بررسی و نقش نشانه های شهری با تأکید بر شناسایی هویت فضا (مطالعه موردی: بلوار شهید چمران شیراز)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

سیده ساغر موسوی ¹ , علی شکور ²

1 - دانشگاه ازاد بیضا
2 - دانشگاه مرودشت

تاریخ دریافت : 1397/08/13 تاریخ پذیرش : 1397/09/25 تاریخ انتشار : 1397/11/01

کلید واژه: فضا, هویت فضا, نشانه های شهری, المان و نماد, بلوار چمران,

چکیده مقاله :

       امروزه توجه به مفهوم نشانه­ها در شهر، به عنوان یکی از دغدغه­های نظریه­پردازان شهری تبدیل شده است. هر شهر برای اینکه در ذهن ساکنان و یا بازدیدکنندگان خود تصویر واضح و خوانایی پدید آورد نیازمند وجود نشانه شهری است. شهرها تنها نقطه­های بی تحرک روی نقشه­ها نیستند، بلکه آنچه که یک شهر را پویا و جذاب ساخته و سبب ایجاد رضایت در بین شهروندان می­شود، تاریخ، فرهنگ غنی، زیبایی و کیفیت بصری فضای شهری است که نمود ویژه آن در المان و نشانه­های شهری به وضوح قابل رؤیت است. در ساختار هر شهر، نشانه­شناسی برای تحلیل هویت شهر بسیار قابل توجه می­باشد. هدف از این پژوهش تعیین میزان اهمیت نشانه­های شهری بر شناسایی هویت فضا و خوانایی در یک شهر و ارائه راهکارهایی لازم جهت تقویت و جانمایی دقیق نشانه­های شهری در بلوار چمران شهر شیراز می­باشد. روش تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی و میدانی و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم­افزار spss و با روش­های آزمون ضریب همبستگی پیرسون و اسپیرمن تحلیل شدند. نتایج نشان می­دهد که نشانه­های شهری از مهم­ترین عناصر یاری رسان در امر خوانش شهر و از عناصر مهم هویت بخشی در جامعه است. بیشترین تأثیر را ضریب همبستگی شهروندان با فضای شهری مربوط به جنبه­های کارکردی و کمترین تأثیر را مواجهه و خوانش دارد، بنابراین با استفاده از نماد و نشانه­ها می­توان به تقویت خوانایی و هویت بلوار چمران شیراز کمک خواهد نمود.

چکیده انگلیسی:

Today, attention to the concept of signs in the city has become one of the concerns of urban theorists. Each city needs to have a city sign in order to create a clear image and readability in the minds of its inhabitants or visitors. Cities are not the only point of inertia on maps, but what makes a city dynamic and attractive and makes citizens happy, is the history, rich culture, beauty and visual quality of urban space, a special feature of which is in Germany and City signs are clearly visible.
The purpose of the present study was to determine the importance of urban signs on identifying space and readability in a city and providing the necessary strategies for strengthening and precise location of urban signs in Chamran Boulevard. The research method was descriptive-analytical and field research and analyzed by SPSS software and analyzed by Pearson and Spearman correlation coefficient tests. The results of the research show that urban signs are one of the most important elements in helping the reader of the city and are important elements of identity in society. The most influential factor is the correlation coefficient of citizens with the urban space related to the functional aspects and the least impact is exposure and reading. Therefore, using the symbol and signs can help to enhance the readability and identity of Chamran Blvd. Shiraz.

منابع و مأخذ:

1. ایزدپناهی، پریا (1395): «مقایسه و بررسی ایدئولوژیک نشانه های شهری بوشهر، پیش و پس از ورود مدرنیته به شهر»، مجله مطالعات هنر و معماری، شماره 4 و 5، صص 52-40.


2. پورجعفر، محمدرضا. تقوایی، علی اکبر. صادقی، علیرضا. (1388): «خوانش تأثیر ساماندهی «محورهای بصری» بر ارتقاء «کیفیت محیط» فضاهای عمومی شهری (نمونه موردی: خیابان آزادی تهران)»، فصلنامه مدیریت شهری، شماره24، صص 80-65.


3. پورجعفر، محمدرضا. منتظرالحجه، مهدی. (1389): «نشانه های شهری، تعاریف، گونه شناسی، مکان یابی، برنامه ریزی و طراحی»، انتشارات طحان/هله.


4. تابان، محسن. پورجعفر، محمدرضا. پورمند، حسنعلی. (1390):«هویت و مکان؛ رویکردی پدیدارشناسانه»، نشریه هویت شهر، شماره 10، صص 90-79.


5. ترکاشوند، عباس. مجیدی، سحر. (1392): «بازشناسی برخی نشانه ها در فضاهای شهری»، نشریه علمی- پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، شماره 6، صص 15-5.


6. چنگیزی، نگار. احمدیان، رضا. (1392): «بررسی شاخص های هویت فضای شهری در بافت تاریخی (نمونه موردی: بازار کرمان)»، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره 11، صص 63-53.


7. خطیبی، سید محمدرضا. (1390): «تأثیر متقابل الگوهای رفتاری در احیای هویت محیط شهر (نمونه موردی: محدوده ورودی سنندج)»، نشریه هویت شهر، شماره 13، صص 73- 63.


8. دهخدا، علی اکبر. (1337): «لغت نامه»، دانشگاه تهران، تهران.


9. دهقان، مهسا. (1396): «نقش و تأثیر نشانه های شهری بر هویت با تأکید بر خوانایی، (نمونه موردی: بلوار میرزای شیرازی)»، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی بیضا، استاد راهنما علی شکور.


10. رزم آرا، مینا. رضایی، فاطمه. تقی پور، ملیحه. (1395): «تأثیرنشانه های شهری بر حس تعلق شهروندان در منظر شهر شیراز»، مجله طراحی مهندسی و اکولوژیکی منظر، شماره 2، صص 44-36.


11. زیاری، کرامت اله. مشکینی، ابوالفضل. حیاتی، عقیل. (1392): «ارزیابی هویت اجتماعی در محله های شهری (نمونه موردی: محله اوین شهر تهران)»، شماره 4، صص 607-589.


12. سلطانی، لیلا. (1388): «نقش نشانه ها در مدیریت منظر شهر»، نشریه منظر، شماره3، صص 75-74.


13. صفایی پور، مسعود. روزبه، حبیبه. (1392): «هویت و توسعه پایدار محله ای در شهر شیراز (نمونه موردی: محله فخرآباد)»، فصلنامه جغرافیا و توسعه، شماره 31، صص 120-107.


14. عادلی، مینا. عبداله زاده فرد، علیرضا. شکور، علی. (1396): «بررسی تأثیر ابعاد اجتماعی بر میزان استفاده مردم از فضاهای عمومی شهری (نمونه موردی: تفرجگاه چمران-حد فاصل پل شهیدان شیخی تا نیایش)»، فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، چشم انداز زاگرس، شماره 31، صص 22-1.


15. قنبرپور، مرجان. حیدری، علی اکبر. قنبرپور، علی. (1395): «ارائه مدلی یکپارچه از تعریف و ابعاد هویت مکان و تعیین شاخص های سازنده هویت (نمونه موردی: ساکنین شهر شیراز)»، مجله مطالعات هنر و معماری، شماره 4و5، صص 19-1.


16. کریمی مشاور، مهرداد. نگین تاجی، فرشاد. (1397): «تأثیر هویت مکانی بر ایجاد حس وابستگی و نقش آن در شکل گیری منظر شهری (نمونه موردی: شهر یاسوج)»، نشریه پژوهش و برنامه ریزی شهری، شماره 33، صص 84-69.


17. لطفی، صدیقه. محمدی، عبدالحمید. (1391): «بررسی ارتباط نمادهای شهری با هویت شهر (نمونه موردی: شهر گنبد کاووس)»، فصلنامه علمی- پژوهشی جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)، شماره 2، صص 70-61.


18. لینچ، کوین. (1381): «تئوری شکل خوب شهر»، ترجمه سید حسین بحرینی، انتشارات دانشگاه تهران.


19. مامفورد، لوییز (1385): «فرهنگ شهرها»، ترجمه عارف اقوامی مقدم، تهران، وزارت مسکن و شهرسازی، مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.


20. مبهوت، محمدرضا. رهگذر، محمد. بهادری، حسین. (1393): «نقش المان های شهری در کالبد شهر با رویکرد توسعه پایدار شهری نمونه موردی: مشهد مقدس»، همایش ملی معماری و شهرسازی و توسعه پایدار.


21. معین، محمد. (1378): «گزیده فرهنگ معین»، مرکز فرهنگی انتشاراتی رایحه، تهران.


22. میرغلامی، مرتضی. واعظ شهانقی، امیر. رباطی، محمدبشیر. (1391): «نشانه شناسی شهری و نقش آن در خوانایی و شناسایی محیط (نمونه موردی: محله نازی آباد تهران)»، نشریه نقش جهان، شماره 1، صص 42-31.


23. نصر، طاهره. (1395): «جایگاه نشانه شناسی شهر ایرانی در گردشگری در راستای آینده پژوهی برنامه ریزی شهری و توسعه پایدار»، فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، شماره 24، صص 200-189.


24. نصر، طاهره. (1395): «هویت کالبدی شهر، مفاهیم و نظریات (مورد کاوی: شهرهای شیراز، اصفهان، یزد و بوشهر)»، ناشر دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران.


25. نوراله زاده، نعیمه. (1391): «نقش نشانه های شهری برکیفیت فضای شهری (نمونه موردی: آرامگاه بوعلی سینا،همدان)»، نشریه شهر و ساختمان، شماره 21، صص 27-20.


26. یوسفی، علی. صادقی نژاد، مهسا. (1396): «مرور انتقادی نظریه ی سیمای شهر لینچ: نشانه شناسی نقشه های ادراکی شهروندان و بازشناسی هویت کالبدی شهر»، فصلنامه مطالعات جامعه شناختی شهری، شماره 22، صص 72-47.


27. Appleyard D., (2002). Streets can Kill Cities: Third World Beware (N.Tavalayi Trans). ABADI, 39, 73-83.


28. Chow, Kenny, Healey, Mick. (2008). Place attachment and Place identity: First-year Underrraduates making the Transition frome home to University. Journal of Environmental Psychology 28.


29. Jacobs, J. (2009). The Death and Life of Great American Cities (H. Parsi, A. Aflatouni, Trans). Tehran: Tehran University.


30. Lang, J.(2007). Urban Design: A Typology of Procedures and Products (H. Bahreyni, Tehran). Tehran: Tehran University.


31. Tibbalds, F. (2006). Making People – Friendly Towns: Improving the Publice E nvironment in Towns and Cities (Leghayri, H., & Jadali, F., Trans).  Tehran: Tehran University.