانی، رسول(1381)"جامعه شناسی شهری"، انتشارات دانشگاه اصفهان، ص154.

زاهدی اصل، محمد(1383)"بازتولید سرمایه اجتماعی در سطح محله"، چکیده مقالات همایش توسعهمحله‌ای،تهران،ص278.

سرمدزهره،بازرگان،ع،حجاری(1378)"روش‌هایتحقیقدرعلومرفتاری"، تهران،انتشاراتآگاه، ص170.

سالک، نیما(1386)" ارائه الگوی برنامه‌ریزی پایدار محله‌ای در فرآیند برنامه‌ریزی شهری"، رشته برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، دانشگاه تربیت مدرس.

شارع پور، محمود(1380)"سرمایه اجتماعی و نقش آن در حیات اجتماعی و اقتصادی" مجله رشد آموزش علوم اجتماعی، شماره29، ص11.

شارع پور، محمود(1383)"تحکیم مناسبات انسانی برای جلب مشارکت مردم"، چکیده مقالات همایش توسعه محله‌ای، شهرداری تهران، ص289.

شریفیانی ثانی، مریم(1380)"سرمایه‌ی اجتماعی، مفاهیم و چار چوب نظری"، فصلنامه‌ی رفاه اجتماعی، سال اول، شماره 2، تهران، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، ص5.

عبدالهی، مجید، صرافی، مظفر، توکلی نیا، جمیله(1389)"بررسی نظری مفهوم محله و باز تعریف آن با تأکید بر شرایط محله‌های شهری ایران"، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 72، صص 102 – 83.

غیاثوند، الهام(1388) "تاثیر سرمایه‌های اجتماعی بر کیفیت زندگی ساکنان محلات شهری"، سایت مرجع مدیریت شهری، فصلنامه مهندس مشاور، شماره 45، ص22.

فیلد، جان (1385)"سرمایه اجتماعی"، ترجمه جلال متقی، موسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی، تهران، ص1.

کوهی فرد، الناز(1392)"بررسی نظری مفهوم محله و تاثیر هویت برشکل دهی آن در معماری"هشتمین سمپوزیوم پیشرفت در علم وتکنولوژی، مشهد، ص 1.

کریمی مشاور،نگین تاجی،صمد(1389)" شهر پایدار:سیاست‌هایی برای دستیابی به پایداری محله‌ای"، باغ نظر، شماره24، ص21.

گیدنز، آنتونی(1378)" راه سوم، بازسازی سوسیال دموکراسی"، ترجمه منوچر صبوری، تهران، ص89.

موسوی، سیداحمد(1385)"برنامه‌ریزیتوسعهمحله‌ایباتأکیدبرسرمایهاجتماعی"، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.

میرزائیان، کتایون(1389)"بررسی نقش اجرای طرح ناحیه محوری شهرداری تهران در توسعه پایدار محله‌ای (مطالعه موردی: شهرداری منطقه 5 تهران)"، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات، تهران، ص25-20.

معصومی، سلمان(1390) "توسعه محله‌ای در راستای پایداری کلانشهر تهران"، اداره کل مطالعات اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران، انتشارات جامعه و فرهنگ، ص11.

نجفی،یدالله (1385)"اقتصاداسلامی"،فصلنامهتخصصیاقتصاداسلامی،شماره2،ص27.

نیکومرام،‌هاشم، اصفهانی، مینا(1387)"سرمایه اجتماعی و بازتولید آن در قلمرو مدیریت اسلامی"، پژوهشنامه مدیریت و سرمایه اجتماعی، پژوهشکده تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، پژوهشنامه شماره 29، ص31.

نوریان، فرشاد،عبدالهی، محمد مهدی(1388)"تبیین معیارها و شاخص‌های پایداری در محله‌های مسکونی"، مجله شهر نگار، شماره 50، صص 63 ـ 49.

هودسنی،‌هانیه(1383) "توسعه محله‌ای پایدار، مفاهیم نظری و خاستگاه تاریخی"، سمینار کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده هنر، ص15.

Barton, Hugh, Grant, Marcus, Guise, Richard (2003); Shaping Neighborhoods : For Local Health and Global Sustainability, London and New York, spoon press,16.

Ian H. Thampson(2002) ,Ecolog ,community anddelight a trivalent approach to landscape ,Elsevier :81-93,

Kline, E (1997). sustainable community indicators in roseland, M.(Ed). Eco- city Dimensions: Healthy. Communities, Healthy Planet, New society Publishers,p4.

Milani, C.(2005). Social capital and local devlopment theories:lessons from the pintadas experience (Bahia,Brazil).

Rhonda Phillips and Robert H. Pittman(2009), AN INTRODUCTION TO COMMUNITY DEVELOPMENT, Simultaneously published in the USA and Canada, by Routledge,p22.

Sen, A. 1989. Food and Freedom. World Development. Vol17(6): 769-781.

Temkin, Kenneth , Rohe, M William(1998), “ Social Capital and Neighborhood Stability: An Empirical Investigation” Housing Policy Debate, Fannie Mae Foundation, Volume 9, Issue 1.

region8.tehran.ir/.

region6.tehran.ir/.