امکان ساخت نظریه ی مشاوره و روان درمانی مبتنی برعرفان اسلامی
محورهای موضوعی : روش ها و مدل های روانشناختی
بابک شمشیری
1
(استادیار دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه شیراز)
کلید واژه: عرفان اسلامی, روان درمانی, مشاوره, نظریه ی مشاوره و روان درمانی,
چکیده مقاله :
با مرور تاریخ نظریه های مشاوره و روان درمانی می توان چنین استنباط کرد که برای شکل گیری هر رویکرد مشاوره و روان درمانی پنج گام اساسی بایستی برداشته شود. گام نخست عبارت است از پی ر‌یزی بنیادها یا به تعبیری مفروضه های فلسفی مشتمل بر هستی شناسی، انسان شناسی و معرفت شناسی. گام دوم عبارت است از ریشه یابی اختلالات و نابسامانی های روانی، به تعبیر دیگر، مشخص سازی ریشه ی اصلی اختلالات روانی. در گام سوم، هدف از مشاوره و روان درمانی بایستی تعریف گردد. گام چهارم، روشن سازی چگونگی درمان یا به بیان دیگر، شیوه ی درمان است و در نهایت گام پنجم به پژوهش های بالینی از قبیل مطالعات موردی اختصاص دارد. هدف از این گام، ارزیابی نظریه، تأیید، اصلاح، شرح و بسط آن می باشد. بدین ترتیب، روشن است که سه گام نخست بیش تر جنبه ی نظری داشته (و یا می تواند داشته باشد) و گام چهارم و پنجم، بیش تر عملی است. با توجه به سه گام بر شمرده، این مقاله در صدد پاسخگویی به این پرسش است که آیا به نوعی می توان به رویکردی در مشاوره و روان درمانی بر مبنای عرفان اسلامی دست یافت؟ به بیان دیگر، آیا عرفان اسلامی قابلیت منجر شدن به رویکرد مشاوره ای و روان درمانی را دارد؟ برای پاسخگویی به پرسش بالا از روش تحلیلی استنتاجی استفاده شده است. نتایج این بررسی نشان می دهد که با توجه به مبانی فلسفه ی عرفان اسلامی و هم چنین، الگو قرار دادن فرآیند سیر و سلوک و نیز اقتباس از نقش پیر و مرشد در این فرآیند، می توان به نظریه ای برای مشاوره و درمان مبتنی بر عرفان اسلامی دست یافت.
To review the history of the theories of counseling and psychotherapy, shows us that in order to construct a theory, five fundamental steps are necessary. First, forming the philosophical pre-assumptions include ontology, humanology and epistemology. The second one is looking for the roots of abnormalities and psychological disorders. The third one is decision about the main aim of counseling and psychotherapy. The fourth one is to explain the method of therapy, means, strategies and techniques of therapy. At last, the fifth phase is to research and studies on the theory. The first three steps are almost theatrical affairs and the others are practical. According to the first three steps, the question of this paper is: can we construct a psychotherapy and counseling theory based on Islamic mysticism? Deductive method is used in this paper for answering the question. The results of the paper show us that based on the philosophical foundations of Islamic mysticism and the role of the Director (Morshed) in the spiritual journey (seir-o-solook), we can design a new model for psychotherapy and consoling
