بررسی منابع تأمین رطوبت رویدادهای بارشی تابستانه جنوب شرقی ایران

محورهای موضوعی : برگرفته از پایان نامه

محمود خسروی ¹ , فائزه شجاع ² , هاجر پاکباز ³

1 - دانشگاه سیستان و بلوچستان
2 - دانشگاه سیستان و بلوچستان
3 - دانشگاه سیستان و بلوچستان

تاریخ دریافت : 1395/04/28 تاریخ پذیرش : 1398/06/04 تاریخ انتشار : 1398/06/01

کلید واژه: بارش تابستانه, جنوب شرق ایران, انتقال رطوبت, الگوهای همدید, دریای عمان,

چکیده مقاله :

بارش‌های شدید و رگباری در دوره‌ی گرم و کم بارش تابستان در مرزهای جنوب شرقی ایران از چالش‌های پایه‌ای در حوزه‌ی پژوهش‌های اقلیمی محسوب می‌شوند. هدف این مطالعه بررسی شرایط همدیدی و پویائی الگوهای گردشی، جهت تحلیل و شناسایی منابع رطوبتی، نیز نحوه‌ی انتقال رطوبت از نواحی اطراف به این منطقه است. بدین منظور ابتدا بخشی از جنوب شرقی کشور به مختصات جغرافیایی 59 تا 61 درجه‌ی طول شرقی و 23 تا 28 درجه‌ی عرض شمالی به‌عنوان محدوده‌ی مطالعه انتخاب شد، سپس داده‌های لازم شامل دو گروه داده‌های محیطی و داده‌های جوی از پایگاه‌های مرتبط برای بازه‌ی زمانی 13 ساله (2013-2000) استخراج گردیدند. جهت بررسی‌های سینوپتیکی نیز نقشه‌های فشار سطح زمین و ارتفاع زمین توان سطح 850 و 500 هکتوپاسکال، امگا، نم ویژه، نقشه‌های ترکیبی فشار تراز دریا و بارش و نقشه‌های وزش رطوبتی تهیه گردیدند. نتایج نشان دادند که در بیشتر روزهای مطالعه شده، بارش در خشکی زودتر از دریا رخ‌داده است. همچنین، وقوع بارش‌های سنگین در بیشتر مواقع به علت اختلاف فشار حاصل‌شده بین کم‌فشار پاکستان و پرفشار تبت بوده است. به‌علاوه، در زمان‌هایی که کم‌فشار پاکستان شدت و گسترش فراوانی داشته، مسیر حرکت رطوبت از طریق دریاهای گرم عرب و عمان به سمت شبه‌ قاره‌ی هند بوده و ازآنجا با حرکت غرب سو، جنوب شرقی ایران را نیز در برگرفته است، اما در شرایطی که از وسعت و گستره‌ی فروبار پاکستان کاسته شده و پرفشار آزور در جهت غربی-شرقی گسترش پیدا کرده، مسیر جریان رطوبت از دریای عمان به نواحی داخلی ایران تغییر کرده است.

چکیده انگلیسی:

. to evaluate the synoptic and dynamic conditions of atmospheric circulation patterns to identify resources of moisture that transfer from surrounding areas to the study area.For this purpose at first, the southeast of the Iran were selected as the study area. Then the data required consists of two group environmental data and atmospheric data from the database to the desired timeframe for 13 years (1974-2000) was extracted. The data required consists of two group environmental data and atmospheric data from the database to the desired timeframe for 13 years was extracted.These data includes sea level pressure maps, geopotential height at 850 and 500hpa, Omega, moisture flux , specific humidity and a composite map of sea level pressure and humidity, were used for synoptic analysis.The results showed that on most days of precipitation in lands occurred earlier from the sea. The results also suggestion that the occurrence of heavy precipitations, mostly due to the difference in pressure between the Pakistan's low pressure and Tibetian high-pressure systems. In addition, at the periods that the Pakistan low pressure intensity and broadened considerably, track the transfer of moisture through the Arabian sea and the Gulf of Oman warm waters to the Indian subcontinent, and since moving to the west and then effected the South-East of Iran.when the area and intensity of Pakistan low pressure decreased and the Azore high-pressure system were spread from west to east of the Middle east , moisture from the Gulf of Oman to Iran's internal regions has changed.

منابع و مأخذ:

1)       بارانی زاده، ا، بهیار، م، جوانمرد، س؛ و عابدینی، ی. 1390. صحت سنجی برآوردهای بارندگی الگوریتم ماهواره‌ای  PERSIANبا داده‌های بارش زمینی شبکه‌بندی شده (APHRODITE) درایران، مقاله نامه کنفرانس فیزیک ایران، دانشگاه ارومیه 2615-2618.

2)       باستانفرد، ب، احمدی گیوی، ف؛ و ایران‌نژاد، پ. 1393. تأثیر وافشاری‌های موسمی دریای عرب بر بارش جنوب شرق ایران، شانزدهمین کنفرانس ژئوفیزیک ایران، تهران 181-185.

3)       پوراصغر، ف، قائمی، ه، جهانبخش، س؛ و ساری صراف، ب. 1392. بررسی شار رطوبت از دریاهای مجاور در دوره‌های مرطوب و خشک فصل زمستان نیمه جنوبی کشور، پژوهش‌های اقلیم شناسی 1392(15): 2-16.

4)       حلبیان، ا؛ و شبانکاری، م. 1393. بررسی ارتباط بین نوسان بارش در سواحل جنوبی دریای خزر و تغییرات فشار تراز دریا، تحقیقات جغرافیایی 29(2): 123-134.

5)       خداّم، ن، ایران‌نژاد، پ؛ و احمدی گیوی، ف. 1394. بررسی اثر موسمی هند بر اقلیم تابستانی ایران، ژئوفیزیک ایران 9(2): 52-66.

6)       خسروی، م، سلیقه، م؛ و صباغی، ب. 1390. تاثیر بی‌هنجاری‌های دمای سطح دریای عمان بر بارندگی فصول پاییز و زمستان سواحل جنوب شرقی ایران، جغرافیا و برنامه ریزی 16(37): 59-81.

7)       خوشحال، ج، خسروی، م؛ و نظری پور، ح. 1388. شناسایی منشأ و مسیر رطوبت بارش های فوق سنگین استان بوشهر، جغرافیا و توسعه 7(16): 7-28.

8)       سلیقه، م. 1383. هماهنگی مراکز فشار جنب حارهای در بارش‌های سیل‌آسای منطقه جنوب و جنوب شرق ایران مطالعه موردی: بارش جولای 1976، جغرافیایی سرزمین 1(1): 102-116.

9)       سلیقه، م. 1385. مکانیزم های بارش در جنوب شرق کشور، پژوهش‌های جغرافیایی 38(55): 1-13.

10)    سلیقه، م؛ و بریمانی، ف. 1386. اثرات سیستم های آب و هوایی موسمی در کشاورزی بلوچستان، جغرافیا و توسعه 9: 25-38.

11)   شبانکاری، م؛ و حلبیان، ا. 1391. تحلیل همدید ارتباط بین نوسان بارش روزانه در کرانه های جنوبی ایران و تغییرات فشار تراز دریا، تحقیقات جغرافیایی 27(1): 165-184.

12)   علیجانی، ب، جعفرپور، ز، علی‌اکبری بیدختی، ع؛ و مفیدی، ع. 1386. تحلیل سینوپتیکی الگوهای گردشی بارش‌های موسمی جولای 1994 در ایران، علوم جغرافیایی 7(10): 7-38.

13)   علیجانی، ب، خسروی، م؛ و اسماعیل نژاد، م. 1389. تحلیل همدیدی بارش سنگین ششم ژانویه 2008 در جنوب شرق ایران، پژوهش‌های اقلیم شناسی 1(3-4): 3-14.

14)   علیجانی، ب، مفیدی، ع، جعفرپور، ز؛ و علی‌اکبری بیدختی، ع. 1390. الگوهای گردش جو بارش‌های تابستانه جنوب شرق ایران در ماه ژوئیه 1994، فیزیک زمین و فضا 37(3): 205-227.

15)   لشگری، ح، قائمی، ه؛ و پرک، ف. 1392. تحلیل رژیم بارندگی منطقه جنوب و جنوب غرب کشور، اطلاعات جغرافیایی «سپهر» 22(85): 57-63.

16)   لشگری، ح؛ و خزایی، م. 1393. تحلیل سینوپتیکی بارش‌های سنگین استان سیستان و بلوچستان، اطلاعات جغرافیایی «سپهر» 23(90): 79-70.

17)   Bohra, A. K., Basu, S., Rajagopal, E. N., Iyengar, G. R., Das Gupta, M., Ashrit, R. and Athiyaman, B. 2006. Heavy rainfall episode over Mumbai on 26 July 2005: Assessment of NWP guidance. Current Science 9:1188-1194.

18)   Kim, B. J., Kripalani, R. H., Oh, J. and Moon, S. E. 2002. Summer monsoon rainfall patterns over South Korea. Theoretical and Applied Climatology 72(1): 65-74.

19)   Lana, A., Campins, J., Genov, A. and Jans, A. 2007. Atmospheric patterns for heavy rain events in the Balearic Islands, Advances in Geosciences 12: 27-32.

20)   Matlik, O. and Post, P. 2008. Synoptic weather types that have caused heavy precipitation in Estonia in the period 1961-2005, Estonian Journal of Engineering 14(3):195–208.

21)   National Oceanic & Atmospheric Administration (NOAA). 2015. http: // www.esrl.noaa.gov/psd/data/gridded./data.ncep.pressure.html

22)   Robert, P., Donald, T. and Joseph, R. 1998.  Investigation of upper– air conditions occurring with heavy summer rain in Utah international, Journal of Climatology 18(7): 701-723.

23)   Yarnal, B. 1993. Synoptic climatology in  Environmental Analysis: A Primer , Belhaven Press, London. 195pp.

24)   Zhang, R. 2001. Relations of water vapor transport from Indian monsoon with that  over East Asia and the summer rainfall in China. Advances in Atmospheric Science 18(5):1005-1017.