فرزندپروری و مسئولیت پذیری در نوجوانان: نقش واسطهگری سبکهای پردازش هویت
محورهای موضوعی : روش ها و مدل های روانشناختی
راضیه شیخ الاسلامی
1
(استادیار روانشناسی تربیتی، دانشگاه شیراز)
شیوا برزو
2
(کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی)
کلید واژه: فرزندپروری, مسئولیتپذیری, سبکهای پردازش هویت, نوجوان,
چکیده مقاله :
این تحقیق با هدف بررسی نقش واسطهگری سبکهای پردازش هویت در رابطهی بین ابعاد فرزندپروری و مسئولیتپذیری در نوجوانان صورت پذیرفت. شرکت کنندگان این پژوهش شامل 304 نفر (171 دختر و 133 پسر) از دانشآموزان دبیرستانهای شهر شیراز در سال تحصیلی
93-92 بود که بر اساس روش نمونهگیری خوشهای چند مرحلهای انتخاب شدند. به منظور بررسی متغیرهای پژوهش، هر یک از شرکت کنندگان، پرسشنامههای محیط خانوادگی نقاشیان، سبکهای پردازش هویت وایت و همکاران و مسئولیت پذیری سروشرا تکمیل نمودند. پایایی ابزارهای پژوهش به وسیلهی ضریب آلفای کرونباخ و روایی آنها به کمک همسانی درونی تعیین شد. نتایج حاکی از روایی و پایایی قابل قبول آزمونها بود. همچنین نتایج تحلیل مسیر مطابق با مراحل بارون و کنی نشانگر آن بود که، ابعاد فرزندپروری کنترل و محبت، پیشبین مثبت و معنادار مسئولیتپذیری نوجوانان هستند. بعد فرزندپروری کنترل، پیش بین مثبت و معنادار سبک پردازش هویت هنجاری و بعد فرزندپروری محبت، پیش بین مثبت و معنادار سبکهای پردازش هویت، اطلاعاتی و هنجاری و پیش بین منفی و معنادار سبک پردازش هویت سردرگم- اجتنابی بود. در مورد سبکهای پردازش هویت نیز مشاهده گردید که سبکهای پردازش هویت اطلاعاتی و هنجاری، پیشبین مثبت و معنادار و سبک پردازش هویت سردرگم- اجتنابی پیشبین منفی و معنادار مسئولیتپذیری نوجوانان است. نتایج تحلیل مسیر نشان داد که سبک پردازش هویت هنجاری در رابطهی بین بعد فرزندپروری کنترل و مسئولیتپذیری نقش واسطهگری کامل ایفا میکند. همچنین سبکهای پردازش هویت اطلاعاتی، هنجاری و سردرگم- اجتنابی نقش واسطهای سهمی در ارتباط بین بعد محبت فرزند پروری و مسئولیتپذیری داشتند.
The present study investigated the mediating role of identity processing styles in relationship between child-rearing dimensions and responsibility among adolescents. Participants included 304 high school students (171 female and 133 male) from Shiraz city which selected by multistage cluster sampling method. To study variables, participants completed Family Environment Inventory, Identity Styles Inventory, ISI-6G and Responsibility Inventory). The reliability and validity of instruments were determined by Alpha Cronbach coefficient and internal consistency. The results showed an acceptable reliability and validity of the instruments. Finding showed that the dimensions of affection and control were a significant positive predictor of responsibility. Also dimension of control was a significant positive predictor of normative identity processing style. Dimension of affection was a significant positive predictor of information and normative identity processing styles and a significant negative predictor of diffuse-avoidant identity processing style. Also informational identity style and normative identity style were significant positive predictors of responsibility, but diffuse/avoidant identity style was a significant negative predictor of responsibility. Path analysis showed the partial mediating role of normative identity processing styles in relationship between control dimension and responsibility. In addition to, informational, normative anddiffuse/avoidant processing styles had complete mediating role in relationship betweenaffection dimension and responsibility.
احمدی آخورمه، محمد، سهامی، سوسن، رفاهی، ژاله، شمشیری، بابک (1392). ساخت و اعتباریابی پرسشنامه مسئولیت پذیری چند بعدی بر مبنای متون اسلامی، روش ها و مدلهای روانشناختی، شماره 13، 111-99.
امیدیان،مرتضی (1384). مقایسه حالتهای هویت چهارگانه (آشفته، زودهنگام، مهلت خواه، پیشرفته) د رمتغیرهای مسئولیتپذیری، انگیزه پیشرفت، سلامت روان و عملکرد تحصیلی در دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز مقاله ارائه شده به اولین کنگره سراسری روان شناسی ایران، شماره 63، صص100-87.
باباپورخیرالدین،جلیل؛ اسماعیلی انامق، بهمن؛ غلام زاده، مجتبی؛ محمدپور، وهاب (1390). رابطهی بین ابعاد فرزندپروری و سبکهای هویتی نوجوانان. مجله روانشناسی، سال شانزدهم، شماره 2، صص175-.162.
برکات، فاطمه (1385). بررسی تاثیر آموزش های مهارتهای اجتماعی بر سبکهای هویتی دانشآموزان دختر و پسر سال اول مقطع متوسطه شهرستان بوشهر، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز.
برگر، کاتلین (1388). روانشناسی رشد. ترجمهی اسماعیل سعدی پور، تهران: نشر نی .
پاشا، غلامرضا؛ گودرزیان، مهری (1389). بررسی رابطهی سبکهای هویت و رشد اخلاقی با مسئولیتپذیری در دانشجویان اندیمشک، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک.
پیری، لیلا (1384). بررسی رابطه بین سبکهای هویت، ابراز وجود و سبکهای مقابله. مطالعات روانشناختی. دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه الزهرا، دوره1،شماره2، صص54-39.
جوکار، بهرام؛حسین چاری، مسعود (1380). بررسی رابطهی میزان پایبندی به اعمال عبادی و سبک هویت، مقاله ارائه شده به اولین همایش بین المللی نقش دین در بهداشت روان، معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی ایران، صص 58-36.
حسین چاری، مسعود؛ دلاورپور، محمدآقا (1386).آیا افراد کمرو فاقد مهارتهای ارتباطیاند، مجله روانشناسی تحولی، شماره100، صص 136-123.
حسینی المدنی، سیدعلی (1391). بررسی نقش معنویت، صفات شخصیت (پنج بزرگ)، سبکهای هویتی وتاب آوری در پیشبینی عضویت درگروههای معتاد و غیرمعتاد. مقاله پژوهشی، مجله دانشگاه علوم پزشکی،رفسنجان دوره دوازدهم، شماره 1،صص70-57.
خلیلی فر، مینا، کاظمی، سلطانعلی، جاویدی، حجت اله (13939. نقش واسطه گری جهت گیری مذهبی برای سبکهای فرزندپروری و معنای زندگی در دانش آموزان پایه سوم دوره دبیرستان شهر شیراز، روش ها و مدل های روانشناختی، شماره 15، 73-59.
خورشیدی،عباس؛ ایزدی، مهشید؛ جلیل عاملی فروشانی،زهرا (1387). تأثیر نقش الگویی خانواده بر پرورش مسئولیت پذیری و رشد اجتماعی و عاطفی نوجوانان تهرانی، فصلنامه مطالعات جوانان، شماره15، صص222-208.
سامانی، سیامک و فولادچنگ، محبوبه. (1386). روانشناسی نوجوانی. تهران: نشر ملک سلیمان.
سروش، مریم. (1390). مقایسهی بین نسلی سرمایه ها و فرصتهای زندگی زنان و بازنمایی آنها در سبک زندگی، نمونه مورد مطالعه زنان 25 الی 39 سال شیراز و استهبان، پایان نامه دکتری دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز.
سعادتیشامیر، ابوطالب (1383). بررسی ارتباط بین سبکهای هویت برزونسکی (اطلاعاتی، هنجاری، سردرگمی/ اجتنابی ) باسلامت عمومی ومسئولیت پذیری در دانشجویان دانشگاههای تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده روانشناسی وعلوم تربیتی، دانشگاه تربیت معلم تهران.
سعادتیشامیر، ابوطالب؛ شهرآرای، مهرناز؛ ولی الله فرزاد (1386). بررسی ارتباط بین سبکهای هویت و مسئولیتپذیری در دانشگاههای تهران، پژوهش های تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بجنورد، شماره10، صص115-92.
شکوهی یکتا، محسن، اکبری زردخانه، سعید، پرند، اکرم و پوران، فاطمه (1391). ارتقاء تعامل والدین و فرزندان با استفاده از آموزش روسهای نوین فرزندپروری، روشها و مدل های روانشناختی، شماره 10، صص14-1.
شیخ الاسلامی،راضیه (1385). بررسی رابطهی بین سبکهای هویت و ایثار در دانشآموزان دبیرستانهای شاهد شهر شیراز. چکیده مقالات نخستین همایش علمی فرهنگ ایثار و شهادت، شیراز
شیخ الاسلامی، راضیه؛ فولادچنگ، محبوبه؛ صفری، هاجر (1387). بررسی رابطهی ابعاد خانواده با سبکهای هویت نوجوانان، سومین کنگره آسیب شناسی خانواده، دانشگاه شهید بهشتی، تهران. شماره 44، صص197-188.
طباطبایی، نفیسه؛ طباطبایی، سیدشهابالدین؛ کاکایی، یزدان؛ محمدیآریا، علیرضا (1390) رابطهی سبکهای هویت و مسئولیتپذیری با پیشرفت تحصیلی نوجوانان 15 تا18 ساله شهر تهران. فصلنامهی- پژوهشی رفاه اجتماعی، سال دوازدهم ،شماره44، صص42-23.
فولادچنگ، محبوبه (1385). نقش الگوهای خانوادگی در سازگاری نوجوانان. فصلنامهی خانواده پژوهی، سال دوم، شماره،7 ،صص221-209.
فولادچنگ، محبوبه؛ شیخ الاسلامی،راضیه؛ صفری، هاجر (1389) پیشبینی سبک های پردازش هویت نوجوانان براساس ابعاد فرزندپروری مجلهی روانشناسی، سال چهاردهم، شماره،1، صص17-3.
کلانتری،صمد؛ ادیبی، مهدی؛ زیانی، رسول؛ احمدی،سیروس (1386). بررسی بی تفاوتی و نوع دوستی در جامعه شهری ایران و عوامل مؤثربرآن، دانشور رفتار، سال چهاردهم، شماره 22، صص35 -27.
مغانلو، مهناز (1387). رابطهی عوامل مدل پنج عاملی شخصیت و سبکهای هویت. پژوهشهای روانشناختی : 1387 دوره 11 شماره 1، صص93-79.
نادری نوبندگانی، زهرا، مهرآور مومنی، جاوید، حسینیان، سیمین (1393). ارائه یک مدل مفهومی جهت تبیین رابطه میان سبک های هویتی، ویژگی های شخصیتی نئو و کمال گرایی، روشها و مدل های روانشناختی، شماره 16، 99-85.
نقاشیان، ذبیحالله (1358). رابطه محیط خانوادگی وموفقیت تحصیلی، پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شیراز.
هدایتی، بنت الهدی؛ فاتحی زاده، مریم السادات؛ آکوچیان، احمد؛ بهرامی، فاطمه؛ اعتمادی، عذرا (1387). ابعاد فرزند پروری و مسئولیت پذیری نوجوان. معرفت، سال هفدهم، شماره 7،صص 73-63.
Baumrind, D. (1999). The influence of parenting style on adolescent competencyand substance abuse. Journal of Early Adolescence, 11(1), 56-95
Berzonsky, M. D. (1989). Identity style: Conceptualization and measurement, Journal of Adolescent Research, 4, 267-282.
Berzonsky, M. D. (1990). Self- construction over the lifespan: A process perspective on identity formation. In G. J. Neimeyer & R. A. Neimeyer (Eds.). Advances in Personal Counteract Psychology, 1, 155-186.
Berzonskey,M.D. (2002).Social cognitive aspects of identitystyle. Journalof adolescent research, 12, 31-45..
Berzonsky, M. D., & Ferrari, J. R. (1996).Identity orientation and decisional strategies. Personality and Individual Differences, 20, 597–606.
Birkeland, M. S., Breivik, K., Wold, B. (2013). Peer acceptance protects global self-esteemfrom negative effects of low closeness to parents during adolescence and early adulthood.Journal of Youth and Adolescence, 10, -929-937.
Bornstein, M. H. (2005). Positive parenting and positive development in children.In R. M. Lerner, F. Jacobs, & D. Wertlieb (Eds.), Applied developmentalscience, 155-177.
Certo, S. C. (2004). Principles of Modern Management Functions and Systems. Massachusetts: Allyn andBacon INC.
Crocetti, E., Erentait, R., & Zukauskiene, R.Z. (2014).Identity styles, positive youth development, and civic engagement in adolescence. Journal of Youth and Adolescence,10, 521-532.
Crocetti, E., Jahromi, P., Meeus, W. (2012).Identity and civic engagement in adolescence. Journal of Adolescence, 35, 521-532.
Darling, N., & Steinberg, L. (1993).Parenting style as context: An integrative model.Psychological Bulletin,113, 469-487.
Dewey, J. (1983). The public and its problems. In John Dewey, The later works 1925–1953.
Dudley L. Poston, J. R. (2014). The Family and Social Change in Chinese Societies.The Springer Series on Demographic Methods and Population Analysis, Journal of Early Adolescence, 34(2), 521-528.
Ellithorpe, M. E., Ewoldsen, D. R., & Fazio, R. H. (2013). Socialization of dissonance processes: reports of parenting style experienced during childhood moderate dissonance reactions. Social Psychological and Personality Science, http://spp. sagepub.com/ content/early/2013/05/07/1948550613486675
Glasser,W. (2000). Reality therapy in action.professional school counseling, 3. , 49-60.
Guastello, D. D., Guastello, S. J., & Briggs, J. M. (2014). Parenting style and generativity measured in college students and their parents. SAGE Open,http://sgo.sagepub.com/content/4/1/2158244013518053.full-text.pdf+html, 1-10
Gulfem, C.S., Gul, A. (2005). Parental attitudes and ego identitystatus of Turkishadolescents.Journal of Adolescence, 40, 847-59.
Hughes, C. H. (2010). Developing Conceptual Literacy in Lifelong Learning Research: A case of responsibility.British Educational Research Journal, 48, 59-78.
Jaggers, J.W. Curch II, W. T. Tomek,S. Hooper, L.M. Bolland, K.A. & Bolland, J.M. (2014).Adolescent Development as a Determinant of Family Cohesion. A longitudinal analysis of adolescents in the mobile youth survey.Journal of Child and Family Studies.http://link.springer.com/article/10.1007/s10826-014-9966-8
Koerner, A. F., & Fitzpatrick, M. A. (1997). Family type and conflict: The impact of conversation orientation and conformity orientation on conflict in the family. Communication Studies, 48, 59-78.
Lenzi, M., Vieno, A., Santinello, M., Nation, M., & Voight, A. ( 2014). The role played by the family in shaping early and middle adolescent civic responsibility. The Journal of Early Adolescence, 34(2), 251-278.
Li, W., Wright P. M., Rukavina, P. B., & Pickering, M. (2008). Measuring studentsperceptions of personal and social responsibility and the relationship withintrinsic motivation in Urban Physical Education, Journal of Teaching in Physical Education, 27, 167-178.
Marcia, J. E. (1980). Handbook of adolescent Psychology. New York: Wiley.
Masur, E. & Karin Ruth, A. (2002).The relationship between individuation from family of originand identity development in college students. http:// commons. lib. niu. edu/handle/10843/11206
Maruyama, G., Fraser, S. C., Miller, N. (1982). Personal responsibility and altruism in children.Journal of Personality and Social Psychology, 42, 659-664 .
Mendonca, M., Fontaine, A. M., (2014). The role maturity of parents of emerging adult children: validity of parental maturity measure. Journal of Adult Development, 21(2), 116-128.
Menzies, R. G., Harris, L. M., Cumming, S. (2000).Relation between in flated personal responsibility and exaggerated danger expectancies in obsessive-compulsive concerns. Behaviour Research and Therapy, 38, 1029-1037.
Mergler,A. (2007). The Creation, Implementation and Evaluation of a School-Based Program PhD thesis, Queensland University of Technology.
Safran, S. P & Safran, J. S. (1985).Classroom context and teachers perceptions of problem behavior.Journal of Education Psychology, 77, 20-28.
Sigelman, C. K. & Rider, E. A. (2012).Human development across the life span.7th edition, Wadsworth, Cengage Learning.
Sigelman, C. K., & Shaffer, D. R. (1995).life-span-human development, 2H Edition, the George Washington University Brooks, Cole publishing company.
Steinberg, L. D. (1996). Adolescence.New York: Mc Grae- Hill.
Solbrekke, T.,& Englund, T. (2011). Bringingprofessional responsibility back in. Studies in Higher Education36, 847-861.
White, J. M., Wampler, R. S., & Winn, K. I. (1998).The Identity Style Inventory. Arevision with a sixthgrade reading level (ISI-6G).Journal of Adolescent Research, 13, 223-245.
Yang, Z., Kim, CH., Laroche, M., & Lee, H. (2014). Parental style and consumer socialization among adolescents: A cross-cultural investigation. Journal of Business Research, 67, 228-236.
Zimmerman, P., & Becker-Stoll, F. (2002). Stability of attachment representation during adolescence: The influence of ego- identity status. Journal of Adolescence, 25, 107-127.
_||_