مدیریت خشکسالی برای استفاده بهینه از منابع آب استان خراسان شمالی

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی -پژوهشی تحقیقات اقتصاد کشاورزی

علیرضا ملکی ¹ (دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت.)
محمدجواد ترکمانی ² (استاد اقتصاد کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت.)

تاریخ دریافت : 1393/12/05 تاریخ پذیرش : 1393/12/05 تاریخ انتشار : 1394/03/01

کلید واژه: پیش بینی خشکسالی, شاخص SPI, شهرستان بجنورد, نرم افزار DIP,

چکیده مقاله :

هدف اصلی این مطالعه پیش­بینی خشکسالی استان خراسان شمالی برای مدیریت بهینه منابع آب و بررسی اثرات آن بر تولید محصولات کشاورزی این شهرستان است. آمار و اطلاعات مورد نیاز برای پیش­بینی خشکسالی از ایستگاه­های هواشناسی سینوپتیک موجود و پیش­بینی اطلاعات تعیین الگوی کشت از سازمان جهاد کشاورزی شهرستان بجنورد(مدیریت برنامه ریزی) در سال زراعی 1391 جمع­آوری گردید. بررسی و تجزیه و تحلیل داده­های بارش و تعیین دوره­های خشکسالی برای زمان گذشته و حال به کمک شاخص خشکسالی SPI با استفاده از نرم­افزار DIP انجام شد. به منظور بررسی اثرات خشکسالی بر بخش کشاورزی رابطه میان بارش و درآمد که اثرات کاهش میزان بارش بر عملکرد محصول و در نتیجه کاهش درآمد کشاورز بررسی گردید، در این بخش همچنین خسارت­های ناشی از خشکسالی در بخش کشاورزی نیز تعیین گردید. نتایج به­دست آمده نشان داد که مرطوب­ترین و خشک­ترین سال­ها، به ترتیب سال­های 71-1370 و 68-1367 بوده است. در طی دوره آماری، منطقه مورد مطالعه مجموعا 10 سال مرطوب و 11 سال خشک را پشت سر گذاشته است. همچنین شدیدترین خشکسالی مربوط به زمستان 1379 با میزان SPI تجمعی 2.85- و خفیف‌ترین خشکسالی مربوط به پاییز 1386 با میزان SPI تجمعی 0.54- می‌باشد. بر اساس بررسی­های به­عمل آمده، حدود 60% از سطح زیر کشت آبی به غلات(گندم و جو) اختصاص یافته است که علت این امر در انطباق فصل رشد این محصولات با رژیم آبدهی رودخانه­ها می­باشد.
 
طبقه­بندیJEL : Q1, Q5, Q15, Q28

چکیده انگلیسی:

The planning and investing in various sectors, especially agriculture is required precise knowledge of the regional climate, How the drought phenomenon has been in the past, present and would be in the future in the region. The objective of this study is forecasting drought in city of Bojnourd for optimal management of water resources and its effects on agricultural production. Needed data for drought prediction obtained from synoptic meteorology stations and Bojnourd Agricultural Organization. To determine drought periods, the SPI drought index was used. Effects of drought on production and farmers^, income were determined. The results showed that the wettest and driest years were 1990-1991 and 1987-1988 years respectively. During the period, the region faced with 10 wet and 11 dry years. The most severe drought happened in the winter of 1999 with the cumulative SPI of -2.85, the lowest drought was in the fall of 2007 with -0.54 cumulative SPI

منابع و مأخذ:

1. بریم‌نژاد، و. و پیکانی، غ.ر. 1383. تأثیر بهبود آبیاری در بخش کشاورزی بر افزایش سطح آب‌های زیرزمینی. فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه. سال 12. شماره 47: 95- 69.


2. تقوایی ابریشمی، ا، 1387. مدیریت تخصیص بهینه منابع آب بارویکرد به شناسایی آبخوان ها به عنوان مخازن طبیعی سد های زیر زمینی، دومین همایش ملی مدیریت شبکه های آبیاری و زهکشی.


3. خزانه داری، ل، 1379.  بحران خشکسالی و مدیریت مقابله باآن مجموعه مقالات اولین کنفرانس ملی بررسی راهکارهای مقابله با کم آبی و خشکسالی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، 2 جلد، جلد اول ص 28-35.


4. داورپناه،غ، 1380.بررسی مهمترین اثرات اقتصادی واجتماعی سیاسی وخشکسالی و روشهای کمک دولت درکاهش این تأثیرات، مجموعه مقالات اولین کنفرانس ملی بررسی راهکارهای مقابله با بحران آب،دانشگاه زابل.


5. شرکت مهندسی مشاور طوس آب، گزارش هیدرولوژی ، مطالعات طرح جامع منابع و مصارف شهر بجنورد، 1389.


6. عرب، د. و مهدی‌خانی، ح. 1384. گذار از مدیریت بحران به‌سوی مدیریت ریسک: استراتژی‌های مدیریت خشکسالی. مجموعه مقالات اولین کنفرانس بین‌المللی مدیریت جامع بحران در حوادث غیرمترقبه. 9-10 بهمن، تهران.


7. علیزاده، امین، 1380. خشکسالی و ضرورت افزایش بهره وری آب. فصلنامه علمی- ترویجی، خشکی و خشکسالی کشاورزی.


8. فرج‌زاده، م. 1383. بررسی راهکارهای کاهش اثرهای خشکسالی در کشور. جنگل و مرتع، 62: 27-24.


9. قدرت نما، ق، 1380.  ساختار و محورهای اصلی در مطالعات پیش بینی و مقابله با خشکسالی نشریه پیام آب ص 25-28.


10. قنبری،ی،1380.اثرات اقتصادی واجتماعی خشکسالی برعشایرایل قشقایی،مجموعه مقالات اولین کنفرانس ملی بررسی راهکارهای مقابله بابحران آب،دانشگاه زابل.


11. کردوانی، پرویز، 1380. خشکسالی و راههای مقابله با آن در ایران، چاپ اول،  انتشارات دانشگاه تهران.


12. مرید، س. و مقدسی، م. 1384. حرکت از مدیریت بحران به مدیریت ریسک خشکسالی در آمریکا و اُفق‌های کاری ما. مجموعه مقالات اولین کنفرانس بین‌المللی مدیریت جامع بحران آب در حوادث غیرمترقبه. 10-9 بهمن، تهران.


13. مرید، س.، مقدسی، م. ، پایمزد، ش و قائمی، 5 .، 1384، طراحی سیستم پایش خشکسالی استان تهران؛ پژوهشکده مهندسی آب دانشگاه تربیت مدرس و شرکت سهامی مدیریت منابع آب ایران.


14. معاونت فنی امور زیربنایی، سازمان جهاد کشاورزی استان خراسان شمالی،. 1390


15. میرابوالقاسمی، ه. و مرید، س. 1380. طرح جامع خشکسالی، حلقه گمشده در برنامه‌ریزی مدیریت منابع آب ایران. مجموعه مقالات اولین کنفرانس ملّی بررسی راهکارهای مقابله با بحران آب، 18 و 19 اسفند، دانشگاه زابل. جلد اول: 454- 443.


16. نساجی زواره،  مجتبی، 1380. کنفرانس ملی بررسی راهکارهای مقابله با بحران آب.


17. نیرومند، حسینعلی (مترجم)، 1371، تجزیه تحلیل سریهای زمانی، تالیف جاناتان دی کرایر، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد


18. Bonaccorso, B., Bordi, I., Cancelliere, A., Rossi, G., and Sutera A. P. 2003. “Spatial variability of drought: An analysis of the SPI in sicily.” Water Resour. Management ,17, 273-296.


19. 19.Huang, J., B. Kingsbury, L. Mangu, M. Padmanabhan, G. Saon, and G. Zweig. 2000. Recent improvements in speech recognition performance on large.


20. 20.Iglesias, E., Garrido, A., and Gómez-Ramos, A. 2003. Evaluation of Drought Management in Irrigated Areas. Agricultural Economics. 29:211-229.


21. 21.Kottegoda, NT, Natale L., and Raiteri, E . 2004. Some considerations of  periodicity and persistence in daily rainfalls. Journal of  Hydrol 296:23–37.


22. 22.Labedzki, L., and Bak, B. 2005. Drought mapping in poland using SPI.  ICID Probabilistic Analysis of Drought Spatiotemporal Characteristics in Thessaly 21st European Regional Conference, Thessaly, Greece, 10-20.


23. 23.Loukas, A., and Vasiliades, L. 2004. Probabilistic analysis of drought spatiotemporal characteristics in Thessaly region, Greece.” Journal of Natural Hazards and Earth System Sciences, 4, 719-731.


24. 24.Mishra, A.K., and Desai, V.R. 2006. Drought forecasting using feed-forward recursive neural network.Ecological Modelling. 198, 127-138.


25. 25.Moreira, E.E., Coelho, C.A., Paulo, A.A., Pereira, L.S., and Mexia, J.T. 2008. “SPI-based drought category prediction using loglinear models.” Journal of Hydrology, 354, 116.


26. 26.Moreira, E.E., Paulo, A.A., Pereira, L.S., and Mexia, J.T. 2006. “Analysis of SPI drought class transitions using loglinear models.” Journal of Hydrology, 331, 349-359.


27. 27.Paulo, A.A., and Pereira, L.S. 2007. “Prediction of SPI drought class transitions using Markov chains.”Journal of Water Resour. Management. 21, 1813-1827.


28. 28.Peck, D.A. 2006. Economics of Drought Preparedness and Response in Irrigated Agriculture. Ph.D. Dissertation of Agricultural and Resources Economics. Oregon State University. USA.


29. 29.Rosegrant, M. W., and X. Cai. 2000. Modeling water availability and food security: A global perspective. The IMPACT-WATER Model. Working paper. International Food Policy Research Institute, Washington, D.C.


30. 30.Rouault, M., and Y. Richard. 2003. Intensity and spatial extension of drought in South Africa at different time scales. Water SA 29.


31. 31.Steinemann, A. 2003. Drought indicators and triggers: A stochastic approach to evaluation. Journal of American Water Resources Association, 39(5), 1217-1233.


32. 32.Wilhite, D.A. 2003. Moving toward risk management: The need for global strategy. 18 p. http:// www.nahrim.gov.my.