ارزیابی روابط آلومتریک مؤلفه های فیزیکی و کالبدی شهر کرمان

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

محسن پورخسروانی ¹ (استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران)
بهنام مغانی رحیمی ² (استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران)

تاریخ دریافت : 1396/04/31 تاریخ پذیرش : 1396/12/23 تاریخ انتشار : 1397/02/01

کلید واژه: مدیریت شهری, ساختار کالبدی, شهر کرمان, آلومتری,

چکیده مقاله :

یکی از راه­های شناخت و مدیریت سیستم­های محیطی، مطالعه و ارزیابی مؤلفه­های مورفومتری و تعیین آلومتری بین آنها است. آلومتری مطالعه میزان نسبی تغییر در دو جزء از سیستم بوده و رشد قسمتی از سیستم را در مقایسه با رشد کل سیستم و یا بعضی قسمت­های دیگر آن بیان می­کند. بنابراین تسلط بر چنین علمی خواهد توانست بسیاری از مسائل مدیریتی حاکم بر رفتار سیستم­های محیطی و از جمله سیستم­های شهری را برطرف نماید. در همین راستا این پژوهش سعی دارد روابط آلومتریک مولفه­های فیزیکی و کالبدی شهر کرمان را تحلیل نماید. بدین منظور داده های مورد نیاز شامل ویژگی­های جمعیتی و ساختاری- کالبدی شهر کرمان، از اسناد منابع شهرداری و نهادهای مربوطه مانند آموزش و پرورش جمع آوری گردید. پس از اندازه­گیری خصوصیات مورفومتری ویژگی­های ساختاری کالبدی و همچنین ویژگی­های جمعیتی شهر کرمان، از طریق آنالیز رگرسیون رابطه بین ویژگی­های ساختار- کالبدی مورد بررسی قرار گرفت و نهایتاً نوع رابطه بین آنها مشخص شد. نتایج تحقیق حاکی از آنست که در شهر کرمان مولفه­های جمعیتی سریعتر از سایر ابعاد رشد می­کند به این معنی که در طی رشد شهر مؤلفه­هایی مثل کاربری­های ورزشی، فضای سبز و بهداشتی- درمانی افزایش می­یابد. همچنین نتایج نشان می­دهد که از بین مولفه­های اندازه گیری شده فقط بین مولفه­های جمعیتی و کاربری­های ورزشی، فضای سبز و بهداشتی- خدماتی روابط آلومتریک برقرار است. و رابطه بین سایر مولفه­ها از نوع آلومتریک نیست. این بدان معناست که عدم اولویت­بندی مناسب در اجرای پروژه­های عمرانی از یک طرف و همچنین توسعه نامتوازن فیزیکی شهر کرمان از طرف دیگر باعث رشد نامتوازن در سیستم شهری این شهر شده که همین امر موجب عدم شکل گیری روابط آلومتریک مناسب در ساختار فیزیکی- کالبدی این شهر می­باشد.

چکیده انگلیسی:

this research tries to analyze allometric relations of ‎the physical and physical components of Kerman. For this purpose, the required data including ‎demographic and structural characteristics of the city of Kerman were collected from the ‎documentation of municipal resources and related institutions such as education. After measuring ‎the morphometric characteristics of physical structural features as well as demographic ‎characteristics of the city of Kerman, by regression analysis, the relationship between structural-‎physical characteristics was studied. Finally, the type of relationship between them was determined. ‎The results of the research indicate that in Kerman, population components grow faster than other ‎dimensions, which means that during the growth of the city, components such as exercise, green ‎space and health-care increases. The results also show that allometric relationships exist among the ‎measured components only between demographic components and sports usage, green space and ‎health services. And the relationship between the other components is not almetric. This means that ‎the lack of proper prioritization in the implementation of development projects on the one hand, as ‎well as the physical imbalance development in Kerman, on the other hand, cause unbalanced ‎growth in the city's urban system, which leads to the lack of formation of appropriate allometric ‎relationships in the physical-physical structure of this city.‎

منابع و مأخذ:

1. آفتابی، علیجان، (1385): الگوی ژئوشیمیائی و تکوین ساختارهای کارستی در محدوده­ی شهر کرمان و اثرات زیست محیطی ‏آنها بر زیر ساختارهای شهری و مهندسی، انجمن زمین شناسی ایران. ‏


2. بلوچ امدادی، فاطمه (1395): مطالعه تطبیقی کیفیت کالبدی محیط شهری با رویکرد توسعه پایدار (مطالعه موردی: مناطق 1 و2 شهر کرمان)، پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری، استاد راهنما دکتر حسین غضنفرپور، دانشگاه شهید باهنر کرمان.


3. پورخسروانی، محسن، گلی مختاری، آزاده (1395): بررسی روابط رشد مولفه­های مورفومتری نبکاهای دشت نگار بردسیر، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال سی و یکم، شماره یک، صص 230-225.


4. جعفری داریوش، باقری مجتبی، گلردی، میثم، امان الله پور، انور (1393): برنامه ریزی فضایی و توسعه پایدار، اولین کنفراس ملی توسه پایدار در علوم جغرافیا و برنامه ریزی، معماری و شهرسازی.


5. حمیدی، مسعود (1392): برنامه ریزی شهری و منطقه­ای رهیافت توسعه پایدار، موسسه آموزش عالی خاوران، مشهد.


6. سلیمانی ساردو، مهدیه (1395): ارزیابی وضعیت لرزه­خیزی و آسیب­پذیری کالبدی و جمعیتی شهر رفسنجان با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری، استاد راهنما دکتر حسین غضنفرپور، دانشگاه شهید باهنر کرمان.


7. شیعه، اسماعیل، (1392): مقدمه­ای بر برنامه­ریزی شهری، جلد هفتم، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ‏ایران.


8. گلی مختاری، آزاده (1391): آلومتری در ژئومورفولوژی، پایان نامۀ دکتری، رشته ژئومورفولوژی، استاد راهنما دکتر محمد حسین رامشت، دانشگاه اصفهان.


9. محمدرضایی، شهریار، (1382): رویکرد سیستمی به تجزیه وتحلیل اکوسیستم­ها، نشر آییژ، چاپ اول، تهران.


10. معاونت برنامه ریزی  استانداری، 1391، سالنامه آماری استان کرمان.


11. ‏ موسوی، سیدحجت (1394): آلومتری مؤلفه­های مورفومتری برخان­های جنوب شرق کویر حاج علی قلی، پژوهش های جغرافیای طبیعی، دانشگاه تهران، دوره 47 ، شماره2، صص 78-62.  


12. هاتفی فرجیان، فرشته، علی آبادی، طیبه (1393): بررسی نقش محورهای پیاده در هویت بخشی به بافت و ساختار کالبدی شهر. ششمین کنفرانس ملی برنامه ریزی شهری، مشهد.


13. Bull, W. B. (1975): Allometric change of landforms.  Geological society of America Bulletin، v. 86:1489-1498.


14. Beckmann, MJ. (1958): City hierarchies and distribution of city sizes. Economic Development and Cultural Change, 6(3): 243-248.


15. Carroll, C. (1982). National city-size distributions: What do we know after 67 years of research? Progress in Human Geography, 6(1): 1-43.


16. Evans, I. S. (2009): Allometric Development of Glacial Cirques: An Application of Specific Geomorphometry, «Proceedings of Geomorphometry», Zurich, Switzerland, 248-253.


17. Mosley، M.P and R.S. Parker, (1972): Allometric Growth: A Useful Concept in Geomorphology? Geological Society of America Bulletin، v. 83: 3669-3674.


18. Naroll, RS and L, Bertalanffy, (1956): The principle of allometry in biology and social sciences. General Systems Yearbook, 1(part II): 76–89.


19. Samaniego, H and E, Melanie, (2008): Cities as organisms: Allometric scaling of urban road networks, Journal of Transport and Land Use 1:1 (Summer 2008) pp. 21–39.


20. Xintong Li, Xinran Wang, Jiang Zhang, Lingfei Wu (2015): Allometric scaling, size distribution and pattern formation of natural cities, PALGRAVE COMMUNICATIONS, DOI: 10.1057/palcomms.2015.17.