بررسی معناداری رابطه جهت‌گیری مذهبی و شادکامی در بین شهروندان استفاده‌کننده از فضاهای عمومی شهری، نمونه موردی: شهر مشهد

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

علی رضا صادقی ¹ , الهه سادات موسوی سروینه باغی ² , زهرا پاستون ³

1 - عضو هیات علمی بخش شهرسازی دانشکده هنر و معماری دانشگاه شیراز
2 - دانش‌آموخته کارشناسی ارشد طراحی شهری دانشکده هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس تهران
3 - دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری دانشکده هنر و معماری دانشگاه شیراز

تاریخ دریافت : 1396/09/27 تاریخ پذیرش : 1397/06/20 تاریخ انتشار : 1397/07/01

کلید واژه: جهت‌گیری مذهبی, شادکامی, شهر مشهد, فضای عمومی شهری, حضورپذیری,

چکیده مقاله :

در بسیاری از مطالعات انجام شده در زمینه کیفیت فضاهای عمومی شهری، حضور شهروندان و چگونگی استفاده ایشان از فضاهای عمومی شهری به عنوان عامل مهم در موفقیت اینگونه فضا­ها معرفی شده است. مولفه­های محیطی و فردی بسیاری بر حضور شهروندان در فضاهای شهر تاثیرگذارند. در میان عوامل موثر بر حضور افراد در فضای عمومی شهری، دو مولفه شادکامی و جهت­گیری مذهبی بیشتر متاثر از بینش و جهان­بینی فرد می­باشند که در این پژوهش ارتباط میان این دو مولفه تحلیل شده­است. به این منظور، این پژوهش از روش تحقیق پیمایشی و پرسشنامه­های شادکامی آکسفورد (QHI) و پرسشنامه جهت­گیری مذهبی آلپورت(ROS)  (به عنوان ابزار جمع­آوری اطلاعات) استفاده کرده­است. جامعه آماری این پژوهش کلیه شهروندان شهر مشهد بوده­اند که به شکلی در فضاهای عمومی این شهر حضور دارند و از اینگونه فضاها استفاده می­کنند. با توجه به نامشخص بودن تعداد جامعه آماری و بر اساس فرمول کوکران (با مقدار خطا 09/0) ، تعداد 120 نفر از جامعه آماری به عنوان گروه نمونه انتخاب شده­اند. همچنین روایی و پایایی پرسشنامه این تحقیق با استفاده از روش‌های اعتبار محتوا و آلفای کرونباخ (0.76) تایید شده­است. با توجه به توزیع نرمال داده­ها، جهت تبیین رابطه‌ دوسویه شادکامی و جهت­گیری مذهبی از آزمون­ همبستگی پیرسون استفاده شده است. نتایج به دست آمده از این پژوهش حاکی از وجود رابطه مثبت دوطرفه بین متغیر شادکامی و متغیرهای جهت­گیری مذهبی بیرونی (332/0 r= و 01/0>p) و درونی (467/0 r= و 01/0>p) است. بدین معنی که در فضاهای عمومی شهری و در بین گروه­های مختلف حاضر در اینگونه فضاها، با افزایش میزان جهت­گیری مذهبی بیرونی و درونی شهروندان، میزان شادکامی ایشان نیز افزایش می­یابد و برعکس. همچنین با توجه به نتایج به دست آمده و بر اساس مولفه­های شادکامی و جهت­گیری مذهبی، راهبردهای طراحی شهری موثر بر ارتقا حضور­پذیری فضاهای عمومی شهری گوناگون ارائه شده ­است.

چکیده انگلیسی:

So many studies have been carried out on urban public spaces. At the heart of all issues, the presence in urban space has been introduced as an important factor in the success of a public urban space. So many environmental and individual components affect people’s presence in urban spaces. Among the factors affecting people’s presence in urban spaces, two components of people’s happiness and religious orientation are affected by the individual’s vision and worldview. The relationship between these two components has been analyzed in this study. This study used a survey methodology and Oxford Happiness Questionnaire (QHI) and Allport’s Religious Orientation Scale (ROS) (as a data collection tool). The statistical population of this research consists of all citizens of Mashhad City using public spaces of this city. Regarding the uncertainty of the number of statistical population and based on Cochran's formula (d= 0.09), 120 subjects were selected from the statistical population as sample group. Meanwhile, the validity and reliability of the research questionnaire was confirmed using Content Validity and Cronbach's Alpha (0.76). Given the normal distribution of data, Pearson correlation test was used to analyze the data and explain the two-way relationship between happiness and religious orientation. The study results showed a positive two-way relationship between happiness and variables of external religious orientation (p<0.01, r=0.332) and internal religious orientation (P<0.01, r=0.467). That is, in urban public spaces and among users of this kind of spaces, the citizen’s happiness increases with an increase of external and internal religious orientation and vice versa. Moreover, according to the results and based on happiness and religious orientation components, urban design strategies affecting the increase of the citizens’ presence in various urban public spaces are presented in this research.

منابع و مأخذ:

1. آرگایل، مایکل (2001): روانشناسی شـادی، ترجمه: مسعود گوهـری انـارکـی، حمیدطـاهر نشاط دوست، حسن پالاهنگ و فاطمه بهرامی، انتشارات جهاد دانشگاه، اصفهان.


2. بهزادفر، مصطفی. ارسلان طهماسبی (1392): «شناسایی و ارزیابی مولفه های تاثیرگذار بر تعاملات اجتماعی تحکیم و توسعه روابط شهروندی در خیابان های شهری: نمونه مورد مطالعه سنندج»، باغ نظر، دوره 10، شماره 25، صص17- 28.


3. پایمر، سای (1392): آفرینش مرکز شهری سرزنده. ترجمه: مصطفی بهزادفر، امیر شکیبامنش، دانشگاه علم و صنعت، تهران.


4. پورمند، حسنعلی. محسن موسیوند (1389): «مجسمه سازی در فضاهای شهری»، هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، شماره 44،صص 51- 58..


5. تیبالدز، فرانسیس (1387): شهرسازی شهروندگرا، ترجمه: محمد احمدی نژاد، نشر خاک، اصفهان.


6. جان بزرگی، مسعود (1386): «جهت گیری مذهبی و سلامت روان»، مجله پژوهشی دانشکده علوم پزشکی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی شهید بهشتی، دوره31 ،شماره4،صص 345- 350.


7. جعفری، علیرضا (1388): «بررسی رابطه جهت گیری مذهبی (درونی – برونی) با شیوه های مقابله با استرس در دانشجویان»، علوم رفتاری، دوره 1، شماره1،صص 91- 114.


8. حیدری رفعت، ابوذر و علی عنایتی نوین فر (1389): «رابطه ی بین نگرش دینی و شادکامی در بین دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس»، روانشناسی و دین، شماره 12،صص 61- 72.


9.  خستو، مریم. نوید سعیدی رضوانی (1389): «عوامل موثر بر سرزندگی فضاهای شهری»، هویت شهر. سال چهارم، شماره6،صص 63- 74.


10. رفیعیان، مجتبی، علی اکبر تقوایی، مسعود خادمی و رجا علی پور (1391): «بررسی تطبیقی رویکردهای سنجش کیفیت در طراحی فضاهای عمومی شهری»، نشریه انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، شماره 4، صص 51- 43.


11. سامانی، قدسیه (1391): «راهبردهای طراحی و برنامه ریزی شهری در ارتقای حیات شبانه فضاهای شهری»، فصلنامه پنجره، سال چهارم، شماره 13،صص 39- 43.


12. شجاعی، دلارام و پروین پرتوی (1394): «عوامل موثر بر ایجاد و ارتقاء اجتماع پذیری در فضاهای عمومی با مقیاس های مختلف شهر تهران (نمونه موردی: فضاهای عمومی دو محله و یک ناحیه در منطقه 7 تهران)»، باغ نظر، دوره 12، شماره 34،صص 108- 93.


13. صالحی، لیلی، لاله سلیمانی زاده، سید عباس باقری یزدی و عباس عباس زاده (1386): «رابطه بین اعتقادهای مذهبی و منبع کنترل با سلامت روان در دانشجویان»، مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی قزوین، سال یازدهم، شماره1،صص 50- 55.


14. کاشانی جو، خشایار. (1389): «بازشناخت رویکردهای نظری به فضاهای عمومی شهری»، هویت شهر، شماره 6، صص 95- 106.


15. کشاورز، امیر و محبوبه وفاییان (1385)، «بررسی عوامل تاثیر گذار بر میزان شادکامی»، روان‌شناسی کاربردی، دوره 2، شماره5،صص 51- 62.


16. گل، یان و برجیت سوار (1394): چگونه زندگی همگانی را مطالعه کنیم، ترجمه: مصطفی بهزادفر، محمد رضایی ندوشن، احمد رضایی ندوشن، موسسه علم معمار رویال، تهران.


17. مدنی پور، علی (1387): طراحی فضای شهری: نگرشی بر فرایندی اجتماعی – مکانی، ترجمه فرهاد مرتضایی، شرکت پردازش و برنامه ریزی، تهران.


18. میرشاه جعفری، ابراهیم، محمدرضا عابدی و هدایت الله دریکوندی (1381): «شادمانی و عوامل موثر بر آن. تازه های علوم شناختی»، سال چهارم، شماره 3،صص 50- 58.


19. وحدت، سلمان و حسن سجاد زاده (1395): «نقش منظر فضاهای شهری در میزان «حس تعلق به مکان» از دیدگاه شهروندان (نمونه موردی: میدان های شهری همدان) »، نگرش های نو در جغرافیای انسانی، شماره 30، صص63- 84.


20. Argyle, M. and P. Hills, (2000): Religious Experiences and Their Relations With Happiness and Personality. The International Journal for the Psychology of Religion, 10(3), PP: 157-172.


21. Aghili, M, and G. Venkatesh Kumar, (2008): Relationship between Religious Attitude and Happiness among Professional Employees. Journal of the Indian Academy of Applied Psychology, 34, PP: 66- 69.


22. Abarghouei. M, and M.H. Sorbi, M.R. Abarghouei, R.Bidaki, (2016): The Relationship between Religious Coping Strategies and Happiness with Meaning in Life in Blind People. Global journal of health science, 9 (1). PP:130- 137.


23. Bolourchi, M. and M. Bolourchi, (2017): Interaction between Fluid Urban Spaces and Reduction of Vulnerability to Risks and Threats in Urban Crises, Journal of Sustainable Development, 10 (2), pp: 143- 154.


24. Darvyri, P. and M. Galanakis , A.G. Avgoustidis, N.Pateraki, S. Vasdekis, Ch.Darviri, (2014): The Revised Intrinsic/Extrinsic Religious Orientation Scale in a Sample of Attica’s Inhabitants, Psychology, 5, PP: 1557-1567.


25. Gehl, J ,(1987): Life Between Buildings: Using Public Space, translated by Jo Koch, Van Nostrand Reinhold, New York.


26. J. Francis, L. H.G. Ziebertz. Ch.Alan Lewis, (2003): The Relationship Between Religion and Happiness Among German Students. Pastoral Psychology, 5 (4).PP: 273- 281.


27. J. Sillick1, W.,  A. Stevens, B., & Cathcart, S, (2016): Religiosity and happiness: A comparison of the happiness levels between the religious and the nonreligious, The Journal of Happiness & Well-Being, 4(1), PP:115-127.


28. KA, Lestan. Eržen I, Golobič M, (2014): The role of open space in urban neighbourhoods for health-related lifestyle, Environ Res Public Health, 11 (6), PP:6547- 6570.


29. Khakpour, A and S.Sabouri, M.Harirchian, (2017): Analysis of Effective Factors on Presence of Citizens in Urban Spaces, Case Study: Towhid Square in Tehran, Journal of Sustainable Development, 10(3), PP: 35- 45.


30. Kim, D, (2007): A compared testifying for the conceptual relation model about happiness and religious attitudes. Korean Journal of Health Psychology. 12(2), PP: 347- 365.


31. Lewis, Ch. A and Sh.Mary Cruise, (2006): Religion and happiness: Consensus, contradictions, comments and concerns. Mental Health, Religion & Culture, 9 (3), PP: 213- 225.


32. M. Poloma and M. Brian,  F. Pendleton, (1990): Religious domains and general well-being, 22(3), PP:255- 276.


33. Mazumdar, Sh and S.Mazumdar, (2004): Religion and place attachment: A study of sacred places, Journal of Environmental Psychology, 24, PP: 385- 397.


34. O. Wheeler, J, (2007): Social Interactions in Urban Places,  Journal of Geography, 70 (4), PP: 200- 203.


35. Modabber, M.H. and M. Noroozi, M.H. Davami, H.Zabetian, H.Hakimelahi, M. S Sanie, A.Sapidkar, A.Yusef, A. Sotoodeh Jahromi, A. Madani. (2016): Affecting Factor on Religion and Happiness in Medical Students, Journal of Novel Applied Sciences, 5(4), PP:105- 108.


36. N. Dember and W. Stephanie, H. Martin, M.K. Hummer, S.R. Howe, R.S. Melton, (1989): The measurement of optimism and pessimism, Current psychology, Vol 8 (2), PP:102- 119.


37. Pakzad, J, (2010): Development of thoughts in Urbanism, first - third vol, Tehran, Armanshahr Publication.


38. Paumier, C, (2007): Creating a Vibrant City Center, (ULI) Urban Land Institute, Washington, D.C.


39. Rezazadeh, R and M.Mohammadi, (2013): Responsive Urban Space Special Need Group (Women), Case study: Chizar Neighborhood Space, Tehran, Iran, International Journal of Architecture & Urban Planning, 23(1), PP: 64-73.


40. Sapmaz, F and M.Yıldırım, P.Topçuoğlu, D.Nalbant. U.Sızır, (2016): Gratitude, Forgiveness and Humility as Predictors of Subjective Well-being among University Students, International Online Journal of Educational Sciences, 8 (1), PP: 38-47.


41. Soltanian, F and A,Mohammadi, (2015): Study of characteristics of urban public open spaces based on social interaction (Case study: Salavatabad’s 3-kilometer route), European Online Journal of Natural and Social Sciences,4(3), PP: 553-564.


42. Underwood, C.G and J.Teresi, (2002): The daily spiritual experience scale: Development, theoretical description, reliability exploratory factor analysis and preliminary construct, Annals of Behavioral Medicine, 24 (1), PP: 22- 33.


43. Yazdanfar, A and S.Ghaemmaghami, P. Ahmadpour, (2013): Applying design ideas to promote security of urban spaces, International Journal of Architecture and Urban Development, 4(1), PP: 51- 62.