ارزیابی اثر برنامه‌های سیاستی جهت دستیابی به هدف پایداری منابع آب در دشت قزوین

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی -پژوهشی تحقیقات اقتصاد کشاورزی

مصطفی مردانی نجف آبادی ¹ , عباس میرزایی ²

1 - استادیار اقتصاد کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، دانشکده مهندسی زراعی و عمران روستایی، گروه اقتصاد کشاورزی.
2 - استادیار اقتصاد کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، دانشکده مهندسی زراعی و عمران روستایی، گروه اقتصاد کشاورزی.

تاریخ دریافت : 1397/01/29 تاریخ پذیرش : 1397/07/09 تاریخ انتشار : 1398/07/01

کلید واژه: برنامه‌ریزی ریاضی اثباتی, دشت قزوین, سیاست‌های مدیریت منابع آب, برنامه‌ریزی ریاضی هنجاری,

چکیده مقاله :

محدودیت‌های توسعه منابع آب به دلیل خشکسالی و تغییرات اقلیم، مدیریت ضعیف و تلفات زیاد آب در کشاورزی، کاربرد سیاست‌های مدیریت منابع آب را ضروری می‌سازد. بنابراین در مطالعه‌ی حاضر با استفاده از مدل برنامه‌ریزی ریاضی اثباتی به تحلیل سیاست‌های مختلف مدیریت منابع آب در سطح مزارع دشت قزوین پرداخته و سپس برای مقایسه سیاست‌های مختلف، نتایج حاصل از مدل هنجاری نیز استخراج و با نتایج مدل اثباتی مقایسه گردید. داده‌ها از طریق مراجعه به ادارات زیربط استان قزوین و همچنین از طریق پرسشنامه از 92 کشاورز که بصورت نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شده‌اند، طی سال زراعی 94-1393 استخراج گردید. نتایج مطالعه نشان داد که اعمال سیاست کاهش 10 درصد آب آبیاری در دسترس زارعین برای مزارع کوچکتر از 25 هکتار در دشت قزوین، کشاورزان را به مدیریت صحیح منابع آب تشویق می‌کند. به طوری که به ترتیب منجر به کاهش مصرف آب حدود 10 و 16 درصد برای مزارع کوچک و متوسط می‌گردد.

چکیده انگلیسی:

Application of water resources management policies is necessary because of Water resources development constraint due to drought and climate change, poor management and such a water losses in agriculture. In the present study, different water resources management policies were analyzed by positive mathematical programming model and result of normative model was obtained and compared with result of positive model to compare different policies. The data were obtained by referring to the relevant departments of Qazvin province and also by 92 questionnaires of farmers during 1393-1394 year were selected by simple random sampling. The result of study showed that 10 percent reduction of available irrigation water for farms smaller than 25 hectares in Qazvin plain encourages farmers to properly manage of water resources.

منابع و مأخذ:

 

- اسد فلسفی زاده، ن. و صبوحی، م. (1389). تعیین برداشت بهینه آب از رواناب محیطی حوضه آبریز رودخانه کر، سد درودزن. اقتصاد و توسعه کشاورزی (علوم و صنایع کشاورزی). 24 (4): 415-424.

- بخشی، م؛ و پیکانی، غ (1390). شبیه‌سازی سیاست حمایتی پرداخت مستقیم در زیر بخش زراعت کاربرد رهیافت برنامه­ریزی اثباتی و حداکثر آنتروپی. مجله پژوهشات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران دوره 2-42، شماره 4، 1390(501-511).

- پرهیزکاری، ا.، خدادادی حسینی، م.، تقی زاده رنجبری، ح. و محمودی، ابوالفضل. (1394). تعیین راهبرد اقتصادی مناسب برای حفاظت از منابع آب زیرزمینی دشت قزوین. راهبردهای توسعه روستایی. 2(4): 498-477.

- پرهیزکاری، ا.، مظفری، م. م.، خدادادی حسینی، م. و پریزکاری، ر. (1394). بررسی تغییرات اقتصادی الگوی کشت ناشی از تغییرات سطح زیر کشت چغندرقند (مطالعه موردی: دشت قزوین). نشریه علمی-پژوهشی چغندرقند. 31(1): 92-77.

- زمانی، ا. ( 1390). بررسی تأثیر سیاست قیمت گذاری آب بر بهره­وری مصرف آن در بخش کشاورزی مطالعه­ی موردی: دشت بهار همدان. پایان نامه کارشناسی ارشد رشته اقتصاد کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس.

- زیبایی، م. (1386). عوامل موثر بر عدم تداوم در استفاده از سیستم­های آبیاری بارانی در استان فارس: مقایسه تحلیل لاجیت و تحلیل ممیزی. اقتصاد و توسعه کشاورزی (علوم و صنایع کشاورزی). 1 (2): 0-0.

- زیبایی، م.، سلطانی، غ. و بخشوده، م. (1384). مدیریت تقاضای آب کشاورزی در سطح مزرعه، مطالعه موردی: دشت فیروزآباد. پنجمین کنفرانس اقتصاد کشاورزی ایران، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان.

- سلطانی، غ. و صبوحی، م. (1387). بهینه­سازی الگوهای کشت در سطح حوضه آبریز با تأکید بر منافع اجتماعی و واردات خالص آب مجازی: مطالعه موردی منطقه خراسان. علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. 12 (43 الف): 297-313.

- شجری، ش. و ترکمانی، ج. (1386). تناسب شبیه­سازی­های تصمیم گیری چند معیاری به منظور بررسی تقاضای آب آبیاری، مطالعه موردی حوضه آبریز درودزن در استان فارس. اقتصاد کشاورزی (اقتصاد و کشاورزی). 1 (3): 331-345.

- صبوحی، م.، سلطانی، غ.، زیبایی، م. و ترکمانی، ج. (1385). تعیین راهبردهای مناسب کم آبیاری با هدف حداکثر سازی منافع اجتماعی. اقتصاد کشاورزی و توسعه. 14 (56): 167-202.

- کرامت­زاده، ع.، چیذری، ا. ح. و شرزه­ای، غ. (1390). نقش بازار آب در تعیین ارزش اقتصادی آب کشاورزی با رهیافت برنامه­ریزی ریاضی اثباتی (مطالعه موردی: اراضی پایین دست سد شیرین دره بجنورد). مجله پژوهشات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران. 42(1): 44-29.

- کیانی، غ. ح. (1388). نقش بازار در تخصیص منابع آب (مطالعه موردی: بازار آب موجن). پایان نامه دکتری، دانشگاه تهران، ایران.

- محسنی، الف؛ و زیبایی، م. (1387). تحلیل پیامدهای سطح زیر کشت کلزا در دشت نمدان استان فارس: کاربرد مدل برنامه­ریزی ریاضی اثباتی. مجله­ی علوم آب و خاک دانشگاه صنعتی اصفهان.

- مظفری، م. م. (1394). تعیین برنامه سیاستی مناسب برای حفاظت منابع آب در دشت قزوین. حفاظت منابع آب و خاک. 5(2): 45-29.

- موسسه پژوهشات آب،( 1387)، اهمیت دشت قزوین، تهران.

- نیکویی، ع. و زیبایی، م. (1391). مدل­سازی یکپارچه اقتصادی-هیدرولوژیکی تخصیص و استفاده از آب در حوضه رودخانه زاینده رود با تأکید بر ارزیابی سیاست­های زیست محیطی و خشکسالی. پایان نامه دکتری اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز.

- ورزیری، الف.، وکیل پور، م.ح. و مرتضوی،الف. (1395). بررسی اثر قیمت گذاری اقتصادی آب آبیاری بر الگوی کشت در دشت دهگلان. فصلنامه علمی-پژوهشی پژوهشات اقتصاد کشاورزی, 8(31), 81-100.‎

Refrences

- Ali, M. K. & Klein, K. K. (2014). Implications of current and alternative water allocation policies in the Bow River Sub Basin of Southern Alberta. Agricultural water management, 133, 1-11.

- Bartolini, F., Bazzani, G. M., Gallerani, V., Raggi, M. & Viaggi, D. (2007). The impact of water and agriculture policy scenarios on irrigated farming systems in Italy: An analysis based on farm level multi-attribute linear programming models. Agricultural System. 93: 90-114.

- Bender, M. J. & Simonovic, S. P. (2000). A fuzzy compromise approach to water resource systems planning under uncertainty. Fuzzy Sets and Systems. 115: 35-44.

- Brinegar, H. R. & Ward, F. A. (2009). Basin impacts of irrigation water conservation policy. Ecological Economics. 69 (2): 414–426.

- Buysse, J. (2006). Farm-level mathematical programming tools for agricultural policy support (Doctoral dissertation, Ghent University).

- Cai, X. (2008). Implementation of holistic water resources-economic optimization models for river basin management–reflective experiences. Environmental Modelling & Software, 23(1), 2-18.

- Cortignani, R. & Severini, S. (2011). An extended PMP model to analyze farmers’ adoption of deficit irrigation under environmental payments. Spanish Journal of Agricultural Research, 9(4), 1035-1046.igation technology. Agricultural water management, 108, 73-82.

- Gohar, A. A. & Cashman, A. (2016). A methodology to assess the impact of climate variability and change on water resources, food security and economic welfare. Agricultural Systems, 147, 51-64.

- Griffin, R. C. (2001). Effective water pricing. Journal of the American Water Resources Association. 37 (5): 1335-1347.

- Heckelei, T. & Britz, W. (2000). Positive mathematical programming with multiple data points: a cross-sectional estimation procedure. Cahiers d'economie et sociologie rurales, 57(4), 28-50.

- Miyata, S. & Fujii, T. (2007). Examining the socioeconomic impacts of irrigation in the Southeast Anatolia Region of Turkey. Agricultural Water Management, 88(1), 247-252.

- OECD (Editor). (2006). Water and Agriculture Sustainability, Markets and Policies. OECD Publishing.

- Paris, Q. & Howitt, R. E. (1998). An analysis of ill-posed production problems using maximum entropy. American journal of agricultural economics, 80(1), 124-138.

- Pujol, J., Raggi, M. & Viaggi, D. (2005). Agricultural water markets: Exploring and opportunities in Italy and Spain. Working paper No. DEIAgraWP-05-001.

- Ward, F. A. (2014). Economic impacts on irrigated agriculture of water conservation programs in drought. Journal of Hydrology. 508: 114-127.

- Wilhite, D. A. (2005). Drought and Water Crises Science, Technology and Management Issues. CRC Press, Taylor & Francis Group, USA.

- Yang, H. & Zhang, X. (2003). Water scarcity, pricing mechanism and institutional reform in northern China irrigated agriculture. Agricultural Water Management. 61 (2): 143-161.