تحلیل تطبیقی عناصر فضایی باغ ایرانی در طراحی پارک‌های شهر شیراز

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

رضا مختاری ¹ , زهره سلیم ²

1 - دانشگاه پیام نور
2 - دانشگاه پیام نور

تاریخ دریافت : 1393/03/24 تاریخ پذیرش : 1394/09/23 تاریخ انتشار : 1394/09/23

کلید واژه: پارک شهری, باغ ایرانی, عناصر فضایی, شهر شیراز, تحلیل تطبیقی,

چکیده مقاله :

باغ ایرانی از قدیمی ترین تجربه‌های باغ آرایی و منظره پردازی در جهان است که قدمت زیادی در نزد ایرانیان دارد. باغ ایرانی مجموعه ای فرهنگی، تاریخی و کالبدی است که در آن آب، گیاه و ابنیه در نظام هندسی مشخصی با هم تلفیق شده و محیطی مطلوب، ایمن و آسوده برای انسان بوجود آورده است. شیوه حضور آب در باغ ایرانی دارای نظامی خاص و هماهنگ با هندسه باغ بوده است،گیاهان در باغ ایرانی به منظور سایه اندازی، محصول دهی و تزئین به کار می روند. مرکزیت، تقارن، ریتم، گستردگی دید و هندسه مستطیلی از دیگر خصوصیات باغ ایرانی می باشد. باغ ایرانی و عناصر آن کمک خواهد کرد که پارک‌ها و فضاهای سبز امروز از یکنواختی کسل کننده درآمده و به فضاهایی با شور و نشاط همچون باغ‌های ایرانی مبدل شود.باغ‌های شیراز به علت جلگه حاصلخیز آن، طبیعت روح بخش خاصی دارند اما این ویژگی در طراحی پارک‌های آن به ندرت دیده می‌شود. در این پژوهش به تحلیل تطبیقی عناصر فضایی باغ ایرانی درپارک‌های شهر شیراز پرداخته شده است. روش تحقیق ترکیبی از روش­های اسنادی، توصیفی و تحلیلی بوده است،داده­های مورد نیاز نیز از طریق پرسشنامه، مشاهده، مصاحبهو اطلاعاتسازمان‌ها و بانک­های اطلاعاتیجمع آوری و تعداد 384 پرسشنامه از شهروندان در پارک‌ها و باغ‌های شهر شیراز و همچنینکارشناسانی در این زمینه جمع آوری شده است. در نوشتار حاضر سعی خواهد شد با استفاده از نرم افزارSPSS ، عناصر فضایی باغ‌های ایرانی در پارک‌های شهری مورد تحلیل قرار گیرد. فرضیه اصلی تحقیق این است کهعناصر فضایی موجود در پارک‌های شهر شیراز با عناصر فضایی باغ‌های ایرانی تطابق چندانی ندارد. نتایج نشان داد که اکثریت عناصر موجود در باغ‌های ایرانی شیراز در پارک‌های شهری نیز دیده می شود اما هنوز تا رسیدن به باغ ایرانی که دارای ویژگی‌های فضایی منحصر به فرد می باشد فاصله وجود دارد، همچنین تدوین معیارهای طراحی باغ و پارک بر اساس الگوی باغ ایرانی مورد پذیرش شهروندان بوده است. پارک‌هایی با ویژگی‌هایی مانند هندسه مشخص و منحصربه فرد، وجود کوشک و سردر، سبکی خاص در نحوه حضور آب، کثرت سایه، نظمی ویژه در کاشت درختان و ... می‌تواند در این راستا رضایت شهروندان را افزایش دهد.

منابع و مأخذ:

بابائی،عباس و کرکه آبادی، زینب (1389)، تحلیل نظرات کاربران در کاربست الگوی باغ ایرانی در پارک‌های شهر سمنان، فصل نامه جغرافیایی چشم انداز زاگرس، سال دوم، شماره 4، صص125-115.

 باروقی،فریده(1383)، کاربری فضای سبز شهری از برنامه تا واقعیت، مجله شهرداری‌ها، سال پنجم، شماره ششم.

 براتی، ناصر(1383)، باغ و باغ سازی در فرهنگ ایرانی و زبان فارسی، مجله باغ نظر،شماره 2.

 بل، سایمون.1-1386. عناصر طراحی بصری معماری منظر(ترجمه محمد احمدی نژاد)،اصفهان: انتشارات خاک.

 بهرام، محمد(1384)، گیاه شناسی،تهران: انتشارات رهپویان شریف.

 حیدرنتاج، وحید (1389)، باغ ایرانی، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی، چاپ اول.

 روحانی،غزاله(1389)،طراحی باغ و احداث فضای سبز،چاپ پنجم، انتشارات فرهنگ جامع.

 زارع،سارا، نمیرانیان، منوچهر و شبانعلی فمی،حسین (1390)، گونه شناسی کاربردی و گونه شناسی فضایی باغ و عناصر تشکیل دهنده آن‌ها، مقالات کامل نخستین همایش باغ گیاهشناسی ملی ایران آبان ماه 1390، موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، باغ گیاهشناسی ملی ایران.

 سالنامه آماری شهر شیراز(1390)، مدیریت آمار و فناوری و سامانه اطلاعات مکانی، شهرداری شیراز،چاپ اول.

 سلطان زاده، حسین(1378)، تداوم طراحی باغ ایرانی در تاج محل، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.

 شاهچراغی، آزاده (1389)،" پارادایم‌های پردیس؛ درآمدی بر بازشناسی و بازآفرینی باغ ایرانی"، انتشارات جهاد دانشگاهی تهران.

 صالحی، اسماعیل و دیناروندی، مرتضی و هدایتی، امیر (1391)، اصول و ضوابط طراحی پارک‌های شهری، انتشارات سیمای دانش: تهران، چاپ اول.

 قربانی، رسول و تیموری، راضیه(1388)، تحلیلی بر نقش پارک‌های شهری در ارتقای کیفیت زندگی شهری با استفاده از الگوی Seeking-Escaping نمونه موردی: پارک‌های شهر تبریز، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 72، صص 47-62.

 مهدی زاده سراج، فاطمه و نیکوگفتار، عاطفه (1390)، بررسی تطبیقی راهکارهای دستیابی به آسایش، آرامش و تفکر در باغ‌های سنتی ایران و ژاپن، فصلنامه باغ نظر، سال هشتم، شماره هفده.

نعیما، غلامرضا (1390)،باغ‌های ایرانی، انتشارات پیام، چاپ چهارم.

Balarm Shivanand, Dragicevic Suzana (2005), Attitudes Toward Urban Green Space: IntegratingQuestionnaire Survey and Collaborative GIS Techniquesto Improve Attitude Measurements, Landscape and Urban Planning Journal 75:167-179.

Khansari, Mehdi (1998), the Persian Garden:Echoes of Paradise, Mage Publishers, Washington DC.

Van den Berg, A,E, et al, (2003), Environmental preference and restoration: how are they related? Journal of Environmental psychology.www.shiraz