شناسایی و ارزیابی تهدیدات در زیرساخت های حیاتی شهرها با رویکرد دفاع غیرعامل (نمونه موردی:منطقه 6 شهر تهران)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

ابوذر صالح نسب ¹ , حسین کلانتری خلیل آباد ² , یعقوب پیوسته گر ³

1 - دانشجوی دکتری ،گروه معماری و شهرسازی ، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج،ایران
2 - دانشیار، گروه معماری و شهرسازی، واحد یاسوج ، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران
3 - استادیار، گروه معماری و شهرسازی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران

تاریخ دریافت : 1397/01/27 تاریخ پذیرش : 1397/02/11 تاریخ انتشار : 1397/02/01

کلید واژه: تهدید انسان ساخت عمدی, زیرساخت های حیاتی, دفاع غیرعامل, منطقه شش شهر تهران, تکنیک FEMA,

چکیده مقاله :

در حال حاضر کوچک­ترین اختلال در عملکرد و یا آسیبب به کالبد زیرساخت های حیاتی، موجب خسارت­های زیادی می­گردد. شناسایی و رتبه­بندی تهدیدات پیش روی هر حوزه، اولین اقدام در جهت انجام مطالعات دفاع غیرعامل است. هدف از این تحقیق، شناسایی و رتبه­بندی تهدیدات متوجه زیرساخت های حیاتی منطقه شش شهر تهران می­باشد. وجود زیرساخت­های حیاتی و کلیدی چون؛ تصفیه خانه جلالیه،  سازمان انرژی اتمی کشور، ایستگاه های مترو پرتردد منطقه شامل: انقلاب و ولی­عصر(عج­ا..)، وزارتخانه های نفت، کشور و صنایع و معادن نشان دهنده اهمیت بالای این منطقه از دیدگاه شهری و کشوری است. پژوهش حاضر در زمره تحقیقات کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی-تحلیلی محسوب می­شود. بر این مبنا، در مرحله شناسایی تهدیدات انسان­ساخت عمدی پیش روی زیرساخت های حیاتی شهرها از روش کتابخانه­ای، مصاحبه (کیفی) بهره برده شده است. همچنین به منظور ارزیابی تهدیدات نیز از روش پرسش­نامه (کمّی) که در اختیار 48 نفر از خبرگان قرار گرفت و از تکنیک FEMA و مدل AHP استفاده گردید. ابزار سنجش و تحلیل اطلاعات نرم افزار Expert choice و Excell می باشد. یافته­های تحقیق نشان می دهد که حملات هوایی و موشکی حایز اولویت اول با امتیاز 86/8، حملات شیمیایی، میکروبی، هسته­ای رتبه دوم با امتیاز 975/7 حائز بیشترین امتیاز و تهدید بمب­های الکترومغناطیسی و گرافیتی، صوتی رتبه دوازدهم با امتیاز 247/4 و جاسوسی رتبه سیزدهم با امتیاز 393/3 حائز کمترین امتیاز می باشند.

چکیده انگلیسی:

The vital infrastructure is now considered as one of the valuable assets of any society, so that the smallest impairment in performance or damage to their bodies results in substantial material and spiritual damage. Knowing and ranking the threats facing each area is the first step in conducting passive defense studies. What is being addressed in this research is the ranking of threats that threaten the critical infrastructure of the 6th region of Tehran. The existence of critical infrastructure such as: Jalali refinery, Atomic Energy Organization of the country, the subway stations of the region including: Revolution and Valie-Asr, ministries of oil, the country and industries and mines show the high importance of this region from the urban and national point of view. The present research is considered as an applied research in terms of research type and in terms of the nature of research, it is considered descriptive-analytic research. Based on this, in the stage of identifying human threats, a deliberate construction of the critical infrastructure of the library method has been used for interviewing (qualitative). Also, in order to assess the threats, the questionnaire (quantitative) method was used by the technique provided by the Federal Agency for Crisis Management in the United States and the hierarchical analysis model. The research findings showed that the threat of air and missile attacks was the main threat to the vital infrastructure of the region. Also, potential threats to key assets of the sample were identified.

منابع و مأخذ:

1. اباذرلو، سجاد (1395): ارزیابی آسیب‌پذیری شهرها با رویکرد پدافند غیرعامل نمونه موردی: شهر سبزوار، شماره محرمانه مجله علوم و فناوری های پدافند غیرعامل، دانشگاه صنعتی مالک اشتر، تهران، صص: 95-115

2. اسکندری، محمد، امیدوار، بابک، توکلی ثانی، محمد صادق (1393): تحلیل خسارت شریان های حیاتی با در نظر گرفتن اثرات وابستگی بر اثر حملات هدفمند مطالعه موردی شبکه آب و برق در یک منطقه شهری، دوفصلنامه مدیریت بحران، ویژه نامه هفته پدافند غیرعامل، صص: 19-30


3. اصغریان جدی، احمد (1386): الزامات معمارانه در دفاع غیرعامل پایدار. انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، چاپ دوم، تهران


4. جلالی فراهانی، غلامرضا (1391): مقدمه ای بر روش و مدل برآورد تهدیدات در پدافند غیرعامل. تهران : مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه جامع امام حسین(ع).


5. جلالی فراهانی، غلامرضا، شمسایی زفرقندی، فتح ا..، غضنفری، مصطفی، قنبری­نسب، علی، (1392): دو فصلنامه علمی –پژوهشی مجله مدیریت بحران، شماره چهارم، صص: 65-75


6. جلالی فراهانی، غلامرضا (1395): رویکرد‌های نوین تهدیدات، انتشارات انجمن علمی پدافند غیرعامل، چاپ اول، تهران


7. حافظ­نیا. محمدرضا (1389): مقدمه­ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، نشر سمت، چاپ چهارم، تهران


8. حسینی، سید بهشید (1389): معیارهای عمومی در طراحی ساختمانهای عمومی شهری، نشر عابد، چاپ دوم، تهران


9. شهبازی، میثم، شفیعی، مسعود، ابوطالبی، زینب (1390): رویکرد شبکه ای به زیر ساخت های حیاتی، گزارش راهبردی معاونت پژوهش های اقتصادی، مرکز مطالعات استراتژیک ، مجمع تشخیص مصلحت نظام


10. عطایی، حسن (1394): ارزیابی آسیب پذیری فرودگاه­های غیر نظامی کشور در برابر تهدیدات و ارائه راهکارهای کاهش آسیب­پذیری، پایان نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: غلامرضا جلالی فراهانی، مجتمع دانشگاهی آمایش و پدافند غیرعامل، دانشگاه صنعتی مالک اشتر، تهران


11. غضنفری، مصطفی (1392): بررسی آسیب پذیری ایستگاهای مترو درون شهری(نمونه موردی: ایستگاه مترو ولیعصر)، پایان نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: غلامرضا جلالی فراهانی، مجتمع دانشگاهی آمایش و پدافند غیرعامل، دانشگاه صنعتی مالک اشتر، تهران


12. کاملی، محسن، حسینی امینی، حسن، سلمی، اسداله، حسینی، سیدباقر (1396): الزامات پدافند غیرعامل در طراحی ایستگاه های مترو با استفاده از تکنیک دلفی، نشریه پژوهش و برنامه ریزی شهری مرودشت، سال هشتم، شماره بیست و هشتم، صص:60-45


13. مدیری، مهدی، احدنژاد روشتی، محسن، حسینی، سید احمد (1395): مدیریت ریسک در بحران های انسان ساخت با رویکرد پدافند غیرعامل (نمونه موردی: کلان­شهر تهران)، نشریه پژوهش و برنامه ریزی شهری مرودشت، سال هفتم، شماره بیست و هفتم، صص:182-163


14. مقررات ملّی ساختمان مبحث بیست و یکم: پدافند غیرعامل (1391): دفتر مقررات ملّی ساختمان. تهران: نشر توسعه ایران، تهران


15. هاشمی فشارکی، جواد، محمودزاده، امیر، شهپر، هادی (1390): بررسی آسیب پذیری متروها در برابر تهدیدات انسان ساز، مجموعه مقالات اولین همایش علمی - پژوهشی شهرسازی و معماری با رویکرد پدافند غیرعامل. دانشگاه صنعتی مالک اشتر.


16. Alcaraza, Cristina, Zeadally, Sherali (2015): Critical infrastructure protection: Requirements and challenges for the 21st century, International journal of critical infrastructure protection, 53–66


17. Cioaca Catalin (2013): Critical aviation infrastructures vulnerability assessment to terrorist threats, Air Force ACADEMY, Romania


18. Fema426 (2003): Reference Manual to Mitigation Potential Terrorist Attacks Against Buildings, Federal Emergency Management Agency, USA


19. Hosseini, Seyed Teymor, Lale Arefi Shahin, Bitarafan, Mehdi, Abazarlou, Sajjad, Zavadskas, Edmundas (2016): Evaluation types of exterior walls to reconstruct Iran earthquake areas (Ahar Heris Varzeqan) by using AHP and fuzzy methods, International Journal of Strategic Property Management, Volume 20, Issue 3,pp:328-340


20. Lee E. E., Mitchell J. E., and Wallace W. A. (2007): Restoration of Services in Interdependent Infrastructure Systems: A Network Flow Approach, in IEEE Transaction on Systems Magazine, vol. 37, pp. 1303-1318


21. PSEPC. (2008): Modernization of the Emergency Preparedness Act.


22. Zhang, zili, li, xiangyan, li, hengyu (2015): A quantitative approach for assessing the critical nodal and linear elements of a railway infrastructure. International journal of critical infrastructure protection 3-15.


23. Federal Transit Administration (2006): Transit Agency Security and Emergency Management Protective Measures.


24. Federal Transit Administration (2011): Immediate Actions for Transit Employees: Protecting Against Life-Threatening Emergencies.