ارزیابی تغییرات کاربری اراضی در منطقة سه کلانشهر اصفهان

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

محمود اکبری ¹ , محمدرضا رضایی ²

1 - دانشگاه یاسوج دانشکده ادبیات و علوم انسانی گروه جغرافیا
2 - دانشگاه ازاد مرودشت

تاریخ دریافت : 1397/06/21 تاریخ پذیرش : 1397/08/17 تاریخ انتشار : 1397/07/01

کلید واژه: تحلیل فضایی, تغییرات کاربری اراضی, منطقة سه شهر اصفهان,

چکیده مقاله :

 در سال­های اخیر تغییرات کاربری زمین در شهرها در حال افزایش بوده است و این تغییرات ناشی از عواملی مانند افزایش جمعیت، منافع اقتصادی و تغییر نیازمندی­های جامعه و غیره بوده است. به دلیل تقاضای روز افزون شهروندان و ارگان­های مختلف شهری برای زمین و محدودیت این کالا، اراضی شهری به یکی از مؤلفه­های مهم ثروت اندوزی تبدیل شده است و از سویی شهر تاریخی اصفهان از این وضعیت مصون نبوده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تغییرات کاربری زمین در منطقة سه شهری اصفهان انجام شده است. روش پژوهش ترکیبی از روش­های تحلیلی و کمی است. پژوهش با معیار قرار دادن سرانة طرح­های جامع و تفصیلی شهر اصفهان، سرانه­های شهرهای گروه اقلیمی پنج ایران که اصفهان نیز در این گروه قرار دارد و مقایسة آنها با وضع موجود اراضی در منطقة سه شهر اصفهان به بررسی تغییرات کاربری زمین در این شهر پرداخته است. یافته­های پژوهش نشان می­دهند براساس مطالعات وضع موجود طرح تفصیلی شهر اصفهان، از مجموع 25/1155 هکتار مساحت اراضی منطقة سه، 7/96 درصد را کاربری­های شهری اشغال کرده­اند و مابقی یعنی 3/3 درصد به سطوح غیرشهری تعلق دارد. تفکیک کاربری­های شهری منطقة سه شهر اصفهان نشان می­دهد که سطوح خدماتی و ارتباطات موجود با توجه به استانداردهای رایج شهرسازی کمتر از حد لازم است و در مقابل سطوح مسکونی بیش از حد، زمین اشغال کرده­اند و از این نظر تناسبی بین آنها برقرار نیست. در این پژوهش شاخص گسترش اراضی شهری 8.13 درصد محاسبه شده است که نشان از توسعه فیزیکی بالای منطقة سه شهری اصفهان داشته است.  

چکیده انگلیسی:

In recent years, changes of urban land use are increasing due to factors such as population growth, economic benefits and the requirements of society and so on. Due to the increasing demand for limited land and urban citizens and organization goods, lands in one of the most important components of enrichment has become the one hand, the historic city of Isfahan has been immune from this situation. The current study is an applied study that is based on the capita of Isfahan city comprehensive and detailed plans and capita of cities in five climate groups in which Isfahan is located. It has attempted to investigate the land use changes in the city of Isfahan, especially the 3^rd urban Zone. The methodology has been a combination of descriptive, analytical and field methods. Research findings show that based on the studies on the current situation in Isfahan considering the detailed plan of 25/1155 hectares of land area, three urban land use 7/96 percent occupancy limitations, and the remaining 3.3 percent belongs to non-urban areas. Land use separation of Isfahan urban area shows that the service levels and communication standards with regard to urban development is less than required and the residential areas too, the occupation of land limitations and compatibility between them does not exist. In this study urban land development index has been calculated 8.13 percent that shows the top physical development of Isfahan 3^rd urban Zone.

منابع و مأخذ:

1. پوراحمد، احمد، سیف الدینی، فرانک، پرنون، زیبا(1390)، مهاجرت و تغییر کاربری اراضی در شهر اسلامشهر، نشریه مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، شماره 5، دانشگاه تربیت معلم سبزوار، سبزوار، صص150-131.


2. پورمحمدی، محمدرضا، جمالی، فیروز، اصغری زمانی، اکبر(1387)، ارزیابی گسترش فضایی-کالبدی شهر زنجان با تأکید بر تغییر کاربری زمین طی دوره 1355-1384، مجله پژوهش های جغرافیایی، شماره 63، تهران، صص 46-29.


3. حسین زاده دلیر، کریم، ملکی، سعید(1386)، بررسی تغییرات کاربری اراضی شهری در طرح جامع و تفصیلی شهر ایلام(طی دهه 82-1372)، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، شماره 8، مشهد، صص93-65.


4. سعیدنیا، احمد(1382)، کتاب سبز شهرداری(جلد پنجم طرح­های شهری در ایران)، انتشارات سازمان شهرداریها و دهیاری­های کشور، تهران.


5. شهابیان، پویان، طرهانی، حسین، کوهی حبیبی، نازنین(1393)، مدل سازی تغییرات کاربری اراضی زراعی و بایر به سطوح ساخته شده با به کارگیری مدل کلو- اس(مورد مطالعه: منطقة چهارده شهر اصفهان)، مجله آمایش سرزمین، شماره 11، تهران، صص 282-259.


6. زیاری، کرامت الله(1381)، برنامه­ریزی کاربری اراضی شهری(مطالعه موردی: میناب)، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 66-65، مشهد.


7. ضرابی اصغر، محمدی، جمال، عبدالهی علی اصغر(1388)، بررسی و ارزیابی کاربری اراضی مناطق چهارده گانه شهر اصفهان با استفاده از روش مقایسه ای و مدل LQ با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، شماره 8، صص 202-173.


8. فرهودی، رحمت الله، سیف الدینی، فرانک، زنگنه، مهدی(1385)، شهر خواف؛ الگویی برای تحلیل کاربری زمین، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 8، زاهدان، صص 130-107.


9. قربانی، رسول، تیموری، راضیه، ترکمن نیا، نعیمه، جدیدیان، علیرضا(1393)، ارزیابی تغییر کاربری اراضی شهری در جهت ناپایداری توسعه سکونتگاههای شهری(مطالعه موردی: باغشهر مراغه طی سال­های 1380 تا 1390)، مجله مطالعات برنامه ریزی سکونتگاههای انسانی، دوره نهم، شماره 28، رشت، صص84-73.


10. مولازاده، محمدعلی(1379)، دیدگاههای نظری چپ و راست در مدیریت زمین شهری و نتایج علمی آن، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 58، مشهد.


11. مؤمنی، مهدی، بیک محمدی، حسن، آروم، فلورا(1389)، تحلیلی بر کاربری اراضی منطقه یک شهر اصفهان، مجله جغرافیا و مطالعات محیطی، شماره 3، نجف آباد، صص 44-27.


12. مهدیزاده، جواد(1381)، به سوی برنامه­ریزی شهری دموکراتیک، مجله مدیریت شهری، شماره 5، تهران.


13. مهدیزاده، جواد(1385)، پارادایم توسعه شهری، نشریه جستارهای شهرسازی، شماره 15 و 16، تهران.


14. مهندسین مشاور نقش جهان پارس(1375)، طرح تفصیلی شهر تاریخی اصفهان، اداره کل مسکن و شهرسازی استان اصفهان، اصفهان.


15. Batty, M., and Longley, (1994), Urban modeling in computer graphic and geographic Information system environments, Environment and Planning, B 19.


16. Bouma, G. Varallyay, N. H. Batjes.(1998), Principal Land Use Changes Anticipated In Europe, pp 103-119.


17. Chapin, F. S. and Kaiser, E. (1994), Urban Land Use Planning, Illinois University Press, Illinois.


18. Harvey, D. (1989), the condition of postmodernity, Rutledge.


19. Isaac, Stephen (1374), a comprehensive guide research and evaluation, translating by Marziye KarimNia, publisher of Astan Quds Razavi, Mashhad.


20. Kaiser, E. (1995), urban land uses planning: USA, University of Illinois.


21. Medley, K., B. W. Okey, G. W. Barrett, M. F. Lucas, and W. H. Renwick, (1995), Landscape change with agricultural intensification in a rural watershed, southwestern Ohio, USA Landscape Ecology 10.


22. Meyer, W. B., and B. L. Turner, (1994), Change in land use and land cover: A global perspective, Cambridge University Press, London.


23. Patterson, T. w. (1979), Land uses planning Tech of Implementation, New York.


24. Pijanowski, B. C., D. G. Brown, B. A. Shellito, and G. A. Manik, (2002), Using neural networks and GIS to forecast land use changes: A Land Transformation Model, Computers, Environment and Urban Systems 26.


25. Pijanowski, B. C., S. H. Gage, D. T. Long, and W. C. Cooper, (2000), a land transformation model: integrating policy, socioeconomics and environmental drivers using geographic information system.


26. Shaohong, W. U. Wenzhong, S. H. (2005), I and Others: Environmental assessment Modeling Change-Pattern-Value Dynamics on Land Use: An Integrated GIS and Artificial Neural Networks Approach, Environmental Management, Vol. 36, No 4.


27. Tian, G. and others(2005) analysis of spatio-temporal dynamic pattern and driving forces of urban land in china in 1990s using TM images and GIS, Cities, Vol 22.


28. Us Global Change Research Program, (2003), Land Use and Land Cover Change, Updated 12 October.


29. Zavadskas, E. Viteikiene, M and Saparauskas, J. (2007): Sustainable development assessment of cities and their residential districts, Ekologija. Vol 53.